Skírnir - 01.08.1914, Blaðsíða 62

236
Ahrif klaustranna á íslandi.
inn væri enginn; allir væru borgarar hins sama félags-
skapar, kirkjunnar. En íslenzku munkarnir voru þjóðleg-
ir. Þeir rituðu margir á sínu móðurmáli. Þeir létu grísku
og rómversku fornaldarritin deyja drotni sínum — ef þeir
þá þektu þau — og dvrlingarnir urðu að mestu að eiga
það undir náð einhverra annara góðra manna, að krafta-
verk þeirra gleymdust eigi. Og þó að heimurinn eigi
mikið að þakka þessum andlegu (eða andlausu) ritvélum,
sem endalaust voru að rita upp gamalt dót, þá var það
þó verulegt lán, að íslenzku munkarnir urðu ekki fastir í
því feni frá byrjun, heldur sneru sér að þjóðlegum fræð-
um. Það er auðséð hve stórt skarð væri höggvið í forn-
aldarbókmentir vorar, ef klaustramunkarnir hefðu ekki
tekið þessa þjóðlegu stefnu.
I þessu efni hljótum vér þó að vaða mikinn reyk.
Höfundarnir nefna sig ekki, og ágizkanir eru því oft það
eina, er á borð verður borið. Miðaldamennirnir voru svo
afardulir á nöfn sín, næstum eins og karlinn, sem varð
bæði hryggur og reiður, þegar hann sá að nafnið hans
hafði verið »sett á prent« í markatöflunni. Einstaklings-
tilfinningin var svo sljó fram eftir öllum miðöldum, (alt
fram á endurreisnartímann), að vér sem nú lifum, og helzt
viljum að nafn vort sé á hvers manns vörum, eigum erfitt
með að skilja. Vér vitum um nöfn konunganna, sem lögðu
til féð í hinar aðdáanlegu miðaldakirkjur, en nöfn meist-
aranna sjálfra þekkjum vér fæst. Rafael, Tizian, Michel-
angelo og da Vinci settu ekki nöfn sín á málverkin frægu.
Og þessi andi hefir einnig náð út til íslands. Eg get hugs-
að mér, að niðurlagsorð Islendingabókar, »en ek heitek
Ari«, muni hafa þótt álíka vel viðeigandi, eins og nú á
dögum mundi þykja, ef einhver auglýsti í blöðunum, að
hann hefði verið dubbaður til riddara af Dannebroge.
Fyrst skal frægar telja: íslendingasögur. Ekki getur
verið vafi á því, að þær eru langflestar ritaðar af klerk-
um. Fyrir 1200 kunnu naumast aðrir að rita að mun.
Og þessutan eru í flestam sögunum orð og setningar, sem
benda ótvírætt til færðra manna. Þau fáu höfundanöfn,