Tímarit lögfræðinga - 01.06.1989, Blaðsíða 55

Ávíð
02 dreif
UM RÖK 0G RÉTTL/ETI
Svar við grein Björns Þ. Guðmundssonar „í bókahillunni“
í 4. hefti Tímarits lögfræðinga 1988.
Fyrir útkomu 4. tölublaðs þessa rits 1988 greip Björn Þ. Guðmundsson
prófessor úr bókahillu sinni vor- og hausthefti Skírnis, Tímarits Hins íslenska
bókmenntafélags. í hið fyrrnefnda reit undirrituð nokkrar hugleiðingar um
gagnrýni á dómstóla og forsendur dóma. Tilgangurinn var ekki sist að freista
þess að vekja upp nokkra umræðu um lögfræðileg efni, enda er það mark-
mið þáttarins „Skímismál" í nefndu tímariti að örva umræðu á hinum ýmsu
fræðasviðum. Það var því ánægjulegt að Þór Vilhjálmsson, hæstaréttardóm-
ari, skyldi grípa til penna stns og að Björn Þ. Guðmundsson skyldi gæða sér
á þessu með jólasteikinni og setja nokkrar hugleiðingar á blað. Björn lætur
í Ijósi efasemdir um rök mín og telur þau einkum snúast um það „fyrir hvern“
dómur eigi að vera saminn. Eigi að sfður segir hann „að forsendur dóma
eigi að vera í sem allra stystu máli, en auðvitað „góðar“ “ (bls. 269). Hvað
skyldi hann meina með „góðar“? Það er mér ekki alveg Ijóst vegna þess að
hann segir það ekki.
Kjarninn í Skfrnismálum mínum var sá að öruggan skilning væri ekki hægt
að leggja f hluti sem ekki væru sagðir glögglega. Ef niðurstaða dóms væri
ekki studd rökum sem leiddu til niðurstöðunnar væri ekki hægt að sjá hvort
hún væri réttlát eða lögum samkvæm.
Björn virðist telja að menn leggi mál sín fyrir dómstóla til þess að láta lög-
lærðan aðila eða „hinn virta dómara“ skera úr um hvernig með skuli fara.
En menn snúa sér til dómstóla ekki aðeins til að fá einhvern úrskurð, heldur
til að fá réttláta niðurstöðu í máli þar sem þeir geta ekki komið sér saman,
hafa ólík viðhorf eða skilning eða vegna þess að einn reynir að yfirganga
annan. Það er hlutverk dómstóla að leysa slík vandamál í samræmi við
ákveðnar leikreglur. Leikreglunum er ætlað að leiða til réttlátrar niðurstöðu.
Ef til vill er það rétt að aðila sem vinnur mál nægi stundum jáyrðið eitt og
láti sér forsendur niðurstöðunnar í léttu rúmi liggja. Hitt er jafn Ijóst að sá
sem tapar vill vita hvers vegna. Þess vegna er það mikilvægt „að rökstuðn-
ingur (fyrir niðurstöðu dóma) sé eins skýr og kostur er og það sé eins Ijóst
og verða má að niðurstaðan sé réttlát niðurstaða samkvæmt gildandi rétti“,
133