Tíminn - 15.09.1942, Blaðsíða 3
102. blað
TÍMIM, smutBdagmm 13. sept. 1942
403
A N N A L L
Afmæli.
Sigmundur Jónsson, bóndi að
Hamraendum í Breiðuvíkur-
hreppi í Snæfellsnessýslu, átti
sjötugsafmæli þann 13. þessa
mánaðar. Hann fæddist 13.
september 1872, að Breiðuhlíð í
Mýrdal, sonur hjónanna Ingi-
bjargar Einarsdóttur og Jóns
bónda Jónssonar í Breiðuhlíð,
Sigurðssonar prests að Stóru-
Heiði í Mýrdal, en hann var
sonarsonur séra Högna presta-
föður að Breiðabólstað í Fljóts-
hlíð. Ingibjörg, móðir Sigmund-
ar, var dóttir Guðlaugar Jóns-
dóttur, Magnússonar klaustur-
haldara að Kirkjubæjarklaustri.
Að Sigmundi standa þannig
hinar beztu ættir.
Sigmundur ólzst upp hjá for-
eldrum sínum að Breiðuhlíð og
dvaldi hjá þeim til 22 ára ald-
urs, að hann kvæntist þann 28.
júni 1895 Margréti Jónsdóttur,
ættaðri undan Eyjafjöllum,
hinni ágætustu konu, gáfaðri
og dugmikilli. Þau hjónin
bjuggu í tvö ár að Breiðuhlíð,
en fluttu þaðan árið 1897, að
Skammárdal í sömu sveit og
bjuggu þau eitt ár eða til vorsins
1898, að þau fluttu vorið 1899
að Hamraendum og hafa búið
þar síðan eða í 43 ár.
Sigmundur byrjaði búskap að
Hamraendum við mjög lítil efni
og tók við jörðinni, sem þá var
talin rýrðarkot, í mjög slæmu
ásigkomulagi, bæði hvað húsa-
kost og aðra umhirðu snertir,
enda hafði jörðin verið í eyði
um nokkurt skeið, áður en Sig-
mundur flutti þangað, að und-
anteknum tveimur árum, sem
fyrirrennari Sigmundar bjó þar,
en hann mun hafa flutt þaðan
vegna þess að honum þótti ekki
lífvænlegt að búa þar. En með
mikilli elju og dugnaði tókst
Sigmundi furðu fljótt, þrátt
fyrir mikla ómegð, að verða
bjargálna og býr nú hinu mesta
rausnarbúi. Hann hefir bætt
jörðina mjög og ennfremur
aukið hana með því, að leggja
undir hana tvö eyðikot, Faxa-
staði og Hnausa. Aðal jarðrækt-
ar- og byggingarframkvæmdir
Sigmundar eru þessar: Hann
hefir sléttað allt túnið, um 7
hektara, girt allt túnið góðri
girðingu, girt allt engi jarðar-
innar með stórgripaheldri girð-
ingu um 4000 metra á lengd,
gert ágæt peningshús, heyhlöð-
ur yfir 700 hesta, áburðarhús
og safnþró og er meirihluti
þessara húsa úr steinsteypu. Þá
hefir hann og byggt stórt og
vandað íbúðarhús úr stein-
steypu, sem er með glæsilegustu
íbúðarhúsum í sveit, og komið
upp rafstöð til ljósa, suðu og
hitunar. Hann hefir þannig
verið mjög framkvæmdarsamur
í búskap sínum og umgengni
öll, utan húss og innan, er með
ágætum. Hann hlaut og verð-
laun fyrir byggingarfram-
kvæmdir úr sjóði Kristjáns IX.,
árið 1934.
