Tíminn - 26.05.1942, Qupperneq 3

52. blað
TÓ11TV\. |»riðjmlaglim 26. maí 1942
203
A N N A L L
Dánardægur.
Eymundur Jóhannsson bóndi
að Saurbæ í Lýtingsstaðahreppi
í Skagafirði andaðist 25. jan.
síðastliðinn eftir stutta legu í
sjúkrahúsi Sauðárkróks, og var
banameinið hjartabilun af
völdum uppskurðar. — Hann
var fæddur að Þorsteinsstaða-
koti í Tungusveit 8. ágúst 1892,
en fluttist barnungur með for-
eldrum sínum að Saurbæ og
átti þar heima æ síðan til
dauðadags.
Eymundur heitinn var meðal-
maður á vöxt og vel farinn um
allt, hóglátur og háttprúður
svo að af bar, gleðimaður við
hóf í hópi vina sinna, trygg-
lyndur og traustur flestum öðr-
um fremur, en heldur hlédræg-
ur að eðlisfari og óhlutdeilinn
um annarra mál, hinn mætasti
drengur. —
Árið 1921 kvæntist hann eft-
irlifandi konu sinni, Ástríði
Árnadóttur frá Krithóli, og hóf
búskap að Saurbæ við heldur
lítil efni, eins og títt er um syni
barnmargra bænda. En búið
blómgaðist með árum, og var
hann kominn í röð fremstu
bænda sveitar sinnar, er hann
lézt fyrir aldur fram. Jörð sína
ræktaði hann og hýsti, og bera
öll verk hans órækan vott um
þá alúð, notinvirkni og snyrti-
mennsku, sem honum var eðlis-
gróin.
Við Eymundur heitinn vorum
nágrannar í æsku, og taldi ég
hann ætíð síðan í hópi beztu
vina minna, enda var hann
þeim mannkostum búinn, sem
hlutu að laða að honum alla þá,
sem kynntust honum til nokk-
urrar hlítar. — Veit ég, að ég
mæli það fyrir munn allra okk-
ar, æskuvina hans og sveitunga,
að við munum jafnan geyma
minningu hans í hlýjum og
þakklátum huga.
Pálmi Hannesson.
Stefán Ólafsson bóndi að
Hvalskeri í Rauðasandshreppi
andaðist 3. þ. m. Banamein
hans var krabbamein.
Stefán var fæddur að Króki á
Rauðasandi 10. jan. 1891. Faðir
hans, Ólafur Jónsson frá Sjö-
undá er enn á lífi, háaldraður,
og dvelur á Hvalskeri, en móðir
hans, kona Ólafs, Guðbjörg
Árnadóttir Thóroddsen, er löngu
látin. Systkini Stefáns sál. eru
þau frú Ólafía í Stakkahlíð í
Loðmundarfirði, Sigurjón al-
þingismaður og frú Sigríður,
búsett í Reykjavík.
Stefán stundaði á yngri ár-
um nám í Flensborgarskólan-
um í Hafnarfirði. Kona hans er
þeim, er einhverra hluta vegna
eru ekki í starfi, er miklu minna
um lasleika meðal fanganna. Sé
fangi raunverulega veikur, er
honum mikið betra að hafa klefa
sinn lokaðar, vegna þess ónæðis,
sem hann verður annars fyrir af
samföngum sínum. Og svo mikið
er víst, að lasinn fangi kvartar
aldrei undan þessari reglu. Aftur
á móti er hún illa séð af þeim,
sem hafa ríka tilhneigingu til að
skrópa frá starfi sínu.
í hverjum klefa er hringing-
artæki, er liggur til varðstofu,
þar sem fangavörður er dag og
nótt.
Verði fangi veikur eða þurfi
einhvers með, getur hann hringt
á fangavörðinn, sem er á verði.
Hver fangi hefir útvarp frá
tæki hælisins. Það er látið ganga
til dagskrárloka á hverju kvöldi.
Sýni fangi óhlýðni eða annað
refsivert athæfi, er hann lokað-
ur-inni í klefa sínum og frá hon-
um tekið útvarpstæki hans og
tóbak.
Hann fær ekki heldur að taka
á móti heimsóknargestum.
