Tíminn - 12.09.1942, Qupperneq 4

400
TtMlNN, laugardaginii 12. sept. 1943
101. blaO
tJR BÆNUM
Bifrelðaárekstur.
Á fimmtudagsmorguninn var rákust
tvœr bifreiðar á skammt frá Hafnar-
firði. Báðar bifreiðarnar eyðilögðust
og þrír menn slösuðust alvarlega.
Tveír af mönnimum, sem slösuðust
voru Bandaríkjamenn, en éinn þeirra
var íslendingur.
Menntamál,
janúar—ágúst hefti er nýlega komið
út. Efni þessa heftis er meðal annars:
Jakob Kristinsson frœðslumálastjóri
sextugur með mynd, eftir G. M. M.
Ávarp til norskra kennara, Handíða-
skólinn, Eru landsprófin að spilla
lestrarkunnáttimni eftir Hannes J.
Magnússon og Með lögum skal land
byggja eftir sama. Fjölda margar
aðrar greinar eru í þessu hefti.
Skinfaxi,
Tímarit U. M. F. í. 1. hefti þessa árs
er fyrir skömmu komið út. í þetta
hefti ritar Einar Jónsson myndhöggv-
ari grein, er hann nefnir „Til œsk-
unnnar", og próf. Richard Beck „Ætt-
jörð vor og menningararfur". Ýmsar
fleiri greinar eru í blaðinu m. a. fróð-
legir íþróttaþættir. með 10 myndum,
eftír Þorstein Einarsson íþróttafull-
trúa. í heild er þetta hefti Skinfaxa
hið læsilegasta og skemmtilegt að frá-
gangi.
Læknablaðið,
2. tbl. 28. árg. er nýlega komið út.
Auk margra fróðlegra greina um
læknisfræðileg efni, flytur blaðið frétt-
ir af læknanemur erlendis og fundar-
gerð frá 3. fundi Læknafélags Vest-
fjarða.
Bókaútsala
hefir verið opnuð á Laugaveg 12, sbr.
augl. hér í blaðinu s. 1. fimmtudag. —
Verða þar einkum seldar ýmsar góðar
bækur, sem gefnar hafa verið út að
undanförnu, en eru nú að hverfa úr
bókaverzlunum bæjarins. Bækur selj-
ast oft upp hér í bænum, þótt nokkur
eintök séu tii af þeim á smærri út-
sölustöðum, en bækurnar, sem þama
eru seldar, munu vera þaðan fengnar.
í næsta blaði
birtist grein eftir Guðjón F. Teitsson
um úthlutun bifreiða og bifreiða-
einkasöluna.
Skjölin á borðið
(Framh. af 1. síðu)
samkvæmt frásögn Péturs Otte-
sen, er ástæðulaus.
Með þessu atferli sínu getur
ríkisstjórnin unnið þjóðhættu-
legt verk.
Sú krafa hefir komið fram,
bæði á Alþingi og í blaðinu
Vísi, að öll skjöl og skilríki um
þessi mál verði birt. Tíminn
tekur eindregið undir þá kröfu.
Þjóðin verður að fá að vita
það, sem í þessum málum hefir
gerzt. Hún verður að fá að vita,
hvort undanhaldið stafar frek-
ar af beinum ógnunum erlends
valds, eins og ríkisstjórniri vill
vera láta, eða af manndóms-
leysi stjórnarforustunnar, eins
og skilja má af ummælum Pét-
urs Ottesens.
Ríkisstjórnin má ekki láta
það ráða í þessu máli, hvort
henjii sé heppilegra að dylgja
með „óvænt viðhorf" en að
leggja skjölin á borðið. Hún
verður að láta stjórnast af því
einu, að tortryggni skapist ekki
í garð vinveitts stórveldis, vegna
dularfullna dylgna hennar.
Frá GrímsTÖtxmm
(Framh. af 3. síðu)
verðri, skammt þar frá, sem
gigurinn var (vestri gígurinn)
1934, er auður kafli meðfram
landinu og virðist töluverður
jarðhiti vera þar. Leggur þar
upp gufu frá vatnsborðinu með
landinu og gufu leggur upp um
sprungurnar í skriðjöklinum
þar suður af.
Við suðurbrún dalsins sýnd-
ist okkur tilsýndar svo sem gufu
legði upp á einum stað. Brenni-
steinsfýla fannst dauf frá
tjaldstaðnum stöku sinnum í
norðanátt.
