Tíminn - 13.08.1942, Síða 4

348
TÍMINTC, fimmtiiclagimi 13. ágiist 1943
88. blaft
Þingmál:
Skipakostar til
strandferda
Fimm þingmenn Framsókn-
arflokksins, Eysteinn Jónsson,
Ingvar Pálmason, Páll Her-
mansson, Páll Þorsteinsson og
Páll Zóphóníasson, flytja svo-
hljóðandi tillögu til þingsálykt-
unar:
„Sameinað Alþingi ályktar að
skora á ríkisstjórnina að taka
i þjónustu ríkisins fullnægjandi
báta- og skipakost til þess að
annast vöru- og farþegaflutn-
inga með ströndum fram. Jafn-
framt beinir Alþingi því til rík-
isstjórnarinnar að afla sér sér-
stakrar lagaheimildar til þess
að leysa þessi mál, ef eigi er
unnt að leysa það á fullnægj-
andi hátt eða nógu skjótt með
öðru móti.“
í greinargerð tillögunnar seg-
ir:
„Skipakostur sá, sem ríkið
hefir yfir að ráða til vöru- og
farþegaflutninga með strönd-
um fram, nægir alls ekki til
þess að fullnægja þörfinni.
Stafa af þessu hin mestu vand-
ræði um gervallt land utan
Reykjavíkur. Ef eigi verður
aukinn til muna sá skipakostur,
sem ríkið notar í þessu skyni,
er augljóst, að ástandið hlýtur
að fara stórum versnandi, þeg-
ar vöruflutningaþörfin eykst
með haustinu.
Hér verða eigi raktar ítarlega
ástæðurnar til þess, hvernig
þessum málum er komið, en það
hefir orsakazt jöfnum höndum
af því, að millilandaskipin
dreifa vörunum minna út um
landið en áður og strandferða-
skip ríkisins notast verr nú en
áður, af ástæðum, sem öllum
eru kunnar og' landsmönnwm
eru óviðráðanlegar.
Það er augljóst mál, að lands-
menn eiga nú nægan skipa- og
bátakost til þess að fullnægja
flutningaþörfinni, en skipakost-
urinn er hins vegar notaður til
annars.
Samgöngurnar eru undir-
staða alls atvinnurekstrar, og
verður að telja brýnustu þjóð-
arnauðsyn, að séð sé fyrir hæfi-
legum skipa- og bátakosti til
þes's að halda þeim uppi svo
fullnægjandi sé. Það er hugs-
anlegt, að eigi verði unnt með
frjálsum samningum að afla
skipa og báta í þessu skyni sVo
sem þarf. Er þá ekki annað fyr-
ir hendi en að Alþingi geri ráð-
stafanir til að leysa þetta vand-
kvæði með sérstakri löggjöf. En
áður en til þess er gripið, vilja
flm. tillögunnar, að reynt sé að
leysa málið með frjálsum samn-
ingum.“
VatnsveitMr í
kauptúnazn
Bjarni Bjarnason flytur svo-
hljóðandi tillögu til þingsálykt-
unar um rannsókh á því, á
hvern hátt bæta megi úr
neyzluvatnsskorti í ýmsum
kauptúnum landsins:
„Sameinað Alþingi ályktar að
fela ríkisstjórninni að gera ráð-
stafanir til, að rannsakað verði,
á hvern hátt hentast muni að
bæta úr neyzluvatnsskorti ým-
issa kauptúna landsins. Skal
einkum athuga, hvað kosta
muni að leiða vatn frá næsta
nothæfu vatnsbóli og mögu-
leika fyrir því að bora eftir
neyzluvatni. Rannsókn þessi
skal gerð með það fyrir augum,
að ríkið veiti síðan hlutaðeig-
andi hreppsfélögum hagkvæma
aðstoð við væntanlegar vatns-
veitur.“
í greinargerð tillögunnar
segir:
„Svo mikil brögð eru að vatns-
leysi í sumum kauptúnum
landsins, að til stórvandræða
má telja. Á sumum stöðum er
ástandið svo í þurrkatíð, að
sækja verður neyzluvatn á bif-
reiðum til matargerðarinnar, og
má þá geta nærri um vöntun
vatns til hreinlætis og þæginda.
