Tíminn - 21.04.1942, Blaðsíða 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON:
PORMAÐUR BLAÐSTJÓRNAR:
JÓNAS JÓNSSON
ÚTGSFANDI:
FRAMSÓKNARFLOKKURINN.
RITSTJÓRN ARSKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI, Llndargötu 9 A.
Símar 2353 og 4373.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Lindargötu 9 A.
Síml 2323.
PRENTSMIÐJAN EDDA hJ.
Simar 3948 og 3720.
26. ár.
Reykjavík, þriðjudaglnn 21. aprll 1942
35. blað
Fonngjar Alþýðaflokksins semia:
Uppgjöf í gerðardómsmálinu
Sjálfsfæðisilokkurinn fær áfta nýja þing-
menn samkvæmt nýju stjórnarskránní, en
Alþýðuflokkurínn fær kannske eínn eða
ekki neinn
Jónas Jónsson
Sambýlið
við setuliðið
Þegar brezkur her kom hing-
að til lands fyrir tveim árum,
benti ég á í Tímanum, að mikil
nauðsyn væri að umgangast
setuliðið með kurteisi, en gæta
þess vel, að það hefði tekið sér
hiutverk hér á landi um stund-
arsakir, en þjóðin hefði aUt
annað h|utverk. Hér yrðí að
vera tvíbýli, meðan svo stæði,
en ekki einbýli. Við yrðum að
gæta íslenzkra hagsmuna og
íslenzkra réttinda. Setuliðið
hefði sínar skyldur við sitt land
og þess málefni.
Ef tslendingar hefðu fylgt
þeirri einföldu og sjálfsögðu'
stefnu, að hugsa um sín mál og
láta setuliðið um þess skyldur,
myndi tvfbýlið hafa lánast mjög
vel. TJm herlið Breta er það að
segja, að það hefir langoftast
kómið fram með mikilli kur-
teisi. Úti á landi, þar sem setu-
liðið hefir verið í nábýlí við
sveitafólk í dreifbýli, hafa tek-
izt vinsamleg skipti milli karl-
mannanna í byggðum og her-
mannanna, og báðir unað vel
við. í Reykjavík og nokkrum
öðrum þéttbyggðum stöðum
hafa mikil og óþörf kynni tek-
izt með ýmsum konum og gest-
unum. Hafa þau kynni verið
báðum að skapi, og engu síður
verið eftirsótt af íslendingum.
Hefir komið fram í þessum
skiptum mikii lítilþægni af
hálfu íslendinga. f stað þess að
vel menntað fólk í stórlöndum
heimsins telur það ósvinnu liina
mestu, að konur séu einar með
ókunniun karlmönnum, og það
þótt samlendir séu. — Hefir
mjög álitlegur hópur íslenzkra
kvenna hætt á að sækjast eftir
kunningsskap við aðkomumenn,
sem þær vita engin deili á, og
eru komnir í fjarlæga heims-
hluta, fyrr en varir.
Má það kalla furðulegt, að
hávaða konur um svokallað
kvenfrelsismál telja jafnt á
komið með aðstöðu íslenzkra
kvenna og aðkominna her-
manna. Virðist þó allmikill
munur fyrir konu, sem gengur
með barn eftir útlendan her-
mann, eða föður barnsins. Móð-
irín er bundin náttúrlegum og
mannlegum tengslum við bam
sitt. Baraið skapar móðurinni
forlög það sem eftir er æfinn-
ar. Faðir veit varla, eða alls
ekki, að hann eigi afkvæmi I
fjarlægu dvalarlandi. í hæsta
lagi er kynningin við stundar-
heitmey hans dauf og óljós end-
urminning, sem ekki hefir meiri
persónulega þýðlngu fyrir hann,
heldur en vindlinigurinn, sem’
fleylrt er hálfreyktum á gang-
stéttlna.
Enn er tími fyrir fslenzk
heimili að mynda eðlilegar
venjur í sambýli við dvalarliðið.
