Þjóðviljinn - 23.05.1975, Blaðsíða 6

6 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 23. mai 1975
Föstudagur 23. mai 1975 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 7
Einar Aakran, norðmaöurinn frá Stavanger, sem hefur stýrt Loft-
leiðum i Luxembourg i tuttugu ár.

Cargolux-þota á Luxembourgarflugvelli
þegnum hertogans að furðu fáar
leiðir liggi til Luxembourgar. Það
er eins og ferðamönnum finnist
landið ekki til annars en að bruna
þar i gegn, drekka hvitvinsglas
við landamærin, horfa á klaustrið
i Cleurvoux i fjarska, æpa af
hrifningu yfireinum af 130 köstul-
um landsins, horfa á ameriska
grafreitinn sem ljómar gulli sleg-
inn og marmarasettur i sólinni
svo maður fær ofbirtu i augun og
finnur ekki nályktina af heims-
styrjöldinni, og svo bruna þeir til
Parisar og halda að-Lux. sé að-
eins brandari, svona eins og Is-
land.
En það eru aðeins ferðamenn,
sem ekki taka Lux. alvarlegar en
hverja . aðra járnbrautarstöð.
Fjármálamenn veraldarinnar
hafa komið auga á gagnsemi og
nytsemi þess að fela bönkum i
Luxembourg að varðveita mil-
jónir sinar, færa þær til fjár-
festingar hér og þar og borga
enga skatta og nú eru allir bankar
i Luxembourg að springa af
peningum, fúsir að lána, og vel-
megun miðstéttarinnar er fá-
dæma mikil. Skrifstofublækurnar
eru ótrúlega vel akandi, vel
klæddar, feitar i kinnum og ró-
Ævintýraland peningamanna
OG ÞAR Á MEÐAL
LOFTLEIÐAMANNA
Nær fjögur hundruö
íslendingar, fullorðnir og
börn munu nú vera búsettir
í hertogadæminu Luxem-
bourg. í Luxembourg eru
flugfélögin Loftleiöir og
Cargolux þekkt fyrirtæki;
fólk þekkir orðið vel til is-
lands, enda eru nú tuttugi/
ár liðin frá því Luxem-
bourgarævintýri Loftleiða
hófst.
Eins og önnur ævintýri
viðskiptaheimsins, byrjaði saga
Loftleiða i Luxembourg smátt,
fyrst var flogið sjaldan, siðan oft-
ar, og nú er samanlögð starfsemi
Loftleiða i Luxembourg orðin
verulega umfangsmikil.
Loftleiðir það gamla flugfélag
sem við islendingar þekkjum hér
heima er nú sérstakt flugfélag,
skráð i Luxembourg og heitir þar
Loftleiðir Luxembourg. Þetta
islensk-luxembourgska félag á
einn þriðja hluta I Cargolux,
flutningafyrirtækinu sem á fáum
árum er orðið hið stærsta i
Evrópu. Auk þess að eiga i Car-
golux, þá eiga Loftleiðir 20% af
stóru hóteli, Airogolf, sem nýlega
tók til starfa i Luxembourg.
í kringum þetta Luxem-
bourgarævintýri Loftleiða starfar
fjöldi fólks af ýmsum þjóðernum,
en landar i Lux. eru nær fjögur
hundruð. Mörg islensk börn
ganga þannig i skóla þar i Mið-
evrópu.
Hertogadæmið er ámóta stórt
aö flatarmáli og landnám Ingólfs,
luxembourgarar sjálfir liðlega
300 þúsund talsins, en raunveru-
legur fjólksf jöldi i landinu er mun
meiri, þvi að þjóðverjar, frakkar,
belgiumenn og hollendingar eru
þar tiðir gestir, mjög stór hluti
vinnuaflsins kemur yfir landa-
mærin, jafnvel daglega, og svo
þræla portúgalir, italir og spán-
verjar i stálnámunum.
Sjálfstætt riki?
Rikisstjórn Luxembourgar er
kosin i almennum leynilegum
kosningum, og nú eru það mið-
demókratar sem með völdin fara
undir forsæti Gastons Thorns.