Slíkt ástand er ekki einungis
bagalegt ,heldur stórhættulegt
og stríðir gegn sanngjörnum og
eðlilegum kröfum nútímans.
Hins vegar hafa hlutaðeigandi
hreppsfélög tæplega fjárhags-
legan möguleika til að koma
þessu nauðsynjamáli í fram-
kvæmd, enda eðlilegt og rétt,
ÚR BÆNUM
Séra Sveinbjörn Högnason
heflr höfðað refsimál gegn Morgun-
blaðinu, Alþýðublaöinu og Þjóðólfi
fyrir þjófnaðaraðdróttanir þessara
blaða í hans garð sem formanns Mjólk-
ursölunefndar.
Hreinlætisvika
svokölluö hefst hér á sunnudaginn.
Lögreglan stendm’ fyrir henni. Lög-
reglan hefir vald til að fyrirskipa
ýmsa hreinlætisumgengni samkvæmt
lögreglusamþykktinni og mun ætlunin
að framfylgja þessu betur en verið
hefir. t
Þýzk flugvél
flaug yfir Vestfjörðum að kvöldi
hins 11. ágústs. Loftvarnamerki var
gefið á Akureyri, en flugvélarinnar
varð þó ekki vart þar. — Loftvarna-
merkið, sem var geíið hér þá um
kvöldið, var í sambandi við loftvarna-
æfingu.
að hið opinbera sé vakandi og
reiðubúið til að hvetja og
styrkja hreppsfélög og einstak-
linga til íramkvæmda, menn-
ingarlegra og fjárhagslegra. í-
búarnir í mörgum kauptúnum
þessa lands munu líða stórlega
vegna vatnsskorts, þrátt fyrir
það, þótt ætla megi, að með
borun mætti fá nóg vatn ná-
lægt eða jafnvel í sjálfu kaup-
túninu. Nóg gott vatn er efa-
laust eitt aðalskilyrðið fyrir
hollustu og heilbrigði manna,
auk þess sem það er frumskil-
yrði þess, að hægt sé að full-
nægja daglegum nauðsynjum.“
Vegagerðir á
Snæieiisnesi
Bjarni Bjarnason flytur svo-
hljóðandi tillögu til þingsálykt-
unar um vegagerð á Snæfells-
nesi:
„Sameinað Alþingi ályktar að
heimila ríkisstjórninni að leggja
fram fé á næsta hausti til vega-
gerða á Snæfellsnesi svo sem
hér segir:
a. Til vegar frá Hellissandi á
leið til Bervíkur, allt að 20 þús.
kr.
b. Til vegar frá Skógarströnd
fyrir Álftafjörð á leið til
Stykkishólms, allt að 30 þúsund
kr.“
í greinargerð tillögunnar segir:
„Fyrir um áratug var byrjað
á vegagerð frá Hellissandi
vestur hraunið. Mun þetta hafa
verið byrjun að vegi, sem á-
hugamenn hugsuðu sér, að
lagður yrði fyrir sunnan Snæ-
fellsjökul til Breiðuvíkur. Þessi
tíu ára gamla undirstaða, sem
er nokkur hundruð metrar á
lengd, er enn í fullu gildi. Er
næsta einkennilegt, að þetta
nauðsynjaverk skyldi stöðvast.