Báðum hentar að sýna fullkom-
ið sjálfstæði og fullkomna kur-
teisi. En ferðalög kvenna, sem
leitast eftir skemmtunum með
erlendum hermönnum, án þess
að vera í fylgd með feðrum,
bræðrum eða eiginmönnum, eru
ekki vel fallin til að auka hróð-
ur þjóðarinnar. Greinar i Am-
erískum blöðum bera ótvirætt
vitni um, að hér er vandfarin
leið. J. J.
Samningar Sjálfstæðisflokksins og Alþýðuflokksins
um myndun nýrrar ríkisstjórnar halda áfram og eru
samkomulagshorfur taldar góðar. Eins og nú horfir,
virðist samkomulagsgrundvöllurinn sá, að stjórnarsam-
vinnan hvíli eingöngu á afgreiðslu kjördæmamálsins,
en ósamið verði um öll önnur mál. Sjálfstæðisflokkur-
inn hefir því eftir sem áður óbundnar hendur til að
samþykkja gerðardómslögin með Framsóknarflokknum.
Fyrir liðsmenn Alþýðuflokks-
ins er fróðlegt að athuga þann
ávinning, sem flokkur þeirra
verður aðnjótandi, vegna þess-
ara samninga.
Alþýðuflokkurinn ómerkir al-
gerlega afstöðu sína í gerðar-
dómsmálinu og er það vissulega
hyggilegt af flokknum að gera
það fyrr en seinna. Flokkurinn
lét ráðherra sinn fara úr ríkis-
stjórninni, þegar gerðardóms-
lögin voru sett, og lýsti því yfir
þá, að hann myndi ekki hafa
stjórnarsamvinnu við flokk, er
stuðlaði að framgangi gerðar-
dómslaganna. Nú, tæpum fjór-
um mánuðum seinna, gerist
flokkurinn samherji annars að-
alstuðningsflokks gerðardóms-
laganna, án þess að hann breyti
um afstöðu í því máli.
Alþýðuflokkurinn þykist rétt-
læta þessa framkomu sína með
því, að tillögur hans I kjör-
dæmamálinu séu svo stórfellt
réttlætismál, að allt sé gerandi
til að koma þeim í framkvæmd.
Athugum þann hagnað, sem Al-
þýðuflokkurinn annars vegar
og Sjálfstæðisflokkurinn hins
vegar hlýtur af samþykkt þess-
ara tillagna.
Tillögur Alþýðuflokksins eru
í aðalatriðum þessar:
Hlutfallskosningar f tví-
menningrskjördæmum.
Reykjavík fær átta þingmenn
I stað sex nú.
; Akranes, Sigluf jörður og
; Norðf jörður verði kjördæmi.
Alþýðuflokkurinn græðir ekk-
ert á hlutfallskosningum í tvi-
menningskjördæmunum, og
hefir heldur ekki sjáanlega
möguleika til að vinna þing-
sæti i nýju kjördæmunum.
Hins vegar getur hann haft
möguleika til að vinna eitt
þingsæti í Reykjavík, vegna
fjölgunarinnar.
Alþýðuflokkurinn er ekki lík-
legur til að fá fleiri uppbótar-
sæti en áður, vegna þess að
Sjálfstæðisflokkurinn mun
sennilega beita sérstöku
hrekkjabragði til að tryggja
sér j af nmarga uppbótarþing-
menn og síðast.
Gróði Alþýðuflokksins af
stjórnarskrártillögum hans, ef
samþykktar yrðu, eru því ann-
aðhvort einn þingmaður eða
enginn.
Gróði Sj álfstæðisf lokksins
verður hins vegar þessi:
Sex þingmenn í tvímennings-
kjördæmunum.
Tveir þingmenn á Akranesi
og Siglufirði, en Sjálfstæðis-
flokkurlnn er stærsti flokkur-
inn á báðum stöðunum.
