Tíminn - 13.12.1941, Blaðsíða 3

129. Mað
TÍMIM, laugartlagiim 13. des. 1941
S13
"K i r k j a n
Undirbúningur
jólanna
Einu sinni voru tíu ungar
stúlkur, sem áttu að vera við-
búnar gleðihátíð. (Matt. 21, 1—
2.) Þær skyldu vera tilbúnar að
kveikja Ijósin sín og fagna
brúðgumanum, þegar hann
kæmi. En þegar til átti að taka,
höfðu fimm þeiirra ekkert
skeytt um að hafa olíu á lömp-
unum. Lamparnir voru skín-
andi fagrir, en Ijósmetið vant-
aði. Hinar stúlkurnar voru
hyggnari. Þær létu sér ekki
nægja að hafa lampana til taks,
heldur fylltu þá ljósmeti, og
gátu því kveikt ljósin sín, þegar
hátíðin hófst.
Innan skamms eiga kristnir
menn að fagna mestu gleðihá-
tíð ársins, jólunum. Sú hátíð
ber með sér sérstakan hugblæ.
Trúin er sterkari, kærleikurinn
innílegri, þráin eftir því góða
dýpri en endranær. Aldrei eru
mennirnir nær því að eiga hug-
arfar guðsríkis eða finna fögn-
uð kristilegs lífs. Hiklausust
verður þessi gleði hjá börnun-
um, enda sagði Kristur, að þau
væru hæfust til inngöngu í
guðsríkið.
Þess er að vænta, að menn
búi sig vel undir slíka hátíð sem
þessa. Og alveg eins og stúlk-
urnar tíu, grípa menn til ytri
tækja til að túlka fögnuð sinn
og sýna löngun sína til að gera
öðrum gott. Af því sprettur til-
hald heimilanna. Um allt land
verða jólaannirnar meiri og
meiri. Gjafir eru keyptar í
verzlunum; heima fyrir er bak-
að og þvegið, saumað og smíð-
að. Frá morgni til kvölds er
unnið af kappi, án þess að
nokkur telji það eftir sér.
Lamparnir eru senn tilbúnir.
Sumsstaðar hefir það meira að
segja gengið út í öfgar, hvað
fyrir þeim er haft. En hvað er
um olíuna, ijósmetið? — Til
eru þau heimili, sem ekki hirða
um að búa sig undir að veita
viðtöku hinu sanna fagnaðar-
efni jólanna. Jólin verða þar
aðeins að matar- og glysvarn-
ingshátíð, sem ekki skilur ann-
að eftir en þreytu, taugaóstyrk,
lífsleiða og timburmenn. Olían
gleymdist, og ljósið varð aldrei
kveikt. Ég er ekki að hafa á
móti ytri undirbúningi jólanna,
ef honum er stillt í hóf með
fullri smekkvísi, og ekki sting-
ur allt of mikið í stúf við hús-
næði jólabarnsins sjálfs. En ég
Þeir héldu áfram að nota þekk-
ingu sína til að túlka náttúru
landsins og sálarlíf þjóðarinnar
eins og það var, án þess að sjá
það í spéspegli annarlegrar
menningar. Allir þessir menn
héldu áfram að tigna fegurð og
beita allri orku til að láta feg-
urðina njóta sín í listaverkum
þeirra. Ekki létu þeir heldur
bugast til að falla fram og til-
biðja hnignun og úrkynjun
annarra manna.
Forusta þessara brautryðj-
enda er ómetanleg fyrir íslenzka
listaþróun. Vegna fordæma, sem
þessir menn gáfu og gefa, hafa
allmargir af hinum yngri lista-
mönnum fetað í spor þeirra,
reynt að vanda verk sín, reynt
að láta sér stöðugt fara fram,
reynt að missa aldrei sjónar á
að listin má ekki slitna úr
lífrænum tengslum við sál
landsins og sál fólksins, sem
byggir landið.
VIII.
Bylgjugangur hinna æstu og
truflandi styrj aldaráhrifa hef-
ir haft nokkur áhrif á bók-
menntir íslendinga á síðasta
aldarfjórðungi, einkum í sam-
bandi við flokksstarfsemi kom-
múnista. Má segja, að heims-
styrjöldin marki glögg tíma-
mót í sögu íslenzkra bók-
mennta. Skáldaskóli íslendinga
stóð fram á styrjaldartímann, á
þeim grundvelli, sem Bjarni og
Jónas höfðu lagt á fyrri hluta
19. aldar. Skáldin sungu lof
landi sínu og þjóð, frelsinu og
sérstaklega stj órnfrelsisbarátt-
unni. Söguskáldin Þorgils
gjallandi, Einar Kvaran, Jón
vildi mega segja við þá, sem nú
eru að búa undir jólin: Munið
að búa hug yðar undir jólin.
