Tíminn - 12.09.1941, Blaðsíða 2

362
TÍMKVN, föstudagiim 12. sept. 1941
91. blað
Styrjaldarkostnaður Breta
Eftir Jóhannes Helgason
'gímirm
Föstudaginn 12. sept.
Dýrtíðarmálín
og þjóðstjórnin
Nú eru liðnir nær þrír mán-
uðir síðan Alþingi afgreiddi
dýrtíðarlögin. Ríkisstjórnin
hefir þó enn ekki gert neitt til
að framkvæma þau, þegar inn-
heimta 10% tekju- og eignar-
skattsviðaukans er undanskil-
in.
Þetta aðgerðaleysl stafar
vissulega ekki af því, að nú sé
minni ástæða til framtakssemi
í þessu máli en á þeim tíma, er
Alþingi hafði það til meðferðar.
Síðan hefir vísitalan hækkað
um mörg stig og mun halda á-
fram að hækka, ef ekkert verð-
ur aðgert.
Hér í blaðinu hefir áður ver-
ið skýrt frá ástæðunni til þess
að ekkert hefir verið gert í þessu
máli af hálfu ríkisstjórnarinn-
ar síðan þingi lauk. Fram-
kvæmd dýrtíðarlaganna er
þannig háttað að öll byrjunar-
vinnan, eins og tekjuöflun,
tollalækkun og farmgjalda-
lækkun, heyrir undir ráðherra
Sjálfstæðisflokksins. Þeir hafa
enn ekki viljað gera neitt af
þessum ráðstöfunum, þrátt
fyrir ítrekuð tilmæli ráðherra
Framsóknarflokksins.
Þegar dýrtíðarlögin voru til
meðferðar á Alþingi, var þvi
lýst yfir af hálfu Framsóknar-
flokksins, að hann teldi lögin
ganga of skammt. Ef slíkar
ráðstafanir ættu að koma að
fullum notum þyrfti ríkis-
stjórnin að hafa meiri fjárráð
til dýrtíðarlækkunar. Flokkur-
inn gerði því tillögur um langt-
um víðtækari tekjuöflun en
samþykkt var. Sjálfstæðisflokk-
urinn og Alþýðuflokkurinn
sameinuðust um að skerða
tekjuöflunina. Framsóknar-
flokkurinn taldi það mikið ó-
heillaráð, en vildi þó ekki sker-
ast úr leik, þar sem hann treysti
því, að dýrtíðarlögin yrðu fram-
kvæmd og að hann gæti betur
tryggt framkvæmd þeirra með
þátttöku sinni í ríkisstjórninni.
Þessar vonir Framsóknar-
flokksins hafa brugðizt enn
sem komið er. En dýrtíðin hefir
haldið áfram að aukast. Á-
standið er miklu alvarlegra en
það var, þegar Alþingi ræddi
dýrtíðarmálin. Þá taldi Fram-
sóknarflokkurinn ákvæði dýr-
tíðarlaganna tæpast fullnægj-
andi. Þess vegna mun flokkur-
inn taka það til rækilegrar í-
hugunar, hvort ekki beri nú
að gera langtum víðtækari og
róttækari ráðstafanir en dýr-
tiðarlögin ætlast til.
Því hefir verið haldið fram
hér í blaðinu, — og allar líkur
benda í þá átt, — að Siálf-
stæðisflokkurinn ætli að nota
aðstöðu sína í rjíkisstjórninni
til að svæfa allar aðgerðir í
þessu máli. Forráðamenn
flokksins vanti skilning á nauð-
syn þeirra og óttist auk þess,
að þær hljóti einhverjar óvin-
sældir fyrst í staö.
Hér birtast þvi tvö ólík sjón-
armið um tilgang þjóðstjórn-
arinnar. Framsóknarflokkurinn
hélt áfram stjórnarsamvinn-
unni til þess að vinna að því að
ákvæðum dýrtíðarlagann yrði
framfylgt. Sjálfstæðisflokk-
urinn virðist hugsa sér að
þátttaka hans í þjóðstjórninni
geti hindrað framkvæmdir í
dýrtíðarmálinu.
