Tíminn - 12.04.1942, Blaðsíða 1

Tíminn - 12.04.1942, Blaðsíða 1
RITSTJÓRI: J ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON: l | FORMAÐUR BLAÐSTJÓRNAR: \ JÓNAS JÓNSSON | ÚTGEFANDI: \ FRAMSÓKNARFLOKKURINN. RITST JÓRN ARSKRIFSTOFUR: EDDUHÚSI, Lindargötu 9 A. Símar 2353 og 4373. AFGREIÐSLA, INNHEIMTA OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA: EDDUHÚSI, Lindargötu 9 A. Sími 2323. PRENTSMIÐJAN EDDA h.f. Simar 3948 og 3720. 26. ár. Ileykjavík. sunuudagmn 12. apríl 1942 30. blað Aistaða F ramsóknarflokks- íns til þingkosninga í vor Jóaas Jónsson: Hvað er iramundan? Ábyrgðarlausir menn í á- byrgðarlausum flokk hafa borið fram frumvarp um nýja stjórn- arskrá. Þar hafa þeir gleymt sjálfstæðismálinu og lýðveld- inu, gleymt öllum athugunum um hvers konar stjórnarform og þingskipun muni henta þjóðinni eftir stríðið. Þeir hafa aðeins hugsað sér að gera fleyg milli núverandi stjórnarflokka í því skyni að geta komið á stjórnleysi í landinu. Sjálfstæð- ismenn eiga völina og kvölina. Þeim er boðin tálbeita og tál- gröf. Ef kommúnistar, Alþýðufl. og Sjálfstæðismenn lialda sam- an um að gera stjórnarskrár- breytingu, með tvennum kosn- ingum í tvíhersettu landi, virð- ist röð atburðanna verða á þessa leið: 1. Núverandi stjórn fellur, og með henni allar skynsamlegar tilraunir til að standa á móti dýrtíðinni og verðfalli pening- anna. 2. Sjálfstæðismenn reyna að mynda þingræðisstjórn en geta það ekki, því að hinir nýju bandamenn þeirra óska þeim • alls ófarnaðar. 3. Ríkisstjóri gefst upp við að mynda ábyrga stjórn. Landið verður raunverulega stjórnlaust. 4. Ríkisstjóri reynir að fá ó- viðkomandi menn til að sitja í ráðherrastólunum á hans á- byrgð. 5. Kosningar fara fram sein- ast í júní um stjórnarskrána. Allir flokkar í hörkurifrildi. Á- byrgðarleysið hefir yfirhöndina hvarvetna í landinu. 6. Engin skipan kemst á vinnumarkaðinn, því að þjóðfé- lagið er í bili uppleyst. Atvinnu- vegirnir til lands og sjávar vantar vinnuafl. Hitaveitan kemst ekki upp af sömu ástæðu. Matvælaframleiðslan heldur á- fram að minnka jafnframt þvf að dregur úr innflutningi sök- um vaxandi hernaðaraðgerða. 7. Nýkosið þing kemur saman á slætti. Hver höndin er upp á móti annarri um allt annað en að samþykkja stjórnarskrá, sem allir vitibornir menn vita, að verður líkkista íslenzks sjálf- stæðis. 8. Ríkisstjóri reynir að myrida ábyrga þingstjórn, en tekst það ekki sökum úlfúðar og upp- lausnar í þinginu. Hann neyð- ist til að láta landið raunveru- lega halda áfram að vera sama og stjórnlaust. 9. Um haustið fara fram kosningar eftir hinni nýju stjórnarskrá. Hin ábyrgðarlausu öfl þjóðféagsins hafa aukizt. Máttarstólpar Sjálfstæðisflokks- ins byrja að skilja, að þeir hafa ekki nema að litlu leyti haft gagn af því, að þiggja vingjaf- ir „dauða fIokksins“. J. J. Ályktun aðalfundar míðstjórnar llokksíns Manna á meðal ganga ýmsar getgátur um það, hvort kosningar til Alþingis muni fara fram á sumri komanda. í. tilefni af því þykir Tímanum rétt að gera grein fyrir afstöðu Framsóknarflokksins, eins og hún kom fram á aðalfundi miðstjórnar flokksins, er haldinn var í febr- úarmánuði síðastliðnum. Allir aðalflokkar þingsins komu sér saman um frestun Alþingiskosninga á síðastl. vori og var þá almennt gert ráð fyrir, ef eitthvað óvænt bæri ekki að höndum, að kosningar myndu ekki fara fram fyrr en í