Tíminn - 10.05.1942, Blaðsíða 2

174
TfimM, smtmidaglim 10. maí 1942
45. Jííað
Jónas Jónsson:
Aldagamlir brennuneistar
‘gímirtn
Sunnudag 10. maí
Hið gula sjónarmíð
Blöð Sj álfstæðisflokksins hafa
harðlega fordæmt lævísi og
fláttskap Japana, er þeir létu
fulltrúa sinn halda uppi vin-
mælum við Bandaríkjastjórn
meðan þeir undirbjuggu
grimmilega skyndiárás á flota-
stöðina á Sandvikureyjum.
Hvernig svo sem sá almanna-
rómur er til orðinn, að guli lit-
urinn tákni fals og fláttskap,
þá er hitt víst, að hinir gulu
Ibúar Japanseyja líta svo á, að
þeim sé sjálfsagt og slðferðilega
leyfilegt að brjóta gerðan
samning, ef þeir hafi hag af
þvi.
Þetta er hið gula sjónarmið i
samskiptum og siðferði.
Það er leitt að verða að gera
sér ljóst, að atburðir þeir, sem
nú eru að gerast í stjórnmál-
um okkar, eiga of mikið skylt við
hið gula siðferði, eru sprottnir
af því sjónarmiði, að leyfilegt
sé að ganga á gerða samninga
til að afla sér stundargengis.
Það var grundvöllur þjóð-
stjórnarinnar, að öll deilumál,
sem ættu djúpar rætur í flokka-
skiptingu í landinu skyldu lögð
á hilluna meðan samstarf gæti
tekizt um úrlausn og af-
greíðslu annarra vandamála.
Hið sama gilti vitanlega, þeg-
ar samstarf ennverandi stjórn-
arflokka hófst, enda mun sér-
staklega hafa veríð að því vikið.
Meðan Framsóknar- og Al-
þýðuflokkurinn fóru með ríkis-
stjórn, gilti vitanlega hið sama.
Og það er skylt að viðurkenna
það, að Alþýðuflokkurinn lét
ekki freistast til samningsrofa
þótt Sjálfstæðlsflokkurinn
hampaðl óspart kjördæmamál-
inu sem tálbeitu. Að þessu leyti
var stjórnmálasiðferði hans
traustara, og skal þó slzt dregið
úr þeirri ábyrgð, sem Alþýðufl.
hefir á margan hátt bakað sér
siðan hann rauf samstarf í
þjóðstjórninni.
Sjálfstæðisflokkurinn hefir
nú ginið við flugu Alþýðu-
flokksins eins og „þorskur“ við
öngli.
Hann hefir markað stefnu
sina eftir hinu gula sjónarmiði.
Framsóknarmenn um land
allt munu fordæma þessi ó-
drengilegu samvinnuslit. Hið
sama gera íjöldamargir flokks-
menn Sjálfstæðisfl. bæði hér í
höfuðborginni og þá ekki síður
úti í sveitum og sjávarbyggð-
um.
Þeir munu snúast hart til
varnar og andstöðu gegn hinni
nýju breiðfylkingu, þar sem
„breiðfylking allra íslendinga"
frá síðustu kosningum kemur
með kratana i eftirdragi.
Þeir munu berjast gegn hinu
gula sjónarmiði af fullri hörku
en með fullum drengskap. Þeir
munu minnast þess, að lang-
vinnar og harðsnúnar deilur
geta nú, fremur en nokkru sinni
fyrr, orðið til þess að svipta
þjóðina sjálfstæði sínu og baka
okkur varanlega óvirðing ann-
arra þjóða, sem okkur er full
þörf á að virði okkur meira en
höfðatalan gefur tilefni til. —
Hin lævísu „gulu rök“, sem
andstæðingar okkar bera fyrir
sig, eru í því fólgin, að vald
héraðanna verði ekki skert með
hlutfallskosningu 1 tvimenn-
ingskjördæmum. Flestir munu
þegar sjá I gegnum þessi fals-
rök. Eitt einfalt dæmi skal bent
á að þessu sinni:
Mjólkurlögin hafa bjargað
bændum í Ámes- og Rangár-
vallasýslu frá fjárhagslegu
hruni. Framsóknarfl. hefir beitt
sér fyrir þessum lögum. Varið
þau með oddi og egg, hlotið
rógburð, fjandskap og æru-
meiðandi illyrði úr garði and-
stæðinganna, einkum Sjálf-
stæðismanna. Þessi héröð leggja
nú til 4 harðsnúna þingmenn
til varnar í þessu máli.