Þýzk loftárás
á Austurland
Herstjórn Bandaríkjanna á
íslandi tilkynnti á fimmtudag-
inn, að þýzk flugvél hefði flog-
ið yfir austurströnd íslands þá
um morguninn. Flugmennirnir
skutu af vélbyssum á tvo staði,<
en vörpuðu engum sprengjum.
Síðan beindu þeir fluginu
austur til hafs og skutu þar enn
af vélbyssum á tvö íslenzk skip,
en eigl vörpuðu þeir heldur
sprengjum á þau.
Ekkert tjón varð að þessum
árásum.
Mál, sem var lagt
á hilluna ...
(Framh. af 1. siðu)
ers-fiokkurinn, Mbl. og Vísir,
voru á valdi þeirra, sem um
fram allt vildu sundra þjóð-
stjórninni og leika áhættuspil
um stríösgróðann — hringiðu
trylltrar verðbólgu.
Framsóknarmenn ráðlögðu
fyrir sitt leyti að halda fast við
baráttuna gegn dýrtíðinni, og
varnir fyrir gildi peninganna.
Þeir ráðlögðu eins og þá stóð á,
að halda friði — inn á við og
út á við. En þessi ráð voru að
engu höfð. Drekasæði Ásgeirs
Ásgeirssonar og hinna ábyrgð-
arlausu forvígismanna upp-
lausnarinnar féll i góðan jarð-
veg í sálum lítt þroskaðra
manna, sem væntu sér augna-
bliks hlunninda af almennri
fjármálaupplausn.
Stjórnar flokkarnir gerðu
þrennt í einu. Þeir brutu niður
allar skorður gegn dýrtíð og
verðbólgu. Þeir hófu grimman
og ótakmarkaðan pólitískan
hernað gegn Framsóknar-
flokknum. Og þeir lýstu yfir, að
það væri ásetningur þeirra að
framkvæma í sumar og haust
pólitískan aðskilnað íslands og
Danmerkur og stofna lýðveldi.
Hinir grunnfærari menn, svo
sem Ingólfur uppbótarþingmað-
ur úr Rangárvallasýslu, • sagði
að fáni hins endurreista lýð-
veldis myndi á miðju sumri
blakta yfir íslandi.
Sjaldan hefir slysalegri ráða-
gerð verið háfin í sjálfstæðis-
máli nokkurrar þjóðar, heldur
en sú, sem Ásgeir Ásgeirsson
lagði til, og fékk framgengt af
annarlegum ástæðum. Að hefja
fyrst illvígan innanlandsófrið,
og leggja síðan út í baráttu um
lokaþátt í sjálfstæðisbaráttu
fámennrar en frelsi kærrar
þjóðar.
Stjórnarflokkarnir kusu nefnd
til að undirbúa stjórnarlög hins
nýja lýðveldis. Þeir buðu Fram-
sóknarmönnum þátttöku í
nefndinni — samfara hinum
illvíga hernaði á hendur flokkn-
um. Við Hermann Jónasson
fórum af hálfu Framsóknar-
manna í ncfndina. Við vildum
bjarga því sem bjargað yrði, ef
til átaka kæmi um lýðveldis-
stofnun. Við bókuðum varlegar
athugasemdir á fyrsta fundi
nefndarinnar. Síðar tókum við
fram mjög greinilega stuðning
okkar við skilnaðarmálið, ef til
átaka kæmi í sumar eða haust.
Eftir að hið nýkosna þing kom
saman, vissum við H. J. að all-
ur þingflokkur Framsóknar-
manna myndi styðja stjórnina
til lýðveldismyndunar í sumar,
þrátt fyrir hina óvenjulegu, ó-
hyggilegu og ódrengilegu að-
ferð, sem beitt hafði verið við
flokkinn. Framsóknarmenn
vildu þá sem pndranær lyfta
frelsismálinu yfir allan sárs-
auka innanlandsátakanna. Eh
frv. um lýðveldismyndunina
kom aldrei fram. Ytri og innri
hættur steðjuðu að. Þær tvær
stórþjóðir, sem hafa nú heri
sína hér á landi og flota á haf-
inu við landið, ráðlögðu, með
nokkru millibili, að fresta
breytingum á skipun hinnar
æðstu stjórnar, vegna ríkjandi
ástands. Um sama leyti sendu
um 50 mikilsmegandi Mbl.menn
og um 10 menn úr öðrum flokk-
um þingi og stjórn kveðju sína
í sömu átt og Stauning hafði
sagt um íslendinga, að þeir
kærðu sig ekki um „den fulde
frihed.“ Stjórnin var í tangar-
sókn milli aðhalds frá útlend-
um og innlendum aðilum.