stríðslok. Aðalrökin fyrir frestuninni voru þessi: 1. Hér ríkja óvenjulegar að- stæður, þar sem landið er her- numið af öðrum styrjaldarað- ila og lýst hernaðarsvæði af hinum. Þessar aðstæður skapa óvissu og rugling, sem gerir mönnum erfitt að átta sig á op- inberum málum og dregur úr áhuga þeirra fyrir þeim. Kosn- ingar á slíkum tímum eru til þess að fullnægja formi lýðræð- isins, en ekki tilgangi þess. 2. Þjóðin þarfnast samheldni og friðar á þessum tímum. Þess vegna ber að forðast allt það, sem gæti orðið til þess að skapa óeiningu og sundurlyndi en kosningar eru vel til þess fallnar 3. Hernaðarátök geta hafizt hér á hverri stundu og gert kosningar, sem búið er að aug- lýsa, óframkvæmanlegar. Þjóð- in hefði þá ekkert þing og gæti það skapað stjórnarfarslegt öngþveití. Þjóðin viðurkenndi yfirleitt, að þessar röksemdir væru það veigamklar, að þær réttlættu þessa róttæku ákvörðun, kosn- ingafrestunina. Engum teljandi mótmælum var þvi hreift gegn henni. Þjóðin kunni líka vel við þá hugsun, að hér ætti að ríkja meiri samheldni og friður en verið hafði. Hún fann, að slíks var henni mikil og brýn þörf. En stjórnmálamennirnir, sem að vísu höfðu staðið að kosn- ingafrestuninni, fundu sam- starfsþörfina ekki eins vel og sú ákvörðun þeirra benti til. Nokkru eftir kosningafrestun- ina losnaði eitt þingsæti, Norð- ur-ísafjarðarsýsla: Sjálfstæðis- flokkurinn hefði þá átt, sam- kvæmt samkomulagi stjórnar- flokkanna, að stuðla að því að Alþýðuflokkurinn héldi þing- sætinu. Þessu neitaði hann. Al- þýðuflokkurinn taldi þá allt samkomulagið um kosninga- frestunina rofið og fór að heimta almennar kosningar. Sjálfstæðisblöðin sýndu þá, að ekki stæði á þeirra flokki og fóru einnig að heimta almenn- ar kosningar. Nú er þessum málum því þannig komið, að Alþýðuflokk- urinn krefst eindregið þing kosninga og hyggst að nota það sem helzta áróðursefnið gegn núverandi stjórnarflokkum, ef þeir láta kosningafrestunina vara áfram. Kosningafrestunin væri þá orðin eitt helzta ófrið- arefnið í landinu í stað þess, að henni var ætlað að skapa frið og samheldni. Þjóðin má áreiðanlega harma það, að þannig hefir farið. Þær aðstæður eru ekki síður fyrir hendi nú en i fyrra, að kosningar verði meira til að fullnægja formi lýðræðisins en tilgangi þess. Hættan af hern- aðarátökum er sízt minni. En vegna ofmikillar flokkshyggju (Framli. á 4. síöu) r A. kzsosso-otxjm: Tíðarfar í Austur-Skaftafellssýslu. — Fénaðarhöld. — Vertíðin á Hornafirði. — Skipsstrand. — Fá- séðir fuglar._______________________________________ Aðaliundur Kauplél Suður-Borgiírðínga Aðalfundur Kaupfélags Suð- ur-Borgfirðinga var haldinn 6. þessa mánaðar. Vörusala fé lagsins af aðkeyptum vörum (Framh. á 4. síðu) Sigurður Jónsson, bóndi að Stafa- felli í Lóni hefir sagt Tímanum þessar fregnir úr héraðinu sínu: í Austur- Skaftafellssýslu hefir veturinn verið umhleypingasamur og gjaffelldur. I skammdeginu náðu rigningar og haf- stormar hámarki, snjó leysti úr hæstu fjöllum, vötn ultu fram í stórvexti, og jörð varð alþíð um þorrakomu. Tund- urdufl ráku mörg á land í rokum þess- um og sprengingar heyrðust. Mestur hluti duflanna komu á sandrifin með sjónum — fjörumar, — en milli þeira og byggðarinnar eru víðast hvar lón eða vaðlar. Eitt duflið rak þó skammt frá bænum Vík í Lóni og hefir það nú eins og fleiri þeirra verið gert óvirkt og þar með hættulaust. r