Yfirgnæfandi meiri hluti
sýslubúa fylgir þeim að málum.
Þeir vita hvað 1 húfi er. Þeir
muna hug Sjálfstæðisflokksins
og fjandskap.
Nú eiga þessar sýslur að fá
að leggja til 2 liðsmenn með
mjólkurlögunum. En móti þeim
I.
Mannkynið hefir frá upphafi
vega skorið úr ágreiningsefnum
sínum með átökum og baráttu.
Einhver mlkilvægasti þáttur i
siðmenningunni var það, þeg-
ar baráttumennirnir höfðu
fengið það vald yfir lund sinni,
að þeir létu sér nægja að oerj-
ast við sína jafningja, við
menn, sem voru týgjaðir til
sóknar og varnar, en létu vera
að ráðast á konur og börn, til
framdráttar í baráttu sinni.
Fornsögur íslendinga sýna, að
meðan þjóðin virti lög og rétt,
var þessi regla í heiðri höfð.
En með siðleysi Sturlungaald-
arinnar hrukku vígamennirnir
margar aldir til baka. í einni
fyrstu glæpabrennu þeirrar
aldar lýsti faðir því yfir, að
hann létl það ekki standa í
vegi, þótt hann yrði að brenna
dóttur sína inni, ef hann gæti
með því móti fullnægt skapi
slnu gagnvart öðrum andstæð-
ing. Og þegar verið var að
undirbúa síðustu stórbrennu
Sturlungaaldarinnar, sátu að-
komumenn, sem vissu*að litlu
síðar myndi bærinn brenndur,
að veizlu þar og minntust við
varnarlausa heimamenn, sem
innan stundar voru orðnir að
ösku undirbrunarústunum.Eyði-
leggingarandi Sturlungaaldar-
innar kom hvergi ljóslegar
fram heldur en í því að baráttu-
mennirnir voru svp gagnteknir
af mannlundarleysi, að þeir
létu það ekki standa fyrir, þótt
vegið væri að konu, ef talið var
að þá næðust betri höggstaðir
á andstæðingum.
n.
Því fer betur, að hér er engin
Sturlungaöld. Menn berjast með
öðrum hætti en fyrir sjö öldum.
Langoftast telja íslendingar nú
á dögum rangt að vega að kon-
um, vegna vandamanna sinna.
Þó hefir það borið til, og það
alveg nýverið. Talsmaður kom-
múnistaflokksins um andleg
málefni, er sérfræðingur í sögu
Sturlungaaldarinnar. Ég veit
ekki hvort það er af lærdómi
hans, eða af veilum í skapgerð
hans, að hann hefir talið svo
mikils við þurfa í sókn sinni, að
taka upp í nútíma hernað
margra alda gamlar brennu-
mannavenjur.
m.
í átökum þeim, sem nú
gerast í landlnu um það, hvort
listir og bókmenntir elgi
fremur að beinast að leit eftir
bvi, sem er ljótt, eða fegurð,
hefir Sigurður Nordal, af illrl
tilviljun, orðið höfuðsmaður í
liðsafla úrkynjunarstefnunnar.
Það verður þess vegna ekki
komlzt hjá, vegna þess málefn-
is, sem um er deilt, að skýra
aðstöðu hans til málsins, og
þau atvik, sem liggja til þess,
á mlnni hlutinn að fá að senda
aðra 2 liðsmenn til að rífa nið-
ur jöfnum höndum það, sem
er lífsskilyrði héraðanna.