Segið börnunum jólasöguna,
hugleiðið sálma og andleg ljóð,
— gerið að minnsta kosti bæn
ykkar á hverjum degi. — Sæk-
ið kirkjurnar sunnudagana fyr-
ir jólin, þvi að sérhver helgi-
stund jólaföstunnar færir yður
feti nær jólahelginni sjálfri.
Jakob Jónsson.
Gef þú að móöurmálið mitt,
minn Jesú þess ég beiði,
frá allri víllu klárt og kvitt,
krossins orð þitt út breiði,
um landið hér, til heiðurs þér
— helzt má það blessun valda —
meðan þín náð lœtur vort láð,
iýði og byggðum halda.
(Hallgr. Pét.).
Fjárpestir . . .
(Framh. af 2. síðu)
stofni eru annars eðlis en skipti
á t. d. veiðiskipum eða skipti á
vinnuvélum.
Því er nú það, að niðurskurð-
ur búfjár er óviðjafnanlegt
neyðarúrræði, sem alls ekki má
grípa til nema því að eins, að í
öll önnur skjól sé fokið.
Mæðiveikin svokallaða er vá-
gestur að vísu. En hún er þó
ekki jafnoki fjárkláðans, sem
þekking og tímalengd hafa yf-
irbugað. Þessi veiki mun réna
smámsaman — ef eigi vill betur
til, þ. e. a. s. að varnir finnist
gegn henni.
Ég endurtek til frekari á-
herzlu þetta:
Mæðiveikinni verður ekki út-
rýmt úr sýslunni með örþrifa-
ráðum, t. d. smágirðingum um
eina sveit eða aðra.
Niðurskurður er svo dýr, að
gætna menn svimar við að
reikna það heljar-dæmi.
Skaðabætur til þeirra, sem
veikin níðist verulega á, eru og
munu verða, bærilegri báðum,
eða öllum aðiljum, og miklu
sæmilegra úrræði.
Hér í sveit virðist mæðiveik-
in vera mjög í rénun i þeim
fjárhúsum, sem hún hefir
lengst leikið lausum hala. Hlut-
aðeigendur hafa nú skipt um
skoðun — vóru áður samþykk-
ir niðurskurði, en hafa að til-
stuðlan reynslunnar fallizt á,
að beita gegn henni biðlund og
þrautseigju.
Guðmundur Friðjónsson.
Trausti og Guðmundur Frið-
jónsson áttu allar rætur listar
sinnar djúpt í íslenzkri menn-
ingu. Matthías, Steingrímur,
Grímur, Gröndal, Hannes, Þor-
steinn, Guðmundur Guðmunds-
son, Einar Benediktsson og
Stephan G. Stephansson keppt-
ust hver við annan um að yrkja
brennandi ættjarðarljóð og
frelsissöngva. Svo kom frelsið,
í þeim fötum, sem því voru
fengin 1918, og síðan þá hefir
verið lítið um ættjarðarljóð og
frelsissöngva. Þjóðin hefir síð-
an eignast allmörg prýðileg
skáld, og allmörg, sem ávaxta
lítið pund. En öll eiga þau sam-
merkt í því, að taka sér önnur
viðfangsefni heldur en hinn
mikli skáldaskóli 19. aldarinn-
ar. Heimsstyrjöldin sleit lika
sundur viðkvæma þræði á þess-
um vettvangi, þó að enn héldu
hinir beztu menn áfram þjóð-
legri list, með öðrum vinnu-
brögðum heldur en beitt var
áður fyrr.
IX.
En hin nýja kassastefna hef-
ir því miður orðið að veruleg-
um skaða ekki allfáum mönn-
um, sem á morgni lífsins gáfu
vonir um nýtilegt manndóms-
starf. Flestir hafa þessir menn
strandað á sama skerinu: Bylt-
ingaráróðri Rússa. Þeir hafa
tekið erlenda listatrú og ekki
gætt að uppruna sínum og þjóð-
erni. Þeir hafa í skáldskap sín-
um byggt andans verk, sem
hafa átt jafn illa við á íslandi
eins og flötu, hripleku þökin á
kassahúsum í Reykjavík. Sá af
þessum mönnum, sem var
gæddur beztum gáfum og
hafði aflað sér einna bezts
undírbúnings til að geta verið
nýtilegur rithöfundur á íslandi,
hefir misst mest við að ofur-
selja sig rússnesku húsbænda-
valdi. Þessi maður er Halldór
Kiljan Laxness.