r r Fénaðarhöld eru yfirleitt góð í Aust- ur-Skaftafellssýslu, þótt heyin i-eynist létt, einkum taðan. Fjárpestir hafa ekki gert vart við sig. Sauðfé er nær alstað- ar beitt 'og gefið hey og sfldarmjöl með. Þó eru einstaka bændur, sem ekki nota annað fóður en heyin með beitinni og virtist að afkoma hjá þeim sé stund- um eins góð og hinum, sem meira kosta til. r r r Gæftir hafa engar verið fyrir smá- báta, en vélbátunum í Hornafirði hefir gengið vel þegar fært hefir verið á sjó. Vertíðin byrjaði í febrúar og hefir afli verið með mesta móti, svo hæstu bátar hafa nú orðið 450—500 skipp. Þeir eru nær 30 að tölu, flestir af Aust- fjörðum. Aðeins tveir eiga heimili á Höfn í Hornafirði. Til beitu hefir oft- ast mátt fá næga loðnu úr firðinum. Fiskurinn er allur seldur í skip. r r r Um pálmasunnudag strandaði fisk- skúta út af Eystrahorni austan Hval- ness. Var þá snjóveður á Austurlandi er endaði með rigningu og austan- stormi. Bilaði þá síminn á Almanna- skarði og vegurinn þar varð ófær af fönn. Vanta þvi enn glöggar fréttir af strandinu. Inn í fjallgarðinn sem skilur Múla- og Skaftafellssýslu, geng- ur dalur, er heitir Hvaldalur, út af honum við sjóinn heitir Hlíðarsandur því þar á jörðin Hlíð í Leiru reka- ítak. — Á sandi þessum strandaði skútan, mennirnir 5 að tölu komu heim að Hvalsnesi. Hafa þeir dvalið þar um páskana hjá Einari bónda, enda tæplega komið ferðaveður síðan. r r r Hinn 19. janúar sást maríuerla á Stafafelli í Lóni og varð hennar vart þar og á næstu bæjum um vikutíma. Vepjur, sem sumir kalla „ískrákur", komu margar með hafvindunum, en hafa sennilega flestar drepist í vetur, því þær þola illa frostið. Einnig var ó- venju mikið um svarta þresti og fleiri fugla, er hingað villast frá nærliggj- andi löndum. , Löghlýðní og dugnaður eín- r kenna Vestur-Islendinga — Viðtal við Dóra Hjáimarsson liðsforingja — Meðal liðsforingja Banda- ríkjahersins hér á landi er 33 ára gamall íslendingur, Halldór Hjálmarsson að nafni. Dóri Hjálmarsson, eins og hann er nefndur meðal Bandaríkja- manna, er ættaður af Austur- landi. Foreldrar hans fluttust til Ameríku um 1880 og gerðust landnemar í Norður-Dakota. Dóri Hjálmarsson leit inn í skrifstofu Tímans fyrir skömmu síðan og notaði tíðindamaður blaðsins það tækifæri, til þess að fá svör við nokkrum' spurn- ingum hjá honum. — Hvenær komuð þér fyrst til íslands? - Ég kom hingað til lands síðastliðið haust, segir Dóri. — Ég er fæddur í Norður-Dakota árið 1909. Foreldrar mínir bjuggu rétt hjá Akrar, sem er ein stærsta íslendingabyggð- in í N.-Ameríku. Þegar ég var 12 ára, missti ég foreldra mína. Fluttist ég þá til Californíu og átti þar heima til 1928 og hafði þá lokið menntaskólanámi þar. Á skólaárum mínum í Cali- forniu dvaldi ég hjá íslendingn- um Hósíasi Þorvaldssyni. Hann var þar lögreglustj óri í um- dæmi, sem í eru þrisvar sinn- um fleiri íbúar en á öllu ís- landi. Árið 1928 fór ég í há- skólann í Arizona og lault þar háskólaprófi í efnafræði árið 1933. Auk þess notaði ég tóm- stundir mínar til að kynna mér kennslumál og lauk háskóla- prófi (master of arts) í kennslu- fræði. Þá las ég hið helzta um hjúkrun og aðhlynningu sjúkra og slasaðra og hefi ég einskon- ar minna læknispróf í þeim fræðum. — Voru skólaárin ekki erfið- ur tími fyrir yður? — Ekki svo mjög. Ég vann sem smiður á sumrin, lengst af við smíði stórhýsá, alltaf