Tíminn - 06.06.1942, Blaðsíða 3

58. blað
TÍMIM, laagardaginm 6. jiiní 1942
227
Þjóðín er ekki svo heillum horfin, að
hún megní ekki að stöðva upplausnina
(Framh. af 2. slðu)
um við Framsóknarflokkinn um
það mál. Hvernig var með af-
urðasölulögin, sem björguðu
mörgum bændum frá að flosna
upp? Það væri ekki rétt að
segja, að hann hefði sofið í
þessum og öðrum réttlætismál-
um, nei allsstaðar var hann
trúlyndasti og sauðtryggasti
þjónn sérhagsmunanna. Aldrei
þreyttist hann á verðinum um
að varna þess, að hinir minni
máttar næðu rétti sínum. Og
nú heldur hann máske, að
hann sé að uppskera sín laun
með því að fá stuðning þeirra,
sem telja sig einatt málsvara
þeirra, sem verst eru settir í
þjóðfélaginu, til að verða rétt-
lætisráðherra á íslandi.
En væri ekki rétt að líta enn-
þá ofurlítið nánar á, hvernig
þetta réttlæti er, sem hann boð-
ar þjóðinni. Mörgum hefir
fundizt talsvert óbragð að rétt-
læti hans hingað til, og ætli
þetta nýja réttlæti sé með öllu
óskylt því, sem á undan er far-
ið?
Stríðsyfirlýsingiii.
Stríðsyfirlýsing réttlætis þessa
manns, og ríkisstjórnarinnar,
sem hann á nú sæti í, er á
þessa leið, — ef hún er sett í
einfaldan búning: „Þið íslenzkir
kjósendur, sem hættir eruð að
treysta mér og flokki mínum til
forustu í málum ykkar, en
sendið Framsóknarmenn á þing
með vaxandi fylgi, —• menn,
sem alltaf eru að angra mig,
og þá sem ég læt mér annast
um, með því að heimta alls-
konar umbætur og bætt lífs-
skilyrði fyrir ykkur, af þeim
ríku og þeim, sem sitja sólar-
megin í lífinu, — þið skuluð
samt neyddir til að senda menn
á þing, sem styðja okkar mál-
stað fyrst og fremst, menn sem
koma fljúgandi eins og steikt-
ar gæsir, handa okkur hér og
mínum flokki, — og það gerum
við með því að láta okkar menn,
sem þið hafið hafnað og fellt í
kosningum, fá þingmannaum-
boð, sem sé jafngilt og það um-
boð, sem meirihluti ykkar veit-
ir öðrum mönnum. — Og við
þessar 6 steiktu gæsir, sem
þannig koma með þingmanns-
umboði til okkar, ætlum við að
bæta öðrum þremur við í þétt-
býlinu. Og þá skuluð þið sjá
hvort við þurfum mikið að
skeyta dutlungum ykkar, um að
vilja hafa menn, sem vinna fyr-
ir ykkur, heimta handa ykkur
umbætur og betri lífskjör og
annað þvíumlíkt". — Þetta er
stríðs- og réttlætisyfirlýsing
hinnar nýju ríkisstjórnar, án
blekkinga og falsana, — og er
það þá furða, þótt réttlætis-
postulinn frá undanfarandi ár-
um á Alþingi, telji si^ sjálf-
kjörinn til að taka forustuna
um slík réttlætismál? Er furða
þótt hann verði óðamála, og
það komi vatn upp í munninn
á honum, við að sjá hilla undir
þessar 9 réttlætisgæsir, —
steiktar og matreiddar, — eins
og hann nefndi svo smekklega
þessa tilvonandi 9 minnihluta-
þingmenn, sem hann er með
hendina úti til að hremma. —
Nei, engan furðar á slíku, þótt
þar sé það hin flokkslega mat-
arlyst og sári sultur, sem að
sverfur, er þar verður þjóðar-
heill og þjóðarskyldum yfir-
sterkari.
