Tíminn - 29.09.1942, Qupperneq 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
FORMAÐUR BLAÐSTJÓRNAR:
JÓNAS JÓNSSON.
0
ÚTGEFANDI:
frÁmsókMarflokkurinn.
RITSTJÓRASKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI, Llndargötu 9 A.
Símar 2353 og 4373.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Llndargötu 9 A.
Síml 2323.
PRENTSMIÐJAN EDDA hJ.
Slmar 3948 og 3720.
26. ár.
Reykjavík, þriðjudagmn 29. sept. 1942
108. blað
Elnræðisverk ffármálarádherrans:
Afnám bifreíðaeínkasölunnar heíir engin áhrif á störf nefndar-
ínnar, sem þíngið kaus til að áthluta biíreíðunum
* -- ~. — r—
Þau tíðindi gerðust skömmu fyrir helgina, að Jakob hvers vegna hann hefir afnum-
Möller fjármálaráðherra fyrirskipaði að leggja niður Bif-; “að ^
reiðaeinkasöluna og fól sérstakri skilanefnd að annast muni vera tiigangur hans, að
uppgjör hennar. | reyna að ná valdinu yfir út-
Það leikur ekki neinn vafi á því, að þessi verknaður blfreiðanna 1 sínar
er hið stórfeldasta embættisafbrot. í fyrsta lagi brýtur | En þetta verk færir ráðherr-
ráðherran gegn yfirlýstum vilja Alþingis. í Öðru lagi ann ekkert nær því takmarki
brýtur hann í bága við hefðbundnar starfsreglur stjórn-
ar, sem aðeins starfar til bráðabirgða (fungerandi
stjórn).
í þingsályktuninni um skip- sjálft að samþykkja afnámlð.
un bifreiðanefndar, sem birt; Hann segir svo í greinargerð-
er á öðrum stað í blaðinu ogdnni: v
samþykkt var af yfirgnæfandi j „Að vísu hefði ríkisstjórnin
meirahluta Alþingis, kemur eins ein formlega heimild til að af-
glöggt fram og verða má, að
meirihluti Alþingis ætlazt til að
bifreiðaeinkasalan starfi áfram.
Þess vegna veitir það forstjóra
hennar tillögurétt um úthlut-
unina.
Þessi vilji þingsins kom einn-
ig fram í því, að frumvarp, sem
Bjarni Benediktsson flutti um
afnám einkasölunnar, dagaði
uppi eftir að flokkar, sem
mynduðu meirahluta Alþingis,
höfðu lýst sig því andviga.
Verk ráðherrans brýtur því
algerlega í bága við yfirlýstan
vilja meirahluta þingsins. Hér
er því raunverulega um full-
kominn einræðisverknað að
ræða.
Þetta brot ráðherrans gegn
þinginu, er enn stórfelldara,
þegar á það er litið, að þingið
var búið að ákveða það og
stjórnin sjálf búin að sam-
þykkja það, að hún væri bráða-
birgðastjórn, sem ekki mætti
framkvæma nein pólitísk
stefnumál, heldur aðeins vinna
óhjákvæmileg dagleg störf.
Bjarni Benediktsson, sem var
áður lagakennari við Háskól-
ann, benti mjög rækilega á
þetta atriði í greinargerð sinni
fyrir frv. um afnám einkasöl-
unnar. Hann segir, að stjórnin
hafi að sönnu formlegan rétt
til að afnema einkasöluna, en
vegna þess, að hún hafi lýst sig
bráðabirgðast'jórn, er ekki fram-
kvæmi stefnumál, verði Alþingi
nema hana (þ. e. einkasöluna),
en þar sem þvf er yfirlýst, að
hún framkvæmi eigi slík
stefnumál, nema með samþykkt
Alþingis, sýnist sjálfsagt, að
það felli lögin úr gildi.“
Ráðherrann hefir því irieð
þessu verki sínu framið tvenns-
konar stjórnarfarsleg afglöp.
Hann brýtur gegn yfirlýstum
þingvilja. Hann brýtur hefð-
bundnar venjur um starfssvið
bráðabirgðastjórna.