príl- andi uppi um efstu rjáfrin. Ég var nógu kærulaus og galsa- fenginn til að taka að mér slík störf, en þau eru mjög hættu- leg en vel borguð, og af pen- ingum veitti mér ekki, þar sem sumarkau.piö voru einu fjár- munirnir, sem ég hafði til að standa straum af skólaveru minni á veturna. Á þessum ár- um var ég stundum í Hollywood. Þar vann ég sem aðstoðarmað- ur við myndatökur á vegum hersins. — Hvenær genguð þér fyrst í herinn? — Ég gekk í fylkisliðið í Los Angeles árið 1924. Ég var í því í 6 ár, en hernaðarfræði nam ég á sama tima og ég var í háskólanum í Arizona. — Er ekki mikill iþróttaáhugi meðal skólamanna í Bandaríkj- unum? — Jú. sérstaklega eru hinar frjálsu iþróttir mikið iðkaðar. Mér þótti mjög gaman af að hlaupa. Ég tók þátt í mörgum kapphlaupum, m. a. á heims- sýningunni í Chicago, ásamt 42 öðrum Bandaríkjamönnum. Mig hafði lengi langað til að sjá einn frægasta hlauparann, Glenn Cunningham. Á heims- sýningunni fékk ég bæði að sjá hann og þreyta við hann hlaup. í það skipti varð ég ekki fljót- astur, heldur 5. En ég á núgildandi met i míluvegalengd við Arizona háskólann. Ég var um tíma formaður íþróttasam- bands háskólanna í Suðurríkj- unum. — Hvað er að segja um heim- ili yðar og aðalstarf á friðar- tímum? — Heimili mitt er í Arizona, en þar gegni ég fulltrúastarfi fyrir kennslumálaráðuneyti Bandaríkjanna Jafnframt hefi ég umboð til að vera einskonar sýslumaður, þ. e. a. s., að ég hefi rétt til að starfa eins og lögreglustjóri við ýms tækifæri. Ég er kvæntur konu af 300 ára gamalli Bandaríkjaætt. Amma konunnar minnar var mikil söngkona. Hún söng meðal ann ars við jarðarför Abrahams Lincoln og konan mín varðveit- ir enn kjólinn, sem hún var í 'tið það tækifæri. Við eigum þrjá drengi: Hjálmar Winfield, Halldór Elliot og Magnús Scott. Ég hefi sagt við kunningja mína, að ég hefði mitt eigið ís lendingafélag i Arizona, þar sem • ég sjálfur er formaður, stjórn og meðlimir, því að ég er eini íslendingurinn á þeim slóð- um. Ég á bróðir vestra, sem er einnig starfsmaður hjá ríkinu. Hann hefir umsjón með ýms- um stórbyggingum, sem ríkið reisir. — Þér talið prýðilega ís- ienzku. — Finnst yður það? Ég býst við, að ég eigi afa mínum mest að þakka í þeim efnum. Síðasta árið, sem ég var heima i N,- Dakota, var afi minn orðinn nær blindur. Ég var þá mik- ið með honum, og gamli maður- inn notaði hvert tækifæri til að hamra í mig íslenzkuna. Þessi umhyggja afa míns fyrir íslenzkunni hefir borið þann árangur, að ég hefi ekki týnt málinu niður, þótt ég hafi alið mestallan aldur minn, án þess að heyra málið talað. Ég hefi sótt alla íslendingafundi og samkomur, sem ég hefi komizt á, og sannast að segja, eru þær orðnar ótrúlega víða. íslend- ingarnir vestra eru orðnir mjög dreifðir, þótt enn séu þeir fjöl mennastir í byggðum N.-Da- kota. — Hvað finnst yður mest ein- kennandi fyrir íslendinga í Ameríku? — í fyrsta lagi, að íslending- ur hefir aldrei verið dæmdur fyrir meiriháttar lögbrot og í öðru lagi, hve þeir eru dugleg- ir og kjarkmiklir að koma sér áfram. Þá er það athyglisvert, (Framh. á 4. síðu) Á víðavangi MISVITUR FRÆÐIMAÐUR. Sverrir Kristjánsson, sagn- fræðingur, hefir flutt nokkur erindi sögulegs efnis i útvarp- ið í vetur, sem hafa vakið at- íhygli sakir þess, hve gagnorð þau eru og myndarlega flutt. Sami maður ritar grein ný- lega í Máls og menningartíma- rit kommúnista