Tveir móti tveimur, er sá liðs-
kostur, sem þessar sýslur fá að
senda á þing til áhrifa á lands-
mál og til varnar lífsafkomu
sinni.
Hver eru þá áhrif þessara
héraða orðin?
Hvar kemur lýðræðisvilji
þeirra fram?
Hvergi.
Hann er af þeim tekinn með
gulum svikum.
Yfirgnæfandi meiri hluti
Sjálfstæðismanna 1 þessum
sýslum á vitanlega samleið með
Framsóknarmönnum i þessu
máli. Þeim hefir verið rótt með-
an leikurinn var góður og öllu
óhætt.
Nú reynir á manndóm þelrra
og þroska.
Þelr eiga bráðum að svara
því, hvort þeir hylli hið gula
siðferði eða vilja brjóta það á
bak aftur.
Allir drenglyndir og vitrir
menn í landinu munu í vor gera
sitt til að stöðva gula siðferðið
í landsmálum.
Takist það ekkl þá, verður
það um seinan. +
að hann hefir gersamlega villst
af þeirri braut, sem hann átti
að fylgja, sökum meðfæddra
hæfileika, náms og embættis-
skyldu.
Þegar Björn Ólsen féll frá,
var það sammæli manna, að
Sigurður Nordal væri sjálfsagð-
ur eftirmaður hans, sem kenn-
ari í íslenzkum bókmenntum
við hinn nýstofnaða og van-
máttuga háskóla í Reykjavik.
Sigurður var efnilegur maður.
Hann hafði Verið eftirlætisbarn
á heimili sínu, í sveit sinni, í
menntaskólanum, og í hópi is-
lenzkra námsmanna erlendis.
Kennarar hans gerðu sér góðar
vonir um að hann yrði þýöing-
armikill bólcmenntafræðingur.
Hann fékkst nokkuð við skáld-
skap, bæði ljóða- og sagnagerð.
Til þess hafði hann marga kosti,
en vantaði hinn skapandi
neista, það, sem kalla mætti
„náðargjöf“ skáldsins. Það
urðu fyrstu meiriháttar von-
brigði í lífi Slgurðar Nordals,
þegar honum var ljóst, að
hann hafði misskilið eðli sitt,
og að hohum' var varnað að
verða listamaður. íslenzka þjóð-
in lét sér fátt um finnast þenn-
an árekstur. Hún vildi, að Nor-
dal yrði bókmenntafræðingur,
og bauð honum það bezta, sem
hún átti til í þeim efnum,
fræðimannsstöðuna í bók-
menntum við háskólann í
Reykjavík.
IV.
Víð háskólann skiptir mjög í
tvö horn. Sumir kennararnir
luku af daglegum skyldustörf-
um, en sýndu engan lit á að
gerast fræðimenn. Aðrir kenn-
arar, t. d. Einar Arnórsson og
Páll Eggert Ólason gerðust at-
hafnamiklir fræðimenn í lög-
fræði og sögu. Þeir sýndu, að
prófessor í íslenzkum fræðum
við háskólann hafði aðstöðu til
að vinna þar þjóðnýt verk í
bókfræði. En með Sigurð Nor-
dal fór allt á annan veg. Að
vísu kom út eftir hann mjög
snotur bók um Snorra Sturlu-
son, skömmu eftir að hann
gerðist prófessor. En síðan varð
að kalla má steinhljóð í hans
garði. Á rúmum tuttugu árum
hefir ekki orðið eðlilegt áfram-
hald á störfum hans. Þjóðin á
enga bókmenntasögu handa
æsku landsins í skólunum, enn
síður nokkra yfirgripsmikla
bókmenntasögu handa þjóðinni
í heild sinni. Nordal hefir ekk-
ert gert til að bæta úr þessari
þörf. Hann hefir heldur ekki
fengist við að skýra nútíma
bókmenntir, nema ef talin er
ritgerð, er hann samdi nýlega,
fyrir útgáfu kommúnista um
Stephan G. Stephansson. Enn
síður hefir orðið gagn að Sig-
urði Nordal sem réttlátum og
þroskuðum dómara um nútíma
bókagerð i landinu. Framan af
árum var hann í þessu efni at-
hafnalaus og hin síðari ár bein-
línis þjóðhættulegur maður,
því að undir verndarvæng hans
hefir byrjað grófgerð og sið-
laus úrkynjunarstefna í ís-
lenzkum bókmenntum og list-
um.