Annar flokkurinn vill hafa
þjóðstjórn til að vinna mikil-
væg og þjóðnýt störf, sem
ættu að heppnast betur, þegar
flokkarnir standa saman, —
hinn flökkurinn vill hafa þjóð-
stjórn til að tryggja kyrstöðu
og athafnaleysi.
Margt bendir til þess, að Al-
þýðuflokkurinn sé sama sinn-
is og Sjálfstæðisflokkurinn í
þessu máli.
Ef Sjálfstæðisflokknum og
Alþýðuflokknum er það alvara,
að þjóðstjórnin eigi að vera
kyrrstöðustjórn í þessu örlaga-
ríka stórmáli, skapast alveg
nýtt viðhorf í samstarfi flokk-
anna.
Það skal enginn halda, að
Framsókrfarflokkurinn hafi
Hve mikill er styrjaldar-
kostnaður Breta? Hvernig afla
þeir fjárins til að standast
kostnaðinn? Þetta eru athyglis-
verðar spurningar, enda má bú-
ast við að ýmsa fýsi mjög að fá
svör við þeim.
Þó hér verði gerð tilraun til
að svara þessu, þykir rétt að
taka fram, að ómögulegt er að
gefa tæmandi svar um hinn
raunverulega stríðskostnað
brezku þjóðarinnar. Þessar
upplýsingar verða aðeins
bundnar við útgjöld ríkissjóðs-
ins við rekstur styrjaldarinnar.
En auk þess er að sjálfsögðu
til staðar stríðskostnaður, sem
búast má við að fari vaxandi.
Það er kostnaðurinn við endur-
bygging þeirra verðmæta, sem
skemmst hafa eða eyðilagst og
eiga eftir að eyðileggjast og
skemmast. Ennþá hafa engar
tölur verið birtar um verðmæti
þess, sem eyðilagt hefir verið í
þessu stríði.
Þá er og ein tegund stríðs-
kostnaðar, sem aldrei verður
metinn til fjár eða endurbætt.
Það er manntjón og heilsutjón
hermanna og óbreyttra borg-
ara, auk eyðileggingar og
skemmda á sögulegum bygging-
um og minningum.
Útgjöld brezka ríkisins, til
reksturs hernaðinum, voru
fyrstu 18 mánuði stríðsins
4.650 millj. stpd. eða um 8.6
millj. stpd. (rúmlega 225 millj.
kr.) á dag að meðaltali. En út-
gjöldin fara stöðugt vaxandi,
eftir því, sem líður á stríðið.
Sir Kingsley Wood fjármála-
ráðherra sagði í ræðu 7. apríl s.
1., að útgjöld fjárhagsársins
1941—42 myndu fara langt
fram úr 5.000 millj. stpd., sem
búizt hafði verið við að þau
yrðu. f þessari upphæð er þó
ekki meðtalin sú geysimikla
aðstoð, sem Bretum er veitt
með láns- og leigulögunum í
Bandaríkjunum. Hins vegar
eru innifalin í þessum upphæð-
um hin venjulegu útgjöld rík-
isins til uppeldis- og heilbrigð-
krafist víðtækra aðgerða í dýr-
tíðarmálinu síðastliðið vor í
meiningarleysi. Þar sem dýrtíð-
in hefir stórum aukizt síðan og
ástandið versnað að öllu leyti,
hlýtur flokkurinn að taka til
athugunar, hvort ekki beri nú
að krefjast enn róttækari að-
gerða. Eri takist ekki að fá þar
neinu umþokað og sama kyr-
staðan á að haldast áfram,
virðist rétt að þeir beri einir
ábyrgðina, sem eru valdir að
kyrrstöðunni. • Þ. Þ.
Það mun ekki óviðeigandi, að
við, sem setið höfum 1 nefnd
þeirri, er ríkisstjórnin skipaði
til að athuga siðferðileg vanda-
mál, er skapazt hafa í sambúð
íslenzkra kvenna við hið er-
lenda setulið, látum til okkar
heyra annað en skýrslu þá, er
blöðin birtu fyrir skemmstu. Að
vísu var okkur ekki annað fal-
ið, en vinna úr þeim gögnum,
sem okkur voru í hendur fengin
af lögreglunni í Reykjavík og
gera tillögur til ráðstafana. Til-
lögum okkar höfum við nú skil-
að og þar með lokið störfum.