um hrun franska lýðveldisins. Rekur hann margar orsakir til þess, að vörn Frakklands varð svo endaslepp i þessari styrjöld. En í þessum raunalega aðdraganda þykist Sverrir samt eygja eina ljósglætu. — Það er árið 1936, þegar samfylking Alþýðuflokks- ins franska og kommúnista vinnur mikinn sigur í kosning- um, og Leon Blum myndar stjórn. Jafnframt því leggja verkamenn niður vinnu i öllum verksmiðjum landsins, hreiðra um sig á vinnustöðvunum og neita að gera handtak fyrr en kröfum þeirra sé fullnægt um 40 stunda vinnuviku auk ann- arra fríðinda. Franska þingið varð að ganga að þessu. — „Alþýðufylkingin hafði sýnt mátt sinn í póli- tískum og efnahagslegum við- skiptum stéttanna á vorum dögum,“ bætir Sverrir við. Já, 40-stunda vlnriuvika er innleidd í verksmiðjum Frakk- lands um sama leyti og Þjóð- verjar margfalda afköstin í hergagnasmiðjum sínum og búa sig undir að ráða niðurlögum franska lýðveldisins. Þarna er ójafnt aðhafzt enda ójafn leikur, þegar á reyndi. Og verkamenn Rússlands hafa áreiðanlega unnið öðru visi en starfsbræður þeirra í Frakk- landi gerðu undir forustu sinna kommúnistaforingja. Annars hefðu Rússar vart tekið svo hraustlega móti innrás Þjóð- verja sem þeir hafa gert. Afleiðingarnar af samfylk- ingu franska Alþýðuflokksins og kommúnista leiddi ógæfu yf- ir frönsku þjóðina. Þetta lætur hinn gáfaði en misvitri sagnfræðingur sem hann skilji ekki. Þá er ekki líklegt, að okkar Ásgeirar og Stefánar dragi af 3Ví mikla lærdóma. En sér grefur gröf, þótt grafi. Erlendar IréUir Kongressflokkurinn indverski hefir hafnað seinustu tillögum Sir Stafford Cripps. Aðalágrein ingurinn mun hafa verið um landvarnarmálin. Samband Mú hameðstrúarmanna hefir og hafnað þeím. Stafford Cripps mun vera lagður af stað hem leiðis. Pandit Nehru, sem nú er á- hrifamesti leiðtogi Indverja hefir kvatt landa sína að verj ast japanskri innrás eftir megni þótt samkomulag náist ekki við Breta að sinni. 3500 amerískir sjóliðar og landgönguhermenn komust undan frá Bataanskaga til Cor- regidorvirkisins. MYNDGERÐARMENN LÆRA AF REYNSLUNNI. Kommúnistar hafa látið myndgerðarmenn sína fara af stað með ávarp til Alþingis um að hegna menntamálaráði stranglega. í Timanum hefir oftar en einu sinni verið bent á, að þeir, sem gerðu í fyrra skjalið „vér einir vitum“, væru lítt sendibréfsfærir. Þessi bend- ing hefir haft áhrif, því nú finna hinir fyrri höfundar van- mátt sinn og fá mann til að starfa fyrir sig. Þeim fer líkt og Rómverjum, er þeir fengu franskan heimspeking til að gera stjórnarskrá handa Pól- landi. Það er sérstaklega á- nægjulegt fyrir menntamálaráð, að þessi nýi bréfritari komm- únista myndi hafa verið út í löndum, og löngu horfinn ís- lendingum, hefði ekki einn af nefndarmönnum menntamála- ráðs tryggt honum landvist og vinnuskilyrði á íslandi. BLAÐ KOMMÚNISTA hefir nýlega tilkynnt, hvaða form þeir vilji hafa á styrk- veitingum til skálda og lista- manna. Stéttarfélag eða sovét rithöfunda sendir hverju Al- bingi skrá yfir þá menn úr fé- laginu, sem á að setja á ríkis- laun, og hve mikið hver þeirra á að hafa. Alþingi á að taka við bessum fyrirskipunum og hlýða beim í blindni. Hver slíkur maður er settur á föst laun æfi- langt. Næsta ár sendir félagið skrá yfir þá, sem á að bæta við. Þingið er þannig orðið vilja- (Framh. á 4. síðu)

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.