Hvort tveggja er fullkominn
einræðisverknaður. Frá hvoru
sjónarmiðinu, sem litið er, þá er
hér um svo stórt afbrot að
ræða, að óhjákvæmilegt virðist,
að hið nýkjörna Alþingi taki
verknað ráðherrans til sér-
stakrar íhugunar.
Hvcr er tilgangur
ráðherrans?
Ráðherrann hefir ekki gert
neina opinbera grein fyrir því,
Eins og þingsályktunin um bif-
reiðanefndina ber með sér, hef-
ir Alþingi falið henni einni
valdið til þess að úthluta öllum
bifreiðum, sem voru í umsjá
einkasölunnar, og öllum bif-
reiðum, sem fluttar verða til
landsins, hvort heldur sem þær
eru fluttar inn af bifreiða-
einkasölunni eða öðrum aðila.
Þetta vald getur enginn, nema
Alþingi, tekið af nefndinni.
Allar tilraunir ráðherrans til að
úthluta bifreiðum, nema með
samþykki bifreiðanefndarinn-
ar, munu því verða dæmdar ó-
löglegar og aðeins leiða til þess,
að ríkið getur orðið skaðabóta-
skylt um tugi eða hundruð þús-
unda króna.
Nefndin mun líka halda á-
fram störfum sínum, eins og
ekkert hafi ískorizt, enda er það
skylda hennar við Alþingi.
Hafi það því verið tilgangur
ráðherrans með einræðisbrölt-
inu, að ná valdinu yfir bifreið
unum, er hann fullkomlega mis-
heppnaður. En hins vegar mun
árangurinn verða sá, að þjóðin
mun læra það enn beturenáður,
hversu lítils forvígismenn Sjálf-
stæðisflokksins meta sjálfsögð
ustu stjórnarfarslegar reglur
þjóðarinnar.
Tíminn mun halda áfram
íFramh. á 4. síðu)
.*
Höídínglcg
gJoí
Jakob Möller hefir gefið
flokksbróður sínum, Gísla
Sveinssyni, mjög höfðing-
lega gjöf á vegum ríkis-
sjóðs. Gísli fékk nýlega
hinn mesta luxusbíl, sem
komið hefir til landsins.
Til að standast kostnað við
þessi bílakaup, hefir ráð-
herrann gefið þessum
flokksbróður sínum 8000
— átta þúsund krónur.
Ráðherrann mun hafa
gengið frá þessari rausn-
arlegu gjöf skömmu áður
en hann lagði einkasöluna
niður.
v-
Aðalsteínn Kristinsson:
Morgunblaðið og síldarmjölið
í Morgunblaðinu þann 23. þ.
m., er frá því skýrt, að síldar-
mjölsbirgðir í landinu séu nægi-
legar til vetrarins og kvittur sá,
sem gengið hefir um það, að
hörgull myndi verða á þessari
vöru í haust eða vetur, ástæðu-
laus. Kveðst blaðið hafa frétt,
að Framsóknarmenn víða um
land, og þó ekki sízt starfslið
kaupfélaganna, hafi reynt að
telja bændum trú um þetta.
Hafi kveðið svo ramt að þessu,
að bændur, sem hafi skipti við
kaupfélög fái ekki einn einasta
sekk af síldarmjöli, þó vitað
væri að í geymslum viðkomandi
kaupfélags væru miklar birgðir.
Hefði því verið borið við, að
ekkert mætti afhenda fyrr en
séð væri, hve mikið væri til í
landinu til að fullnægja eftir-
spurninni.
Því næst er þess getið í grein-
inni, að til séu í landinu 8,200
smál. af síldarmjöli og 2,000
smál. af fiskimjöli. Spyr blaðið
síðan, hvernig standi á því að sá
kvittur hafi komið upp, að
hörgull væri á þessari vöru.
