Tíminn - 18.07.1942, Síða 1

RITSTJÓRI: !
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON. |
FORMAÐUR BLAÐSTJÓRNAR: |
JÓNAS JÓNSSON. :
ÚTGEFANDI: j
FRAMSÓKNARFLOKKURINN. í
26. ár.
Reykjavik, laugardaglim 18. júlí 1942
80. blað
Sjálístæði landsíns í hættu
vegna getuleysis ríkísstjórnarínnar
Sókn Þjóðverja
Rússlandi
Vísír heímtar
kosníngar í
lok október
Ríkisstjórnin dregur
pínghaldið
Blöð Sjálfstæðisflokksins ræða
nú um það, hvenær kosningar
eigi aftur að fara fram á þessu
ári.
Morgunblaðið segir um þetta:
„Sé hægt að finna dag milli
sláttar og rétta, væri hann
sennilegast heppilegastur fyrir
sveitirnar. En sá mætti ekki
vera fyrr en 20. september.“
Þessi ummæli sýna, að ann-
að hvort er Mbl. alveg ókunnugt
högum sveitanna eða það vill
hafa kosningarnar á óhentug-
usta tíma fyrir þær. Þann 20.
sept. eru göngur mjög víða
hafnar og fjöldi gangnamanna
leggur af stað um þá helgi. Ef
kosningar eiga að vera fyrir sendiherra íslands í Washing-
göngur, geta þær í seinasta lagi ton °& fr4 samninganefnd
orðið 13. sept. Slætti verður þó Bandaríkjanna á íslandi um, að
máske ekki lokið almennt, en ef íslendingar ekki afgreiddu
það er þó ólikt betra fyrir sveit- skipin tafarlaust nú, þegar svo
irnar að fá kosningarnar þá en væri ástatt, að úrslit heims-
síðar i haust eða vetur. j styrjaldarinnar riði á skipakosti
Vísir talar um það, að heppi- ’ fremur en nokkru öðru, GÆTU
legast sé „að kosningar fari AF ÞVÍ HLOTIZT HINAR
fram í októberlok“. Kaup- GEIGVÆNLEGUSTU AFLEIÐ-
mennirnir vilja auðsjáanlega: INGAR FYRIR ÍSLENZKU
hafa kosningarnar á þeim ÞJÓÐINA. — Undir þessum
tíma, sem sveitunum er óhent- ! kringumstæðum átti ríkis-
Erlend stjórnarvoid haía í hótunum, því
þeim óar víð uppiausnínní
Það er komið á daginn, að glundroðinn og upplausnin,
sem er að skapast fyrir tilverknað ríkisstjórnar Ólafs
Thors, er ekki aðeins hættuleg vegna þeirra afleiðinga,
er hljótast mun af kapphlaupinu milli kaupgjaldsins og
verðlagsins, sem nú er hafið á nýjan leik. Hættan nær
einnig til sjálfstæðis landsins. Samkvæmt upplýsinguni
Morgunblaðsins síðastl. fimmtudag, munar nú oft mjóu,
að erlendum stjórnarvöldum þyki ástæða til að skakka
leikinn og hefja afskipti af íslenzkum málefnum, sem
þau óska þó að láta afskiptalaus, en sjá að stefnt er í
slíkt óefni, að ekki má kyrt liggja, vegna styrjaldar-
reksturs Bandamanna.
landamenn geta tæpast gerl innrás á megin-
land Evrópu í stórum stil
Morgunblaðið lýsir einu slíku
atriði með svofelldum orðum:
„Þegar verið var hér á dögun-
um að afferma eitt hinna am-
erísku skipa, sem leigð eru til
vöruflutninga til íslands, lögðu
hafnarverkamenn niður vinnu
og stöðvuðu þar með afgreiðslu
skipsins. Fékk þá ríkisstjórnin
tilkynningu frá sendiherra
Bandaríkjanna á íslandi, frá
ugastur.
Frá ríkisstjórninni hefir ekk-
ert heyrzt. En hún reynir ekk-
ert til að hraða þinghaldinu.
Heyrzt hefir, að hún ætli að
kveðja þingið saman 4. ágúst,
en þá hefði það getað verið búið
að ljúka störfum, ef rétt hefði
verið á málunum haldið.