Með a-lið tillögu þessarar legg
ég til, að nú verði hafizt handa
á ný. Ætlast ég til, að byrjað
verði á þeim köflum milli Sands
og Bervíkur, sem ekki eru öku-
færir frá náttúrunar hendi. Á
löngum köflum þarf ekki annað
en raka eða tína vikursteina úr
götu, þar sem vikursandur er
undir, á öðrum stöðum þarf að
stinga hálfa til eina skóflu-
stungu af moldarlagi ofan af
vikursandinum. í Bervík eru
nokkur býli, þar er sérlega líf-
vænlegt, gott fjárland og fisk-
ur við landsteinana, en hvorki
bílfær vegur né sími. Ég er
þeirrar skoðunar, að slík byggð
eigi ekki að leggjast niður,
þvert á móti séu þarna skilyrði
til vaxandi byggðar, en þó með
því eina móti, að vegur og sími
komi sem allra fyrst; mundi það
gefa fólkinu, sem þarna býr,
nýjar lífsvonir á þessum stað,
ef sýnd væri viðleitni í þá átt
að bæta samgöngur við Hellis-
sand til að byrja með. Síðar
mun vegur þessi tengdur við
veginn, sem nú er verið að
leggja hjá Hamraendum.
B-liður tillögunar fjallar um
veg, sem tengja á Skógarströnd
við Stykkishólm. Þess munu fá
dæmi, að jafn búsældarleg
sveit og Skógarströndin er, sé
með öllu útilokuð frá bílvega-
sambandi. Mér er ekki Ijóst,
hvernig stendur á því, að slíkt
framkvæmdaleysi hefir verið
þolað. Ég tel, að óhjákvæmilegt
sé að koma Skógarströndinni í
vegasamband við Stykkishólm
fyrir Álftafjörð. Ég vona, að
Alþingi sjái, að hér er um að
ræða sanngjarnar tillögur og
nauðsynlegar. Þess má geta, að
á báðum stöðum mun vera
nægilegur vinnukraftur til
þessara framkvæmda, þegar
líður að sláttarlokum."
Hjól upplausnarinaar
(Framh. a( 1. síðu)
hófst gegn gerðardómnum frá
hálfu aðstandenda Vísis og
verkálýðsleiðtoganna, keyrði
fyrst um þvert bak. Hvert
skyndiverkfallið hefir rekið
annað. Fyrir skömmu heimtuðu
undirmenn á millilandaskipun-
um 60 kr. á dag í áhættu-
þóknun. Yfirmenn skipanna
sögðust þá heimta hækkun.
Þeir vildu ekki sitja við sama
hættuborð og undirmenn
þeirra Rétt fyrir síðustu helgi
ætluðu yfirmenn á millilanda-
skipunum að stöðva siglingar,
ef þóknun þeirra hvers um sig
yrði ekki 100 kr. á dag. Þeir
fengu sitt fram. Nú er búizt við,
að undirmenn þeirra muni
heilsa upp á mannfélagið næstu
daga. Siglingar stöðvast, eða
látið verður undan kröfunum.
Þá hækka yfirmenn skipanna
kröfur sínar að nýju. Þannig
gengUr kapphlaupið með sí-
felldum sigurvinningum.
Menn, sem vinna að uppskip-
un í Reykjavík hafa ekki vilj-
að dragast aftur út í keppninni.
Þeir eru nú að hækka dagkaup
sitt úr rúmlega 40 í 60 kr.
Stjórn Eimskipafélagsins hef-
ir lýst yfir, að hún verði að
stórhækka farmgjöldin, líklega
um 50%. Að sama skapi hækka
vörurnar, vísitalan og kaup
manna í landi. Þúsundkróna
seðlarnir byrja að heimsækja
gamla og nýja öreiga.
Gamla hættan um skipin er
byrjuð að gera vart við sig, sú
hætta, að hin fáu og dýrmætu
íslenzku skip verði í fram-
kvæmdinni ónothæf fyrir þjóð-
ina sjálfa. Ef íslendingar geta
ekki unnið á landi og sjó, með
svipuðum kjörum og annað
fólk, þá missa þeir af sínum
strætisvagni, og hætta að verða
eigendur og notendur þeirra
gæða, sem landið hefir boðið
forfeðrunum í þúsund ár.
Kapphlaúpið um stríðsgróð-
ann hefir staðið með sjúkum
ákafa síðan í nóvember 1939.
Allir hafa ætlað að verða ríkir.
Allir hafa ætlað að stjórna.
Þeir, sem hafa átt að stjórna,
hafa löngum riðað í sessi. En
eftir því sem lengra líður, ger-
ist vél dýrtíðarinnar æsilegri og
óviðráðanlegri.
