Sjómannadagsblaðið - 04.06.1961, Blaðsíða 52

verið kunnugt um heitið íslandshaf,
sem notað var að fornu. Helland-
Hansen og Fridtjof Nansen fylgja
í ritum sínum dæmi Mohns, en ganga
þó ennþá lengra, þar eð þeir láta
Noregshaf tákna allt Norðurhafið frá
Noregi til Grænlands. Aðrir Norð-
menn og enskumælandi þjóðir hafa
síðan haldið þessari skilgreiningu.
Þó kemur nafnið Norðurhaf (The
Northern Ocean) fyrir hjá norsku
fiskifræðingunum Gran og Hjort ár-
ið 1899. Af hálfu Svía hefur komið
uppástunga um, að hafið milli
Skandinavíuskaga og Grænlands
verði nefnt Skandik, sem mun vera
stytting úr Das skandinavische Meer
(Skandinavíuhaf), en ekki hefur sú
tillaga átt fylgi að fagna. Þjóðverjar
nota enn í dag nafnið „Das Europá-
ische Nordmeer” (Evrópska Norður-
hafið), og þýzki landfræðingurinn
Gerhard Schott lagðist ákveðið gegn
nafninu Noregshaf í þess víðustu
merkingu. Benti hann réttilega á, að
naumast geti allt hafsvæðið milli
Noregs og Grænlands talizt norskt
áhrifasvæði.
I hinu mikla ritverki „The Nor-
wegian Sea” (Noregshafið) nota þeir
Helland-Hansen og Nansen nafnið
Iceland Sea (Islandshaf) um svæðið
milli Islands, Grænlands og Jan May
en, en líta þó á það hafsvæði sem
innhaf úr „hinu mikla Noregshafi”
(The Great Norwegian Sea). Land-
könnuðurinn og vísindamaðurinn
Vilhjálmur Stefánsson hefur einnig
notað nafnið Islandshaf um hafið
norðan Islands.
Af því sem hér hefur verið rakið,
mætti ætla, að eðlilegast væri að
endurvekja hin fomu hafanöfn
Dumbshaf og Islandshaf í þeirra upp-
runalegu merkingu. Hér verður þó
ekki farið inn á þá braut, enda virð-
ist hæpið að brjóta algerlega þá hefð,
sem skapazt hefur um meira en
hálfrar aldar skeið. Hins vegar er
ástæðulaust með öllu að viðurkenna
nafnið Noregshaf um íslenzk haf-
svæði. I þessari bók er því Norður-
haf notað sem samnafn fyrir allt haf-
svæðið norðan Skotlands-Græn-
landshryggjarins, en sunnan Norð-
ur-íshafsins, frá Grænlandi að vest-
an til Norður-Síberíu að austan.
Eins og getið var í kaflanum um
heimshöfin hér að framan, skiptist
Norðurhafið í Norður-Grænlands-
haf, Barentshaf og Karahaf að norð-
an, en Islandshaf og Noregshaf að
sunnan. Islandshaf er hér skil-
greint þannig, að það takmarkast af
línu, er hugsast dregin frá vestasta
odda Islands, Bjargtöngum, eftir
neðansjávarhryggnum milli Islands
og Grænlands í stefnu 305° réttvís-
andi að strönd Grænlands norður
að 70°45’n. br., línu þaðan að suður-
odda Jan Mayen, 8°-lengdarbaugn-
um frá Jan Mayen að Islands-Fær-
eyjahryggnum á 62° 30’n br., línu
þaðan eftir Islands-Færeyjahryggn-
um að Vestrahorni og strandlengju
Islands frá Vestrahorni norður um
land að Bjarnartöngum.
Hafið milli Islands og Grænlands
var að fornu nefnt Grænlandshaf,
Á öndverðri síldarvertíð sumarið,
1917 fórum við á skipi því, sem
ég var á, eitt kvöld til legu, á þeim
stað er „Hraunakrákur” heitir, og
er ekki langt fyrir vestan Almenn-
ings nef og Dalatá, í fjallinu Strákar
vestan Siglufjarðar.
Eitthvað vanhagaði okkur um til
matar, og fannst því sumum, að þar
sem ekki væri lengra, en raun bar
vitni um, væri það meinbægni, að
liggja þarna, en að fara ekki til
Siglufjarðar, og fá það sem vantaði
Stakk þá einhver upp á því að
við skyldum hlaupa yfir Skarðið, og
sækja það sem okkur vanhagaði um,
til matar, og átti með þessu að brýna
skipstjórann.
Skipstjórinn, sem var valinkunn-
ur sæmdarmaður, lagði fátt til mál-
anna, en kýmdi í barm sér. Varð af
þessu þræta mikil, um hvort fljót-
ar væri, að hlaupa eða ganga skarð-
ið, — eða fara á skipinu fyrir stráka,
til Siglufjarðar.
Þrætan harðnaði alltaf meir og
meir, og var nú aðallega milli skip-
stjóra og kokksins, sem var maður
við efri ár, en hörkutól mikið, og
léttur á fæti og þar kom, að í veð-
mál sló milli þeirra. Skipstjóri hélt
því fram að skipið yrði fljótara, en
kokkurinn sagði að þótt hann væri
eins og áður var sagt, og virðist sjálf.
sagt að halda því nafni í íslenzku
máli um hafsvæðið sunnan Islands-
Grænlandshryggjarins, eins og nú er
oftast gert, þótt í erlendum ritum
sé það nefnt Irmingerhaf. Að Islandi
liggja því þrjú höf: Atlantshaf að
sunnan, Grænlandshaf að vestan, en
Islandshaf að norðan og austan.
Hafsvæðið á sjálfum Islands-
Grænlandshryggnum skírðu Danir
Danmerkursund (Danmarksstræde),
og hefur það nafn haldizt einnig
meðal annarra þjóða, t. d. Englend-
inga og Þjóðverja (Denmark Strait,
Dánemark Strasse). Engin ástæða
er þó fyrir okkur Islendinga að við-
urkenna það nafn, og verður hér not-
að Grænlandssund um hafsvæði
þetta.
kominn yfir sextugt skyldi hann
verða á undan.
Var svo slegið í veðmál — sem
ég nú ekki man hvað var, — en
þó minnir mig að kokkurinn ætti
að fá síld í tvær eða þrjár tunnur
ef hann ynni veðmálið.
Var nú ákveðið að þrír strákar,
þar á meðal ég, skyldum fara með
kokknum yfir skarðið. Af talað var
að við færum á til tekinn stað, sem
var skammt frá sjó, bíða þar þang-
að til að við sæjum að sett væri á
fulla ferð á skipinu.
Gekk þetta allt eftir áætlun, en
rétt eftir að komið var á stað, skall
á svarta þoka, svo að lítið sem ekk-
ert sá maður frá sér. Þokunni fylgdi
úða rigning, svo að við, sem vorum
mjög létt klæddir urðum fljótt gegn-
blautir.
Segir nú ekki af ferðum okkar,
fyrr en við vorum komnir, Siglu-
fjarðarmegin í skarðið.
Þokan var þverhandar þykk og
úr-hellis rigning, og sá maður sama
og ekkert frá sér, og varð því að
þræða alla króka á veginum.
Er við vorum komnir nokkuð nið-
ur Siglufjarðar megin, hlupum við
fram á einhverja hersingu, sem okk-
ur bar ekki saman um, hvað verið
hefði.
VEÐMÁL
36 SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