Hlutfallskosning í tvímenn-
ingskjördæmunum þýðir það,
að þeir flokkar, sem þar hafa
nú tapað meiri hluta fylgi
kjósenda, þeir skuli samt fá
jafnan rétt og meirihlutinn til
að senda málsvara á þing.— M.
ö. o. vilji kjósendanna skal ein-
skis metinn, en minnihlutinn
fá fyllri rétt en meirihlutinn. í
ýmsum tilfellum gæti farið svo,
að minni hlutarnir fengju fleiri
menn kosna en meirihlutinn —
þegar uppbótarsætin koma til.
En yfir það ranglæti á hið eina
sanna flokkslega réttlæti að
breiða. En ef það eitt er rétt-
læti, þá sé ég ekki með beztu
getu, hver munur er á að af-
nema öll hin gömlu kjördæmi
og fá hlutfallskosningu I stað-
inn, eða að halda áfram á upp-
bótarleiðinni, — nema hvað hin
síðari leið verður þjóðinni dýr-
ari, og kostar ótakmarkaðan
fjölda þingmanna.
Hvcrjum Ólafinum
er bezt að trúa?
Nú segja þessir menn, sem
þykjast brenna í réttlætinu, að
það eitt sé réttlæti, að fullkom-
inn jöfnuður fáist milli flokka.
Hins vegar er það viðurkei^nt,
að breytist afstaða kjósenda í
landinu frá 1937 til flokkanna,
er hér um enga bót að ræða
fyrir slíkt réttlætþ og þó lýsir
forsætisráðherra, Ólafur Thors,
að aðrar breytingar en þessar
komi ekki til mála fyrir Sjálf-
stæðisflokkinn.
Er, það þá yfirlýsing um, að
Sjálfstæðismenn ætli aldrei
framvegis að fylgja því, sem
þeir telja réttlæti í þessu máli,
— bara að þessar kákbreyting-
ar fáist, sem geta hæglega far-
ið svo, að frekar verði traðkað
á því flokkaréttlæti, sem nú er
barizt um. —
Þeir, sem þekkja þennan
mann, orðheldni hans, stjórn-
málaferil og traustleika, þeim
kemur ekki til hugar að halda
slíkt. Árið 1927, þegar Kjósar-
sýslu, sem þá var tvímeninngs-
kjördæmi, var skipt, taldi Ól.
Th. það fjarstæðu að innleiða
hlutfallskosningu í tvímenn-
ingskjördæmum. Árið 1931 tók
þessi sami maður höndum sam-
an við Héðin Valdimarsson um
að stofna til stórra kjördæma
með hlutfallskosningu um allt
land. — Og nú, 1942, heimtar
hann og myndar ríkisstjórn til
að koma á hlutfallskosningu í
tvímenningskjördæmum, og
bæta 2 þingsætum við Reykja-
vík, og afneitar þá öllum frek-
ari hlutfallskosningum um alla
framtíð. Hverjum Ólafinum frá
1927, frá 1931, eða frá 1942 á
bezt að trúa í þessu efni. Ætli
það sé trúandi eða treystandi
nema þeim eina Ólafi, sem í
einu hefir allt af verið sam-
kvæmur sjálfum sér, sem ailt af
lagar sannfæringu sína i hvert
sinn, eftir því hver hagur
flokksins er þetta árið eða hitt?
Ég trúi í þessu efni betur hv.
5. þm. Rvíkur, Sig. Kristjáns-
syni flokksmanni hans, sem
lýsti því yfir, að þetta væru að-
eins byrjunarbreytingar, svo
að hægt væri að fá fram hið
fulla réttlæti, sem þeir kalla.
Enda er það eitt samboðið
manni, sem telur sig vera í
þjónustu réttlætisins.
Það fer ekki á milli mála hjá
öllum fylgjendum þessa frv.,
hvað þeir telja réttlæti vera, og
því skyldu þeir ekki halda áfram
að verzla með það sín á milli,
á meðan nokkur rytja er ófram-
kvæmd af því? Hver efast um,
að þeir geri það? Og aðstaðan
batnar stöðugt til þess, því fleiri
steiktar gæsir, sem fljúga þeim
í munn, og auka löngunina og
freistinguna um leið.