Innilokunartími hans fer eftir
þvi, hve brot hans er stórt.
IV.
Dagskrá Vinnuhælisins er
þessi:
Kl. 7,30 eru klefar opnaðir og
morgunmatur borðaður.
Kl. 8 er hringt til vinnu, fara
þá allir fangar í starf, sem heil-
brigðir eru, en þeir lokaðir inni,
sem lasnir eru eða þykjast vera
það.
Kl. 9,30 drukkið kaffi með
brauði, kaffið hafa allir með sér
Valborg Pétursdóttir frá Stokk-
um, hin ágætasta kona. Keyptu
þau jörðina Hvalsker og reistu
þar bú vorið 1920. Eignuðust
þau fimm börn, sem öll eru á
lífi, hin mannvænlegustu:’ Þór-
ir, Guðbjörg, Pálína og Arn-
fríður.
Stefán sál. var maður vin-
sæll og vel látinn. Hann' var
maður ágætlega greindur, las
ávallt mikið og fylgdist af á-
huga með málefnum og viðburð-
um. Hann var ræðinn maður og
skemmtinn, vel að sér, stór mað-
ur vexti og hinn gjörfulegasti,
félagsmaður ágætur og hið
mesta prúðmenni. Voru þau
hjón samhent mjög og áttu
sameiginleg áhugamál, hefir
einatt verið gestkvæmt á heim-
ili þeirra, sem er í þjóðbraut, og
ánægja gestum þar að koma.
Stefán sál. hafði á hendi
vöruafgreiðslu kaupfélagsins og
gegndi því starfi, sem öðru, með
lipurð og ósérplægni. Var hann
öllum hjálpfús og greiðvikinn
og reyndi oft á það.
Það er jafnan mikill sjónar-
sviftir að hverjum góðum dreng,
sem vel hefir skipað sitt sæti,
og skarð fyrir skildi, er slíkir
menn hverfa á burt, og mikil
eftirsjá vinum og ástvinum.
X.
Skipan raforkumála. .
(Framh. af 2. síðu)
um með litlum breytingum. Hitt
var frumvarp til laga um orku-
ráð, sem einnig var borið fram
á Alþingi, en ekki hefir náð
samþykki þingsins.
Þegar litið er yfir sögu þess-
ara rannsókna, virðast þær
hafa verið ófullnægjandi og
komið að minna gagni en æski-
legt hefði verið, og er það sakir
þess, hversu óskipulagsbundnar
rannsóknirnar voru. Þó byrjað
hafi verið á rannsóknum í þessu
máli í ýmsum héruðum lands-
ins, hefir þeim jafnan verið
fljótlega hætt aftur.
Aðrar þjóðir létu þegar
snemma á þessari öld fram fara
skipulagsbundnar rannsóknir á
því, hvernig hagnýta mætti
orkulindir landsins í þágu
landsmanna. í Noregi starfaði
sérstök nefnd, „den kongelige
Elektricitetsforsynings Kom-
mission“, á árunum 1919—23
og skilaði heildaráætlun .um raf-
orkuvirkjun í landinu (svo-
nefnd Heggstadsáætlun). í
Svíþjóð og Bretlandi og . víðar
voru á sínum tíma sams konar
nefndir starfandi.
Þó að slík heildaráætlun sé
gerð, þá er hún að sjálfsögðu
ekki bindandi um aldur og æfi.
Frá henni yrði breytt eftir því,
er reynslan síðar bendir til, að
betur mætti fara. En hún hefir
á hitabrúsum. Kl. 12 er hádegis-
matur.
Kl. 3,30 er drukkið kaffi með
brauði. Einsog að morgninum er
kaffið haft með í vinnuna á
hitabrúsum.
Kl. 7 er hætt vinnu og borð-
aður kvöldverður.
Þá eru fangar frjálsir ferða
sinna innan húss til kl. 9, en þá
er klefum lokað, en Ijós slökkt
kl. 10.
Starfsmenn og fangar borða
sama mat, en sitt í hvorri borð-
stofu.
Venjulega eru tveir fangar til
aðstoðar bryta hælisins við eld-
hússtörf. Brytinn er lærður mat-
sveinn og mjög vel fær í sínu
starfi. Þá er alltaf einn fangi í
því starfi að halda húsinu hreinu
Hann þvær 'stiga og ganga og
kyndir miðstöð hússins.