V.
Sigurður Nordal var eft-
irlætisbarn í æsku og langt
fram á manndómsár. Það átti
vel við hann að njóta aðdáun-
ar annarra, án þess að reyna
verulega á krafta sína. Hann
langaði til að sitja í gullstól og
vera borinn í gullstól. Og hann
varð meira en lítið hissa sjálf-
ur, þegar hann komst að raun
um, að gullstóll er eitthvert ó-
þægilegasta áhald, sem nokkur
maður getur eignazt. Þeir, sem
setjast í gullstól, halda, að þeir
þurfi ekki að vinna, og aö líf
þeirri eigi að vera samfelld,
gleðiblandin fagnaðarvíma.
Dvölín í gullstól, einkanlega ef
hann er að mestu leyti verk í-
myndunarinnar, gerir manninn
lingerðan, vægan I kröfum við
sjálfan sig, en harðan í kröfum
til annarra.
Eftir nokkur ár taldi Sig-
urður Nordal sér ófært að lifa
af launum þeim, sem islenzka
ríkið borgaði honum, og gerði
ráðstaffinir til að fara til Nor-
egs, þar sem honum buðust
hærri laun og betri lífskjör.
Hann gaf enga skýringu á þess-
ari ráðabreytni sinni aðra en
þá, að hann vildi fá meiri pen-
inga. Það var þvert á móti
kunnugt öllum, sem til þekktu,
að hann kveið fyrir burtförinni
og hlaut að líta á það sem út-
legð og eyðileggingu á lífsstarfi
sínu, sem hann hafði tekið að
sér í fyrstu. Í.Noregi átti hann
að tala og rita á framandi máli,
smámáli eins og íslenzku, en
með minna gildi í heimi tungu-
málanna. í Noregi hlutu að bíða
hans norsk viðfangsefni, og að
sumu leytl ætlast til andstöðu
gegn málefnum fslendinga.
Nordal stóð til boða æfilöng út-
legð, en meiri peningar. Á-
kvörðun hans var tekin og hann
gat ekki snúið til baka, nema
ytri atvik yrðu honum til bjarg-
ar. Og þessi atvik komu. Sig-
urður Nordal fékk meiri laun á
íslandi og bjargaðist frá útlegð
í Noregi.
VI.
í nokkrum greinarköflum I
Mbl., sem Nordal ritar fyrir út-
gáfufyrirtæki kommúnista, hef-
ir hann varið allmiklum tíma
til að lýsa því, hve ófullkomin
manneskja ég væri. Þykir hon-
um þar fara mjög saman litlir
hæfileikar, vond skapgerð, ó-
fullkomið uppeldi og alveg frá-
leit notkun á þessum litla per-
sónulega höfuðstól. Ég mun ef
til vill síðar í vor gera einhverj-
ar athugasemdir við þennan
kafla í ritsmíð hans, en að þessu
sinni er það efni ekki til um-
ræðu. Hér skal aðeins bent á,
að atvikin hafa hagað þvi svo
til, að þrátt fyrir hið stórfellda
getuleysi mitt, sem Nordal lýsir
með sterkum orðum, hefi ég
svo sem af tilviljun orðið til að
skapa Sigurði Nordal örlög, þar
sem hann stóð ráðvilltur og
einkis megnandi. Sennilega
hefir mér auðnazt að gera
þetta átak, af því að ég hefi
aldrei setið í gullstól og aldrei
óskað eftir því.