Við höfum ekki talið okkur
rétta aðila til að svara þeim,
sem vantrúaðir voru á sann-
leiksgildi talna þeirra, er fram
komu í skýrslunni, þar sem við
bárum ekki ábyrgð á þeim. Hitt
er svo annað, að vissulega höf-
um við okkar skoðanir á þess-
um málum og það, sem hér
verður sagt, er fyrst og fremst
mitt persónulega viðhorf. —
Þegar í byrjun hernámsins
munu margir hafa gert sér ljóst,
að í þessum efnum gæti verið
hætta á ferðum. Yfirstjórn
brezka setuliðsins lofaði því að
vísu strax í upphafi, að her-
námið skyldi valda sem minnst-
um truflunum á lífi þjóðarinn-
ar og er fjarri því, að nokkur
ástæða sé til að efast um góð-
an vilja hennar. Hins vegar hef-
ismála og annarra opinberra
þarfa, en 1937 voru þau 902
millj. stpd., 1938 um 920 millj.
stpd. Mismunurinn er því sú
upphæð sem eru raunveruleg
hernaðarútgjöld.
Ef reiknað er með 5000 millj.
stpd. ríkisútgjöldum 1941—42,
er það að meðaltali um 14 millj.
stpd. eða 367 millj. kr. á dag.
Sennilega verða þau þó meiri
eins og fjármálaráðherrann gaf
í skyn.
Þessar tölur eru svo háar, að
engin von er til þess að almenn-
ingur, sem óvanur er háum töl-
um, geti í fljótu bragði gert sér
grein fyrir raunverulegri þýð-
ing þeirra. Til frekari skýring-
ar má geta þess, að 367 millj.
kr. dagleg útgjöld samsvara
um 15 millj.'kr. að meðaltali á
klst. og um 250 þús. kr. á hverri
mínútu allan ársins hring.
Það bregður e. t. v. upp gleggri
mynd af ástandinu, að athuga
útgjöld ríkisins í sambandi við
heildartekjur þjóðarinnar. Þá
kemur í ljós, hve mikill hluti
tekna þjóðarinnar fer til styrj-
aldarþarfa og hve mikill hluti
til lífsþarfa.
Árið 1918, síðasta ár heims-
styrjaldarinnar, stigu útgjöld
Bretlands hæst upp í 2.700 millj.
sterl.pd. Miðað við útgjöldin í
þessu stríði, ber að taka þessa
tölu með varasemi, þar sem hvert
sterlingspund var þá meira virði
en nú. En miöað við þjóðartekj-
urnar það ár, hefir hún fullt
gildi. Þjóöartekjur Breta 1918
hafa verið áætlaðar 5.500 millj.
sterlingspund. Af því verður
brátt ljóst, að því sem næst
helmingur tekna þjóðarinnar
það ár, hefir farið í útgjalda-
þarfir ríkisins, og mest af því í
styr j aldarþarf ir.
Þegar yfirstandandi styrjöld
brauzt út, var talið að þjóðar-
tekjur Breta væru um 6000 millj.
steriingspund, en gert er ráð fyr-
ir, að þær hafi aukizt siðan stríð-
ið hófst upp í 7000 millj. ster-
lingspund, vegna þess, hve þjóð-
in leggur nú meira að sér en
áður.
Af 5000 millj. sterlingspunda
útgjöldum ríkisins 1941—42, er
gert ráð fyrir, að Bretar greiði
sjálfir 3700 millj. sterlingspund,
en hinn hlutinn verði greiddur
af tekjustofnum í öðrum hlutum
heimsveldisins. Ef við drögum
þessi útgjöld ríkisins, 3700 millj.
sterlingspund, frá áætluðum
heildartekjum þjóðarinnar, 7000
millj. sterlingspund, verða eftir
3300 millj. sterlingspund, eða
nokkrum mun minna en helm-
ingur. Þetta þýðir, að brezkir
borgarar verða að láta meira en
ir sú orðið raunin, að hvarvetna,
þar sem setulið hefir dvalizt,
hafa skapazt vandamál í sam-
búð þess við innlendar konur
og hefir stundum verið gripið
til ráðstafana, sem við mund-
um naumast sætta okkur við.