Sigmundur hefir gegnt ýms-
um trúnaðarstörfum fyrir sveit
sína, svo sem verið í hrepps-
nefnd, sýslunefnd og formaður
fræðslunefndar. Hann var einn
af stofnendum Búnaðarfélags
Breiðuvíkurhrepps, sem var
stofnað árið 1904 og í stjórn
þess frá byrjun, en formaður
félagsins hefir hann verið ó-
slitið frá því árið 1925 og full-
trúi þess á fundum Búnaðar-
sambands Dala- og Snæfells-
ness. Hefir hann gegnt því
starfi af miklum áhuga og
framtakssemi og hvatt sveit-
unga sína til jarðyrkjufram-
kvæmda og notkunar nýtízku
áhalda við jarðrækt og hey-
vinnu. Enda hafa jarðræktar-
framkvæmdir aukizt mjög í
hreppnum á vegum Búnaðarfé-
lagsins í formannstíð Sigmund-
ar. Á árunum frá 1925 til 1936,
voru unnin 19,083 dagsverk og
veittur út á þau jarðræktar-
styrkur, að upphæð samtals
kr. 17,903,16, en á árunum 1904
til 1924 voru unnin á vegum
félagsins aðeins 4246 dagsverk.
Um framkvædir búnaðarfélags-
ins síðan 1936 hefi ég ekki
skýrslur, en mér er kunnugt
um, að þær hafa einnig verið
miklar á því tímabili. Það er
vafalaust, að hinn mikli fram-
fara- og framkvæmdahugur
Sigmundar á Hamraendum hef-
ir átt mikinn þátt í þessum
miklu framkvæmdum félagsins
og félagsmanna, þótt fleiri hafi
auðvitað átt þar hlut að máli.
Þau Sigmundur og kona hans
eignuðust 11 börn og eru 9
þeirra á lífi. Misstu þau einn
son á þriðja ári og ein dóttir
þeirra, Kristín, gift Jóhannesi
Albertssyni, lögregluþjóni í
Vestmanaeyjum, lézt árið 1936.
Á lífi eru 5 synir og 4 dætur:
Margrét, gift Sigurgeir Alberts-
syni, trésmið í Reykjavík, Sig-
ríður, gift Magnúsi Þórðarsyni,
Reykjavík, Guðlaug og Lára,
ógiftar heima í föðurgarði,
Kristinn, bóndi að Eyri í Breiðu-
víkurhreppi, Ingibergur, búsett-
ur í Sandgerði, Sigurjón, bú-
settur i Keflavík, Einar, búandi
(Framh. á 4. síðu)
á Norðurlandi, er víst, að nú
finnast hvalbein, og gátu þau
naumast borizt þangað nema í
hinu sama flóði.“
Höf. telur víst, að stórir
menn eða tröll hafi átt hér
heima á fyrri öldum, svo sem
Grettir, sem var hraustasta
heljarmenni sinnar tíðar og
haldið er að hafi verið átta álna
hár „en hans líka og stærri
menn hefir land vort litið ein-
hvern tíma í fyrndinni.“
Ekki er höfundur trúaður á
að slík tröll séu enn á lífi og
kveðst ekki hirða um að rann-
saka það, þótt að vísu sé furðu-
legum fjölda fjár, og það þús-
undum saman, rænt frá lands-
mönnum, og finnst ekki svo
mikið eftir af þeim sem ræfl-
arnir og beinin, nema þá í
haugum saman í afskekktum
hellum, rétt eins og þeim væri
hrúgað saman af manna hönd-
um.
Höfundur lýkur að lokum
miklu lofsorði á gáfur íslend-
inga og hagleik.' „Svo er Guði
fyrir þakkandi, að land þetta
elur menn, sem eigi aðeins að
líkamskröftum og vexti eru
mjög líkir hinum bezt limuðu
þjóðum, heldur einnig nokkra,
sem eru framúr skarandi glæsi-
legir á vöxt, sterkir, ágætlega
hæfir, tilvaldir og vanir erfiði,
svo að furðu sætir, framúr skar-
andi í menntun og auk þess
hafa liprustu gáfur til nálega
allra lista, bæði bóklegum og
verklegum“. Nefnir hann dæmi
um afburða sláttumenn og
ræðara, einnig mikla hagleiks-
menn. Einn hafði brugðið
vængjum undir sig og flogið
erfiðislaust yfir Hvítá í Borgar-
firði.
Ekki gleymir hann heldur
kvenfólkinu. „Ekki er laust við
að undrum sæti, að til er hjá
oss kvenfólk, sem er svo frá-
bærlega hreinlíft, að í landinu
er fjöldi guðhræddra meyja,
sem aldrei hafa tekið í mál að
giftast, heldur staðráðið að vera
meyjar af tómri siðsemi. En svo
eru aðrar svo afar frjósamar,
að þær verða vanfærar í hrumri
elli, allt til fimmtugs og sumar
yfir sextugt."