Spurningunni svarar blaðið á
þá leið, að eftir því sem það
hafi frétt, þá hafi Sambandið
pantað hátt upp I það eins
mikið af síldarmjöli, eins og
viðskiptanefndin ætlaðist til að
nægði öllum landsmönnum (þ.
e. 6000 smál.) og síðan hafi
kaupfélög innan Sambandsins
pantað mjöl fyrir sig og pant-
anir þannig tvöfaldazt. Segir
blaðið, að þessar tvöföldu pant
anir hafi verið orðnar það mikl
ar, að Síldarverksmiðjurnar
hafi ekki átt upp í aðrar pant-
anir, sem síðar komu. Að síð
ustu segir svo í greininni: „Það,
sem gera þarf er einfaldlega
þetta, að skammta mjölið, eða
dreifa því svo jafnt milli þeirra,
sem á því þurfa að halda, að
allir fái nóg, en hvorki félög né
einstaklingar fái svo miklar
birgðir, að endist þeim til fleiri
ára — fyrr en þá að tryggt er,
að nægur vetrarforði er kominn
í hendur allra, sem mjölið
þurfa að nota.“ Er þarna all-
greinilega gefið í skyn, að Sam-
bandið og kaupfélögin hafi
keypt síldarmjöl, sem endast
muni viðskiptamönnum þeirra í
fleiri ár. — Fyrr má nú rota en
dauðrota.
Árið 1941 keypti Sambandið
tæpar 3.300 smál. af síldarmjöli
Um síðustu mánaðamót hafði
(Framh. á 4. slöu)
Starfsskrá Framsóknarflokksins
Sampykkt midstjórnar ilokksins
á sídastliðnum vetri
Á aðalfundi miðstjórnar Framsóknarflokksins, sem
haldinn var í Reykjavík í febrúarmánuði síðastl., var
sambykkt ítarleg starfsskrá fyrir flokkinn á komandi ár-
um. Hefir hún áður verið birt hér í blaðinu, en rétt
þykir að birta hana aftur til frekari glöggvunar fyrir
kiósendur í kosningum þeim, sem standa fyrir dyrum.
í ályktunum miðstjórnarinnar er aðeins minnzt á
forystu flokksins í dýrtíðarmálinu, en hún ekki nánar
skilgreind. En þessi forusta flokksins beindist að eftir-
töldum verkefnum: Festingu á kaupgjaldi og verðlagi
innlendra vara, framlögum úr dýrtíðarsjóði til að halda
niðri verðlagi innlendra vara, háum skattaálögum á
stríðsgróðann, skyldusparnaði og skipulagningu vinnu-
aflsins í þágu innlendrar framleiðslu. Þetta voru höfuð-
atriðin í tillögum flokksins á haustþinginu 1941.
Ályktanir miðstjórnarinnar hljóða þannig:
„Um leið og aðalfundur miðstjórnarinnar vísar til ályktana
flokksþings Framsóknarmanna 1941 um stefnu flokksins í lands-
málum, telur hann rétt að leggja áherzlu á, að nú verði sérstak-
lega unnið að framgangi eftirfarandi mála:
Miðstjórnin lýsir yfir því, að hún lítur svo á, að Framsókn-
arflokkurinn hafi af þjóðarnauðsyn tekið upp baráttuna gegn
sívaxandi dýrtíð. Telur hún rétt, að haldið verði uppi sam-
vinnu á þingi tíg í ríkisstjórn við aðra lýðæðisflokka, ef
þeir vilja í alvöru og með festu vinna að því, að sem beztur
árangur náist í þeirri baráttu.
Skattalöggjöf landsins verði breytt á þá leið að tryggja rík-
inu og bæjar- og sveitafélögum sem mestan hluta hins ó-
venjulega stríðsgróða, til að vinna gegn dýrtíðinni og tryggja
framtíðina.
3. Lagður sé til hliðar sem mestur hluti hinna óvenjulegu tekna
ríkisins, til framkvæmda að styrjöldinni lokinni. Einnig
verði komið á almennum skyldusparnaði, er tryggi einstakl-
ingum nokkra sjóði til eigin notkunar, þegar að kreppir.