Það væri því með einsdæmum,
ef við, svo fámennir, með svo
fjölmennt setulið meðal okkar,
slyppum við slíkan vanda. Er
og þannig í pottinn búið frá
upphafi, að enn minni líkur
væru til þess hér en meðal
annarra þjóða. í fyrsta lagi, og
er slíkt mjög óvenjulegt, koma
Bretar hingað sem vinir. Við
vitum, að þeir berjast nú fyrir
því, sem ekki einungis þeir,
heldur einnig við, teljum mest
virði í þessum heimi. Við vit-
um því, að þeirra sigur er raun-
verulega einnig okkar sigur. Við
vitum, að nú er háð úrslitabar-
átta um það, hvort lýðræði,
frelsi og jafnrétti skuli halda
velli, eða hvort mannkynið á
hér eftir að búa við áþján og
grimmdarlega kúgun, þar sem
réttur einstaklingsins er í raun
og veru enginn. Þess vegna
mátti okkur frá upphafi vera
það Ijóst ,að náin persónuleg
kynni hlytu að takazt meðal
setuliðsmanna og fjölmargra
íslendinga, þar sem konurnar
fyrst og fremst yrðu annar að-
ilinn, og þetta mátti okkur því
aðra hverja krónu til opinberra
þarfa. Af þessu fé rennur þó lítið
brot aftur óbeint til fólksins
gegnum uppeldis- og heilbrigðis-
kostnað ríkisins o. fl. En það er
ekki nema lítið brot, miðað við
styr j aldarkostnaðinn.
Til samanburðar við ástandið
hjá okkur má geta þess, að árið
1934 voru þjóðartekjur íslend-
inga taldar 97% millj. kr.,en það
ár urðu útgjöld ríki^ins réttar
16 millj. kr., eða um einn sjötti
hluti þjóðarteknanna. Þess ber
þó að geta í þessu sambandi, að
af þessum útgjöldum hefir mest-
um hlutayverið óbeint varið til
almenningsþarfa, gegnum upp-
eldis- og heilbrigðismál, styrki
til atvinnuveganna o. fl.
í Bretlandi eru taldir um 45
millj. íbúar. Ef ársútgjöld verða
3700 millj. stpd., eins og gert er
ráð fyrir, er það rúmlega 82 stpd.
eða um 2155 kr. á hvert manns-
barn, að meðaltali.
Árið 1939 voru útgjöld íslenzka
ríkisins 19,4 millj. kr., en íbúa-
talan um 120 þús. Útgjöldin það
ár voru því um kr. 160,00 að
meðaltali á mann. Hafa ber þó
í huga, hve mikill hluti þessa
rennur óbeint aftur til borgar-
anna. Þetta er nærri fjórtán
sinnum meira að meðaltali á
mann, þ. e. að á móti hverri
krónu, sem við greiðum, mest til
félagslegra þarfa og umbóta,
greiða Bretar nærri 14 kr., og
mest af því í styrjaldarþarfir.
Gleymska AlþýðubL
Alþýðublaðið er mjög gleymið
í síldarmálunum, ef það minn-
ir, að Framsóknarmenn hafi
barizt þar fyrir ríkiseinkasölu.
Framsóknarmenn settu á, í
samstarfi við Alþýðuflokkinn,
umboðssölu og verzlunartak-
markanir árið 1928.Fjórir nefnd-
armenn af fimm alls létu þessa
umboðssölu fara að braska í að
kaupa tunnur og salt, og lána
útvegsmönnum. Síðan varð
fyrirtækið stórskuldugt og
gjaldþrota. Tryggvi Þórhalls-
son leysti það upp með bráða-
birgðalögum. En þeir fjórmenn-
ingar, sem stjórnuðu fyrirtæk-
inu út í skuld og dauða, voru
allir úr Alþýðu- og Sjálfstæðis-
flokknum. Síðan lagði Jón
Árnason fram tillöguna um nú-
verandi sildarútvegsnefnd. Hún
hafði vald til að takmarka veiði
og ákveða lágmarksverð. Vegna
Alþýðuflokksins var sett inn í
lögin heimild fyrir ríkisstjórn-
ina að láta nefndina hafa
einkasöluvald. Síðan komu
Sjálfstæðismenn og tóku Har-
ald Guðmundsson glóðvolgan í
ráðherrastólnum og báðu hann
að nota éinkasöluheimildina.