Svo mörg eru þau orð. Þessi
sýnishorn ættu að nægja til að
gefa hugmynd um, hve margra
grasa kennir í þessu gamla og
gleymda riti hins margvísa
kirkjuhöfðingja.
Bæði þýðandi og útgefandi
hafa unnið ágætt verk með því
að draga það fram úr fylgsni
sínu og koma því fyrir almenn-
ings sjónir.
Öll bókin er aðeins 135 bls. í
átta blaða broti. Hún er látlaus
en snotur að prentun og öllum
frágangi. J. Ey.
A inlmv Carne^ie
Hann varð auðugasti maður heimsins
á sínum tíma.
Þegar Andrew Carnegie fæddist naut hvorki læknis né ljós-
móður við, sökum þess, að foreldrar hans höfðu eigi efni á slíku.
Hann hóf að vinna fyrir sér gegn tveggja centa launum um
klukkustund— og honum græddust fjögur hundruð miljónir
dollara.
Ég heimsótti einu sinni hreysið í Dunfermline í Skotlandi,
þar sem hann fæddist. Það voru aðeins tvö herbergi í húsinu.
Faðir hans fékkst við vefnað á neðri hæðinni, og fjölskyldan
matreiddi, snæddi og naut svefns í litlu, skuggalegu þakherbergi.
Þegar Carnegie-fjölskyldan kom til Ameríku, bjó faðir Andrews
til borðdúka c|g seldi þá manna á milli. Móðir hans burstaði og
gerði við stigvél fyrir skósmið nokkurn. Andrew átti aðeins eina
skyrtu, svo að móðir hans varð að þvo hana og líndraga þegar
hann var genginn til náða. Hún vann um sextán eða átján stunda
skeið á degi hverjum, og Andrew unni henni mjög. Þegar hann
var tuttugu og tveggja ára að aldri hét hann henni því að kvæn-
ast eigi, meðan hún væri á lífi og hann efndi heit sitt. Hann
kvæntist ekki fyrr en móðir hans lézt að þrjátíu árum liðnum.
Hann var fimmtíu og tveggja ára gamall, er hann kvæntist, og
sextíu og tveggja, er fyrsta barn hans, er jafnframt varð einka-
barn hans, fæddist.
Er hann var lítill drengur mælti hann löngum við móður sína:
— Mamma, einhvern tíma ætla ég að verða ríkur, svo að þú
getir eignazt silkikjóla, haft þjóna um þig og ekið í vagni sjálfrar
þín. Hann lét þess oft getið síðar, að ástin og umhyggjan fyrir
móður hans væri orsök að árangri þeim, er hann náði. Þegar
hún dó var harmur hans slíkur, að hann gat ekki nefnt nafn
hennar um fimmtán ára skeið, án þess að tárast. Hann greiddi
einu sinni veð af húsi gamallar konu í Skotlandi, sökum þess,
að hún líktist móður hans í sjón.
Andrew Carnegie var víðfrægur sem stálkóngur. Þó var hann
harla fáfróður um stálframleiðslu. Hann hafði hundruð jafnvel
þúsundir manna í þjónustu sinni, sem báru meira skyn á stál
en hann. En hann kunni að umgangast fólk — og þess vegna
varð hann auðugur. Ungur að aldri sýndi hann það, að hann
var gæddur skipulagshæfileikum, hneigð til þess að hafa forustu
með höndum og láta aðra vinna fyrir sig.
Þegar hann var drengur heima í Skotlandi náði hann eitt sinn
kanínu. Það leið ekki á löngu, unzt hann hafði eignazt hóp af
kanínunungum — en skorti fóður handa þeim.
En hann fékk brátt frábæra hugmynd. Hann sagði drengjun-
um í grendinni, að ef þeir söfnuðu nægilega miklu af smára og
fiflum handa kanínunuungunum, þá skyldi hann skira þá í höf-
uðið á þeim í virðingarskyni við þá. Árangurinn af boði þessu
varð undraverður.