~ En islendingi sem til Lux. kem-
ur verður ósjálfrátt á að spyrja,
hvort sjálfstæði smáþjóðar, um
kringdri þjóðverjum, frökkum og
belgum sé ekki sifelldlega hætta
búin.
Erlendir fjármagnsstraumar
sem um Lux. leika eru þungir, at-
vinnutækin, fyrirtækin, bankarnir
— allt er þetta að verulegu leyti
fjármagnað með erlendu fjár-
magni.
I barnaskólunum er móðurmál-
ið, luxemborgiska, ekki kennt, að
eins þýska og franska, jafnvel
þótt öll börn læri móðurmálið
fyrst allra mála. Bókmenntir eru
hinsvegar ekki skapaðar á
luxemborgisku, fáir skrifa það
mál, og hafi einhvern tima verið
skrifað eitthvað gott á tungu
heimamanna, þá fækkar þeim nú
óöfluga sem geta stautað móður-
málið.
Landslag og leiðir
Hertogadæmið er miðsvæðis i
Evrópu. Frá Lux, er stutt til allra
helstu borga Evrópu, þaðan er
lika hægt að rata eftir tiltölulega
friðsælum sveitum um héröð
Evrópu og um miðjan mai núna,
þegar blaðamaður var þar á ferð,
var margt tjalda meðfram ánni
Mosel, ferðamenn sátu á úti-
veitingastöðum i sveitaþorpum,
horfðu á vinbændur róta sér á
ökrunum og drukku iskalt Mosel-
vinið sem er það besta i heimi.
Margar leiöir liggja frá
Luxembourg, leiðir liggja um
Luxembourg, en kannski finnst
Gamalt borgarhverfi I „gilinu” I Luxembourg þar sem gamli kastalinn er, sem svo oft var barist um fyrr á
öldum. Þetta hverfi er verndað og á að standa óbreytt.

j
W - JjODtffi: * á SpHHHpuHr ’»
Wfftfimiuú ri a»i|i|* 1 _ <*** m m 1 1181 m\Mtt * l *?jT
iteí <$**&***&
Ferja á Mosel. Ljósmyndarinnstóö Luxembourgarmegin og sá yfir til þorps I Þýskalandi. Hæðarbrúnin er þekkt
úr slðari heimsstyrjöidinni sem varnarlina .Hitlers-hetjanna, sú fræga Siegfried-lina.
lyndar þar sem þær spóka sig i
skrúðgörðunum með hundana
sina og spjalla saman um yfirvof-
andi og aðsteðjandi kreppu sem
komi næsta ár.
islendingar i Lux.
Einar Olafsson, gamalkunnur
Loftleiðamaður, er fram-
kvæmdastjóri Cargolux. Hann
hefur lengi búið ytra, duglegur
maður sem hefur drifið upp stór-
veldi á viðskiptasviðinu, afskap-
lega islendingslegur maður, ljós
yfirlitum, hár og grannur og
segist fyrir löngu hafa vanið sig
af Islenskri sérvisku i matarræði,
og hafa lært að meta þá frábæru
matargerðarlist sem luxem-
bourgarar eru ákafir i að reyna á
mönnum. Og þeir eru svolitið
óvenjulegir, þessir Loftleiða- og
Cargoluxmenn sem sjást i Lux.
Einar Ólafsson og Einar Aakran,
stjórnandi Loftleiða þarna, þeir
minna á athafnamenn úr
ameriskri kvikmynd, menn sem
vinna fyrirtækinu af alhug, log-
andi af áhuga yfir árangrinum
sem þeir sjá að næst, en horfa
stöðugt framá við, hugsa stórt, en
eru um leið hinir dæmigerðu
„companymen”.
Hver á hvað?