Glcymska Ásgeirs.
Þá skal ég rétt nefna til dæm-
is eitt atriði úr málaflutningi
hv. þingm. V.-ísf, Ásgeirs Ás-
geirssonar, þar sem hann vildi
leiða mörg vitni, erlend og inn-
lend, að ágæti algerra hlutfalls-
kosninga. Taldi hann meðal
þeirra þjóða, Norðurlönd öll,
Belgíu, Holland o. fl. En hann
tók aðeins þau atriði úr stjórn-
skipunarlögum þessara landa,
sem styrktu hans málstað. Hann
sagði t. d., að hlutfallskosning
væri ákveðin í stjórnarskrá
frænda vorra Norðmanna, en
hann gleymdi að geta þess, að
þar er einnig ákveðið, að Oslo,
þar sem einn tíundi hluti þjóð-
arinnar býr, megi aldrei hafa
meira en 7 þingmenn af 150, sem
í þinginu eru, og í stjórnarskrá
Norðmanna er skýlaust ákvæði
um það, að stærri bæirnir megi
aldrei hafa meira en samtals
einn þriðja allra þingmanna og
dreifbýlið og sveitir og kaup-
tún skuli allt af hafa tvo þriðju
hluta þingmanna. Ef Ásgeir Ás-
geirsson vill taka svipuð ákvæði
upp í stjórnarskrá sína, þá
horfir hún allt öðru vísi við frá
sjónarmiði okkar Framsóknar-
manna.
Hver eru sérrcttindi
Framsóknarflokks-
ins?
Kem ég þá að því, sem frá-
leitast hefir kveðið við í um-
ræðum fylgjenda þessa máls.
Þeir stagast stöðugt á sérrétt-
indum Framsóknarflokksins í
stjórnarskrá landsins, að þeim
sé tryggt, að koma þingmönn-
um á þing með minna atkvæða-
magni en aðrir. Hvar eru þessi
ákvæði? Ég tel mig læsan og
þó finn ég þau hvergi í stjórn-
arskránni, og ég sé þau heldur
ekki nefnd í stjórnarskrár-
breytingunni, sem fyrir liggur.
Ég veit ekki betur en öllum
flokkum sé tryggður sami rétt-
ur í öllum kjördæmum landsins
og enginn flokkur eigi nein sér-
réttindi í öðru en því, hversu
vel honum lánast að vinna
traust kjósenda með störfum
sínum og hugsjónum.
Þau sérréttindi, sem um er að
ræða, eru því þau, að í sveit-
um landsins hafa kjósendur
treyst þessum flokki æ betur,
og hafnað öðrum, og því getur
ekki verið um annað að ræða,
þegar talað er um að afnema
sérréttindi Framsóknarflakks-
ins, heldur en það að hegna
beri sveitunum og héröðunum,
sem treysta þeim bezt til for-
ustu, og rýra rétt þeirra, sem
mest.
Þetta bið ég menn að athuga
vel, þegar verið er að fullyrða,
að síður en svo sé verið að rýra
áhrifarétt sveitanna með
breytingu þeirri, er fyrir liggur.
Hlutfallskosmngarn-
ar í Rcykjayík.
Að lokum vil ég aðeins benda
á þá óhæfu, frá sjónarmiði
fylgjenda þessa frumv., að í
Reykjavík stjórnar Sjálfstæðis-
fiokkurinn bænum með 8 bæj-
arfulltrúa af 15, og hefir þó
aðeins minni hluta kjósenda,
eöa vantar á 6. hundrað atkv.
Þessi óhæfa gat komið fyrir,
með algerum hlutfallskosning-
um milli flokka, og getur ávallt
komið fyrir, og sýnir því bezt
hvað valt er að treysta algerðu
flokksréttlæti í kosningum eða
tryggja það. Hví segir bessi
rangfengni meirihluti ekki af
sér þegar í stað, þegar hann
situr í óþökk meiri hluta kjós-
enda?