Þegar Nordal hafði verzlað
með sig og framtíð sína við
Norðmenn, þótti mér það illa
farið. Ég áleit, að hinum van-
burða háskóla væri skaði að
missa hann frá störfum, og á-
setti mér að reyna að freista
þess, að Alþingi bætti kjör hans,
í kapp við Norðmenn, svo að lít-
ið hallaði á. En hár var við
ramman reip að draga. Ég var
minnihlutamaður á þíngi. Mesti
valdamaður ríkisstjórnarinnar,
Jón Þorláksson, var einlægur
samkeppnismaður og mótfall-
inn því, sem hann kallaði ó-
þarfa ríkisrekstur. Honum þóttí
sjálfsagt, að Nordal færi til
Noregs, úr því að honum voru
boðin þar bezt fjárhagsskilyrði.
Nordal telur lítils virði þá vinnu,
sem þingmenn leggja fram til
að afla málum fylgis. Þetta var
þó ekki létt verk. Sú vinna, sem
til þess þurfti, hvíldi að mestu
leytí á mér. Ef ég hefði verið
sammála J óni Þorlákssyni,
myndi Nordal nú hafa verið bú-
inn að dvelja í útlegð í ein
fimmtán ár. Guðm. heitinn Ól-
afsson í Ási var tregur til fylgis
við málið, en sagði brosandi við
mig eftir á, að rök mín hefðu
sannfært sig. Ég hefi mjög
sjaldan orðið fyrir þeim heiðri
endranær, og mun Nordal trúa
bví, eftir þeim ömurlegu lýs-
ingum á hæfileikum mínum,
sem koma fram í skrifum hans.
Nordal hélt áfram að vera ís-
lendingur á íslandi, ekki fyrir
tilverknað sjálfs sín, heldur
sökum athafnasemi annarra.
Hann hélt áfram að starfa eins
og aðrir kennarar háskólans í
afar þröngum og ófullkomnum
húsakynnum í neðri hæð þing-
hússins. Aðstaða nemenda og
kennara var hin ömurlegasta.
Fordyri þinghússins var sam-
komustaður og hátíðasalur
stúdenta. í sumum kennslustof-
unum voru ekki borð eða stól-
ar fyrir alla nemendur, svo að
beir urðu að sitja í gluggakist-
unum.
Mér þótti minkuhn að því
fyrir þingið og háskólann, að
hafa þetta ófrægilega tvíbýli i
þinghúsinu. Skömmu eftir að
ég tók sæti I landsstjórninni
byrjaði ég að undirbúa bygging-
armál háskólans. Ég flutti um
málið frv. á þinginu 1930, 1931
og 1932 og náði málið þá fram
að ganga. Með samstarfi við
Zimsen borgarstjóra, tókst að
fá víðáttumikla landeign hjá
bænum, undir háskólahverfi.
Stúdentagarðurinn var fluttur
úr þrengslum á Skólavörðuholt-
inu, þar sem búið var að leggja
20 þús. kr. í að sprengja fyrir
grunni. Eftir hinn mikla kosn-
ingasigur Framsóknarmanna
1931, gerðum við Guðjón Samú-
elsson bandalag um að hrinda
húsbyggingu háskólans í fram-
kvæmd. Löngu áður hafði ég
gert samskonar. bandalag við
Indriða Einarsson um Þjóðleik-
hússjóðinn, og leikhúsbygging-
una. Við Guðjón skiptum með
okkur verkum. Hann tók að sér
að ýta á Alexander Jóhannes-
son, rektor háskólans, að beitá
sér fyrír að háskólinn bæði Al-
þingi um happdrætti vegna
byggingarinnar. Ég fékk það
hlutskipti að koma málinu gegn
um þingið og sjá um, að féð
yrði ekki notað til annars. Al-
exander viðurkenndi í kaffi-
gildi á Hótel Borg, sama dag-
inn og Dungal og Nordal múr-
uðu ósannindi um háskólabygg-
inguna í hornstein hennar, að
Guðjón Samúelsson hefði svo
að segja knúð hann til að biðja
þingið um happdrættið.