Framsóknarmenn hafa viljað
fremur vera ljóst, þar sem það
kom þegar í ljós, að setuliðs-
menn eru yfirleitt prúðmenni,
og um margt fágaðri menn en
við, auk þess, sem margar kon-
ur, bæði hér og annarstaðar,
virðast tiltölulega veikari á
svellinu gagnvart útlending-
um. Sú hætta, sem nú vofir
yfir okkur sakir alls þessa, er,
að þjóðin blandist hinum
brezku gestum óafvitandi,
að íslenzkar konur kjósi þá
fremur en íslenzka karla;
annað hvort um stundarsakir
eða fyrir fullt og allt, að hin
uppvaxandi kynslóð læri að
meira eða minna leyti tungu
þeirra og siði, en týni sinni eig-
in. En þót við séum „fáir, fá-
tækir smáir“, viljum við um-
fram allt vera íslendingar. Við
unnum fósturjörð okkar, tungu
okkar, bókmenntum okkar, og
fögnum framförum okkar í
verklegum og andlegum efn-
um. Allt er þetta sameign okk-
ar og aleiga okkar. Hér ber
okkur því að gera greinarmun
á tvennu: Vinsamlegri afstöðu
til hins mikla brezka heims-
veldis og þegna þess, og okkar
eigin þjóð og þjóðarverðmætum.
Ég gat þess í upphafi, að við
hefðum frá byrjun hernámsins
alið með okkur nokkurn ugg í
þessum efnum. Og eftir því, sem
tímar hafa liðið fram, hefir
mörgum af okkar beztu mönn-
um orðið ljóst, að einmitt
þarna var alvarleg hætta á
ferðum. Skólastjóra- og kenn-
arafundur sá, sem haldinn var
í Reykjavík fyrir ári síðan, er
ótvíræð sönnun þess. Ályktun
Marsvínaveíðí
Ólafur Sigurðsson frá Hellu-
landi, sem nýlega var á ferð í
Norður-ísafjarðarsýslu, hefir
sagt blaðinu frá eftirfarandi:
Meðan ég var þar vestra sást
einn morgun til allstórrar mar-
svínavöðu vestan Borgareyj ar.
Veður var yndislegt, sólskin og
logn, „svo að heldur þótti gott
til veiðar“. Var haldið úr landi
á fjórum bátum, tveim vélbát-
um og tveim róðrarbátum, sem
voru hlaðnir af kastgrjóti, og
átti að freista þess að reka
hvalina á land. En hér fór sem
svo oft áður, þegar íslending-
ar hafa gert tilraunir til þess
að reka þessa hvalategund á
land. Bátarnir voru of fáir og
vankunriáttan of mikil til þess
að veiðimönnunum tækist að
reka hvalatorfuna nokkuð
verulega nær landi.
Ólafur lýsir þessu þannig, að.
rekstur hvalanna hafi verið
einna líkastur því, þegar fáir
menn ætla sér að reka stórt
fjársafn út í vatnsfall. Fyrst
sleppur ein og ein kind á víð
og dreif úr safninu, aðrar elta
og þannig sleppa alltaf fleiri
og fleiri þangað til allt safnið
er sloppið úr greipum rekstrar-
mannanna.
Það er augljóst, að hér vant-
ar nauðsynlegar leiðbeiningar
um marsvínarekstur og er helzt
að leita til Færeyinga eftir upp-
lýsingum um þá hluti. Ólafur
átti tal um þessa hluti við fær-
eyskán mann, sem hefir mikla
þekkingu á þessari veiði. Sagði
hann meðal annars: Bezt er að
bátaröðin sé þreföld aftan við
torfuna og að nokkurt bil sé á
milli raðanna. Sérstaklega ber
að varast það, að fara of nærri
torfunni og jafnframt að gæta
þess stranglega, að skjóta alls
ekki á hvalina. Það gerir aðeins
glundroða og öngþveiti. Bezt er
að bátaráðirnar séu alltaf
nokkuð langt frá torfunni og
að grjóti sé látið rigna í sjóinn
rétt aftan við torfuna. Svo má
ekki gleyma að hafa nógu mikil
ólæti og hávaða. Þegar dregur
nær landi, er farið nær torfunni
og reynt að særa öftustu hval-
ina með þar til gerðu spjóti,
sem hefir 50 cm. langt blað, en
tveggja metra langt skaft.
