Morgunblaðið - 20.09.1997, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ
MIIMNIIMGAR
LAUGARDAGUR 20. SEPTEMBER 1997 37
HERMANN G.
JÓNSSON
+ Hermann G.
Jónsson fæddist
í Hörgsdal á Síðu
25. maí 1921. Hann
lést á Vífilsstaða-
spítala 14. septem-
ber síðastliðinn.
Foreldrar hans
voru Jón Bjarna-
son, f. 14.4. 1887,
d. 10.12. 1977,
bóndi Keldunúpi og
víðar og k.h. Anna
Kristófersdóttir
húsfreyja, f. 15.4.
1891, d. 27.1. 1967.
dóttur, f. 30.12.
1932. Börn þeirra:
Jóhanna, f. 15.6.
1952, Auður, f.
29.7. 1957, Birgir,
f. 18.8. 1963 og
Anna, f. 11.6. 1965.
Hermann varð
stúdent frá MA
1942 og lauk lög-
fræðiprófi frá Há-
skóla íslands 1950.
Hann starfaði sem
fulltrúi hjá bæjar-
fógetanum á
ísafirði 1950-1956
Hermann var tíundi
í röð fimmtán systkina.
Árið 1944 kvæntist Hermann
Jónínu Þorgeirsdóttur, f.
24.11. 1923. Þau skildu. Sonur
þeirra: Stefán Þór, f. 5.11.
1944. Sonur Hermanns og Gróu
Sigurðardóttur, f. 3.9. 1923:
Hjálmar, f. 15.8. 1948. Dóttir
Hermanns og Sigurbjargar
Ragnheiðar Björnsdóttur, f.
26.9. 1921: Helga Elsa, f. 28.11.
1950. Árið 1957 kvæntist Her-
mann Magdalenu Ingimundar-
Það er gott að eiga sér sína sveit.
Sjálfum finnst mér ég vart kominn
út úr bænum fyrr en undir Eyjafjöll-
um og eiginlega ekki upp í sveit
fyrr en komið er yfir Mýrdalssand.
Síðan er mín sveit; mér finnst varla
nein önnur sveit til. En auðvitað
er hún fyrst og fremst sveitin hans
pabba. Þar áttum við okkar bestu
stundir síðustu árin, þar er rétt að
kveðja hann og þar verður gott að
minnast hans.
Hermann G. Jónsson var af þeirri
kynslóð íslenskra sveitamanna sem
því miður er óðum að týna tölunni.
Hann fæddist inn í aldagamalt
sveitasamfélag, samfélag sem nú
er okkur að eilífu horfið, en bar það
að vissu leyti með sér hvert sem
hann fór. Þetta er samfélag sem
er svo fjarlægt okkur, en tilvist
þess samt svo stutt frá okkur í tíma.
Einhveiju sinni þegar við sátum á
Mosunum og horfðum út eftir Síð-
unni sagði hann upp úr eins manns
hljóði: „Já, ég hefði kannski bara
átt að verða bóndi,“ og hló við. En
hann varð ekki bóndi. Auðvitað
ekki. Og ekkert af fjórtán systkin-
um hans urðu bændur heldur, þótt
mörg væru búmenn að upplagi. Með
þeim varð lífsferill sveitanna endan-
MARTEINN
JÓNSSON
og 1963-1964, full-
trúi hjá bæjarfógetanum á
Akureyri 1957-1960, kennari
við Flensborgarskólann í Hafn-
arfirði 1960-1962 en vann
jafnhliða nokkuð af lögfræði-
störfum og rak um tíma lög-
fræði- og fasteignaskrifstofu í
Kópavogi, og aðalfulltrúi hjá
bæjarfógetanum á Akranesi
1964-1991.
Utför Hermanns fer fram frá
Prestbakkakirkju á Síðu í dag
og hefst athöfnin klukkan 14.
lega rofinn. Barn, hjú, bóndi. Þau
urðu í staðinn launafólk á mölinni;
verkafólk, sjómenn, iðnaðarmenn -
og lögfræðingur.
Síðan er falleg sveit, hefur á sér
jrfirbragð mildi og hlýju. En hún
er einnig mörkuð af ógnum náttúr-
unnar; jöklum, jökulám, söndum,
stórbrotnum eldstöðvum og hrauni.
Svipað var því farið með mannlífið.