Vitaskuld var ég ekki að
vinna persónulega fyrir forn-
kunningja minn I gullstólnum,
með því að bæta kjör hans við
háskólann, og enn síður með
því að hrinda byggingarmálum
háskólans í framkvæmd. Hvort
tveggja var þjóðmálafram-
kvæmd. Hvort tveggja var rétt-
mæt framkvæmd. En hvort
tveggja myndi enn ógert nema
fyrir vissa tegund andlegrar
vinnu, sem enginn af starfs-
mönnum háskólans tók að sér
að inna af hendi.
VII.
Það er verkefni fyrir sálar-
fræðinga að skýra þá gátu,
hvers vegna Nordal og ýmsir
honum minni menn við há-
skólann, svo sem Alexander og
Dungal, hafa talið sér nauðsyn-
legt að reyna að dylja þá stað-
reynd, að það væru ekki þeir,
sem leystu byggingarmál há-
skólans. Þeir og þeirra fé-
lagar höfðu sofið rólega frá
því 1911 og þar til málið
var tekið til meðferðar í rík-
isstjórn og Alþingi, án þeirra
tilverknaðar. Vansæld Nordals í
þessu efni, og beizkja við mig
kemur af því, að hann finnur
óþarfan sársauka, og algerlega
tilbúinn í hans gullstól, út af
því að ég skuli með almennum
landsmálaaðgerðum, og alger-
lega ópersónulega, hafa leyst
vandamál, sem hann hafði eng-
an þrótt til að fást við. /
VIII.
Sú framkvæmd, að bæta kjör
Nordals við háskólann, varð
vínsæl af öllum almenningi, en
óvinsæl hjá ýmsum stéttar-
bræðrum hans og mörgum
meiriháttar Mbl.mönnum. Bók-
hneigðir menn í landinu þráðu
að fá íslenzka bókmenntasögu
og ritgerðir um einstaka kafla
í þeím fræðum. Þessir menn
töldu sjálfsagt, að nú myndi
Nordal hefjast handa. Hann var
bæði prófessor í bókmenntum
og með sérstakri „fyrirfram-
greiðslu" frá Alþingi til slíkrar
vinnu. En úr gullstól Nordals
heyrðist hvorki hósti né stuna.
Einstöku slnnum birtust smá-
greinar eftir hann í Mbl, ein-
mitt því blaði, sem stutt hafði
að útlegð hans. Þótti kenna lít-
illar skapfestu, er hann sýndi
bví blaði stöðuga tryggð. Þó kom
brátt skýring á þessu fyrir-
brigði. Hann ætlaði að fara úr
landi, fyrir fé. Hann skrifaði í
blað, sem hvar honum óvinveitt
á örlagastund æfi hans — líka
fyrir fé.
IX.
Nordal hafði á æskuárum
ritað tímaritsgrein um að vel
færi á að ríkið efldi íslenzkt
fyrirtæki til að þýða á íslenzku
merkar erlendar bækur til
menningarauka fyrir þjóðina.
Ekki sinnti hann þessu máli
frekar og engir urðu til áð
koma hugmynd þessari I fram-
kvæmd, fyrr en menningarsjóð-
ur var stofnaður 1928. Nordal
var þar trúað fyrir miklum
vanda. Hann var formaður
menntamálaráðs út kjörtíma-
bilið, og auk þess mesti ráða-
maður í bókadeildinni. Hafði
ég þar reynt á dugnað sér-
fræðinganna og fengið lögfest,
að tveir prófessorar við háskól-
ann og íslenzkukennarinn við
kennaraskólann skyldu vera
sjálfkjörnir í útgáfustjórn. Nú
fékk Nordal vald og peninga tíl
að framkvæma hugsjón sína
um bókagerðina. En þar fór allt
á annan veg en vera skyldi.
Hann hafð i ekkert skipulag,
hvorki á útgáfunni eða sölunni.
Bækurnar voru valdar af
handahófi, og margar nálega ó-
seljanlegar eins og rit Þorbergs
Þórðarsonar um Esperantó.