X.
Þjóðvinafélagið og mennta-
málaráð gaf út í vor sem leið
mikið af beztu ljóðum, ljóða-
þýðingum og ævintýrum Jónas-
ar Hallgrímssonar. Ég ritaði
formála að þessari útgáfu, og
var þess full þörf, þar sem hún
kemur á allt að því fjórtán þús.
heimili á landinu. Aldrei fyr í
sögu landsins hefir nokkurt ís-
lenzkt ljóðasafn komið í hend-
ur jafn margra íslendinga. Og
þar sem hér var um að ræða
einn mesta snilling íslenzkra
bókmennta að fornu og nýju,
þá mátti fyrirfram telja ósenni-
legt, að nokkur heilvita maður
gæti særzt af því, að svo mik-
illi ljóðrænni fegurð væri
dreift ríkulega svo að segja til
allra manha, sem byggja þetta
land.
Reyndin varð önnur. Halldór
Kiljan Laxnes hefir styggzt svo
mikið við þessa þýðingarmiklu
og sjálfsögðu útgáfu, að hann
ræður ekki við sig fyrir. gremju.
í einum af pésum kommúnista
eys hann úr skálum sínum
máttlausri reiði vegna þess til-
tækis að koma ljóðum Jónasar
Hallgrímssonar svo að segja inn
á hvert heimili í landinu.
Beiskja skáldsins nær há-
marki sínu, er hann minnist
á hið fagra ástarævintýri Jón-
asar og Þóru prestsdóttur úr
Laufási. Hann telur það höfuð-
synd, að minnast á þetta æf-
intýri, og hann gefur í skyn
með frekjulegu orðbragði, að
kynning Jónasar og Þóru hafi
verið með einhverjum þeim
hætti, að með „beztu manna
yfirsýn" hafi þótt sjálfsagt,
sennilega af nærgætni við
skáldið, að halda kynningu
þe'irra leyndri.
Árás Kiljans á hin róman-
tísku kynni Jónasar Hallgríms-
sonar og Þóru frá Laufási er
merkileg af þrem ástæðum. í
fyrsta lagi eru þessi kynni full
af göfgi og drengskap. í öðru
lagi er þetta ævintýri allkunn-
ugt öllum, sem eitthvað vita um
íslenzkar bókmenntir, og því
ekki hægt að fela það, þó að
einhver hefði löngun til þess.
í þriðja lagi er ekki hægt að
skilja einn veigamesta þáttinn
í skáldskap Jónasar Hallgríms-
sonar nema að vita um þessi
kynni og hin varanlegu áhrif
þeirra á sálarlíf skáldsins.
En skýringin á því, hversvegna
Laxness vanmetur og misskilur
ástaljóð Jónasar Hallgrímsson-
ar er auðsæ, ef þess er gætt, að
Halldór Kiljan tignar sérstak-
lega í skáldskap sínum þær
hliðar á samlífi karla og kvenna,
sem gera má í einu leiðinlegar
og andstyggilegar. Þar sem
Jónas Hallgr'ímsson yrkir um
sálræna fegurð ií ástamálum,
dregur Halldór Kiljan meir og
meir fram í dagsljósið myndir
úr ástríðumálum, þar sem lík-
amlegur ofsi hættir að vera
mannlegur og snýst í dýrs-
legt æði. Þannig lætur hann
stjúpföður flúgast á við hálf-
stálpaða unglingsstúlku, sem
honum bar skylda til að vernda.
Aðgangur þeirra og orðbragðið
er sannkallaður djöfladans, unz
stjúpfaðirinn hefir lokið glæp
sínum. í næstu bók lætur Lax-
ness barnakennara drekka sig
ölóðan, til að fá kjark til að
níðast á stúlkubarni, sem falið
er umsjá hans. Þetta skáld virð-
ist halda, að fólk með slitnar
vinnuhendur hafi ekki mann-
legar tilfiningar. Þess vegna
hugsar ekkill í sveit mest um
það við útför konu sinnar að
hafa kaffið svo sterkt, að með
því megi tjarga hrútshorn. í
þriðju skáldsögunni er giftur
maður á ferðalagi önnum kaf-
inn við bollaleggingar um það,
hvort hann þurfi að greiða
þrjár krónur og fimmtíu aura
eða fimm krónur fyrir að ná
líkamlegum kynnum af mynd-
arlegri og honum ókenndri
stúlku. í fjórðu bókinni opnar
Laxness innstu fylgsni sálar
sinnar, að því er snertir ásta-
mál. Myndarleg prestsdóttir
giftist landshornamanni. Hún
er gædd yfirnáttúrlega sterku
(Framh. á 4. siðu)
usan er oroin ai
fislci ollum, o límum
eítlr aá hún er veiJJ
Eggert K
GGERT IxRISTJANSSON &
Kopar,
aluminium og fleiri málmar
keyptir í LANDSSMIÐJUNNI.