Jón og Anna voru fátækt fólk með
marga munna að fylla. Lífsbaráttan
var hörð. Frá sjónarhóli okkar alls-
nægtasamfélags má segja að fólk
hafi komist af með alls ekkert. Aldr-
ei vildi hann ræða þessa beinu
reynslu af fátækt sveitanna, en
andúðin á fátækt og samúðin með
þeim sem halloka fara í lífinu var
rík og öllum ljós. Sterk réttlætis-
kennd að þessu leytinu mótaði
stjórnmálaskoðanir hans sem ungs
manns og alla tíð síðan. Þær voru
í raun ekki annað en samstaða við
uppruna hans og rökrétt afleiðing
af reynslu hans af lífinu. Því er
ekki að leyna að þessar skoðanir,
þó lítið væri um beina þátttöku í
stjórnmálum, urðu honum síðar þrö-
skuldur þegar kom að veitingu
embætta hjá ríkinu. Sú dæmalausa
skammarsaga, sem embættisveit-
Kannske voru það örlög, kannske
tilviljun eða eitthvað annað, að
hann fór í gegnum skólabæinn
Akureyri og vestur til Hvamms-
tanga á skóla, en staðreyndin var
sú að leiðir þeirra lágu saman á
Hvammstanga sem leiddi til þess
að þau gengu í hjónaband 30. júní
1918 og settu saman heimili á
Syðri-Kárastöðum og bjuggu þar
síðan. Þess skal getið að Jón sat
einn vetur í Gagnfræðaskólanum á
Akureyri.
Varla er hægt að segja að um
hefðbundinn búskap hafi verið að
ræða hjá þeim fyrstu árin. Ólafía
átti fimm ær er þau giftust og eina
kú fengu þau í brúðargjöf frá for-
eldrum hennar. Jón stundaði far-
kennslu í Kirkjuhvammshreppi í
þrettán vetur, sótti vegavinnu, slát-
urstörf, skipavinnu og hverskonar
störf sem til féllu, fyrst framan af
og raunar sótti hann nokkra vinnu
utan heimilis lengst af meðan hon-
um entist heilsa til. Tún voru lengi
vel lítil og slægjur utan túns tak-
markaðar svo sækja varð þær allt
upp til fjalls. Auk þess heijaði
mæðiveikin á fjárstofn bænda svo
bú voru lítil og afurðir rýrar. Urðu
bændur því að bregðast við vandan-
um á hvern þann þátt sem hveijum
og einum hentaði best.
Eflaust hefir hjá þeim hjónum,
eins og víðast í sveitum á þessum
tíma, oft verið heldur þröngt í búi,
þó ekki yrðu gestir og gangandi
varir við það. Mörg voru þau tilefni
sem Jón og Ólafía fundu til að bjóða
til sín gestum. Afmælisveislur voru
haldnar, jólaheimboð árviss og
buðu þau þá börnum, ungu fólki
og fullorðnum til mikillar veislu,
dansað var þá fram til morguns
og voru húsbændurnir þá í hlut-
verki danskennara þar sem þau
kenndu börnum og unglingum
leyndardóma danslistarinnar, ræl,
vals, hringdans með margskonar
tilbrigðum, vínarkrus og að
ógleymdum marsúka, einföldum,
tvöföldum, þreföldum ðg guð má
vita hvað margföldum. Voru þau
Jón og Ólafía leikin í þessum döns-
um svo unun var að horfa á þau
dansa saman.
Inn á milli dansatriða var svo
sest að veisluborði og aldrei var
skortur á tertum og öðru góðgæti
á borðum. Ja, þvílíkir dásemdar
dagar.
Við, sem þekkjum húsakynnin í
gamla bænum á Syðri-Kárastöð-
um, vitum að þar er hvorki hátt
til lofts né vítt til veggja. Þrátt
fyrir margt fólk við dans og aðra
leiki, minnist ég þess ekki að
þrengsli hafi verið. Það sem kann
að hafa skort á húsrými, bættu
stórir hugir og hjörtu þeirra hjóna
upp.
I þessum húsakynnum var einnig
á tímabili barnaskóli - farskóli
sveitarinnar og alltaf var nóg rými.