4. Hafizt sé handa um framkvæmd þeirra laga, er sett hafa
verið um landnám ríkisins, og sú löggjöf aukin og endur-
bætt, svo sem með þarf, til þess að sem mestur og skjótastur
árangur náist í því, að fjölga býlum í sveitum landsins handa
ungu fólki, er sveitirnar vilja byggja, en ekki á kost viðun-
andi jarðnæðis. Verði eindregið að því stefnt, að koma sem
mestum jöfnuði á kjör manna um híbýlakost og önnur þæg-
indi, hvar sem þeir eru búsettir á landinu, hvort heldur í
sveit eða kaupstað. — Til þess að greiða fyrir fjölgun býla,
telur fundurinn m. a. nauösynlegt, að ríkið tryggi sér land
sem víðast, þar sem skilyrði eru góð um ræktun og sam-
göngur. — Þá telur fundurinn nauðsynlegt, að löggjöf verði
sett, er tryggi ríkinu forkaupsrétt að jarðhita og jarðhita-
svæðum, þegar sala á sér stað, og að heimildir til kaupa á
þeim eignum verði notaðar.
5. Haldið sé áfram viðleitni flokksins um að styrkja og auka
samvinnu útvegsmanna um viðskiptamál þeirra, svo og end-
urnýjun og aukningu skipaflotans og tryggingarmál út-
gerðarinnar. Jafnframt séu hafnar- og lendingarbætur í
veiðistöðvum styrktar svo sem verða má, enda séu lóðirnar
almanna eign, eða það tryggt, að umbæturnar komi al-
menningi að notum án óeðlilegrar verðhækkunar aðliggj-
andi lóða og landa. Ennfremur sé að því unnið, að koma fé-
• lagsmálum útvegs- og fiskimanna í sem fullkomnast horf,
með því að endurskipuleggja Fiskifélag íslands á svipaðan
hátt og búnaðarfélagsskapinn.
6. Hafinn sé undirbúningur að auknum iðnaði í sveitum og
sjávarþorpum, þar sem heppileg skilyrði eru talin til slíkra
framkvæmda. Jafnframt sé ungu fólki gefinn kostur á að
búa sig undir þau störf, sem aukin iðja í landinu hefir í
för með sér.
7. Fundurinn telur það brýna nauðsyn, að framleiðslugetu
aðalatvinnuveganna sé haldið óskertri, þrátt fyrir styrjöld-
ina, og beri því á allan hátt að vinna að því áfram að tak-
marka sem mest þann vinnukraft, sem gengur til erlendrar
þjónustu. — Eins og nú standa sakir, munu atvinnuvegir
landsmanna sjálfra hafa þörf fyrir allan þann vinnukraft,
sem fyrir hendi er, enda munu þeir þurfa að sjá honum
farborða, er aftur þrengir að og því aðeins um það færir, að
þeir dragist ekki saman nú vegna skorts á vinnuafli.
8. Flokkurinn beiti sér fyrir því, að hafnar verði nú þegar at-
huganir og rannsóknir til undirbúnings framkvæmdum,
sem í verði ráðizt, þegar efni og vinnuafl verður fyrir hendi,
og áætlanir gerðar um þessar framkvæmdir. — f þessu
sambandi vill miðstjórnin sérstaklega benda á rafmagn
handa sveitum og kauptúnum, ræktun og landnám í sveit og
við sjó, byggingar vega og brúargerðir, símalagningar, hafn-
arbætur og iðnaðarframkvæmdir, þar sem fyrst og fremst
yrði unnið úr innlendum hráefnum.
9. Flokkurinn beiti sér fyrir því á Alþingi, að nú þegar verði
hafizt handa um rannsóknir og undirbúning um rafvirkjun
í sveitum lándsins og dreifingu rafmagns til einstakra sveita-
býla. Við undirbúning málsins sé það sjónarmið ráðandi, að
allir þeir, sem búa í sveitum og kauptúnum geta orðið að-
njótandi nægilegs rafmagns til heimilisþarfa.