Þetta seinlæti ríkisstjórnar-
inar bendir til þess, að hún ætli
sér að knýja fram vetrarkosn-
ingar, ef kosningar verða á
annað borð á þessu ári. Þegar
stjórnarskrárbröltið getur ekki
nægilega lamað vald sveitanna,
eiga vetrarhríðarnar og ófærð-
in að koma til sögunnar. Ríkis-
stjórn Ólafs Thors ríður vissu-
lega ekki við einteyming í rétt-
lætismálunum!
stjórnin þátt í því, að reyna á
ítrasta þanþol gerðardómslag-
anna, til þess að sætta þessa
deilu.“
Þessi ummæli Mbl. sýna, að
yfirvofandi hafa verið afskipti
erlendra stjórnarvalda, ef ríkis-
stjórnin hefði ekki tryggt
mannafla til að afferma skip-
in. Ríkisstjórnin átti þar vitan-
lega um mörg úrræði að velja,
en vegna þess, að hún byggði
tilveru sína á stuðningi kom-
múnista og kosningar voru í
nánd, tók hún það ráð að brjóta
gerðardómslögin.
En það má telja víst, að fyrst
erlendum stjórnarvöldum hafi
þótt ástæða til afskipta af ís-
lenzkum málum í þetta sinn,
hefir þeim vafalaust fundizt
„Vantar lóður handa
24oo kúm á Sudvesturl.“
Ríkísstjórnin lét mjólkurlramleiðsluna víkja
lyrir „luxus“-byggingunum
Ráðningaskrifstofa landbún-
áðarins, sem starfaði á vegum
Búnaðarfélags íslands, er ný-
lega hætt störfum. Henni bárust
beiðnir frá 650 bændum um 1000
manns, en aðeins 300 þeirra var
fullnægt. Aðallega voru beiðn-
irnar úr nærsveitum Reykjavík-
ur og Árnes- og Rangárvalla-
sýslum. Verkafólkseklan í sveit-
unum er því áreiðanlega miklu
meiri en þessar tölur gefa til
kynna.
Blaðið Vísir birti þá útreikn-
inga á fimmtudaginn, að vanta
myndi fóður í haust handa 2400
kúm á Suðvesturlandi, vegna
þessarar verkafólkseklu (þ. e.
þess fólks, sem beðið var um og
ekki fékkst). Þetta þýddi það,
segir blaðið ennfremur, að við
fengjum 6 millj. lítra minni
mjólk að vetri, en við hefðum
annars fengið.
Þyngri dóm getur Vísir ekki
fellt um aðgerðaleysi ríkis-
stjórnarinnar í verkafólksmál-
um landbúnaðarins. — Hefði
verið komið í veg fyrir hinar
miklu luxusbyggingar stríðs-
gróðamanna, eins og Framsókn-
arflokkurinn lagði til, hefði
landbúnaðurinn fengið nægilegt
vinnuafl. En ríkisstjórnin vildi
halda verndarhendi yfir þess-
um stuðningsmönnum sínum og
þess hefir landbúnaðurinn
fengið að gjalda.
Þungur mun dómurinn verða
fyrir hin mörgu afglöp, sem rík-
isstjórn Sjálfstæðisflokksins
hefir framið, en þó þyngstur
fyrir skeytingarleysi hennar í
málum landbúnaðarins.
ástæða til þess oftar seinustu
dagana.
Það er áreiðanlegt, að þeim
hefir ekki fundizt það glæsileg
sjón að sjá íslenzk millilanda-
skip vera bundin hér við hafn-
argarðana, vegna ágreinings
undirmanna á þeim og eim
skipafélaganna um áhættu
þóknunina.
Það er áreiðanlegt, að þeim
finnst það ömurleg sjón, hvern-
ig flutningaskipin, sem sigla í
þágu íslendinga, eru nú meira
og minna hlaðin „luxusvörum",
því að kaupmennirnir, sem hafa
ríkisstjórnina í hendi sér,
leggja miklu meiri áherzlu á
innflutning þeirra en nauð-
synjavara, því að þær veita
þeim miklu meiri verzlunar-
gróða.
Það er áreiðanlegt, að þeim
mun ekki finnast ástæða til að
skammta okkur ríflega bygging
arefnið, þegar þeir sjá, að „lux-
usbyggingar" stríðsgróðramáhii
anna hafa forgangsrétt, en
nauðsynlegar íbúðarbyggingar
almennings eru látnar mæta af-
ganginum.
Það er áreiðanlegt, að þeim
finnst það ekkert álitlegt, hversu
gífurlega landbúnaðarfram
leiðslan hér dregst saman,
vegna þess að ríkisvaldið gerir
ekkert til þess að tryggja land-
búnaðinum nægilegt vinnuafl.