Grundvallaratriði
lýðræðisins.
Nei, það sem máli skiptir, er
ekki aðeins það, að atkvæða-
magnið sé sem jafnast, heldur
að allir hafi sömu möguleika að
afla þess, og mismunandi lífs-
skilyrði í þjóðfélaginu séu full-
’komlega tekin til greina. Og svo
síðast en ekki sízt það, að lýð-
ræðið verði eigi þannig, að lög-
gjafar- og framkvæmdarvald
sé veikt, heldur geti skapazt
sterkur og ákveðinn meiri hluti,
sem skapar réttar- og athafna-
öryggi, hvað sem að höndum
ber.
Til þessa hafa þær lýðfrjálsu
þjóðir, sem nú standa fremst í
baráttunni að verja frelsi og
mannréttindi, tekið fullkomlega
tillit til þessa atriðis, en hinar
þjóðirnar flestar, sem eingöngu
litu á hlutföllin, þær eru nú
margar fremur máttarlitlar í
þeirri baráttu, — og flestar í
fullri andstöðu.
Ég hygg, að ef dæma á eftir
reynslu annarra þjóða og lýð-
ræðisfyrirkomulagi, þá beri
fyrst og fremst að benda til
þess, sem staðizt hefir, og
breyta eftir því, en ekki til þess,
sem hrundi, og raunasögunnar,
sem þar átti sér stað.
Falsrök og liótanir
gagna ckkl í þessu
máli.
Það mun vera svo, að öfgar
séu ávallt háskalegar, engu síð-
ur fyrir réttlætið en annað.
Með minni beztu getu, er mér
ekki einu sinni hægt að fá
neina sannfæringu fyrir því,
að hér sé um réttlætismál að
ræða, hvað þá slíkt mál, að allt
annað, — öll þjóðarnauðsyn og
þjóðaröryggi — beri að víkja til
hliðar fyrir því. Og ég veit,
að enginn í þjóðfélaginu htur
svo á, eins og nú standa sakir.
Jafnvel þeir, sem forustuna um
það hafa, eru með sjálfum sér
sannfærðir, að það er glapræði,
og jafnvel annað miklu verra,
sem hér er verið að fremja. —
Þess vegna er ég líka sannfærð-
ur um það, að þjóðin hrindir
þessu tilræði þegar í stað, er
hún kveður upp sinn dóm. Hún
veit, að nú er teflt um margt
það dýrmætasta, sem frelsi
hennar og framtíð á að byggj-
ast á, — og þess ber að gæta
fyrst og fremst. Þjóðin lætur
hvorki falsrök né hótanir villa
sér þar sýn.
Kjósendnrnir munu
ckki láta flokks-
köndin ráða í næstu
kosmngunt.
Hinn nýi ráðherra, Magnús
Jónsson, taldi, að % hlutar
kjósendanna stæðu að þessu
máli, — eða að baki því. — Svo
gjarnt er honum að hugsa í
flokkum, að hann telur víst, að
þeir kjósendur, sem fylgdu
flokki hans 1937, — þeir séu
eign flokksins til hvaða verka,
sem flokksstjórnin finnur upp
á að gera. Þó veit þessi sami
ráðherra, að eitthvað, og það
allverulegt, týndist af þessuip
kjósendafjölda Sjálfstæðis-
flokksins í bæjarstjórnarkosn-
ingunum í vetur, — og hann
hefir það á tilfinningunni ber-
sýnilega, að nokkrar þúsundir
tapist í þeim kosningum, sem
framundan eru. — Og er það
ekki nema eðlilegt.