Meðan kapphlaupið stefnir
að því að fella íslenzka peninga
í verði, eyða sjóðum og saman-
spöruðu fé fyrri og seinni tíma,
standa margir menn í þeirri
skelfilegu bjánatrú, að þeir séu
að verða ríkari og ríkari með
degi hverjum. í stað þess eru
allir að verða snauðir. Atvinnu-
vegirnir eru að grotna niður.
Matvælaframleiðslan minnkar.
Siglingar til útlanda fará
minnkandi. Sú stund sýnist
ekki fjarlæg, að íslendingar
neita algerlega að nota sín eig-
in skip.
Menn tala um að þjóðin þurfi
betri stjórn á verkamálunum
og framleiðslunni, betra þing og
b.etri ríkisstjórn. Sjálfsagt er
allt þetta nauðsynlegt. En með-
an borgarar landsins taka þátt
í blindri og hlífðarlausri keppni
um ímynduð auðæfi, er óhugs-
andi að þjóðin fái forustu, sem
breyti gangi málanna. Ef til vill
þurfa að gerast ytri tákn, svo
sem það, að millilandaskipin
liggi aðgerðarlaus, en þjóðin
svelti í landi, til þess að lands-
menn láti ekki töfraspegil
stríðsgróðans villa sér sýn, og
skilji, að þjóðin er nú i meiri
hættu á marga vegu heldur en
nokkurntíma fyrr í tíð núlif-
andi manna. J. J.
Dæmalaust hirðuleysi
ríkisstfórnarinnar
(Framh. af 1. slðu)
föstudag hefir verlð hrein ó-
sannindi. Ríkisstjórnin reynir
að bjarga sér með þeim í
lengstu lög.
En aðgerðaleysi stjórnarinn-
ar í þessum málum er eitt
versta dæmið um hirðuleysi
hennar og trassaskap. Fáar
vörur eru okkur nauðsynlegri
en fóðurvörurnar, því að þær
eru ein helzta undirstaða mjólk-
urframleiðslunnar. Ef fóður-
vörurnar fást ekki, hlýtur mat-
vælaframleiðslan í landinu enn
að minnka stórlega.
ttbreMð Tímaim!
Kartðllur
ný og gömul uppskera.
NýU
grænmeti
Gulrætur. Tómatar.
Hvítkál. Gulrófur.
Næpur. Rabarbari.
Gengislækkin
(Framh. af 3. síðu)
við áramót, hrúgast upp í
hærri krónu-upphæð, en ella
hefði verið. Um miðflokkinn er
það að segja., að hann hvorki
græðir né skaðazt, því innlegg
hans og úttekt stenzt á. Þriðji
flokkurinn — gróðamennirnir
— geta hrúgað upp fleiri verð-
lægri krórium en áður, en það
verður þeim þó aðeins gróði,
ef svo ólíklega skyldi bera til,
að krórian stigi aftur í verði.
En öfugt mun flestum góð-
gjörnum mönnum finnast það,
ef nú skal taka að hefja gróða-
menn til meiri vegs og auðs á
kostnaö fátækra, og meö því
að ræna þörfustu og spar-
neytnustu menn þjóðarinnar
réttmætum eignum.
4. Vaxtagreiðendur lánsfjár.
Því verður ekki neitað, að
þeir framleiðendur til sjávar og
sveita, • sem skulda bönkum og
öðrum lánsstofnúnum háar
fjárhæðir og bera þungar
vaxtabyrðar á herðum sér,
þurfa hjálpar við, er greiði þeim
leið út úr ógöngunum. í þessu
efni einu virðist gengislækkun
þelzt geta komið að liði. Þó
væri gengislækkun hér einnig
hinn mesti óvitaskapur og gerði
þjóð vorri óþarft tjón.