KAIJPI GILL
langhæsta verði
SIGURÞÓR,
Hafnarstr. 4.
Smásöluverð fá eldspýtum
Útsöluverð á eldspýtum má eigi vera hærra
en hér segfir:
THREE PLUMES og COMET eldspýtur (í 12
stk. búntum) Búntið kr. 1,35. Stokkurinn 12 au.
Utan Reykjavíkur og Hafnarfjarðar má verðið vera 3%
hærra vegna flutningskostnaðar.
Tóbakseínkasala ríkísíns.
Dvöl
er gott og ódýrt tímarit, sem flytur úr-
valsefni á vönduðu máli.
Síðasta hefti þessa árgangs, jólaheft-
ið, kemur út eftir fáa daga. í því verða meðal annars þýddar
sögur eftir Brasilíumanninn Monteiro Lobato, rússneska stór-
skáldið Anton Tékov og danska rithöfundinn Anker Larsen, allt
úrvalssögur. — Gerist áskrifendur að DVÖL.
TÍMARITIÐ DVÖL,
Lindargötu 9 A, Reykjavík. Sími 2353.
Pósthólf 1044.
+ ÚTBREIÐID TÍMANN4
312
Victor Hugo:
Esmeralda
309
Hvor þeirra fékk yður ríkisdalinn?
Gamla konan hugsaði sig um, og
svaraði síðan:
— Það var liðsforinginn!
Kurr heyrðist um allan salinn við
þetta svar.
— Það er ekki meira en svo að ég
skilji þetta, sagði Gringoire.
Nú tók Filippus Lheulier, lögspek-
ingur konungs, til máls:
— Ég leyfi mér að minna yður á það,
herrar mínir, að liösforinginn sagði svo
frá, er hann lá á sjúkrabeðnum, að
hann hefði alltaf grunað, að svarti
maðurinn væri afturganga. Þessi aftur-
ganga hefði hvatt sig til þess að hitta
hina ákærðu, og þegar hann bað hann
að lána sér peninga, hefði hann fengið
sér þennan oftnefnda ríkisdal er hann
lét svo frú Falourdel fá. Auðvitað hefir
þessi peningur verið beint frá djöflin-
um.
Þessi ræða virtist eyða öllum efasemd-
um Gringoires og annarra áheyrenda.
V. KAFLI.
Málarekstrinum er haldið áfram.
— Þér hafið réttarskj ölin við að styðj-
ast, sagði lögfræðiráðunautur konungs
um leið og hann tók sér sæti. Þér getið
hann aftur með unga og laglega stúlku.
Hún hefði verið dásamlega falleg, ef
hárið á henni hefði verið vel til haldið,
Með henni var geithafur, stór geithaf-
ur, æ, ég man ekki hvernig hann var
litur. Ja, mér flaug margt í hug. Mér
þótti þetta með stúlkuna ekki svo skrít-
ið, en geit, geithafur! Mér gezt ekki að
dýrum. Þessir hafrar hafa horn og
skegg. Þeir eru eins og karlmenn, og
svo er vond lykt af þeim. En ég sagði
ekki eitt einasta orð. Ég hafði fengið
ríkisdalinn. Var það ekki rétt gert,
dómari?
Ég lét .liðsforingjann og stelpuna fara
upp, og þar voru þau ein — ja, nema
hafurinn var hjá þeim. Ég fór niður og
byrjaði að spinna. Ja, þér skiljið það,
að þetta er tveggja hæða hús. Það
snýr gafli út að fljótinu og á honum
tveir gluggar, annar uppi en hinn niðri.
Jæja, ég hélt áfram að spinna. Þá datt
mér í hug draugurinn og svo hafurinn,
en þá mundi ég það líka, hvað stúlkan
var einkennilega búin. Svo heyri ég
angistaróp uppi, og rétt í sömu svifmr
er glugganum slengt opnum. Ég flýti
mér út að glugganum og sé einhverja
kolsvarta flyksu detta niður í fljótið.
Þetta var lifandi vera, búin eins og
prestur. í tunglsljósinu sá ég, að hún
synti yfir fljótið. Nú varð ég dauð-