Þar æfðum við skólabörnin sjón-
leiki og sýndum, og alltaf var nóg
pláss. Eftir að Jón varð oddviti
sveitar sinnar voru hreppsnefndar-
fundir haldnir á heimilinu og engan
hef ég heyrt minnast á þrengsli
þar á bæ.
Einn son eignuðust þau Jón og
Ólafía, Svein Unnstein, f. 26. apríl
1924, en hann lést af slysförum
31. júlí 1963.
Sveinn Unnsteinn var kvæntur
Lilju Árnadóttur. Þau slitu samvist-
ir. Áttu þau einn son, Ingólf, sem
nú býr á Syðri-Kárastöðum ásamt
konu sinni, Svönu Sigtryggsdóttur.
Þau eiga fjögur mannvænleg börn.
Bjó Ólafía í skjóli fjölskyldu sinnar
allt fram á síðustu ár.
Þrátt fyrir 99 árin var Ólafía ern
fram til hins síðasta, minnug vel
og naut þess ef gamlir kunningjar
litu inn til hennar. Mundi hún nöfn
og afmælisdaga ungra sem gam-
alla svo með fádæmum má telja.
En nú er daguririn liðinn. í dags-
lok er mér efst í huga þakklæti til
minnar góðu vinkonu og vona að
hún njóti sinna góðu verka í fyrir-
heitna landinu.
Fjölskyldunni á Syðri-Kárastöð-
um óska ég alls hins besta í bráð
og lengd.
Ingólfur Guðnason.
+ Marteinn Jónsson fæddist á
Sauðárkróki 23. júlí 1923.
Hann andaðist á sjúkrahúsi
Skagfirðinga, Sauðárkróki, 14.
september síðastliðinn. Hann
var ókvæntur og barnlaus.
Hann stundaði búskap lengst
af starfsævi sinnar.
Útför Marteins fer fram frá
Sauðárkrókskirkju í dag og
hefst athöfnin klukkan 14.
Elsku Matti manni.
Nú ertu því miður farinn, en
kannski var það best, því ekki er
það skemmtilegt líf eins og þitt
hefur verið síðustu níu árin á Dval-
arheimilinu, en þú varst alltaf svo
ánægður og hress.
Þegar ég var sex ára eða fyrir
níu árum fékkst þú heilablóðfall
og var það mikil sorg því þú varst
svo hress. Alltaf varstu mér og
bróður mínum svo góður, þú hresst-
ir okkur ávallt við. Þið Sigurpáll,
bróðir minn, voruð svo góðir vinir,
mér var sagt að þið hefðuð getað
leikið ykkur saman klukkustundum
saman. Hún mamma mín sagði
mér líka að þegar hún var í barna-
skóla og þú í blóma lífsins, hlýddir
þú henni alltaf yfir námsefnið.
Aldrei gleymi ég því að þegar
við Sigurpáll vorum lítil gafstu
okkur kindur, mér ær og honum
hrút. Alltaf komum við í réttir á
haustin og sýndir þú okkur kind-
urnar okkar. Ekki man ég nein
nöfn en þær hljóta að hafa haft
einhver nöfn.
Alltaf á ég eftir að hugsa til þín
því þú varst mér svo góður, von-
andi líður þér vel. Guð blessi þig,
Matti minn.
Guðríður Sveinsdóttir.
Það var vorið 1962 sem við flutt-
um úr sveitinni á Krókinn, og þá
fórum við að búa í „Mattahúsi",
sem reyndar var Freyjugata 24.
Það voru mikil viðbrigði fyrir tvær
litlar sveitastúlkur að flytja á Krók-
inn og í þetta hús, sem var um
margt ólíkt því sem við áttum að
venjast. Þar lá einn stigi upp á
háaloft og annar niður í kjallara,
og sem sagt, í kjallaranum bjó
hann Matti frændi, í einu her-
bergi. Þessi frændi sem við höfðum
aðeins þekkt af afspurn. Við kynnt-
umst honum fljótt þar sem hann
ingar í dóms- og umboðskerfi ríkis-
ins sannarlega er, verður eflaust
rituð síðar, en það er sárt til þess
að vita að enn í dag eru flokksskír-
teini mikilvægari við slíkar emb-
ættisveitingar en menntun og trú-
mennska við sitt starf. Þessi mál
var hann tregur til að ræða og aldr-
ei hafði hann uppi stór orð um nokk-
urn mann vegna þessa. En maður
fann að undan sveið.