Ég vil benda hér á annað
ráð. Það kemur hart niður á
einum flokki manna, þó ekki
harðara en gengislækkun, nema
síður sé. Á hinn bóginn er sá
munurinn, að þetta ráð mundi
verða örugg hjálp ríki, útgerð
og landbúnaði til viðréttingar,
í stað þess að sýnt hefir verið
fram á, að gengislækkun verð-
ur engum að liði. Þótt búið sé
að láta sparifjáreigendum
blæða áður, þá legg ég þó til, að
svo sé enn þá gert. Þeir verða
að hjálpa, sem helzt geta. —
Ég legg þá til, að sparisjóðs-
innlánsvextir séu niður felldir,
t. d. um helming, % hluta eða
þá allir, ef þurfa þykir, um
nokkur næstu ár, og ekki greidd-
ir eigendum fjárins. Þessu fé sé
síðan skipt milli ríkis og fram-
leiðenda til sjávar og sveita,
sem þung vaxtabyrði hvílir á.
Þetta ætti að verða til þess, að
ríkið og fyrrtaldir menn gætu
fljótlega grynnt það á skuldum
sínum, ef þeir viðhefðu aðra
forsjálni, að aftur mætti fara
að greiða sparifjáreigöndum
smáhækkandi vexti af inneign-
um sínum. Sé sparisjóðsfé ís-
lendinga orðið um 60—70 milj-
ónir kr., er ég þó veit ekki fulla
vissu á, verður séð, hve hér er
um geysimikið fé að ræða.
En nú þykist ég sjá, hvaða
andæfing muni helzt færð gegn
þessari tillögu minni, nefni-
lega sú, að þetta sé ekki lögmæt
aðferð. Þessa aðferð mundu þó
vitrir sparifjáreigendur fremur
kjósa, því þetta yrði minna
eignanám fyrir þá en gengis-
lækkun, a. m. k. styttra. Lík
leið hefir og verið farin áður.
Þjóð vor fékk Eimskipafélaginu
allmikið fé til að ávaxta. Að-
alfundur félagsins svifti fjár-
eigendur vöxtum í nokkur ár;
þjóðin lét sér það lynda og
þagði,
Sparifjáreigendur! Land vort
er í kröggum. Nú verður hver
þjóðrækinn maður og drengur
góður að hjálpa því í neyð.
Færið fúsir fórn sem fyrri. Með
samheldni, dugnaði og vitur-
legum ráðum, kemst fjárhagur
vor á nokkrum árum í lag á
ný. Vörumst á hinn bóginn að
grípa til nokkurra vanhugsaðra
ráða, er vekja mundu síðar
heilaga gremju.
Skagafirði ár 1939.
Hallgr. Thorlacius.
f - GAMLA BÍÓ• i
Drengjaborgin
(Boys Town)
Amerísk stórmynd.
Aðalhlutverkin leika:
SPENCER TRACY,
MICKEY ROONEY.
Börn innan 12 ára
fá ekki aðgang.
Sýnd kl. 7 og 9.
Framh.sýning kl. 3*4—6V2
Sumarjól
Eellen Drew og Dick Powell
(Christmas in July)
r———-NÝJA bíó .—-----— i
Brúðarkjóllinn
The Home of NewOrleans
Amerisk stórmynd gerð
undirstjórn franska kvik-
myndameistarans RENE
CLAIR.
Aðalhlutverkin leika:
* MARLENE DIETRICH,
BRUCE CABOT,
ROLAND YOUNG,
MICHA AUER,
ANDY DEVINE.
Sýnd í dag kl. 5, 7 og 9
Tilkynning
um hættu a! skotæfingum.
Á skotæfingasvæðum Bandaríkjahersins og á gömlum
æfingasvæðum brezka hersins finnast oft „Duds“. „Duds“
eru ósprungnar stórskotaliðssprengjur, sem vegna bilaðra
kveikjuþráðp eða annarra orsaka vegna hafa ekki sprung-
ið við niðurkomu. Allt er gert til þess að hafa uppi á og
eyðileggja slík skeyti. En þrátt fyrir ítarlega leit eru samt
sem áður sum sem ekki finnast. Skeyti þessi, eða „Duds“,
geta verið stórhættuleg ef þau eru ekki rétt með farin, og
„Duds“ geta jafnvel verið hættuleg árum saman. Undir
engum kringumstæðum skyldi. fólk snerta þau, hreyfa þau
eða flytja þau úr stað. Snerting eða flutningur getur verk-
áð á kveikjuna svo að sprengjan springi og valdi stórslys-
um og eyðileggingu.