Klefa sína ber föngunum sjálf-
um að ræsta, umgengni þeirra
er ákaflega misjöfn. Sumir fang-
anna láta sitt litla herbergi líta
mjög þokkalega út, aðrir eru sóð-
ar, sem verður að reka til að
þvo gólfið í klefa sínum.
Flestir sækjast eftir þvi að
skreyta veggina fneð myndum.
Bað með heitu og köldu
vatni er ávallt í góðu lagi og til
afnota fyrir fangana. Á sunnu-
dögum að vorinu og sumrinu í
heitu veðri er föngunum gefin
kostur á sjóböðum.
Einstaka fangi tekur ekki bað
af sjálfsdáðum. Láta þá fanga-
verðirnir slíka menn baða sig
hæfilega oft.
Fangarnir eru látnir vinna hin
algengu störf á bújörð, eftir því
sem við verður komið. Þægileg-
Tilkynningf
frá Viðskiptanefnd.
Vegna þess að manilakaðlar eru nú ófáanlegir frá Banda-
ríkjunum venjulegar verzlunarleiðir, mun Viðskiptanefndin
leitast við að útvega þessa vöru.
Tilkynnist því innflytj endum, að þeir verða að hafa sent
pantanir sínar til nefndarinnar, eigi síðar en 30. þ. m.
Eins og áður hefir verið auglýst, verður hver pöntun að
sendast í þríriti. Engin pöntun verður tekin til greina nema
gjaldeyrisleyfi og bankatrygging fyrir andvirðinu sé fyrir
hendi.
Minnsta pöntun,sem veitt verður móttaka, er 50 tonn.
Vlðskfptanefndm.
engu að síður sína miklu þýð-
ingu.
Það yrði langt mál, ef gera
ætti fulla grein fyrir því, hvaða
verkefni, rannsóknir og skipu-
lagningar á þessu sviði eru enn
óleyst hér á landi. En nokkur
atriði skal drepið á.
Rannsókn sjálfra orkulinda
landsins, svo sem fallvatna, og
virkjunarskilyrða þeirra er enn
skammt á veg komin. Vatns-
magnsmælingar, sem telja verð-
ur grundvöll þeirra rannsókna,
höfum við vanrækt mjög.
Stöndum við í þeim efnum
langt að baki annarra menn-
ingarþjóða. Þannig hafa t. d.
Norðmenn og Svíar síðan um
aldamót látið fram fara stöð-
ugar og kerfisbundnar mæling-
ar á vatnsmagni í öllum þorra
fallvatna þeirra landa. Gefið
árlega út skýrslur um þær og á
tíu ára fresti ýtarlegt yfirlit, en
í Svíþjóð hefir um nokkurra
ára bil verið gefið út á ári
hverju rit um vatnsrennslis-
horfur næsta árs („Vandstands-
prognoser“). Vatnsrennslismæl-
ingum þurfum við nú þegar að
koma í viðunandi horf.
Nokkrir stærstu kaupstaðir
landsins hafa látið fram fara á
undanförnum árum ýtarlegar
rannsóknir á skilyrðum til
vatnsaflsvirkjana og orku-
vinnslu fyrir sig og eru við því
búnir að bæta úr vaxandi orku-
þörf íbúanna um margra ára
skeið. Aðrir kaupstaðir og fjöldi
kauptúnanna hafa enn ekki
leyst þetta mikilsverða vanda-
mál og liggja til þess ýmsar á-
stæður.
Eins og að framan er getið,
hafa farið fram rannsóknir og
áætlanir verið gerðar um raf-
orkuveitur um sveitir sumra
stærstu og fjölmennustu hér-
aða landsins, en þá rannsókn
má þó telja of einhliða og ó-
fullkomna, ef ekki eru til sam-
anburðar einnig athuguð skil-
yrði til orkuvinnslu úr nærtæk-
ari orkulindum. Má í því sam-
bandi benda á það, að til mála
virðist geta komið, að jafnvel
þar, sem ráðgert yrði að síðar
kæmi sameiginleg raforkuveita
um heilt hérað, væru í fyrstu
gerðar minni raforkuveitur um
einstök hverfi út frá smáum
orkuverum, ef löng bið yrði
talin kunna verða á því, að
héraðsveita kæmist upp, en
hinar smáu orkuveitur yrðu
síðar hlutar hennar.