Nýjasta afrek Cargolux i Lux.
er hið mikla flugskýli fyrirtækis-
ins. Það er hreint ótrúlega stórt,
rúmar tvær stórar þotur, skrif-
stofuálmu þar sem eru stjórn-
stöðvar Cargolux, og við spurðum
Einar Ólafsson hver ætti þetta
mikla hús;
Svarið var ekki tiltakanlega ná-
kvæmt, en ljóst er að bankar eiga
bygginguna, hin og þessi fjár-
festingar-fyrirtæki þoturnar, eða
einstaka vélarhluta þeirra, vegna
þess að stórt fyrirtæki einsog
Cargolux er ekki eitthvað sem fá-
ir menn eiga, heldur eitthvað
sem fjárfestingaraðilar, bankar,
fyrirtæki og einstaklingar, leika
sér með.
tslendingar virðast vel kynntir i
Lux. Loftleiðir Icelandic stendur
á skiltum hér og þar og islenski
krossfáninn blaktir á fánastöng-
um,og luxembourgarar sem eru
svo vanir útlendingum horfa
brosandi á mann þegar maður
segist vera islendingur og segja:
Jæja karlinn, ert þú eins og hinir
sem við þekkjum hérna, með
þessa flugdellu?
—GG
Erlendar fréttir
Danskir flytja út mörg tonn af steinbltsroöi og selja dýrum dómum.
Hvaö um vestfiröinga og alla þeirra steinbitsveiði?
Norðmenn stofna stórt
framleiðslufélag til
vinnslu fiskafurða og
álumbúða.
Þau tiðindi gerðust nýlega úti i
Noregi að nýtt stórt framleiðslu-
félag var stofnáð til stór-
framleiðslu á manneldisvörum úr
fiski. Þeir sem að þessari félags-
stofnun standa eru stórfyrirtækið
Ardal og Sunndal Verk, sem á og
rekur álbræðslurnar á Sunnmæri
og í Ardal i Sogni, en stærsti hlut-
hafi þessa fyrirtækis er norska
rikið. Hinir aðilarnir sem að
félagsstofnuninni standa eru
Makrilsamlag Noregs og Síldar-
sölusamlag Noregs. Nýja fyriftæk
iðheitir KS Norsk Konsumfisk AS
og Co. og eiga höfuðstöðvar þess
að vera i Björgvin. Það getur ver-
ið nauðsynlegt fyrir okkir islend-
inga að velta þvi fyrir okkur
hversvegna eitt af stærstu ál-
bræðslufyrirtækjum Evrópu
vendir nú sinu kvæði i kross og fer
út i matvælaiðnað. Norðmenn
kalla þetta nýstofnaða félag
„þróunarframleiðslufélag fisk-
afurða” og sé þvi ætlað það
mikilsverða hlutverk að koma
fiskiðnaði norðmanna á hærra
stig en hann stendur nú. Stofnað
verður til frystihúsareksturs og
fullvinnslu afurða i sem allra
stærstum stil, svo og framleiðslu
á umbúðum úr áli, sem meiningin
er að fyrirtækið noti utanum
framleiðslu sina. Sagt er i frétt
frá stofnun þessa nýja fyrirtækis,
að þvi sé ætlað að hafa forgöngu i
nauðsynlegri þróun framleiðslu
matvæla úr fiski, að stunda til-
raunaframleiðslu og markaðs-
kynningu. Það sem mér þykir
einna athyglisverðast við þessa
frétt er að þetta risafyrirtæki
Ardal og Sunndal Verk, þar sem
þekktir fjármálasérfræðingar
stjórna, telur nú hag slnum best
borgið með þvi að stofna til stór-
reksturs iframleiðslu matvæla úr
fiski sem flutt verða á markað I
álumbúðum.
Fiskisamyrkjubúið
i Kiga i Lettlandi
Nýlega birtist grein í danska
blaðinu Vestkysten sem gefið er
út i Esbjerg og fjallaði hún um
samyrkjurekstur fiskimanna i
Riga. Greinin er skrifuð af Allan
Hjorth Rasmussen forstjóra sjó-
minjasafnins í Esbjerg. Hann tók
sé ferð á hendur til Eystrasalts-
landanna til að kynna sér
samyrkjurekstur fiskimanna þar.