Stuðningur ' sá, sem hún fékk
frá heildsölum sínum, krötum
og kommúnistum var lítill þeg-
ar á reyndi. Drekasæði upp-
lausnaririnar bar illan og óheil-
næman ávöxt.
Pétur Ottesen viðurkenndi,
að lýðveldismyndun væri lögð á
hilluna — um stund. Fram-
sóknarmenn erp á sömu skoð-
un. Þess vegna sátu þeir hjá við
hina dapurlegu atkvæðagreiðslu
málsins. En í hugum Framsókn-
armanna er málið lagt á hill-
una — en aðeins um stund.
Framsóknarmenn viðurkenna,
að þjóðin hefir beðið ósigur í
þessu máli. Þeir skilja ástæð-
una. fslendingar ná aldrei fullu
frelsi, ef fyrsti þáttur átakanna
er ranglát innanlandsstyrjöld.
Útbrefðíð Tímann!
„Víð stígum nú hik-
laust seinasta skrefið
í sjál£stæðismálínu“
(Framh. af 1. síðu)
mitt nú á að leysa það mál og
hvergi hika.“
Þann 20. júní birtir Mbl. for-
ustugrein um sjálfstæðismálið,
þar sem segir á þessa leið:
„Framsóknarflokkurinn biður
kjósendur landsins um nægi-
legt fylgi til þess að hann fái
stöðvunarvald á sumarþinginu.
Þetta stöðvunarvald segist
flokkurinn ætla að nota til þess
að koma stjórnarskrárbreyting-
unni um kjördæmamálið fyrir
kattarnef.
En hafa kjósendurnir athug-
að það, að ef þeir verða við á-
skorun Framsóknarflokksins og
veita flokknum umbeðið stöðv-
unarvald, þá eru þeir um leið
að bregfða fæti fyrir sjálfstæð-
ismálið? Er nokkur sá kjósandi
til í þessu landi, sem vill taka
á sig ábyrgðina af þeim verkn-
aði?
Fái Framsóknarflokkurinn
stöðvunarvald á sumarþinginu,
þá verður sjálfstæðismálið ekki
leyst á þessu ári. Það verður
lagt á hilluna — fyrst um sinn
til stríðsloka. Vissan um þetta
ætti vissulega að opna augu
kjósendanna.
Hver sá kjósandi, sem kýs nú
með Framsóknarflokknum,
bregst skyldunni i sjálfstæðis-
málinu.“
í seinustu útvarpsumræðum
fyrir kosningarnar endurtóku
fulltrúar Sjálfstæðisflokksins
þessar yfirlýsingar. Sigurður
Kristjánsson komst m. a. svo
að orði (sjá Mbl. 4. júlí):
„Það er ákveðið af öllum
flokkum þingsiris, nema Fram-
sóknarflokknum, að áður en
þessu ári lýkur skuli ísland
verða lýðveldi, fullvalda og ó-
háð öðrum ríkjum. Þetta verð-
ur framkvæmt, hvort sem
Framsókn líkar betur eða vex,
og hvað sem í hennar tálknum
syngur.“
Kóróna allra þesara yfirlýs-
inga er svo forsíöumyndin, sem
Morgunblaðið birti á kosninga-
daginn. Þar er reynt að túlka
lýðveldisstofnunina sem aðal-
mál Sjálfstæðisflokksins í
kosningunum. Því er skipaður
enn hærri sess en kjördæma-
málinu. Sýnir það gleggst,
hvernig Sjálfstæðisflokkurinn
reyndi að draga úr óvinsældum
kjördæmamálsins með því að
skáka lýðveldismálinu fram
fyrir það.
Hér hefir þá í stuttu máli
verið rakið helzta loforð Sjálf-
stæðisflokksins í kosningunum
— loforð, sem varð þess vald-
andi, að flokknum tókst að
koma kjördæmamálinu fram.
Efndirnar hafa svo orðið þær,
að allt hefir verið svikið, þjóð-
in er blekkt og vonsvikin og
útlendingar líta til okkar með
fyrirlitningu fyrir undanhald-
ið í frelsismálunum. Þjóðin er
sannarlega dauð úr öllum æð-
um, ef hún refsar ekki stjórn-
arflokkunum, og þó einkum
Sjálfstæðisflokknum, fyrir svik-
in, vonbrigðin og fyrirlitning-
una, sem þetta framferði hefir
valdið.
