Tíminn - 22.10.1942, Blaðsíða 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
PORMAÐUR BLAÐSTJÓRNAR:
JÓNAS JÓNSSON.
ÚTGEFANDI:
FR AMSÓKN ARFLOKKURINN.
26. ár.
Reykjavík, fimmtndaglim 22. okt. 1942
126. blað
KOSNINGAÚRSLITIN
Stríðsgróðaherrarnir
minna á sig á SnæieOsnesi
Leidréiting
í grein Jónasar Jónssonar:
„Nauðsynleg og ónauðsynleg
kynni við setuliðið", í síðasta
blaði Tímans, hefir orðið mein-
leg prentvilla í síðara hluta
greinarinnar á öftustu síðu. Er
sá kafli greinarinnar prentaður
hér upp, eins og hann átti að
vera:
í fyrsta lagi að hafa frá hálfu
þjóðfélagsins aukið eftirlit með
kynnum milli íslendinga og
setuliðsins, sem eru til leiðinda
fyrir báða. í öðru lagi að gera
ráðstafanir til, eftir því sem við
á og óskað er eftir, að íslenzkir
ræðumenn haldi fyrirlestra á
ensku og norsku um landið og
þjóðina og sýni jafnframt
skuggamyndir og kvikmyndir
til skýringar. í þriðja lagi, að
menn úr hernum, sem stunda
norræna málfræði eða bók-
menntir, geti átt kost á hent-
ugri kennslu í þeim fræðum í
háskólanum. Og í fjórða lagi, að
freistað sé að koma á skipulegri
kynningu í sambandi við éin-
falda og yfirlætislausa risnu af
landsins hálfu, milli manna úr
setuliðinu og íslendinga, þann-
i’g, að saman nái til viðtals og
kynningar, verkfræðingar, hag-
fræðingar og bændur, skip-
stjórnarmenn, læknar, kennar-
ar, blaðamenn, guðfræðingar
o. s. frv.
í gær lauk talningu atkvæða í sjö kjördæmum. í dag
fer fram talning á nokkrum stöðum, en fullra úrslita
er þó ekki að .vænta fyrr en á laugardag.
Athyglisverðustu ú,rslitin, sem kunn urðu í gær, voru
á Snæfellsnesi. Stríðsgróðaklíkan hafði beitt þar öll-
um hugsanlegum klækjum og aðferðum, en líklegt þótti
samt, að Snæfellingar myndu ekki láta hana véla sig.
Raunin var önnur. Einn mikilhæfasti þingmaðurinn
féll fyrir óreyndum piltungi úr Reykjavík. Slík úrslit
eru talandi tákn um nauðsýn þess, að valdi stríðsgróða-
herranna verði settar þær skorður, að svipuð óhæfuverk
geti ekki endurtekizt.
Úrslitin, sem urðu kunn í gær, fara hér á eftir:
Erlciít yfirlit 22. október:
Helja Japanir senn
innrás í Indland?
Geta Rússar halslið nppi vetrarsókn?
Fleipri Sveins Ben.
svarað
Sveinn Benediktsson bætlr
við nýjum ósannindum um síld-
armjölsmálið í Mbl. í gær.
Sveinn semur um það langan
reifara, að hann hafi átt upp-
tökin að því, að síldarmjöls-
birgðir voru hafðar í landinu
síðastliðinn vetur. Til þess að
örðugra verði að hrekja lyga-
þvætting hans, vitnar hann í
dauðann mann. Annars kemur
það engum á óvart, sem hefir
reynt drengskap Sveins, þótt
hann reyni að eigna sér ann-
arra verk. í þessu tilfelli reynir
hann að eigna sér verk Her-
manns Jónassonar.
Þá ber Sveinn á móti því, að
hann hafi reynt að koma í veg
fyrir, að bændum yrði selt síld-
armjöl með vægu verði í fyrra.