Sjálfstæðisflokkurinn myndi
þannig bæta við sig 8 nýjum
kjördæmakosnum þingmönnum.
Menn kunna að halda að
þetta geti orðlð til þess, að
Sj álfstæðisflokkurinn tapi upp-
(Framh. á 4. siðu)
A. KROSSG0TUM
Tvö ný frystihús. — Átta gjaldþrot. — Frá Flat-
eyri. — Sundlaug á Flateyri. — Félagslíf í Arn-
____ arfirði og Dýrafirði. _
Tvö ný hraðfrystihús hafa tekið til
starfa. Annað er á Siglufirði og hitt
í Stykkishólmi. i Sigluíjarðarfrysti-
húsinu, sem er eign hlutafélagsins
„Hrímnis", er hægt að taka til með-
ferðar 42 smálestir af fiskl á sólar-
hring. í Stykishólmsfrystihúsinu er
hægt að frysta 12 smálestir af fisk-
flökum á sólarhring. Alls er hægt að
geyma 300 smálestir af fiskílökum i
frystihúslnu í einu. Eigandi er Sigurð-
ur Ágústsson, kaupmaður í Stykkis-
hólmi.
r r t
Skýrslur herma, að átta gjaldþrot
hafi átt sér stað hér á landi síðast-
liðið ár. Tvö þeirra í Reykjavík, fjög-
ur í öðrum kaupstöðum og tvö I kaup-
túnum. Árið 1936 gerðust 23 gjaldþrot,
en síðustu sex ár hafa þau verið rúm-
lega 14 til jafnaðar.
r r t
Hjörtur Hjartar, kaupfélagsstjóri á
Flateyri við Önundarfjörð var gest-
komandi í bænum nú í vikunni. Hon-
um sagðist svo frá, að gæftir hefðu
verið stopular vestra að undanförnu.
Afli er hinsvegar góður, þegar á sjó
gefur. Fyrir áramót var fiskurlnn, sem
veiddist á Flateyrarflóa, fluttur til
ísafjarðar og seldur í brezk fiskflutn-
Verður sviíílugan skæðasta
ínnrásarvopnið?
Framleiðsla svifílugna margf ölduð í Þýzkalandi
ingaskip. Síðan um áramót hefir allur
fiskur, sem veiðzt hefir, verið látinn
í hraðfrystihúsið á Flatey. Var at-
vinnuleysi heima fyrlr áður, en nóg
að gera, síðan farið var að láta fisk-
ínn í hraðfrystihúsið. Tíðarfar hefir
verið ákaflega gott vestra og óvenju-
legur snjóléttur vetur. Vegurinn til
ísafjarðar hefir verið fær bifreiðum
í allan vetur, og mun það sjaldgæít.
r r r
Ákveðið hefir verið að gera sund-
laug á Flateyri, og hita hana upp með
vatni frá hraðfrystihúsinu. Er í ráði
að vinna bráðan bug að framkvæmd-
um þessum.
r r t
íþróttakennari, sem starfaði á veg-
um ungmennafélaganna, hefir haldið
nokkur námskeið í Arnarfirði, Dýra-
firði og á Flateyri. Á Flateyri stóð fé-
lagið „Grettir" að námskeiðinu. Hall-
dór Kristjánsson á Kirkjubóli ferðað-
ist um Vestfirði á vegum umdæmis-
stúku Vestfjarða og heimsótti flestar
stúkur þar. Stúkan „Straumhvörf" á
Flateyri hefir starfað mjög vel. Meðal
annars tók hún að sér að starfrækja
bókasafn Flateyringa. Hefir safnið
eflzt mjög mikið og er almenningi til
nota. Á hverju ári gengst stúkan fyrir
samkomum fyrir roskið fólk.
Sú frásögn, sm hér fer á1
eftir, byggist í affalatriffum á |
grein, er birtist í enska blað-
inu „Illustrated“.