Það er áreiðanlegt, að þeim
finnst það ógæfusamleg þróun
að heilbrigðar dýrtiðarráðstaf-
anir eru hér fótum troðnar og
kaþphlaupið milli kauphækk
ana og verðhækkana hafið í
nýjan leik með þeim afleiðing-
um, að afurðirnar og vinnan
sem þeir kaupa af okkur, stór
hækka í verði, án þess þó að það
þýði nokkurn raunverulegan
hagnað fyrir íslenzku þjóðina.
Það er áreiðanlegt, að hin er-
lendu stjórnarvöld óska þe§s
að geta látið málefni íslendinga
afskiptalaus. En svo lengi get-
ur glundroðinn og óstjórnin
vaxið, að þau telji sig ekki geta
verið lengur áhorfendur ein
göngu. En þá er sökin okkar. Það
er þá okkar eigið sjálfskapar
víti, ef erlend stjórnarvöld hefja
afskipti af íslenzkum málum.
Það er ekki að undra, þótt
Mbl. láti í Ijós óhug yfir því
hvernig komið sé. Ritstjórum
blaðsins er vitanlega orðið það
ljóst, að hin veika og getulausa
rikisstj órn Sj álfstæðisflokksins
er búin að leiða þjóðina
þennan ófarnað. Hefði sam
stjórn Framsóknarflokksins og
Sjálfstæðisflokksins haldið á
fram, myndu ærslaklíkur kom
múnista ekki hafa þorað að láta
neitt á sér bera. Þess vegna
lognuðust út af þau verkföll,
sem voru hér, þegar gerðar
dómslögin voru sett, og engin
ný komu til sögunnar meðan
samstjórnin helzt. Hvorki kaup
(Framh. á 4. sl5u)
Erlent ylirlit 18. fúlfs
w
1
Þjóðverjum hefir nú orðið á-
gengt í Rússlandi seinustu vik-
una. Sækja þeir fram á breiðri
víglínu norðan frá Voronesh og
allt suður til Rostov. Voronesh
virðist nú umkringd að mestu
og geisa þar grimmar orrustur.
Borgin Bogushar, sem er neðar
við Donfljótið, er fallin Þjóð-
verjum í hendur. Þjóðverjar
hafa nú víða byggt brýr yfir
Don og streymir her þeirra nið-
ur með fljótinu að austan verðu.
Aðaljárnbrautin milli Moskva
og Kákasus liggur á þessum
slóðum og hafa Þjóðverjar rof-
ið hana á ýmsum stöðum. En
Rússar geta enn annast fiutn-
inga milli Moskvu og Kákasus
eftir Volgu. Helzta sóknarmark
Þjóðverja nú er iðnaðarborgin
mikla, Stalingrad, sem stendur
á tiltölulega mjórri landræmu
milli stórfljótanná Don og
Volgu. Nái Þjóðverjar þessari
borg, geta þeir stöðvað sigling-
ar um Volgu. Sambandinu milli
Moskva og Kákasus eða réttara
sagt milli norðurhers og suður-
hers Rússa er þá að fullu slit-
ið. Er þetta Rússum mjög
hættulegt, því að norðurherinn
fær olíu að sunnan, en suður-
herinn fær hergögn að norðan.
Rússar leyna því ekki, að horf-
urnar séu mjög alvarlegar og
Þjóðverjum hafi orðið vel á-
gengt. En þeir segja, að mann-
tjón og hergagnatjón Þjóðverja
sé orðið gífurlegt. Undanhald
rússneska hersins sé skipulegt
og engar innikróunarorrustur
hafi átt sér stað líkt og í fyrra.
í Egyptalandi hefir aðeins
verið skæruhernaður seinustu
vikuna. Báðir aðilar virðast
búa sig undir úrslitaátök. Það
er veikleikamerki hjá Bretum,
að geta ekki ráðist á her Romm-
els meðan hann er að draga að
sér aukinn liðskost.
Japanir hafa enn hljótt um
sig. Þeir vinna að því að upp-
ræta kínverska herflokka í
Suður-Kína. Ástæðan mun
einkum sú, að þeir óttast að
Bandamenn munu koma þar
upp flugvöllum og yrðu þaðan
gerðar árásir á Japana. Þá hafa
þeir mjög aukið her sinn í
Mansjuko og þykir það sýna, að
þeir hafi árás á Síberíu í huga.