, Jafnvel Ólafi Thors blöskrar þá
svo framkoma Sveins, að hann
fékk samþykki Hermanns Jón-
assonar fyrir að víkja verk-
smiðjustjórninni frá, ef hún
beygði sig ekki skilyrðislaust
fyrir ákvörðunum ríkisstjórn-
arinnar i þessum efnum.
Sveinn er að heita ritstjóra
Tímans verðlaunum, ef hann
útvegi vottorð um hin ýmsu
smánarverk, sem Sveinn hefir
unnið. Ritstjóra Tímans finnst
Sveinn svo smá og ómerkileg
persóna, að ekki sé hægt að
taka á móti verðlaunum frá
honum. Þess vegna kýs hann að
verða af þessum verðlaunum,
þótt auðvelt væri að vinna til
þelrra.
Vestur-Skaftafellssýsla:
Kosinn var Sveinbjörn Högna-
son (F) 437 (460), Gísli Sveins-
son (S) 410 (378), Runólfur
Björnsson (Sós.) 38 (H. S. 21).
Landlisti Alþfl. 3 (G. B. B. 13).
Rangárvallasýsla:
Kosnir voru Helgi Jónasson
(F) og Ingólfur Jónsson (S).
A-listi fékk 9 (16), B-listi 839
(971), C-listi 27 (8), D-listi
778 (820).
Gullbringu- og Kjósarsýsla:
Kosinn var Ólafur Thors (S)
1266 (1247), Þórarinn Þórarins-
son (F) 349 (334), Guðm. I.
Guðmundsson (A.) 577 (548),
Guðjón Benediktsson (Sós.) 280
(215).
Snæfellsness- og Hnappadalss.:
Kosinn var Gunnar Thorodd-
sen (S) ' 762 (578), Bjarni
Bjarnason (F) 726 (648), Guðm.
Vigfússon (Sós.) 86 (60), Ólaf-
ur Friðriksson (A) 81 (158).
Strandasýsla:
Koslnn var Hermann Jónas-
son (F) 569 (526), Pétur Guð-
mundsson (S) 185 (210), Björn
Kristmundsson (Sós.) 92 (58).
Landlisti Alþfl. 0 (9).
V estur -Húnavatnssýsla:
Kosinn var Skúli Guðmunds-
son (F) 348 (415), Guðbrandur
ísberg (S) 215 (246), Skúli
Magnússon (Sós.) 69 (E. E. 54).
Landlisti Alþfl. 20 (A.K. 26).
Vestur-ísaf jarðarsýsla:
Kosinn var Ásgeir Ásgeirsson
(A) 384 (460, Halldór Krist-
jánsson (F) 351 (345), Torfi
Hjartarson (S) 350 (B. J. 197),
Guðm. Össurarson (Sós.) 20.
Landlisti Sós. 10.
Forsætisráðherrann
braut kosníngalögin
í kosningalögunum er bann-
að að hafa auglýsingar eða á-
skoranir, sem feli í sér áróður,
á kjörstað eða í næsta nágrenni
hans. Þetta ákvæði var brotið
af forsætisráðherranum á flest-
um eða öllum kjörstöðum í
kjördæmi hans. Á öllum kosn-
ingabílum hans var borði með
áletruninni: Kjósið Ólaf Thors.
Það er ekki óglæsilegt fyrir
þjóðina að hafa íorsætisráð-
herra, sem á þennan og annan
líkan hátt heldur lögin í heiðri.
í boði hjá hershöíðingja
Bandaríkjanna
Hér birtist mynd, er tekin var af blaðamönnum í boði hjá
C. H. Bonesteel, hershöfðingja Bandaríkjahersins á íslandi,
þann 8. þ. m. Mennirnir á myndinni, talið frá vinstri, eru:
Kristján Guðlaugsson, ritstj., Einar Olgeirsson, ritstj., Valtýr
Stefánsson, ritstj., Colonel Jones, Benedikt S. Gröndal, blaða-
maður, Arnaldur Jónsson, blaðamaður, C. H. Bonesteel, hers-
höfðingi, Jónas Þorbergsson, útvarpsstjóri, fvar Guðmunds-
son blaðamaður, Mr. Porter McKeever, blaðafulltrúi.