4 víðavangi. *
(Framh. af 1. síðu)
Það situr sízt á þesum dýrtíð-
arpostulum að vera með úlfúð
í garð bænda og framleiðenda.
Þeir hafa byrjað frumhlaup sitt
í skjóli erlendra vinnuveitenda.
Það skjól hefir brugðizt í bili
og þeir hafa með heimsku sinni
stefnt íslenzkum verkamönnum
í vinnuleysi, þegar komið er að
haustnóttum.
Þeir ættu að hafa vit á að
þegja.
KOMMARNIR KASTA
ÚT MÖRSIÐRI!
Þegar kjósa skyldi i Mennta-
málaráð síðasta dag þingsins,
lögðu sósíalistar fram lista með
nafni Sigurðar Nordals efst á
blaði. Voru þeir hróðugir á svip
eins og þeir vildu segja: „Býð-
ur nokkur betur?“ En listinn
fékk samt ekki nema 7 atkvæði.
Daginn eftir upplýsti Þjóð-
viljinn, að þetta hefði verið hin
mesta heppni, því að S. N. vildi
alls, ekki vera í menntamála-
ráði.
Vatns- og skolpveíta
í Keilavík
Undanfarið hefir verið unnið
að undirbúningi á því að leggja
vatns- og skolpleiðslur í Kefla-
vík. Vatn hefir undanfarið ver-
ið tekið úr brunnum í kaup-
túninu en er nú orðið mjög ó-
fullnægjandi. Allmargir hafa
leitt vatnið heim til sín úr
brunnum þessum og dælt því
með rafmagnsdælum, en vatns-
magnið er orðið of lítið vegna
aukins fólksfjölda og meiri
vatnsnotkunar. Auk þess er
vatnið misjafnt að gæðum í
brunnum þessum.
Skolpleiðsla hefir engin ver-
ið, nema frá nokkrum húsum,
sem einstaklingar hafa lagt.
Margir hafa rotþrær við hús
sín, eða aðrar gryfjur, sem skólp
er látið renna í og er að því
vafasamur þrifnaður..
í fyrrasumar skipaði hrepps-
nefndin nefnd til að athuga
möguleika á að léggja vatns-
og skólpleiðslur í kauptúnið.
Nefndin hefir látið bora eftir
vatni í nágrénni þorpsins. Var
fenginn á leigu bor frá Reykja-
víkurbæ nú í sumar og boraðar
tvær holur, 33 metra og 25 metra
á dýpt. Fengust úr holum þess-
um 21/2 og 3i/2 eða samtals 6
lítrar af vatni á sek. Er það
talið nægilegt til að fram-
kvæmdir geti hafizt. Auk þess
er þessi árangur sönnun fyrir
því, að nægilegt vatn er í jörð-
inni svo að auka megi við með
fleiri holum eftir því .sem þörf-
in eykst. Er í ráði að byggja
vatnsgeymi á hæð nokkurri
skammt frá holunum og dæla
í hann úr þeim, og láta síðan
renria úr geyminum í væntan-
legt vatnsleiðslukerfi.
Þá hefir nefndin látið steypa
skólprör nú í sumar og verður
því haldið áfram í vetur. Hefir
Sveinbjörn Gíslason, múrara-
meistari tekið að sér að steypa
pípurnar.
Hreppsnefndin hefir lagt til
þessara framkvæmda úr
hreppsjóði 50 þús. kr. á þessu
ári, en í ráði er að boðið verði
út skuldabréfalán innan
skamms til að hrinda þessu máli
áleiðis.
Finnbogi R. Þorvaldsson,
verkfræðingur hefir yfirumsjón
með þesum framkvæmdum, en
í nefndinni eru Guðni Magnús-
son, málari, Ólafur E. Einars-
son, kaupmaður og Stefán
Franklin, útgerðarmaður.
Er Pétur Ottesen
svíkari í sjálf-
stæðismálínu?
Morgunblaðið skrifar nú dag-
lega um það, að Framsóknar-
menn hafi svikið Sjálfstæðis-
málið með því að greiða ekki
atkvæði um stjórnarskráró-
myndina, sem það er að kalla
sjálfstæðismál.
En mætti spyrja í þessu sam-
bandi:
Er þá ekki Pétur Ottesen líka
svikari? — Hann hafði ná-
kvæmlega sömu afstöðu til frv.
og Framsóknarmenn. Hann sat
hjá við atkvæðagreiðsluna eins
og þeir.