Okkur Framsóknarmönnum
er það ljóst, að við fáum ekki
stöðvað þetta mál, — og beitt
kröftum okkar til fullnustu
gegn upplausninni og ábyrgðar-
leysinu, — nema allmiklu fleiri
kjósendur fylgi okkur að mál-
um um land allt, en var í síð-
ustu kosningum, 1937. — Þess
vegna er það alrangt, að þetta
verði stöðvað með hluta
kjósenda. En við vitum það líka,
að í þessu máli, — á þessum
tímum, gildir ekkert flokksmark
á kjósendum, heldur það, hvora
þeir telja í þessu máli beita
réttari og þjóðhollari vinnu-
brögðum. — Við vitum, að allir
þeir, sem áður hafa stutt Fram-
sóknarflokkinn vegna málefna
hans, þeir gera það nú af meiri
festu og meira kappi en nokkru
sinni fyrr. En við vitum líka, að
þúsundir manna, sem áður hafa
fylgt öðrum flokkum, þeir vilja
snúast gegn upplausnaröflun-
um og ábyrgðarleysinu, sem þar
er nú ríkjandi, og kenna sínum
eigin forustumönnum, að það
hefnir sín ætíð, að setja flokks-
og eiginhagsmuni ofar þjóðar-
heill og þjóðaröryggi. Til þess
styðja þeir a. m. k. nú málstað
Framsóknarflokksins. Þegar
þeir hafa þannig kennt þeim
flokkum, sem þeir ella telja sig
eiga skyldastar lífsskoðanir
með, kennt þeim hvað hægt er
að leyfa sér, og hvað ekki verð-
ur þolað á slíkum tímum, sem
nú eru, — þá snúa þeir máske
aftur til stuðnings þessum fyrri
flokkum sínum, ef þeim leikur
hugur á. — Nú er barizt um
upplausn og yfirgang, um
Samband ísl. samvinnufélaqa.
Kaupfélög! Munið eftir að senda hagskýrslur
yðar við allra fyrsta tækifæri.
NIGLI^GAR
milli Bretlands og íslands halda áfram,
eins og að undanfömu. Höfum 3—4
skip í förum. Tilkynningar um vöru-
sendingar sendist
•
Culliiord & Clark Ltd.
BRADLEYS CHAMBERS,
LONDON STREET, FLEETWOOD.
margar kosningar og illvígar
deilur — eða markvisst, sam-
huga starf til þjóðarheilla, og
til að verjast þeim háskaleg-
ustu áföllum, sem yfir okkur
vofa sem þjóð daglega. — í
hvora fylkinguna menn eiga að
skipa sér, veit ég að enginn
þjóðhollur íslendingur er í vafa
um.
Veiklciki en ekki
styrkleiki Sjjálfstæð-
isflokksins Iiefir lyft
honum til valda.
Ég hefi nú að nokkru rakið
þann blekkingavef, sem nú er
spunninn að kjósendum þessa
lands, og ég hygg, að enginn sé
í vafa um, hver er undirrót
þeirrar stjórnarmyndunar, sem
átt hefir sér stað. Það er ljóst,
að það er veikleiki en ekki
styrkleiki Sjálfstæðisflokksins,
sem nú hefir lyft honum til
valda. Það hefir verið spilað á
alla megingalla hans til að
koma honum í þessa aðstöðu.
Enda er hún ekki öfundsverð.
Það er sundurlyndið í flokkn-
um, getuleysið til að taka á
raunhæfum verkefnum og
vandamálum þjóðarinnar, —
hringlandahátturinn og stefnu-
leysið og brigðmælgin, enda
segja stuðningsflokkar hans til
um það. — Öll upplausnaröfl
þjóðfélagsins veita honum nú
brautargengi til þessa verks.
Það má því segja, að margt
kynlegt geti hent á styrjaldar-
tímum. En það er alveg víst,
að sá flokkur, sem á slíkum
öflum hossast í valdasess, hann
á eftir að fá ýmislegt annaö frá
þjóð sinni en eintómar steiktar
gæsir, í líki þingmanna, sem
flokknum séu þægir og leiði-
tamir, — eins og atvinnumála-
ráðherra Magnús Jónsson
komst svo smekklega að orði.