Særðu hvalirnir æða inn í torf-
una og alla leið upp á land. Við
það tryllist öll torfan og brýzt
á eftir hinum særðu félögum
s.ínum í greipar dauðans.
í flæðarmálinu er þegar byrj-
að að skera hvalina. Eru þeir
skornir ofanfrá þverhönd aft-
an við blástursholur og mænan
eyðilögð. Þegar blóðið er kom-
ið í sjóinn, er engin hætta á að
torfan leggi til hafs. Skurður-
inn er ekki einungis nauðsyn-
legur til þess að blóðlita sjó-
prestastefnu íslands á Akureyri
árið 1941 er einnig ótvíræð
sönnun þess, en þar segir svo:
„Prestastefnan ályktar að brýna
nauðsyn beri til þess, að prest-
ar landsins efni til skipulagðr-
ar samvinnu við lækna, lög-
reglustjóra og barnaverndar-
nefndar til að afstýra þeirri
siðferðilegu og þjóðernislegu
háettu, sem stafar af dvöl er-
lends setuliðs í prestaköllum
þeirra.“ Og ýmsar raddir í
blöðum allt frá því fyrsta
styðja þetta mál.
Nú er svo komið, að lögregl-
an í Reykjavík hefir hafizt
handa og skrásett 500 konur,
sem hún telur, að hafi mjög
náin afskipti af setuliðinu, og
ef þær athuganir eru réttar, er
hér mikill háski á ferðum. Okk-
ur er ekki einungis hætta búin
af kynferðilegum mökum setu-
liðsmanna við íslenzkar stúlk-
ur, Okkur er einnig hætta bú-
in af mikilli umgengni hinnar
uppvaxandi kynslóðar við setu-
liðið, þótt um ekkert annað
væri að ræða. í skýrslu þeirri,
er nefndin lét frá sér fara, get-
ur lögreglan um 151 konu, sem
sé á mjög lágu siðferðisstigi. Á
siðferðisástand hinna er eng-
inn dómur lagður, aðeins talað
um, að lögreglan telji að þær
hafi mjög náin afskipti af setu-
liðinu, enda þótt heilbrigð skyn-
semi mæli með því, að í mjög
mörgum tilfellum sé um kyn-
ferðileg mök að ræða. En jafn-
framt hlytu þau afskipti meðal
allra menningarþjóða, að vera
talin of náin, ef 12—14 ára
telpur eru á ferli með her-
Fótalausi flugmaffurinn.
Fyrir nokki-u síðan var skýrt frá því
í ensku og þýzku útvarpi, að fótalausi
flugmaðurinn hefði verið tekinn til
fanga í Frakklandi. Þjóðverjum tókst
að skjóta flugvél hans niður, en hann
bjargaðist í fallhlíf.
Fótalausi flugmaðurinn hefir hlotið
meiri frægð en flestir flugmenn aðrir
í þessu stríði.
Hann heitir réttu nafni Douglas Ro-
bert Stewart Bader. Fyrir 10 árum var
hann fulllærður flugmaður. Hann var
þá 21 árs. Hann lagði mikla stund á
íþróttir, einkum rugby. Hann gat sér
svo gott orð í þeirri íþróttagrein, að
hann átti að taka þátt í alþjóðlegri
keppni. En fimm dögum fyrir fyrsta
kappleikinn lenti hann í flugslysi og
hlaut ógurleg meiðsli. Það varð að
taka báða fæturna af honum. Níu daga
sveif hann milli heims og helju. Móðir
hans vék ekki frá rúmstokknum allan
þann tíma. Hún annaðist hann síðan,
og henni er þakkað að andlegur þróttur
hans bilaði ekki, þrátt fyrir þetta mikla
áfall. Með órtúlegri eljusemi tókst
honum að hafa veruleg not af gerfi-
fótunum.