Það er gömul saga og ný að fá-
tækt fólk á erfitt með að ganga
menntaveginn, og skiptir þá iitlu
áhugi og geta. Svo var því einnig
farið með systkinin frá Keldunúpi.
Einn sinna systkina átti Hermann
þess kost að ganga menntaveginn.
Hann var bókhneigður og augljós-
lega mikill námsmaður, en ef ekki
hefði verið fyrir tilstilli Ragnars
elsta bróður síns og Guðrúnar Andr-
ésdóttur, konu hans, er alls óvíst
hvort af skólagöngu hefði getað
orðið. Hann stundaði nám við Flens-
borgarskóla í Hafnarfirði með fá-
dæma góðum árangri og lauk þar
gagnfræðaprófi 1940 og stúdents-
prófi frá Menntaskólanum á Akur-
eyri aðeins tveimur árum síðar.
Lögfræðiprófi lauk hann síðan
1950.
Menntunin var honum mikils
virði, ekki bara starfsins vegna,
heldur vegna þess að menntun
væri í sjálfu sér góð. Hann var í
eðli sínu fróðleiksfús grúskari, hafði
áhuga á þjóðlegum fróðleik, ætt-
fræði og bókmenntum. Bækur voru
honum mikils virði og mikið á sig
lagt til að eignast gott bókasafn.
Laxness var auðvitað toppurinn, en
hann las allar gerðir af bókmennt-
um sér til afþreyingar og fræðslu.
Helst vildi hann gefa bækur til
gjafa, jafnvel heilu ritsöfnin. Þannig
birtist hann eitt sinn á afmælisdag-
inn minn með ritsafn Þórbergs
Þórðarsonar undir hendinni, enda
afar hæpið að ala upp börn á ís-
lensku heimili án þess að hafa slíkt
góss við höndina!
Áhuginn á þjóðfélagsmálum var
mikill alla tíð og vel fylgst með
fréttum. Síðustu mánuðina höfðum
við mest samband í gegnum síma
vegna dvalar minnar erlendis, en
alltaf flutti hann mér skýrslu um
nýjustu tíðindi úr pólitíkinni. Þegar
ég fór sjálfur að skipta mér af póli-
tík, mest með því að skrifa í blöð,
hafði hann svo sem ekki mörg orð
um það ef hann var mér ósammála.
Þó veit ég að honum þótti nóg um
þegar sonurinn fór að skrifa um
landbúnaðarmál. Sveitamaðurinn
bjó í honum eins og öðrum af hans
kynslóð.
Hver vegur að heiman er vegur-
inn heim. Af Síðunni flutti hann til
var í fæði hjá foreldrum okkar og
reyndist hann okkur fljótlega góður
vinur. Áttum við eftir að eiga marg-
ar ánægjustundirnar með honum.
Ófáar ferðirnar fórum við í kjallar-
ann, sérstaklega ef við vissum að
þar var eitthvað að hafa. T.d. þeg-
ar Matti fékk heilan kassa af „Jolly
Cola“ í bingói, þá enduðu ferðirnar
oftast þannig að við fengum eina
flösku, gerðum gat á tappann með
nagla og gæddum okkur á innihald-
inu. Þá var hann ólatur að spila
við okkur „kasínu“ og sami reikn-
ingurinn haldinn svo vikum skipti.
Það skal tekið fram að hann vann
okkur alltaf, var laginn að ná inn
„svippum“ og safna „mörkum" og
„skildingum". Nú, þarna bjuggum
við meðan.pabbi byggði handa okk-
ur nýtt hús sunnar í bænum og
þegar við fluttum þangað 3 árum
seinna, þá sögðum við ekki skilið
við Matta, því hann hélt áfram að
koma í mat til okkar. Við áttum
eftir að njóta góðs af því að fá
Matta í heimsókn á öllum matar-
tímum, t.d. hlýddi hann okkur mjög
oft yfír lexíurnar og þá sérstaklega
fyrir próf, og hafði sérstakt lag á
að láta okkur muna áríðandi nöfn
og ártöl með því að tengja þau við
eitthvað annað sem var okkur hug-
leiknara. Hann var öldruðum afa
okkar, sem bjó á heimilinu, mikill
gleðigjafi, t.d. áttu þeirþað sameig-
inlegt að vera báðir miklir fram-
sóknarmenn og „dáðu Eystein"
Hafnarfjarðar, síðan Akureyrar,
Reykjavíkur, Isafjarðar, aftur Ak-
ureyrar, aftur Hafnarfjarðar, til
Akraness og síðast Reykjavíkur. í
Prestbakkakirkju hef ég komið oft-
ar en tölu verður á komið, oftast
að frumkvæði föður míns. Síðast
kom fjölskyldan þar saman í sum-
ar, við fermingu Önnu Magdalenu
dótturdóttur hans. í dag er síðasta
heimferðin og síðustu samvistimar
í kirkjunni. „Hugsaðu um mig þeg-
ar þú ert í miklu sólskini. Bráðum
skín sól upprisudagsins yfir hinar
björtu Teiðir þar sem hún bíður
skálds síns. Og fegurðin mun ríkja
ein.“
Birgir Hermannsson.