Augljóst er, að svo umfangs-
miklar rannsóknir og áætlana-
gerðir sem hér ræðir um, muni
verða allkostnaðarsamar, taka
langan tíma og binda all-
mikla stárfskrafta, ef þær eiga
að vera svo ýtarlegar, að þær
nái tilgangi sínum. Að sjálf-
sögðu verða þó talsverð not að
þeim rannsóknum og áætlun-
um, sem þegar hafa verið gerð-
ar, en þeim áætlunum þarf að
safna saman, samræma þær og
fella inn í heildarverk alls
landsins. Og þó að stofnað sé
til nokkurra gjalda með þess-
um rannsóknum, þá er hér um
svo þýðingarmikið þjóðnytja-
mál að ræða, að við teljum það
með öllu óverjandi, ef ekki
verður nú þegar hafizt handa
um þessar rannsóknir og undir-
búning, svo að jafnskjótt og
nokkrir möguleikar verða fyrir
hendi, verði unnt að hefjast
handa um stórfelldar fram-
kvæmdir í orkuverabyggingum
og rafleiðslum víðsvegar um
byggðir landsins.“

ast er að hafa þau vinnubrögð
með höndum, að sem flestir geti
unnið í hóp, því fangar eru ekki
látnir vinna einir sér heldur í
umsjá verkstjóra eða gæzlu-
manns.
Að vorinu er unnið mikið að
garðrækt, kartöflur og gulrófur
eru aðallega ræktaðar, en þari
notaður til áburðar. Garðlönd
Vinnuhælisins eru óðum að
myldast og batna af því frjó-
magni, sem þarinn færir jarð-
veginum.
Á síðustu árum hefir óhemju-
mikill þari verið fluttur á tún
og garða. Líggja miklir ræktun-
armöguleikar í þaranáminu,
sem einnig verður að teljast
mjög heppileg vinna fyrir fang-
ana. Þarinn er aðallega fluttur
á hestum og vögnum.
Um sláttinn stunda allir þeir
fangar, sem í útivinnu eru, hey-
skapinn. Afköst þeirra eru mis-
jöfn, því sumir þeirra hafa aldr-
ei séð heyskaparverkfæri fyrr.
En það safnast þegar saman
kemur, og undanfarin þrjú ár
hafa heyjazt nærfellt þrjú þús.
hestburðir á sumri.
Þegar slætti lýkur, gefa garð-
arnir aftur verkefni við upp-
tekt kartaflanna, og fá fang-
arnir þá „premiu“ á hvern kart-
öflupoka, sem þeir taka upp, ef
þeir ná upp fimm pokum á dag
eða meir.
Með kartöflu„-premíunni“ og
eftirvinnu, sem ekki verður hjá
komizt við heyhirðingar um
sláttinn, vinna fangarnir sér
dálítinn skilding, sem kemur sér
(Framh. á 4. slðu)
Menntaskólínn
og Skálholt
(Framh. af 2. siðu)
Árið 1920 eru skólamálin enn
sem oftar til umræðu. Var þá
samþykkt tillaga, þar sem skor-
að var á stjórnina að taka til
athugunar og rannsóknar,
hvort menntaskólinn mundi
ekki betur settur utan Reykja-
víkur.
Vonandi kemst nú rekspölur á
þetta mál. Er athugun um það
eigi að óþörfu — þó fyrri hefði
verið.
Kristinn Guðlaugsson.
Samband ísl. samvinnufélaga.
Hafið eftirfarandi í huga:
Tekjuafgangi kaupfélags er úthlutað til félags-
manna í hlutfalli við viðskipti þeirra.
^IGLIMAR
milli Bretlands og Islands halda áfram,
eins og að undanfömu. Höfum 3—4
skip í förum. Tilkynningar um vöru-
sendingar sendist
& Clark Ltd.
BRADLEYS CHAMBERS,
LONDON STREET, FLEETWOOD.
Tilkynniug
frá Viðskiptanefnd.