Eftir nokkur ár var útgáfan
gjaldþrota, með 25 þús. kr.
prentsmiðjuskuld. Nokkru bet-
ur gekk Nordal með stjóm
náttúrufræðl- og listadeildar,
ef til vill af því, að þar var
hann ekki sérfróður. Mennta-
málaráð keypti af nálega öll-
um, sem fengust við listir og
myndagerð, þar á meðal frá
mörgum lítið skólagengnum
málurum, sem klessugerðar-
menn Mbl. vilja nú kasta i yztu
myrkur. Öll framkvæmd Nor-
dals um myndakaup var gegn-
sýrð af anda kunningsskapar-
ins. Þannig keypti hann af
skáldi nokkru marmaramynd,
sem kannske er eftir Thorvald-
sen, eða þá eftirstæling, fyrir
4000 kr. með rétti fyrir skáld-
ið að taka myndina aftur og
skila peningunum. Öðrú sinni
keypti hann af Einari Bene-
diktssyni málverk eftir Kjarval,
en á kvittuninni er tekið fram,
að andvirði myndarinnar skuli
greiða tilteknum málfærslu-
manni I Reykjavík upp í van-
greidda veðskuld fyrir eyðijörð-
ina Krísuvík. Þá mátti það kall-
ast furðulegt, að Nordal bar
ekki við að senda reikninga
meninngarsjóðs til endurskoð-
unar öll þau ár, sem hann var
formaður menntamálaráðs.
X.
Sennilega er það einn af þeim
mörgu göllum, sem Nordal
finnur í fari mínu, að mér þyk-
ir sjálfsagt að leita til annarra
manna um aðstoð við vanda-
söm mál, sem þeir kunna á betri
skil en ég. Um sama leyti og
menntamálaráð var stofnað,
fékk ég Nordal til að hafa for-
göngu um að lögskipuð væri á-
kveðin stafsetning í landinu, og
létt af langvarandi glundroða i
þeim efnum. Upp úr þessu kom
hin lögbundna stafsetning, sem
er aðallega byggð á rannsókn-
um Jóns Sigurðssonar. Var
þessari nýjung vel tekið af
skynbærum mönnum. En
skömmu eftir að ég fór úr rík-
isstjórninni, fékk Helgi Hjörvar
Þorstein Briem kennslumála-
ráðherra til að heimlla, að börn
gætu fengið undanþágu frá
hinni lögboðnu réttritun. Var
þetta gert. Er nú tvenns konar
stafsetning heimiluð í landinu.
Önnur fyrir börn, hin fyrir full-
orðna. Erfitt er að hugsa sér
heimskulegra fyrirkomulag. Það
var skylda Nordals að mótmæla
bessum aðförum, sem móður-
málskennari við háskólann. En
hann þagði. Ef til vill hefir
honum ekki þótt fýsilegt að
eyða orku sinni í óborgaða sjálf-
boðavinnu, til að styrkia skyn-
samlegt fyrirkomulag um
stafsetningu, sem hann hafðl
átt góðan þátt I að koma i
framkvæmd.
XI.
Eínar Olgeirsson og félagar
hans hafa um allmörg ár stund-
að hér mikla útgáfústarfsemi
til framdráttar stjórnarstefnu
Rússa. Við athugun kom í Ijós,
að til eins af þessum áróðurs-
fyrirtækjum höfðu Rússar á
liðlega ári greitt um 160 þús.
krónur. Má af því gizka á, að
ekki sé sparaður sklldingur, þar
sem mikils þykir við þurfa. Eft-
ir að menntamáleráð fór að
undirbúa stórfellda o~ skipu-
lega útgáfustarfsemi, tóku kom-
múnistar að verða uggandi um
sinn hag. Leituðu þeir þá til
Nordals og buðu honurn margra
ára starf með góðum launum
við að vera einskonar ritstjóri
að tilteknu útgáfufyrirtækl,
sem átti að sýna þjóðrækni
kommúnista, svo að borgara-
legir lesendur vildu fremur sýna
(Framh, á 3. siOu)