12. ágúst 1943.
Stúlku yantar
í eldhús Landsspítalans.
Upplýsmgar hjá matrádskonusmi.
The World’s New« Seen Through
The Christian Science Monitor
Ah Internutional Daily Newspaper
ia Truthful—Constructive—Unbiund—Free frosn Seusatioual-
isœ — Edttorials Are Ttojeiy and Iustructsve and Its Doily
Features, Togetker with die Weeldy Magazine Sectton, Make
the Monitor an Ideal Newspaper for the Home.
The Christian Scienoe Publishing Society
One, Nerway Screet, Boston, Massachusetts
Price $12.00 Yearly, or $1.00 a Month.
Sacurday Issue, including Megazine Section, $2.60 a Year.
Introductory OðFer, 6 Issues 25 Cents.
SAMPLE OOPY ON RBQUHST
Xl'OSOOO’OCOC'g
Sjálfstfleðisbarátta . . .
(Framh. af 1. siðu)
ar halda Kákasusfjallgarðinum
og siglingaleiðinni um Volgu, er
aðstaða þeirra hvergi nærri
vonlaus. Sambandið milli herja
þeirra er þá órofið og þeir ráða
þá enn yfir stærstu olíulindun-
um.
Hins vegar hafa sigrar Þjóð-
verja í sumar valdið þeim mikl-
um erfiðleikum, og þá einkum
missir landbúnaðarhéraðanna.
Mun reynast erfitt að brauð-
fæða íbúa iðnaðarborganna og
herinn þar næsta vetur.
Þótt alvarlega horfi í Rúss-
landi mun orustan á Atlants-
hafinu sízt vera Bandamönnum
minna áhyggjuefni. Skipatjón-
ið er enn mikið og vafasamt
hvort nýbyggingar skipa vinni
það upp, þótt þær aukist stöð-
ugt í Bandaríkjunum.
Skipatjónið hefir ýtt undir þá
stefnu að auka smíði stórra
flugbáta. Hefir Bandaríkja-
stjórn nýlega afráðið smíði 500
slíkra flugbáta, sem geta flutt
um 70 smál. eða 150 fullbúna
hermenn yfir Atlantshaf. Hraði
þessara báta er 300 mílur á klst.
Undirbúniyr^ur er jafnframt
hafinn að byggingu flugbáta,
sem geta flutt 200 smál.
Tillögur hafa komið fram um
það, að Bandaríkin auki svo
flugbátagerð sína, að þeir geti
flutt 500 þús. hermanna yfir At-
lantshafið á einum degi.
Þá hafa komið fram tillögur
um smíði neðansjávarflutninga-
skipa, sem geti flutt 3000 smál.
. Frá þessu ráði hefir þó verið
horfið, þar sem seinlegt er að
smíða slík skip.
Harðar orustur eru háðar um
Salomonseyjar, sem eru á valdi
Japana. Hefir Bandaríkjaher
gert árás á eyjarnar og sett þar
lið á land. Eyjarnar hafa mikla
hernaðarlega þýðingu, sökum
legu sinnar, því að nálægt þeim
liggur bezta siglingaleiðin. frá
Bandaríkjunum til Ástralíu.
Fregnir af þessari viðureign
eru enn óljósar, en henni er
mikil athygli veitt, því að hún
er fyrsta landvinningatilraun
Bandaríkjanna í styrjöldinni.
William Craigie
(Framh. af 1. siðu)
rannsókn íslenzkra rúna eftir
því sem honum hefir unnizt
tími til. Fyrir nokkrum árum
hélt hann fyrirlestur við Ox-
fordháskóla um íslenzkan
skáldskap. Hefir hann birzt á
íslenzku undir nafninu Skáld-
skaparlistin á íslandi.
Vinnið ötullega fgrir
Títnunn.