Mig langar að senda honum afa
mínum kveðju. Ég sá hann síðast
fyrir þremur vikum, þá var hann
hress og virtist við góða heilsu. En
samt vissi ég - við vissum það öll
- að þegar ég kvaddi hann þarna í
lok ágúst með tárin í augunum, þá
var það í síðasta sinn. Eg var að
fara svo langt í burtu, ekki bara
til Frakklands, heldur alla leið til
Djibouti í Afríku.
Hann var alltaf svo góður við
mig, ræddi við mig um lífið og
frönsku pólitíkina, sýndi mér Al-
þingið og við fórum saman á bóka-
safnið. Hann var alltaf að lesa,
hann afí, og vildi að ég væri dugleg
að lesa á íslensku svo ég lærði
málið vel. Stundum tókum við tíu
til fimmtán bækur í einu. Hann sem
sagði mér allt um sveitina sína og
fór með mér svo oft í Mosahúsið
sem við elskum öll í þessari fjöl-
skyldu. Já, svona var hann afi minn.
Fróðleiksfús og fræðandi.
Mér finnst erfitt að hugsa til
þess að ég sjái hann aldrei aftur.
En lífið heldur áfram, ég veit honum
líður vel þar sem hann er.
Ég og pabbi minn getum því
miður ekki fylgt honum austur á
Síðu í sveitina, en þangað leitar
hugurinn í - dag og verður hjá
mömmu, ömmu, Ónnu frænku,
Auði og Birgi.
Elsku afí, þó ég hafi alltaf átt
heima í útlöndum þá áttum við
okkar góðu stundir saman þegar
ég kom til íslands, sem var sem
betur fer oft. Þakka þér fyrir allt
saman.
Anna Magdalena.
Afí minn, þakka þér fyrir að passa
mig, leika við mig, lesa fyrir mig
og gefa þér tíma til að vera með
mér. Farðu í friði.
Þórhildur Elfa.
eins og þeir sögðu oft. Þó að amma
og hann gætu stundum þvargað
um ýmsa hluti, þá þótti þeim mjög
vænt hvoru um annað og var hún
óspör á að smyija handa honum
hnausþykkar rúgbrauðssneiðar
með kæfu og rúllupylsu og safna
handa honum köldu kaffi sem hann
drakk á þeim árum í lítratali. Síðar
áttu börnin okkar systranna eftir
að njóta hans, svo lengi sem þau
voru í námunda við hann.
Nú, hann var viðloðandi heimilið
þar til fyrir nokkrum árum er hann
varð fyrir því að fá heilablóðfall
og eftir það þurfti hann að dveljast
á Dvalarheimili Sjúkrahúss Sauðár-
króks, þar sem hreyfígeta hans var
það skert að hann gat ekki búið
einn.
Þegar við litum inn hjá honum
á Dvalarheimilinu og spurðum
hvernig hann hefði það, þá svaraði
hann alltaf „ég er bara assgoti
góður“, þar var nú ekki barlómur-
inn eða kvartanirnar, enda naut
hann þar hinnar bestu umönnunar,
sem hægt var að hugsa sér.
Hann Matti fékk að sofna útaf
eina nóttina og við vitum að nú er
hann búinn að taka upp þráðinn
við ömmu, og afi og hann geta
talað um Framsóknarflokkinn eins
og þá lystir.
Elsku Matti, hafðu þökk fyrir
allt.
Anna Sigurveig og
Guðrún Pálsdætur.