Þjóðin öll bíður þess með ó-
þreyju að hrista af sér þá rík-
isstjórn, sem er andvana fædd,
af veikleika flokks síns, og
nýtur einungis stuðnings á Al-
þingi til ófriðar og sundrungar,
en er vanmáttug til alls, sem
styrk þarf til, — einurð, mann-
dóm .og festu.
Þótt slíkt óhapp hafi hent hér
á Alþingi í bili, á þessum tím-
um, þá er ég sannfærður um
það, að þjóðin er ekki svo heill-
um horfin, að hún megni ekki
að bæta þar um í tíma og fyrir-
skipa önnur og þjóðhollari
vinnubrögð á löggjafarþingi
sínu, í þeim mestu hættum, sem
bjóðin hefir nokkru sinni horfzt
í augu við.
Framsóknarmcnii
nm land allt!
Gætið þess nú þegar hvort
þér eruð á kjörskrá. Kærufrest-
ur er til 13. júní.
Þúsundir vita
að gæfan fylgir trúlofunar-
hringunum frá SIGURÞÓR.
Sent gegn póstkröfu.
Sendið nákvæmt mál.
540 Victor Hugo:
Meistari Coppenole sannfærir mig um,
að svo er eigi.
Síðan Iagði konungurinn hönd sína
með trúnaðartrausti á öxl Coppenoles
og sagði:
— Hvað sögðuð þér annars, meistari
Jakob?
— Ég sagði, konungur, að máske væri
það satt, er þér segðuð, að hin rétta
stund væri ekki enn upprunnin.
Lúðvík XI. leit á hann otureygur.
— Hvenær haldið þér, að sú stund
renni upp?
— Þér munuð lifa þá stund, konung-
ur!
— Hvernig mun þá umhorfs, má ég
spyrja?
Coppenole lét sér hvergi bregða. Hann
svaraði hinn rólegasti:
— Hlustið á orð min, herra. Hér er
hallarturn, stormklukka, fallbyssur,
borgarar og hermenn. Stormklukkan
er tekin að klingja, fallbyssurnar að
þruma. Hallarturninn hrynur með
miklu buldri og borgarar og hermenn
byltast hver um annan þveran, æpandi
og öskrandi. Þar vegur hver annan. Þá
er fylling tímans komin, er þetta ger-
ist.
Lúðvík XI. varð þungur á brún. Hann
stóð þögull um hríð. Síðan sló hann
flötum lófa á þykkan múrvegginn, eins
Esmeralda 537
— Já, læknirinn, endurtók Lúðvík XI.
furðulega glaðlega. Lætur það ekki að
líkum, að læknirinn sé betur settur en
þér? Hann hefir farið höndum um alla
líkamslimi mína. Þér hafið aðeins strok-
ið um hökuna á mér. Vesalings rakar-
inn! Þér verðið að sætta yður við hlut-
skipti yðar. Hvað yrði um yður, ef ég
væri eins og Kilparik konungur, sem
aldrei lét raka sig? Flýtið yður nú!
Stundið yðar starf af árvekni og kost-
gæfni og rakið mig 1 skyndi. Sækið það,
sem með þarf!
Olivier sá, að konungurinn hafði ein-
sett sér að bregða ekki skapi. Það var
ógerlegt að reita hann til reiði í þetta
skipti. Hann sneri sér að því, er honum
var skipað að gera.
Konungurinn reis á fætur og gekk að
glugganum og hratt honum opnum.
Hann klappaði saman lófunum og hróp-
aði:
— Hví slær roða á himinn yfir mið-
borginni? Höll dómforsetans brennur!
Það hlýtur að vera hún, sem stendur í
ljósum loga. Heyrið þið það, þegnar
góðir? Þannig fer um völd þessara smá-
fursta, vinir mínir!
Síðan vatt hann sér að flæmsku
sendimönnunum og mælti:
— Sjáið þið, herrar mínir. Er þetta
ekki bjarmi frá eldi?