Eins og áður hefir verið auglýst, fást skrifstofuvélar frá
Ameríku nú eingöngu fyrir milligöngu Viðskiptanefndar. Þeir,
sem hafa í hyggju að panta skrifstofuvélar á þessu ári, sendi
pantanir sínar í þríriti, eigi síðar en 6. júní næstkomandi.
Pantanir verða ekki teknar til greina, nema gjaldeyrisleyfi
og bankatrygging fyrir andvirðinu sé fyrir hendi.
Yiðskiptancfudin.
Tflkyiiiiiiig
frá Viðskiptanefud.
Þeir sem þurfa að panta:
1) Koparvír
2) Vélafiétti úr gúmmí
frá Ameríku, eru beðnir að senda pantanir sinar til Viðskipta-
nefndar ekki síðar en 6. júní næstkomandi.
Pantanir verða að sendast í þríriti.
Pantanir verða ekki teknar til greina, nema gjaldeyrisleyfi
og bankatrygging fyrir andvirðinu sé fyrir hendi.
Viðskiptanefndin.
516
Viitor Hugo:
EsmeraXda
513
Skömmu síðar hélt hann áfram:
—Ó, ó! Slæmar fréttir. Hvers krefst
bróðir vor, keisarinn?
Hann renndi augum yfir bréfin og
gerði athugasemdir sínar.
— Rétt! Þjóðverjar eru svo mátt-
ugir og voldugir, að það virðist næstum
því ótrúlegt. En það er til forn máls-
háttur, er hljóðar þannig: Fegursta
greifadæmið er Flandern, fegursta her-
togadæmið er Majland og fegursta kon-
ungsríkið er Frakkland. — Ekki satt,
flæmsku vinir?
Að þessu sinni hneigðu þeir sig báðir
Koppenole og Vilhjálmur Rym. Föður-
landsást vefarans átti hér hlut að máli.
Síðasta bréfið olli því, að Lúðvík hinn
ellefti hrukkaði ennið.
— Hvað er þetta‘ hrópaði hann. —
Umkvartanir og kærur yfir setuliði voru
í Pikardiu! — Olivier! Skrifið mar-
skálkinum af Rounault í skyndi, að
heraganum sé stórum ábótavant og að
vopnuðu lögreglusveitirnar, svissnesku
herirnir og aðallinn, þjái borgarana á
ýmsar lundir. Að hermaðurinn sé ekki
ánægður yfir því, sem hann finni í býli
bóndans en neyði hann með barsmíð,
til þess að fara til borgarinnar og kaupa
vín, fisk, kryddvörur og aðra verðmikla
muni. Að konunginum sé allt þetta
kunnugt. Að við höfum í hyggju að
í rökkrinu. Mennirnir litu hver á ann-
an og fölnuðu við.
— í fjórtán ár! andvarpaði fanginn.
— Já, í fjórtán ár herra! Frá því í apríl
1469. — Hlustið á mig í Jesú nafni,
herra! Alla þennan tíma hafið þér notið
sólskinsins. Ég, sem er veikbyggður og
farinn, fæ aldrei að sjá til sólar. Misk-
unn, herra! Verið miskunnsamir! Mildi
er konungleg dyggð, sem lægir storm
reiðinnar. Trúið því, yðar hátign, að á
banastund má það vera góðum kon-
ungi huggun að hafa jafnan gert skyldu
sína. Það er ekki ég, sem hefi brotið
gegn yður. Ég hefi verið yður dyggur
þegn. Hví er ég látinn dvelja hér I
hlekkjum? Ó, herra. Hafið meðaumkun
með mér!
— Olivier! mælti konungurinn og
hristi höfuðið. — Ég hefi orðið þess var,
að kolatunna er hér reiknuð á tuttugu
súa verði, en mér er kunnugt um það,
að hún kostar aðeins tólf súur. Þér
verðið að leiðrétta þennan reikning.
Hann sneri baki að búrinu og hugðist
að halda á braut.
Þegar fanginn varð þess var, að
kyndlarnir og háreystið fjarlægðist,
vissi hann, að konungurinn myndi á
förum. Hann hrópaði því í örvæntingu:
— Herra! Herra!
Dyrunum var lokað. Eftir þetta