Síðar hagnýtti Carnegie sér hina sömu sálarfræði á vettvangi
viðskiptannna. Einu sinni þurfti hann til dæmis að selja járn-
brautarsambandinu i Pennsylvaníu stálteina. Herra J. Edgar
Thompson var þá forseti járnbrautarsambandsins. Andrew
Carnegie lét reisá geysistóra stálverksmiðju í Pittsburgh • og
nefndi hana „J. Edgar Thomsons Stálverksmiðjan." Thomson
var frá sér numinn, og það var engum erfiðleikum bundið að
fá hann til þess að fe;sta kaup á stálteinum frá fyrirtækinu, er
bar nafn hans.
Carnegie hlaut starf sem símaþjónn í Pittsburgh. Launin voru
fimmtíu cent á dag. Hamingjan virtist leika við hann. Hann var
framandi í borginni. Hann óttaðist að honum myndi verða sagt
upp stöðunni, sökum þess, að hann var næsta ókunnugur. Hann
valdi því þann kostinn að skrifa hjá sér nöfn og aðsetursstaði
allra fyrirtækja borgarinnar. Hann þráði að verða símritari. Hann
nam því ritsímafræði á kvöldin og fór inn í skrifstofuna árla á
morgnana, til þess að æfa sig á lyklunum.
Dag nokkurn bárust ótal fréttir símleiðis. Philadelphia kallaði
á Pittsburgh í sífellu. Það var hins vegar enginn símritari við-
staddur. Andrew Cárnegie gekk þá að ritsímanum, tók á móti
hverju hraðskeytinu af öðru og skrifaði þau upp. Hann var þegar
ráðinn símritari, og laun hans hækkuðu um helming.
Ötulleiki hans og framaþrá vakti athygli og aðdáun. Járn-
brautarsambandið í Pennsylvaníu hafði komið sér upp sérstakri
símalínu milli stöðvanna. Andrew Carnegie var ráðinn símritari
og síðar einkaritari forstöðumanns einnar deildarinnar.
En dag nokkurn gerðist atburður með óvæntum hætti, sem
olli straumhvörfum i lífi Carnegies. Hugvitsmaður nokkur kom og
settist við hlið hans í járnbrautarlest og sýndi honum líkan af
nýjum svefnvagni, sem hann hafði fundið upp. Um þessar mundir
var eigi um sérstaka svefnvagna að ræða. Rekkjur voru þá að-
eins hengdar upp meðfram flutningavögnum. Þessari nýju upp-
götvun svipaði helzt til Pullmanvagnanna nú á dögum. Carne-
gie var hin skozka slægð í blóð borin. Hann sá, að uppgötvun
þessi gat haft mikla þýðingu — geysimikla þýðingu. Hann tók fé
að láni og keypti hugmyndina. Svefnvagninn vakti óskipta hrifni,
og þegar Andrew Carnegie var tuttugu og fimm ára að aidri, nam
gróði hans af nýjung þessari fimm þúsund dollurum á ári.
Einhverju sinni brann trébrú á járnbrautarleið, og öll umferð
stöðvaðist um nokkurra daga skeið. Andrew Carnegie var þá for-
stjóri einnar deildarinnar. Trébrýr hlutu að vera úr sögunni.
Hann sá það í hendi sér. Járnið var það, sem koma skyldi. Hann
tók fé að láni, stofnaði félag og hóf að láta smíða járnbrýr. Ágóð-
inn varð svo mikill, að undrum sætti.
Þessi vefarasonur virtist fæddur undir hamingjustjörnu. Gæf-
an virtist hafa verið valin hönum að vöggugjöf. Hann festi kaup
á sveitasetri á olíusvæðinu í Vestur-Pennsylvaníu, ásamt nokkr-
um vina sinna fyrir fjörutíu þúsund dollara — og græddi miljón
dollara á því á einu ári. Þegar ungi Skotinn var tuttugu og sjö
ára gamall, námu vikutekjur hans þúsund dollurum. Fimmtán
árum áður hafði hann unnið fyrir tuttugu centa daglaunum.
Það var árið 1862. Abraham Lincoln hafði aðsetur í Hvíta hús-
inu. Borgarastyrjöldin var í algleymingi. Verðlag allt fór úr hófi
fram. Miklir atburðir gerðust. Orrustur voru háðar víðs vegar um
landið. Eyðihéröð Vesturlandsins voru lögð undir fót. Járnbrautir
voru lagðar í skyndi um gervallt meginlandið. Borgir voru reist-
ar í skyndi. Ameríka var stödd á þrepskildi nýrrar aldar.