Hann segir að öll útgerð i
Sovétrikjunum sé rekin með
tvennum hætti að rekstrarform-
um: Rikisútgerð þar sem sjó-
mennimir eru á föstu kaupi og
samyrkjubú eða samvinnufélög
fiskimanna þar sem allir eiga út-
gerðina og vinnsluna i félagi.
Hann segir að samyrkjubú fiski-
manna i Riga sé mjög rikt og hafi
búið við mikla velgengni á undan-
fömum árum og fiskimenn borið
mikið úr býtum. Rasmussen segir
að árið 1947 hafi 120 fiskímenn i
Riga stofnað þetta samyrkjubú I
útgerð af litlum efnum, en tiu ár-
um slðar, 1957,-hafi þeir verið
búnir að greiða rikislánin sem
þeir fengu þegar þeir slóu sér
saman um útgerðina, en þá voru
þeir að nafninu til eigendur 120
litilla opinna báta. Nú eiga þeir 7
togara, sem stunda veiðar á
Atlantshafi, 15 togara á Eystra
saltiog 10 stóra vélbáta ásamt 20
minni sem stunda veiðar á
miðum ekki langt frá Riga. A sjó
og landi vinna 1350 manns hjá
þessu samyrkjubúi fiskimanna
við veiðar og vinnslu og eru þeir
allir eigendur. Rasmussen segir
að fyrirkomulag samyrkjubúsins
sé ekki ósvipað þvi sem gildi hjá
fiskimönnum I Esbjerg, sem eigi
fiskimjölsverksmiðjuna þar i
sameiningu. Nú eru starfandi 16
samyrkjubú fiskimanna i
Lettlandi, en samyrkjubúið i Riga
er elst þeirra, segir Rasmussen.
Steinbítsroð
er verslunarvara
Danska blaðið Vestkysten sagði
frá því nýlega að eigandi og for-
stjóri fyrirtækisins Erni-fisk i
Esbjerg seldi nú steinbitsroð til
Suöur-Evrópu og sé það þar not-
að I veski og aðra slika dýra hluti
I staö slönguskinns sem illmögu-
legt er orðið að fá. Erik Nielsen
forstjóri segir þegar hann er
spurður hvort sala steinbíts-
roðs sé arðvænleg, að á slíkum
krepputimum i sjávarútvegi sem
nú, byggist velgengnin á gernýt-
ingu allra hluta sem til falla bæði
stórra og smárra. Ekki kemur
það fram I þessu viðtali hvort
steinbitsroðið er selt óunnið eða
garfað. En þegar blaðamanninn
bar að, þá var verið að pakka tvö
tonn af roði til sendingar. Þegar
ég las þetta datt mér i hug hin
mikla steinbitsveiði þeirra vest-
firðinga og það óhemjumikla
magn af steinbitsroði sem þar
fellur til og ekki er nýtt nema i
mjöl.
Kolkrabbaveiðar
japana.
Kolkrabbinn eða smokkfiskur-
inn eins og hann er stundum kall-
aður hér á Islandi er eftirsóttur
matfiskur i sumum löndum svo
sem Grikklandi, Italiu og Japan,
og er hann þar verkaður og mat-
búinn á ýmsa vegu og þykir þar
hið mestalostæti. Aður fyrr fengu
japanir nægilega mikið af
smokkfiski frá nyrstu eyju sinni
Hokkaido, en nú virðist þessi fisk-
tegund gengin mikið til þurrðar
þar á miðum. Þannig er talið að
japanir hafi ekki fengið nema
sem næst 20% af neysluþörfinni
fiskimál
^eftir Jóhann J. E. Kúld^
frá Hokkaido á sl. ári. A siðasta
áratug hafa japanir stundað
smokkfiskveiðar á ýmsum
heimshöfum. Auðug smokkfiski-
miö eru á vestur-Atlantshafi und-
an ströndum Bandarikjanna, en
þar er aflamagnið mest I janúar
og desember.