Hernám þeirra á tveimur Aleut-
eyjum, sem liggja út af
Alaska, bendir til þess, að þeir
ætli sér að koma í veg fyrir
flutninga milli Síberíu og Ame-
ríku. \
Heimsblöðin ræða nú mjög
um það, hvort Bandamenn
munu nú ekki freista að gera
innrás á meginland Evrópu í
sumar til þess að létta þannig
á Rússum. Vel má vera, að slík
innrás verði gerð, en vafasamt
er, hvort hún getur orðið í svo
stórum st'íl, að Þjóðverjar þurfi
að draga lið frá Rússlandi. Þeir
verða nú þegar að hafa all-
mikinn flugkost heima fyrir,
sökum loftárásanna. Bretar
munu heldur ekki þora að
leggja mikinn herafla í slíka
hættuför til þess að veikja ekki
um of varnir heimalandsins.
Um ameríska heraflann er tæp-
ast hægt að ræða í þessu sam-
bandi, þar sem enn er ekki
nema lítill herafli kominn
vestan um haf. Innrásin mun
því sennilega aldrei verða stór-
um stíl á þessu ári og meira
gerð, ef hún verður framkvæmd
nú, í áróðursskyni en til þess
að bera raunhæfan árangur.
Bretar eru nú byrjaðir að
gera loftárásir á þýzkar' borgir
að degi til. M. a. hafa þeir ný-
lega gert slika árás á Danzig
og þótti það mikil árás. Loft-
sókn Breta er enn þyngsta
þrautin, sem Þjóðverjar þurfa
nú að glíma við, því að hún hef-
ir mikinn áhrif á úthaldsþrótt
almennings.
Slæmar fréttir frá
Danmörku
í bréfi, sem nýlega er komið
frá Svíþjóð, eru meðal annars
sagðar ýmsar fréttir frá Dan-
mörku. Er látið mjög illa af
högum dönsku þjóðarinnar.
Verðlagsvísitalan i Danmörku
er komin upp í 157 stig. En það
versta er, segir í bréfinu, að
margar vörutegundir eru gervi-
vörur, flestar vefnaðarvörur eru
úr pappír, að mestu leyti, og
sumar jafnvel úr kartöflugrasi,
hálmi, eða öðru sliku.
Enginn atvinnuvegur landsins
mun þó hafa orðið eins illa úti
og landbúnaðurinn og á það
meðal annars rót sína að rekja
til óvenjulegra frosthörku síð-
astliðinn vetur. Mestur hluti
vetrarhveitisins eyðilagðist, og
lítur því út fyrir stórkostleg-
an hveitiskort á komandi h,austi.
Graslendi er víða dauðkalið.
Búpeningur hrynur niður vegna
óheilnæms fóðurs og næringar-
skorts og folöld og kálfar fæðast
dauð í stórum stíl. Fræræktin
er í öngþveiti, sökum frostanna
og ekki er annað sjáanlegt, en
að stórkostlegur skortur verði
á útsæði næsta vor.
Frá aðalfundi
s. í. s.
18 550 lélagsmedlimir
55 milj. viðskiptavelta
Aðalfundur Sambands ís-
lenzkra samvinnufélaga var
settur í húsakynnum alþýðu
skólans að Laugum í Reykja-
dal kl. 10 í gærmorgun.
Formaður Sambandsins, Ein
ar Árnason, alþingismaður á;
Eyrarlandi, flutti setningar-
ræðu og gat þess meðal annars,
að fundurinn væri að þessu
sinni haldinn að Laugum í
virðingarskyni við Kaupfélag
Þingeyinga, er lokið hefði sex
tíu ára starfi á þessu ári. Jafn
framt ætti Sambandið sjálft
40 ára starfsafmæli, en það var
sem kunnugt er, stofnað að
Yztafelli árið 1902. Var hinna
fyrstu foringja samvinnuhreyf-
ingarinnar síðan minnzt af
fundarmönnum.
Síðan var kjörbréfanefnd
skipuð. Mættir voru þá 66 full-
trúar frá 43 sambandsfélögum
48 félög eru alls í Sambandi ís
lenzkra samvinnufélaga.
Næst var fundarstjóri kosinn
Björn Sigtryggsson, bóndi á
Brún í Reykjadal, formaður
Kaupfélags Þingeyinga.
Þá flutti Einar Árnason
greinargerð um störf sambands-
stjórnar og drap á mál þau, er
hún hefði fjallað um síðast-
liðið ár.