Skömmu eftir að fyrri heims-
styrjöldinni lauk, vaknaffi
skyndilega mikill áhugi íyrir
svifflugi meffal þýzkra æsku-
manna. Hvert svifflugfélagiff
var stofnaff af öffru á skömm-
um tíma.
Þýzkir drengir lærffu aff smíða
svlfflugvélar á heimilum sín-
um. Þær voru einnig framleidd-
ar í stórum stil í verksmiðjum
og seldar gegn gjafverffi. Hæff-
ir viff svo að segja hverja borg
og þorp i Þýzkalandi voru gerff-
ar að svifflugstöffvum.
Þaff leið ekki á löngu, unz
þýzkir drengir og unglingar
höfffu gerzt frábærir svifflug-
menn. Þegar hér var komiff
sögu, tók hulin hönd aff seilast
til þessarar starfsemi. Verk-
smíffjur, er framleiddu svif-
flugvélar og svifflugfélög voru
látin njóta fjárstyrkja. Enn-
fremur var það mjög algengt,
að tallnn væri móffur í svif-
flugmenn af leyniflokki „Brúnu
ríkisvarnarinnar.“
Svifflugmennirnir hafa síff-
ar reynzt mjög hæfir flug-
menn, enda hafa þeir hlotiff
fyrstu þjálfun sem svifflug-
menn. Mikilvægi þessarar
starfsemi hefir bezt komiff í ljós
eftír aff styrjöldin hófst. Fyrir
styrjöldina var óheimilt að veita
ungum mönnum í Þýzkalandi
menntun sem herflugmönnum.
En Þjóffverjum hefir tekizt aff
afla þeim undirstöffumenntun-
ar i þeim efnum meff svifflugs-
iðkunum.
Verksmiðjurnar, sem fyrrum
framleiddu svifflugvélar, fram-
leiffa nú hernaffarflugvélar naz-
ista.
Þýzku flugmennirnir, sem nú
varpa sprengjum sínum á
brezk landsvæði, eru sömu
menn og námu svifflug í þýzk-
um borgum og þorpum á þriffja
tug aldarinnar.
Þannig hefir jþróttahreyfing-
in 1 Þýzkalandi veriff tekin í
hernaffarþágu.
Merkilegt má þaff teljast, aff
öll rök virðast að því hníga, aff
Þjóðverjar hafi tekiff upp fram-
leiffslu svifflugvéla aff nýju.
Hitler mun ætla sér aff láta
smíffa aff minnsta kosti miljón
svifflugvélar. Hann hyggst aff
yinna þá dáð meff smáum og
kostnaffarlitlum svifflugvélum,
Aðalfundur KaupféL
Eyfírðínga
Affalfundur Kaupfélags Ey-
firðinga var settur í samkomu-
húsi Akureyrar í gærdag. Fund-
inn sitja 170 fulltrúar auk
stjórnar, deildarstjóra og fram-
kvæmdastjóra félagsins. Fram-
kvæmdastjórinn og stjórn fé-
lagsins fluttu skýrslur sínar I
gær. Fundurinn samþykkti þá
tillögu stjórnarinnar, aff út-
hluta 10% arði til félagsmanna
af ágóffaskyldum vörum, brauð-
vörum og lyfjavörum. Þá sam-
þykkti fundurinn að gefa kr.
30,000 til byggingar sjúkrahúss
Akureyrarbæjar. Áffur hafffi fé-
lagiff gefið kr. 20,000 til þess-
arar sömu stofnunar.
í gærkvöldi fóru fundarmenn
í boði kaupfélagsins aff sjá
sjónleikinn „Nýársnóttina" eft-
ir Indriða Einarsson, sem Leik-
félag Akureyrar sýnir um þess-
ar mundir.
Fundurinn heldur áfram 1
dag og verffur nánar skýrt frá
honum síffar.
sem hinum stóru og aflmlklu
hernaffarflugvélum reyndist um
of aff drýgja: aff vinna sigur
og gera velheppnaffa innrás.