Orrustan um Stalingrad geis-
ar enn. Þjóðverjar vinna á hægt
og bítandi og hafa m. a. náð
allstóru landsvæði meðfram
Volgu. Mikill hluti borgarinnar
er þó enn á valdi Rússa og vörn
þeirra e þar enn hin harðvítug-
asta. Það er því enn ekki séð,
hvort þeir verða hraktir þaðan
fyrir veturinn.
í Kákasus heldur styrjpldin
áfram, án stórbreytinga. Þjóð-
verjar vinna hægt á, en engu
þýðingarmeiri sigra hafa þeir
unnið þar um alllangt skeið.
í ræðu, sem Hitler flutti ný-
lega, gaf hann til kynna, að
Stalingrad væri lokamark sum-
arsóknarinnar hjá Þjóðverjum.
Ummæli hans mátti helzt skilja
á þann veg, að hann teldi Rússa
sama og úr leik eftir að Stal-
ingrad væri fallin og samband-
ið milli suðurherja og norður-
herja Rússa rofið.
En víða annars staðar er
þetta mjög dregið í efa, m. a.
í tyrkneskum blöðum. Þau varpa
fram þeirri spurningu, hvort
það megi ekki raunverulega
teljast ósigur hjá Þjóðverjum,
ef þeir ná ekki meiri árangri af
sumarsókninni en að taka Stal-
ingrad. Þeir verði þá að búa sig
undir nýtt. vetrarstríð og nýja
sumarsókn í Rússlandi. En á
meðan eflast óvinir þéirra í
vestri jafnt og þétt.
Hefja Rússar sókn i vetur,
líkt og seinasta vetur, ef árang-
urinn af sumarsókn Þjóðverja
verður ekki öllu meiri en þegar
er orðið? Þetta er spurning, sem
allmikið er nú rædd í erlendum
blöðum.
Ýmsir telja að varaliðið, sem
Vorosiloff marskálkur hafi verið
að æfa, sé enn ekki komið til
sögunnar. Rússar ætli sér að
beita þessu liði í vetrarsókn.
Aðrir telja vetrarsókn hjá
Rússum ólíklega. Þjóðverjar
hafa nú miklu traustari varnar-
línur en síðastl. vetur. Rúss-
neski herinn hefir goldið mikið
afhroð síðan þá. Skortur á ýms-
um nauðsynjum verður miklu
tilfinnanlegri hjá Rússum í vet-
ur en síðastl. vetur. í sumar
hafa þeir misst sum frjósöm-
ustu landbúnaðarhéruðin. Vetr-
arsókn Rússa er því ekki senni-
leg.
Hins vegar má telja víst, að
nábúar Rússa, Japanir, séu nú
í miklum sóknarhug. Þeir hafa
lagt innrás í Síberíu á hilluna.
Það virðist .óhikað benda til
þess, að Indland sé næsta tak-
mark þeirra. Á sumrin blása þar
stöðugir suðvestan vindar, sem
torvelda hernaðaraðgerðir. Sá
tími fer nú 1 hönd, að vindstað-
an breytist og skapast þá betri
sóknarskilyrði fyrir Japani.
Þess vegna er ekki ólíklega til-
getið, að brátt muni berast auk-
in tíðindi frá þessum stöðum.
Andstaða Indverja gegn Bret-
um, er Japönum áreiðanlega
aukin hvatning til að freista
innrásar i Indland.
