Skírnir - 01.08.1914, Blaðsíða 45

íhald og framsókn.
Breytingagirni og íhaldssemi eru tvö andleg öfl, sem
berjast um völdin í heiminum. Þau gera alstaðar vart
við sig, þar sem menn lifa og starfa, en eru þó í sífeldri
andstöðu, eins og myrkrið og ljósið. íhaldið er spakt,
kyrlátt og ótilhlutunarsamt að fyrrabragði. Það unir vel
því sem er, en er ófúst til allra umskifta. Framsóknin
er hreyfiaflið í heiminum, síkvikandinn, breytingagirnin og
uppreistin gegn því öllu »sem stendur mót«. Er því sizt
að furða, þótt svo ólíkar stefnur leiði eigi til sátta ákafra
fylgismanna frá báðum hliðum, enda hafa á þessu sviði
verið háðar einhverjar hinar grimmustu deilur, sem sögur
fara af. Verður þá mörgum einlægum flokksmanni að
álíta andóf mótstöðumannanna sprottið af lágum og eigin-
gjörnum hvötum. Þeim sé ljóst, að þeir hafl á röngu að
standa, en þeir fylgi illum málstað af skaðlegri sjálfselsku.
Atferli þeirra sé því siðferðislega vítavert. En eins og
mælt er, með nokkrum sannindum, að sjaldan valdi einn
er tveir deila, svo gæti einnig verið hér, að báðir máls-
aðilar hefðu í nokkru rétt, og nokkru rangt, en mikið til
málsbóta, ef óhlutdrægt væri á litið. Verður hér gerð til-
raun að lýsa framsókn og íhaldi og skýra þau, uppruna
þeirra og eðli. Báðar stefnurnar verða teknar alment, en ekki
á þröngum sviðum, eins og t. d. stjórnmálahliðin ein.
Þær verða skoðaðar eins og tvenns konar hugarástand,
annað sem unir bezt kyrstöðu, hitt sem er útfúst og um-
skiftagjarnt.
Raunar búa þessi andstæðu öfl í hverjum heilbrigðum
manni, því að enginn er svo breytingafús, að hann vilji