Hvers vegna tengja þýzku
stríffspostularnir svo miklar
vonir við svifflugvélarnar? Ég
get gert mér ástæffuna í hugar-
iund.
Þegar loftvarnir andstæðing-
anna styrkjast og lofther þeirra
eykst, verður flugvélatjón Þjóff-
verja brátt tilfinnanlegt.
Betri hlustunartæki en fyrr
hafa einnig mjög dregiff úr því
að loftárásir kæmu fólki að ó-
vörum og yllu upplausn og
glundroða. Þetta játa Þjóff-
verjar sjálfir.
Skortur á hráefnum og olíu
gerir Þjóðverjum örffugt aff
bera sigurorð af í framleiffslu-
kapphlaupinu. — Einnig er
skortur á vel æfðum og hæfum
flugmönnum þegar tekinn að
gera vart við sig.
En Þjóffverjar eru ólíklegir
til þess aff láta erfiffleika á sig
fá. Það aff Þjóðverjar taka upp
svifflugvélarnar, bendir til þess,
aff þeir hyggist að auka ógnar-
vald loftárásanna aff nýju.
Svifflugvélar má framleiða á
mjög skömmum tíma og meff
litlum tilkostnaffi. Svifflug má
nema á þrem vikum, og.svif-
flugmaffur þarf ekki aff full-
nægja nær því sömu kröfum og
venjulegur flugmaður. Svifflug-
vélar eru smíffaffar úr viffi, sem
gnægð er af í Þýzkalandi. Þær
hafa engar vélar og brenna ekki
olíu.
Stór flugvél getur auðveld-
lega dregiff þrjár effa fjórar
svifflugvélar upp í loftiff. Síðan
geta þær haldiff áfram hinu
hljófflausa flugi sinu en móffur-
flugvélin snúiff til baka, áður
en nokkurt hlustunartæki get-
ur greint vélarhljóff hennar.
Þaff er ekki svo auðvelt aff
ráffa niffurlögum svifflugvéiar-
ínnar. Hún hefir engan olíu-
geymi, sem orsakaff geti
sprengingu. Svifflugvél getur
einnig setzt á hvaða smávelli
sem er. Hver svifflugvél ber
sjö effa átta vopnaffa hermenn.
Hægt er að koma litlum byss-
um, skotfærum og vistum til
jarðar á mörgum stöðum í senn,
án þess aff svo auðvelt sé um
varnir.
Ætlun Hitlers mun vera sú aff
gera árás á Bretland einhverju
sinni aff næturþeli, öllum aff ó
vörum og vinna skjótan sigur.
Svifflugvélarnar reyndust
mjög mikilvægar í innrásinni
í Holland og Krít. Þjóffverjar
tengja miklar vonir viff þetta
þögula hreyfivopn, enda hafa
þær ekki brugffizt þeim til þessa
En freisti þeir þess aff sækja
Breta heim í svifflugvélum sin
um, mega þeir gera sér þaff
ljóst, aff brezka heimvarnarlið
ið mun leggja áherzlu á aff
veita þeim sem heitastar viff-
tökur.
Erlendar fréttir
Bandamenn gera nú ákafar
loftárásir á hernaffarlega mik-
ilvægar stöffvar í Þýzkalandi og
í hernumdu löndunum handan
Ermarsunds. Er þaff talinn fyr-
irboffi frekari hernaðaraðgerða
af hálfu bandamanna.
Marshall, yfirhershö'fffingi
Bandaríkjamanna, sem undan
fariff hefir dvalið í London og
rætt viff Churrhill og brezka
herforingaráffiff, er komlnn
heim til Bandaríkjanna. Ýmsir
telja, aff grundv'ilurinn aff sókn
bandamanna hafi veriff lagffur
meff þessari för yfirhershöfð-
ingjans til London.