Það þykir sýnt, að Japanir
ætli að stjórna hinum her-
numdu þjóðum hyggilegar en
Þjóðverjar. Þeir veita þeim
meira frjálsræði, enda eiga þeir
ólíkt betri aðstöðu, þar sem
þessar þjóðir voru undirokaðar
áður og Japanir þurfa ekkl að
veita þeim mikið frelsi til þess
að geta sýnt þeim, að þær hafi
verið leystar úr fjötrum. Það er
harmsaga, sem þó verður að
viðurkennast, að Japanir virð-
ast hafa styrkt aðstöðu sína
meðal hinna hernumdu þjóða
með því að sýna þeim meiri til-
litssemi á ýmsan hátt en þær
voru vanar af fyrri húsbændum
sínum. Sá áróður Japana, að
þeir hafi frelsað þær undan oki
hvíta mannsins, fær góðan
hljómgrunn. Helzt munu þó
Filippseyingar vera undantekn-
ing í þessum efnum, en á Mal-
ajaskaganum og í Burma, þar
sem Bretar réðu, virðast íbú-
arnir frekar orðið fylgja Japön-
um en Bandamönnum að mál-
um.
. I
A Salomonseyjum virðist draga
til stórtíðinda. Japanir hafa
sent mikinn flota til Guadal-
canaleyjarinnar, þar sem er
bezti flugvöllur eyjanna. Hafa
þeir sett þar lið á land, en ekki
hefir enn komið til landbardaga
milli þess og Bandaríkjamanna.
Hvernig líður ióiki
í Danmörku?
Ummæli Christmas-Möllers.
(Grein þessi er úr danska
blaðinu Frit Danmark, 30. júlí
s.l., en það er gefið út í Lun-
dúnum.)
Ég hefi oft verið spurður að
þvi, hvort fólk ætti við hungur
og kulda að búa í Danmörku.
Því má svara ákveðið neit-
andi. Fátæklingar eiga jafnan
því erfiðara, sem dýrtíð er meiri,
en það er gert mikið tll þess að
létta undir með þeim, sem verst
eru settir. Fólk, með miðlungs-
tekjur kemst af, svo að það
getur borðað nægju sína, en
fæðið er lélegra en áður. Smjör-
og sykurskammtur er nægileg-
ur, brauðið er I knappara lagi,
einkum fyrir erflðismenn og
drengi, sem eru að vaxa.
Það fæst nóg af mat. Hitt er
vafasamara, hvort tekjur fjöl-
skyldunnar hrökkva fyrir út
gjöidunum. Og því er haldið
fram, að dagsfæði almennings
hafi rýrnað um h. u. b. 10 hita
einingar frá því, sem áður var,
en þá vaf það líka yfirfljót
anlegt.
Enginn efi er á þvi, að al-
menningur í Danmörku á við
betri kjör að búa en í nokkru
öðru landi, sem Þjóðverjar hafa
þertekið.
Eldsneyti er af skornum
skammti. Hver fjölskylda í
bæjunum fær að minnsta kosti
20 hektólítra af innfluttu elds-
neyti á mánuði. Til sveita verð
ur að komast af með heima-
fengið eldsneyti (brenni og mó)
þrátt fyrir frosthörkur I fyrra
vetur, er varla ástæða til að
segja, að fólk hafi liðið vegna
kulda.
En í þessu efni má búast við
mun lakari afkomu í vetur. Gas
verður skammtað, meðal ann-
ars, og bendir það eindregið á
erfiðleika Þjóðverja um fluttn
inga og kolaframleiðslu.
New York, 20. október — Finn
ar hafa verið sviptir öllum að
dráttarmöguleikum sínum, seg
ir 1 frétt frá Helsinki, sem kom
hingað frá Sviss í dag.
Finnski iðnaðurinn hefir
lamast vegna tjóns þess, sem
Finnar hafa beðið og vegna
þess að fleiri og fleiri menn
konur og börn hafa verið köll
uð til herþjónustu síðastliðið
ár, segir í fréttinni. Skortur er
á matvælum, og skófatnað e
alls ekki hægt að fá. Leigubíl
ar og vörubílar eru fyrirbrlgði
fortíðarinnar.
Fréttir frá Stokkhólmi herma,
Á víðavangi
„SJÁLFSTÆÐISFLOKKURINN
BER í SÉR DAUÐAMEIN . . .