Bader gerðist sjálfboðaliði í flug-
hernum í upphafi styrjaldarinnar. í
fyrstu átti han ekki að fá að taka
þátt í hernaðaraðgerðum, en látið var
undan þrábeiðni hans. í loftinu varð
hann brátt með þeim allra fremstu.
í febrúarmánuði síðastl. var honum
boðið til Buckingham Palace og sæmd-
ur heiðursmerki af konunginum. Móðir
hans var viðstödd þennan merkilega
atburð í lífi sonarins.
Þegar hann skaut niður fyrstu þýzku
flugvélina skrifaði hann móður sinni
m. a.: Það er hræðilegt að skjóta nið-
ur flugvél og granda mannslífum í
fyrsta sinn. Ég leit í spegilinn fyrir
aftan mig. Ég gat ekki þekkt sjálfan
mig. Ég var nábleikur af skelfingu.
Bader hafði skotið niður um 20 flug-
vélar, þegar Þjóðverjum tókst að kló-
festa hann. Hann hafði fyrir alllöngu
verið gerður foringi flugdeildar og
þótti frábær stjórnandi. Hann var
flestum fjörugri og alltaf öruggur. Ég
er betur settur en nokkur annar flug-
maður, sagði hann iðulega, því að ekki
gerir mikið til þótt þeir skjóti undan
mér gerfifæturna. Hann var dáður
af öllum félögum sínum og er vafamál
hvort nokkur maður hefir notið meiri
vinsælda í brezka flughernum en hann.
Finnland konupgsríki?
Amerískar fregnir herma að Finn-
land eigi að vera konungsríki, ef Þjóð-
verjar beri hærra hluta í styrjöldinni.
ÞaÖ eigi að sýna Finnum sérstakan
sóma með því að láta þá hafa þýzk-
sinnaðan konung í stað þýzks land-
(Framh. á 3. síðu)
inn, heldur einnig til þess aff ná
blóðinu úr hvalkjötinu eins og
úr kjöti allra annarra spendýra,
sem deydd eru til manneldis.
mönnum seint á kvöldi effa
nóttu, þótt í fullkomnu mein-
leysi væri. Þrátt fyrir þetta var
þó eitt af dagblöðum Reykja-
víkur svo smekklegt, að kalla
þessar 500 konur „portkonur",
i yfirskrift sinni. Var þó allur
vafi tekinn af um slíkar nafn-
giftir frá hálfu þeirra, er skýrsl-
una settu saman, þar sem sagt
er, að ganga megi að því vísu,
að í mörgum tilfellum muni
stúlkurnar telja sig trúlofaðar
setuliðsmönnum og geti slík
sambönd átt jafnmikinn rétt á
sér og samskonar sambönd ís-
lenzkra kvenna og íslenzkra
karla siðferðilega séð.
Meðal hins ólíklegasta, sem
fram hefir komið í sambandi
við þetta mál, er það, að með
þessari birtingu sé vísvitandi
verið að setja smánarblett á
Reykjavík og reykvíska menn-
ingu. í sambandi við þær að-
dróttanir skal þess getið, að af
þeim 55 konum, sem sakadóm-
arinn hefir haft til meðferðar,
eru aðeins 19 fæddar í Reykja-
vík, 17 eru úr öðrum bæjum og
þorpum og 19 úr sveit. Þetta
atriði hefir vissulega þýðingu,
þót nefndinni fyndist það ekki
eiga heima í skýrslunni í því
formi, sem hún var. Þetta gæti
bent til þess, að þeir, sem koma
úr fámenni í fjölmenni kunni
að öðru jöfnu minni skil á
hættum fjölmennisins og verði
þeim því fremur að bráð, jafnt
fyrir það, þótt efniviðurinn
þurfi ekki að vera lakari.
Það verða að vísu ekki dregn-
ar miklar ályktanir af svona
lágum tölum. En það væri ekk-
(Framh. á 4. síðu)
Benedikt Tómasson læknir:
Enn um síðíerðísvandamálin