Sveitarstjórnarmál - 01.03.1997, Blaðsíða 42

DÓMSMÁL
Ábyrgðir sveitarstjórna til annarra
Guðmundur Benediktsson hdl., bœjarlögmaður í Hafnarfirði
i.
Almennt um efnið
Samkvæmt 5. mgr. 89. gr. sveitarstjómar-
laga nr. 8/1986 getur sveitarstjóm veitt ein-
falda ábyrgð til annarra aðila en stofnana
sveitarfélaga gegn tryggingum sem hún met-
ur gildar.
Einföld ábyrgð þýðir að ganga verður að
viðkomandi fyrirtæki áður en ábyrgð sveitar-
sjóðs verður virk.
I skýringunt nteð þeim útgáfum sveitar-
stjómarlaga, sem Samband íslenskra sveitarfélaga hefur
gefið út, segir um þetta ákvæði að með tilliti til fenginn-
ar reynslu fjölmargra sveitarstjórna á liðnum árum sé
ástæða til þess að vara við því að sveitarstjórnir veiti
ábyrgðir á skuldbindingum fyrirtækja.
Þessi vamaðarorð hafa ekki haft tilætluð áhrif á sveit-
arstjórnarmenn því sveitarfélögin glata enn háum fjár-
hæðum vegna veitingar ábyrgðar til fyrirtækja. Dæmi
eru þó um að sveitarfélög hafa sett sér reglur um það
hvaða skilyrði fyrirtæki þurfi að uppfylla til þess að til
álita komi að þeim verði veitt einföld ábyrgð. Slíkar
reglur hafa t.d. bæjarstjórnirnar í Homafjarðarbæ og í
Hafnarfirði sett sér og færi vel á því að aðrar sveitar-
stjómir fylgdu fordænti þeirra. Slíkar reglur geta verið
sveitarstjórnum gott hjálpartæki við meðferð á þeint
beiðnum um ábyrgðir sem berast þeim frá fyrirtækjum
og auka líkur á því að þær baktryggingar, sem sveitarfé-
lagið verður að taka við ábyrgðarveitingu, séu fullnægj-
andi. Þær ættu jafnframt að auka líkur á því að jafnræðis
sé gætt við afgreiðslu sveitarstjóma á þessum beiðnum.
Þessi mál eru oft vandasöm, ekki síst fyrir minni
sveitarfélögin, sem standa andspænis beiðnum um veit-
ingu ábyrgðar frá fyrirtækjum, sem em rnikils ráðandi
og veita mörgum atvinnu í sveitarfélaginu.
II.
Hœstaréttardómar
Þrír hæstaréttardómar hafa mjög nýlega gengið um
þetta efni og verður stuttlega gerð grein fyrir þeim hér.
Aður hefur verið fjallað í Sveitarstjómarmálum um
hæstaréttardóm frá 21. janúar 1993, mál Höfðahrepps
gegn Kaupfélagi Austur-Húnvetninga, en í honum felst
að ef sveitarstjóm veitir einfalda ábyrgð til annarra aðila
en stofnana sveitarfélagsins verði að liggja
fyrir tryggingar sem sveitarstjórn metur
gildar. Sé þessa lagaskilyrðis ekki gætt hafi
hin einfalda ábyrgð sveitarfélagsins ekkert
gildi.
Þann 14. nóvember sl. féll dómur í
Hæstarétti í málinu Landsbanki Islands
gegn Arskógshreppi og gagnsök. I málinu
samþykkti hreppsnefnd Arskógshrepps að
veita Árveri hf. hreppsábyrgð vegna lántöku
félagsins hjá aðaláfrýjanda ,,með öruggu
veði fyrir að minnsta kosti 75% þeirrar fjárhæðar í
tækjabúnaði sem ekki var veðsettur ...“ I framburði þá-
verandi oddvita fyrir héraðsdómi kom fram að hrepps-
nefndin hafi ekki talið það mikla áhættu að fá ekki trygg-
ingu jafngilda allri lánsfjárhæðinni þar sem fyrirgreiðsla
frá Byggðastofnun til Árvers hf. hafi verið væntanleg
innan skamms. Þegar eftir ábyrgðinni var leitað, eftir að
gengið hafði verið frá lántökunni, reyndist hún ekki vera
fyrir hendi. Orðrétt segir í dómi Hæstaréttar: „Sam-
kvæmt 5. mgr. 89. gr. sveitarstjómarlaga nr. 8/1986 get-
ur sveitarstjóm veitt einfalda ábyrgð til annarra aðila en
stofnana sveitarfélagsins gegn tryggingum, sem hún
metur gildar. Þessum áskilnaði um tryggingar var ekki
fullnægt í umræddu tilviki. Voru því ekki lagaskilyrði til
þess, að gagnáfrýjandi tækist á hendur einfalda ábyrgð á
skuld Árvers hf. við aðaláfrýjanda. Verður gagnáfrýjandi
því sýknaður af öllum kröfum aðaláfrýjanda."
Hinn 14. nóvember sl. var einnig kveðinn upp dómur í
hæstaréttarmálinu Landsbanki íslands gegn Seyðisfjarð-
arkaupstað. I málinu veitti Landsbankinn Vélsmiðju
Seyðisfjarðar lán í fornti yfirdráttar á tékkareikningi
gegn einfaldri ábyrgð Seyðisfjarðarkaupstaðar. Hin ein-
falda ábyrgð byggðist á samþykki bæjarstjómar Seyðis-
fjarðarkaupstaðar frá 29. okt. 1991 um að veita vélsmiðj-
unni einfalda ábyrgð með tryggingum í nokkrum hús-
eignum vélsmiðjunnar og í vélum og tækjum skv. lista
eða með sjálfskuldarábyrgð hluthafa. Þrátt fyrir sam-
þykki bæjarstjómar um ábyrgð, voru engin af þeim and-
lögum veðsett sem tilgreind voru í samþykktinni né
sjálfskuldarábyrgðir hluthafa í vélsmiðjunni veittar, fyrr
en yfirlýsing dagsett í apríl 1993 var þinglýst hjá sýslu-
manninum á Seyðisfirði um veðsetningar tiltekinna
eigna vélsmiðjunnar. Vélsmiðjan var nokkrum mánuð-
36