Þá er líka oft mikið af kol-
krabba á miðunum við Nýja-
Sjáland. 1 sumum árum gengur
smokkfiskurinn i umtalsverðam
mæli inn á Miðjarðarhaf. A öllum
þessummiðumhafajapanir stund-
aö smokkfiskveiðar með flot-
vörpu með góðum árangri. A sl.
ári var td. japanskur
veiöileiðangur inni á Miðjarðar-
hafi við þessar veiðar. Þá hafa
kanadamenn veitt talsvert af
smokkfiski slðustu ár, og hefur
hann aðallega verið notaður til
beitu. Pólskir og rússneskir frysti
togarar hafa lika veitt talsvert af
smokkfiski á Vestur-Atlantshafi á
siðustu árum, en hvernig þeir
nýta þennan afla er mér ekki
kunnugt um.
Griskur fiskikaupmaður, sem
hér kom árlega meðan salan á
söltuðum undirmálsfiski var héð-
an mesttil Grikklands sagði I min
eyru, að smokkfiskur væri ein
allra lostætasta fisktegund, sem
hann þekkti og þó þætti sér hann
bestur saltaður þannig, að blek
fisksins færi út I pækilinn.
Oliuvinnsla norð-
manna i Norðursjó
Margt bendir nú til þess, að
norðmenn verði knúnir til þess að
setja meiri hraða á oliuvinnsluna
heldur en þeir ætluðu sér i fyrstu.
Ástæðan til þess er sú, að komið
hefur i ljós, að mjög mikið magn
af oliu er einmitt undir hafsbotn-
inum,þarsem markalinan á milli
Noregs og Bretlandseyja liggur
um Norðursjó. Bresk stjórnvöld
hafa nú úthlutað vinnsluleyfum til
nokkurra stórra oliufélaga rétt
Bretlandseyjamegin við linuna.
Hætta er talin á þvi, ef norðmenn
hraða ekki vinnslu á þessu svæði,
aö þá geti svo farið, að þeir, sem
bora eftir oliu Bretlandseyja-
megin við linuna geti dregið til sin
ollu frá norska svæðinu. Af þess-
ari ástæðu er nú talið liklegt að
norömenn verði að hraða áætlun
sinni um oliuvinnslu á þessu
svæöi svo þeir verði ekki afskipt-
ir. Skrifað2l/T4 1975.
Olluleit I Noröursjó
Ekkert veröur gert
í málinu hjá okkur
segir sjávarútvegsráðherra Matthías Bjarnason
Vegna þcirra fullyrðinga sjó-
manna og raunar vissu margra
aöila um að undirborðsgreiðsiur
frá fiskkaupendum til útgerðar-
manna á sl. vertlð hafi tiðkast,
snerum við okkur I gær til
Matthiasar Bjarnasonar sjávar-
útvegsráðherra og spurðum hann
hvort ráðuneyti hans myndi gera
eitthvað I þvi að rannsaka þetta
mál.
— Nei, við höfum ekkert gert i
þvi máli, og okkur i sjávarútvegs-
ráðuneytinu brestur lagaheimild
til þess. Við þyrftum að fara i
gegnum bókhald þessara aðila til
þess að fá sannanir. Það er að
mlnu mati skattaeftirlitsins að
gera það.
Annars er hér aðeins um að
ræða fullyrðingu á móti fullyrð
ingu og I sjálfu sér er ekkert sak-
næmt við það að greiða hærra
verð fyrir fiskinn; verð verðlags-
ráðsins er bara lágmarksverð.
Hins vegar finnst okkur hart þeg-
ar kaupendur greiða atkvæði á
móti þvi fiskverði sem ákveðið er
en greiða svo hærra undir borðið.
Ef það er rétt að greitt hafi ver-
iö undir borðið hærra fiskverð en
verölagsráðið ákvaö, þá hygg ég
Matthias Bjarnason.
að það sé afar sjaldgæft og mjög
takmarkaður hópur sem gerir
þetta, og viðast hvar á landinu
þekkist þetta ekki, þori ég að full-
yrða, og i heilum landsfjórðung-
um þekkist þetta ekki, sagði ráð-
herra ab lokum.
—S.dór