Pétur áleit, að úr því sem
komið væri, ætti að stíga spor-
ið til fulls. Tilmæli Bandaríkj-
anna hindruðu það ekki á neinn
hátt. Pétur áleit, að allt annað
væri kák og óþarfi. Um frv.
sjálft fór hann þeim orðum, að
ef til vill greiddi það fyrir lausn
málsins síðar, en að öðru leyti
fælist ekkert annað í frúmvarp-
inu en að leggja lýðveldismálið
á hilluna.
Framsóknarmenn geta vel
unað því', að þeir skuli stimpl-
aðir svikarar við frelsi þjóðar-
innar fyrir það, að hafa sömu
afstöðu til þessa seinasta
stjórnarskrárskrípis Ólafs Thors
og Pétur Ottesen. Það er á allra
vitorði, að hann er öruggasti
Sjálfstæðismaðurinn í Sjálf-
stæðisflokknum og því alger
mótsetning við hinn hálfdanska
heigul, sem situr í formanns-
sætinu og stjórnað hefir ó-
frægilegasta undanhaldi ís-
landssögunnar.
Auglýsið í Tímannm!
GAMLA BÍÓ ------
Æskan
á leiksviðinu
(Babes in Arms)
Metro-Goldwln-Mayer-
söngvamynd.
Aðalhlutverkin leika:
MICKEY ROONEY
og
JUDY GARLAND.
Sýnd í dag kl. 7 og 9.
Framhaldssýning 3y2-6y2:
Fálkinn
Leynilögreglumynd.
—-nýja bíó ---------
Fnlton
hugvitsmaðnr
(Little Old New York)
Söguleg stórmynd um
fyrsta gufuskipið og höf-
und þess.
Aðalhlutv. leika:
RICHARD GREEN,
ALICE FAYE,
FRED MAC MURRAY.
Sýnd kl. 5, 7 og 9.
Innilegar þakkir til héraðsbúa Dalasýslu og annarra
okkar mörgu vina fyrir samúð og hluttekningu við and-
lát og janðarför
Bjarna hreppstjóra Jenssonar
í Ásgarði.
YANDAMENN.
Tilkynning
frá dómsmálaráðuneytinu.
Athygli almennings er hér með vakin á
cftirfarandi:
1) I»að varðar sektum eða varðhaldi eða
hvorn tveggja að eiga skipti um vörur, sem
hermenn, sem tilheyra herflokkum, sem hér
eru, bjóða fram eða |»eir hafa undir höndum,
og að taka við slíkum vörum að gjöf frá |»eim,
svo og að taka að sér að selja slíkar vörur
fyrir þá, enda liggi ekki fyrir, er viðskiptin
fara fram eða gjöfin þegin, fnllar saimanir
fyrir J»ví, að aðflutningsgjöld hafi verið greidd
af vöriumm og fullnægt hafi verið öðrum al-
mennum innflutningsskilyrðum, sbr. 1. gr.
íaga nr. 13, 5. maí 1941. Auk ]»ess mega l»eir,
er taka við slíkuni vörum húast við að þurfa
að afhenda þær aftur endurgjaldslaust.
2) Samkvæmt yfirlýsingu herstjórnar-
innar er setuliðsmönnum ófrjálst, að láta af
hcndi eða selja varning tillieyrandi birgðum
eða búnaði hersins, og getur það því, auk þess,
sem að framan greinir, varðað við hin al-
mennu hegningarlög að kaupa eða taka við
slíkum varningi.
Nokkrir refsidómar hafa þegar verið
felldir í slíkum málum.
V ) j
Dómsmálaráðuncytið, 11. sept. 1942.
f
Reykjavík. Sími 1249. Simnefni: Sláturfélag.
Reykhús. — Frystihús.
Mðursuðuverksmiðja. — Bjúgnagerð.
Framleiðir og selur í heildsölu og smásölu: Niður-
soðið kjöt og fiskmeti, fjölbreytt úrval. Bjúgu og alls-
konar áskurð á brauð, mest og bezt úrval á landinu.
Hangikjöt, ávallt nýreykt, viðurkennt fyrir gæði.
Frosið kjöt allskonar, fryst og geymt í vélfrystihúsi, eftir
fyllstu nútímakröfum.
Verðskrár sendar eftir óskum, og pantanir afgreiddar
um allt land.
Egg frá Eggjasölnsamlagi Reykjavíkur.
Innheimtumenn Tímans
um land allt!
Vinnið eftir fremsta megni að innheimtu Tím-
ans. — Gjalddaginn var 1. júlí.
DíMEIMTA TÍMAKS.