Ný ríkísstjórn
í burðarliðnum?
Samninganefndir Sjálf-
stæffis- og jafnaffarmanna
sátu löngum á tali í gær,
o g flokksfundir hófust
þegar að loknum þing-
fundi .Virffist allt benda
til, aff til samninga dragi
milli þessara fiokka um
nýja ríkisstjórn.
Ekki er vitaff enn, hver
muni verffa þar á oddin-
um, en útlit fyrir, aff í
vændum sé sambræffslu-
stjórn Sjálfstæffis- og
jafnaffarmanna meff
stuffningi kommúnista.
-•>
Á víðavangi
„MIKIÐ ER UM
ÞÁ MAÐURINN BÝR.“
í Morgunblaffinu er sagt frá
því, að ráðgert sé „að byggja
nýtt þvottahús viff Þvottalaug-
arnar á næstunni og hafa verk-
fræffingar bæjarins gert teikn-
ingu aff hinu nýja húsi.“ Þetta
nýja þvottahús á aff verffa „meff
ýmsum þægindum, sem ekki eru
í því gamla. Affal nýjungarnar
eru, að leitt verffur heitt og kalt
vatn inn i húsiff“. Hugsiff ykk-
ur, þvottahús meff vatnsleiðslu!
Meira að segja á aff leiða heitt
vatn í þvottahús viff laugarnar.
Hún er ekki smátæk bæjar-
stjórnin í henni Reykjavík, með
tilheyrandi verkfræffingum,
þegar hún fer af staff.
„EN EK HEITI HELGI“.
Nokkrir rithöfundar hafa
skrifað undir „langa skjalið"
með fyrirvara. Hinir hafa allir
látið sér nægja einfalda undir-
skrift, nema einn: Helgi karllnn
Hjörvar.
Hann bætir þessu viff undir-
skrift sína: ,JÉg mótmæli meff-
ferðinni á 18. gr. fjárlaganna og
beirri andlegu kúgun, sem for-
maffur menntamálaráðs beitist
fyrir.“
Eru þetta stór orff aff vísu, en
bót í máli að höfundur þeirra er
maður fyrir slnn hatt.
MÁLSBÆTUR.
Haft er eftir Árna Pálssjmi,
er hann sá, að Páll ísólfsson
hafffi skrifað undir ákæru-
skjalið langa og efnislitla á
hendur menntamálaráffi:
„Undirhyggjumaffur er Páll
enginn, — undirskriftarmaffur,
það er hann.“
Þessi saga er ekki seld dýr-
ara en hún var keypt.
„ENGINN SKYLDI
SKÁLDIN STYGGJA
Svo segir Valdimar gervirit-
stjóri Þjóðólfs á dögunum. Tel-
ur ha.nn, aff menntamálaráffi
muni hefnast fyrlr að hafa
klipiff af ríkisstyrk til slíkra
höfuffskálda sem Kiljans og
Þórbergs.
Sú var tíð, aff Valdimar gaf
út tímarit og skrifaffi þá meffal
annars um Kiljan, aff hann
væri hinn mesti óþurftarmaffur
í íslenzkum bókmenntum, enda
fullkomin forsmán, aff hann
væri styrktur til ritstarfa af
bví þjófffélagi, sem hann vildi
feigt.
í Valdimar þessum eru sjáan-
lega tungur tvær, og talar hann
sitt meff hvorri. Mætti til hægff-
arauka gefa þeim nöfn og nefna
Valdimar gamla og Valdimar
Atterdag.
LÁTIÐ SANNLEIKANN BÚA
HIÐ INNRA MEÐ YÐUR.
Sigurffur Jónasson ritar all-
langa grein í Alþýffubl. 18 þ. m.
til aff „segja sannleikann" um
sig og prentsmiffjuna Eddu.
Hann greinir frá því, aff í vet-
ur hafi sér borizt tvö tilboff 1
(Framh. á 4. siðuj