Það var unnið án afláts í stálverksmiðjum Andrew Carnegies
og honum safnaðist meiri auður en áður hafði getið í sögu mann-
kynsins.
Þó lagði hann aldrei hart að sér sjálfur. Hann undi sér löngum
við leiki. Hann kvaðst hafa um sig hirð aðstoðarmanna, sem
bæru sér meira skynbragð á atvinnuveg sinn. Hann lét þá græða
miljónirnar fyrir sig. Hann var að sönnu Skoti, en hann var
óvenjulegur Skoti. Hann lét samstarfsmenn sína fá hlutdeild í
gróða sínum. Þó varð hann auðugasti maður heimsins á sinum
tíma.
Hann naut aðeins skólamenntunar um fjögurra ára skeið. Eigi
að síður ritaði hann átta bækur. Hann ritaði ferðasögur, ævi-
sögu sína, ritgerðasafn og þjóðmálaþætti. Hann gaf sextíu milj-
Samband ísl. satnvinnufélaga,
•f
Kaupfélög! Kýnnið ykkur reglugerð Lífeyris-
sjóðs S.Í.S. Nokkur félög hafa þegar tryggt
starfsmenn sína.
NldLIMCÍAR
milli Bretlands og íslands halda áfram,
eins og að undanförnu. Höfum 3—4
skip í förum. Tilkynningar um vöru-
sendingar sendist
Cullíford’s Associated Líncs, Ltd.
26 LONDON STREET,
FLEETWOOD.
Atlmgið!
Mikið. úrval af ljósakrónum, veggljósum, borðlömp-
um, skrifborðslömpum, pergamennt-skermum, kúl-
um á stöng og í bað, ofnar margar tegundir, vindla-
kveikjarar, rafmagns-rakvélar og vekjaraklukkur.
RAFVIRKINN S/F., Skólavörðustíg 22...
Adstoðarráðskonur
vantar
á Landspítalann, Vífilstaðahælið og Kleppsspítalann. Upplýsing-
ar á skrifstofu ríkisspítalanna, Arnarhváli. Sími 1765.
The World’s News Seen Through
The Christian Science Monitor
An International Dail-y Newsþaþer
is Truthful—Constructive—Unbiased—Free from Sensational-
- Hditorials Are Timely and Instructive and Its Daily
Features, Together with the Weekly Magazine Section, Make
tfie Monitor an Ideal Newspaper for the Home.
The Christian Science Publishing Society
One, Norway Street, Boston, Massachusetts
Price $ 12.00 Yearly, or $ 1.00 a Month.
Saturday Issue, including Magazine Section, $2.60 a Year.
Introductory Offer, 6 Issues 25 Cents.
Address .
SAMPLB <30PY ON REQUEST
Opal
rœstiduft —
TSotffi
O P A L rœstiduft
er fyrir nokkru komið á
markaðinn og hefir þegar
hlotið hið mesta lofsorð, enda
vel til þess vandað á allan
hátt. Opal ræstiduft hefir
alla þá kosti, er ræstiduft
þarf að hafa, — það hreinsar
án þess að rispa, er mjög
drjúgt, og er nothæft á allar
tegundir búsáhalda og eld-
húsáhalda.
ónir dollara til opinberra bókasafna og sjötíu og átta miljónir til
aukinnar alþýðufræðslu.
Hann kunni öll kvæði Boþbie Burns og gat endursagt Mac-
beth, Hamlet, Lear konung, Romeo og Julíu og Kaupmanninn í
Feneyjum.
Hann taldist eigi til neinnar kirkju, en hann gaf yfir þrjú þús-
und hljóðfæri til kirkna.
Hann gaf þrjú hundruð sextíu og fimm miljónir dollara. Hann
gaf með öðrum orðum eina miljón fyrir hvern dag ársins. Hann
birti auglýsingar í blöðunum, þar sem hann hét þeim verðlaun-
um, er gætu vísað sér á bágstatt fólk og hjálparþurfa. Hann
taldi það ósæmilegt aö andast auðugur.