Næst var skýrsla forstjóra
S. í. S., Sigurðar Kristinssonar.
Gerði hann grein fyrir hag og
rekstri Sambandsins. Meðlimi
kaupfélaganna kvað hann nú
alls 18550; hefði þeim því fjölg-
að um 1200 þetta seinasta ár.
Viðskiptaveltan nam alls
tæpar 55 miljónum.
(Framh. á 4. slöu)
Á víðavangi
MOGGl SLEIKIR sár
ÓLAFS THORS.
Mogginn heldur því fram í
forustugrein í fyrradag, að Her-
mann Jónasson hafi tapað
ariðja hverju atkvæði á Strönd-
um í síðustu kosningum en Ól-
afur Thors ekki nema sjötta
hverju atkvæði í sínu kjördæmi.
Um þetta þarf ekki lengi að
karpa. Tölurnar geta talað sínu
skýra máli:
Árið 1937 fékk Hermann
66,32% greiddra atkvæða í
Strandasýslu, en 1942 fékk hann
65,44%.
Hann hefir því tapað 0,9%,
vegna þess að illviðri hamlaði
kjörsókn norður þar.
Árið 1937 fær Ól. Thors
62,39% í sínu kjördæmi, — en
nú 53,18%.
Hann hefir því tapað 9,21%
atkvæða, þrátt fyrir blíðskapar-
veður á kjördag hér syðra.
Vilji Mogginn því bera smyrsl
á sár Ólafs, ætti hann að velja
þau svo, að þau yrðu ekki til
þess eins að ýfa sviða hans og
sársauka.
HVERJUM TIL GÓÐS?
Hver heilskyggn maður hlýt-
ur nú að sjá, hvað spretta munl
upp af kjördæmabrölti Alþýðu-
og Sjálfstæðisflokksins: Fram-
sóknarflokkurinn mun halda
sinni þingmannatölu, Sjálf-
stæðisflokkurinn engu teljandi
bæta við sig, Alþýðuflokkurinn
tapa þingsætum, en kommún-
istar bæta við sig.
Sjálfstæðis- og Alþýðuflokk-
urinn uppskera eins og þeir
hafa til sáð. Það er ekki að
undra, þótt kjósendur snúi baki
við flokkum, sem gera sig seka
um slíka fíflsku.
Kjördæmamálið er kommún-
istum einum til góðs. — Þeir
græða á fljótfærni Ásgeirs Ás-
geirssonar og Ólafs Thors.
KOMMÚNISTAR HEIMTA LÖG-
REGLUNA VOPNAÐA KYLFUM
OG BYSSUM.
í bæjarstjórn á sæti maður
að nafni Sigfús Sigurhjartar-
son. Hefir hann lært kristin
fræði hjá Magnúsi dósent og
lifir í trú en ekki skoðun. í stað
sinnar barnatrúar hefir hann
tekið trú kommúnista og er
heittrúaður mjög, svo sem títt
er um trúarskiptinga.
Sigfús hefir nýlega leikið höf-
uðhlutverk í skringilegum leik
á fundi bæjarstjórnar Reykja-
víkur.
Fyrst hélt hann ræðu og fár-
aðist yfir því, að lögreglan í
Reykjavík ætti eitthvað af
vopnum, sem hún notaði ekki.
Var honum þetta mikill þyrnir
í augum og krafðist hann þess
í ræðu sinni, að vopnin yrðu
eyðilögð, en bar svo í sömu
andránni fram tillögu um að
lögreglan yrði vopnuð kylfum
og skammbyssum.
Þá stóð upp krataforingi
einn, sem er illa við, að lögregl-
an taki ölvaða menn úr umferð,
og sagðist alls ekki vilja láta
það viðgangast að lögreglan
hefði slík ógnarvopn til umráða
sem skammbyssur.
Borgarstjóri velti lengi vöng-
um yfir tillögu Sigfúsar, en
kvaðst að lokum ekki geta fall-
izt á þá kröfu hans að lögregl-
an væri vopnuð skammbyssum.
Kvaðst hann líta svo á, að mein-
lausari vopn en byssur gætu
verið hentugri.
Sigfús setti hljóðan og rauð-
an við þessar umræður, og sá
hann nú, að hann var kominn í
þá skringilegu aðstöðu að hafa
byrjað með því að krefjast að
voph lögreglunnar væru eyði-
lögð, en endað með því að leggja
til að lögreglumenn væru búnir
skotvopnum!
Svo endaði leikurinn á því, að
meiri hluti bæjarstjórnar lýsti
yfir því, að bæjarstjórnin teldi
(Framh. á 4. síðu)