Þetta er dómur Árna frá Múla,
i síðasta blaði Þjóðólfs, um hið
hrynjandi hús Sjálfstæðis-
flokksins, sem hann bjargaði
sér úr á elleftu stundu.
Árni gerir „stjórnarbylting-
inguna“ í Morgunblaðinu að
umtalsefni, þegar nokkrir harð-
hentir fésýslumenn hnoðuðu
Valtý skinninu upp í horn og
gerðu hann að pólitískum nið-
ursetningi í sínu eigin blaði.
Hér í blaðinu hefir áður ver-
ið sagt greinilega frá „Morgun-
blaðsplönum“ Sveins í Völundi.
Sjálfstæðisblöðin hafa aldrei
minnzt á þetta einu orði, en nú
staðfestir Árni í Múla frásögn
Tímans, enda má hann gleggst
um vita. Kemst hann svo að
orði í Þjóðólfsgrein sinni:
„Sjálfstæðisfiokkurinn ber í
sér dauðamein hverskonar ó-
heilinda. Mörg undanfarin ár
hefir verið mesti reipdráttur
milli heildsalavaldsins annars
vegar og útgerðarvaldsins hins
vegar. Útgefendur Morg'unblaðs-
ins hafa verið sáróánægðir með
alla pólitík Ólafs Thors og Ja-
kobs Möllers. Sveinn Sveinsson,
sem er einarðlegur maður og
talsvert íhlutunarsamur um
starf flokksins, taldi sig hafa
fengið aðstöðu til að beina mál-
efnum hans til heilbrigðara
horfs, eftir að " hann ásamt
nokkrum öðrum valdamestu
mönnum verzlunarstéttarinnar
hafi náð fullum umráðum yfir
Morgunblaðinu.
Enginn hefir séð neinn árang-
ur af þessum miklu áformum.
Eigendurnir hafa daglega hitzt,
ákaflega íbyggnir og haldið að
þeir væru að rækja fyllstu
þegnskaparskyldu sína við land
og þjóð með því að nudda tím-
unum saman um það, hvað
málgagn þeirra væri lélegt.“
Þannig stangast heildsala- og
útgerðarvaldið í Sjálfstæðis-
flokknum. — Að öðru leyti er
þar „stétt með stétt!“
EKKI ..KLOFNING“, \
HELDUR „GLIÐNUN.“
Vísir er ekki vel ánægður með
heimilishætti á kærleiksheimili
íhaldsins. Segir blaðið svo í for-
ustugrein sinni í gær: „Þótt
ekki sé um klofning að ræða,
er augljóst, að alvarlega horf-
ir, ef ekki verður á breyting til
batnaðar á næstu árum. Flokk-
urinn má ekki við fylgistapi hér
í höfuðstaðnum, ef hann á að
halda meirihluta og ráða sem
fyrr mestu um stjórn bæjar-
málefnanna".
Loks huggar blaðið sig með
því, að „takist vel til um flokks-
stjórnina og verði öll sundur-
þykkja niður kveðin“, þá muni
flokkurinn ekki klofna. — Þetta
er víst líka rétt hjá blaðinu.
Sjálfstæðisflokkurinn er of inn-
viðaveikur til að klofna, —
hann gliðnar bara og koðnar
niður smátt og smátt.
S T Ö K U R .
Bændur marga færa fórn,
fárra gæða njóta.
Ráðalaus er ríkisstjórn,
reynir ei neitt til bóta.
Á því kann hún engin skil,
er það þjóðarhneisa.
Skortir vit og vilja til
vandamál að leysa.
að Svíar hafi verið beðnir um a
greiða ennþá meir fyrir flutn
ingum þýzkra hermanna ur
landið, ef til kæmi að Banda
menn gerðu árás á Noreg.
Brezka fréttastofan skýrí
frá því, að greinina í blaðinu
Stokkhólmi hafi Georg Brant
ing, sonur fyrrv. forsætisráð
herra skrifað. Branting sagc
enn fremur, að „fyrirspurnl
hafi komið frá vissum stöðum,
(Framh. á 4. stöu)