10. Sett verði sérstök stjórn fyrir uppeldis- og fjármál háskól-
ans, undir eftirliti kennslumálaráðuneytisins. Hafinn verði
(Framh. á 4. siðuj
Á víðavangi
GLERBROTIÐ Á HAUGNUM.
Þjóðvíljanum hefir orðið afar
bumbult af greinum Hermanns
Jónassonar um afrek sósíalista
í dýrtíðarmálinu. Vita þeir, sem
er, að launamenn allir og
verkamenn sjá nú, að þeir hafa
verið gabbaðir með fyrirheitum
um „hlutdeild í stríðsgróðan-
um.“
Þeir sjá, að hinir fátæku hafa
verið gerðir fátækari og þeir
ríku ríkari. Þeir sjá, að at-
vinna þeirra og aflaföng eru að
skolast burtu í dýrtiðarflóðinu.
Til þess að svala reiði sinni,
hefir Þjóðviljinn fengið glerbrot
eitt, sem lengi var að flækjast
á sorphaugum borgarinnar við
Eyrarsund, til að skrifa níð-
klausu í dálka sína um Her-
mann Jónasson. Lætur gler-
brotið allmikið yfir sér og þyk-
ist víst vera orðið eins og heil
flaska síðan kommúnistar hirtu
það af götu sinni og töldu það
borið til mannvirðinga austan
fjalls.
En glerbrotið verður aldrei
annað en glerbrot, og auðnu-
leysingi verður jafn auðnu-
snauður, þótt hann leggi stund
á að ófrægja sér vitrari og
giftudrýgri menn.
VÍSIR SNOPPUNGAR
ÍHALDIÐ.
íhaldsmenn í Reykjavík hafa
eytt miklu rúmi í blöðum sín-
um, til þess að brigzla Fram-
sóknarmönnum um, að þeir
hafi hindrað innflutning á
byggingarefni og hindrað hús-
byggingar í Reykjavík fyrir
stríðið.
Þess vegna er nú húsnæðis-
ekla í bænum, segja þeir.
En í gær kemst Vísir að þess-
ari niðurstöðu í forustugrein:
-------er ekki úr vegi að
minna á það, sem þó allir Reyk-
víkingar vita, að fyrir stríð
stóðu mörg stórhýsi auð og
fjöldi íbúða, af þeim sökum, að
leigjendur fengust ekki. Þótt
nýbyggingar væru með minna
móti sum árin, var ekki þörf á
frekari athöfnum í því efni, með
því að húsnæði fullnægði allri
eftirspurn og ríflega það.
Hvorki Reykjavíkurbær né ein-
staklingar hefðu talið það for-
svaranlegt, að bærinn réðist í
stórfelldar nýbyggingar, meðan
sakir stóðu þannig, enda var
allt það byggingarefni notað,
sem til landsins fluttist, og
meira fékkst ekki vegna hafta-
fargans þess, sem Framsóknar-
menn og Alþýðuflokkurinn
héldu uppi og báru ábyrgð á.“
Þarna er játning, sem ekki er
um að villast. — Hér var nóg
húsnæði fyrir stríðið. Mörg
stórhýsi og íbúðir stóðu auð.
Leigjendur fengust ekki.
Og eftir þessa játningu held-
ur Vísir, að hann geti lagt sök-
ina einu sinni enn á „hafta-
farganið."
„Guð varðveiti mig fyrir rit-
stjórum mínum", má Sjálf-
stæðisflokkurinn segja!
GREINDUR MAÐUR GÍSLI!
Fyrir síðasta þingi lá frum-
varp um lendingarbætur á
Skálum á Langanesi. Sjávarút-
vegsnefnd e. d. lagði einróma til
að frumvarpið yrði samþ. ó-
breytt.
Viðumræðuna í deildinni
fylgdi Gísli Jónsson nefndar-
álitinu úr hlaði með þessum
orðum:
„Ég, sem formaður sjávarút-
vegsnefndar er SAMÞYKKUR
þessu frumvarpi, en vil hér með
VARA háttvirta ríkisstjórn og
háttvirt Alþingi við því að
(Framh. á 4. siðu)