Tíminn - 01.12.1942, Side 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
í FORMAÐUR BLAÐSTJÓRNAR: <
| JdNAS JÓNSSON. \
■LTG’’ ^
FR AMSÓKN ARFLOKKURINN. í
26. áp.
RITSTJ ÓR ASKRIFSTOFUR;
EDDUHÚSI, Llndargötu 9 A.
Símar 2353 og 4373.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Llndargötu 9A.
Sími 2323.
PRENTSMIÐJAN EDDA hJ.
Símar 3948 og 3720.
Reykjavík, þriðjudag'iim 1. des. 1942
Blindir fá sýn:
Ihaldsmenn viðurkenna
að deilumálin beri að
Jónas Jónsson:
Góð grein
eítír heildsaia
Björn Ólafsson heildsali ritaði
nýiega góða grein í blað sitt
Vísi. Hann endurtók það með
sínum orðum, sem Tíminn hef-
ir fullyrt mánuðum saman, að
ekki væri nema um tvennt að
gera fyrir íslendinga: Að lækka
kaup og verð á innlendum af-
urðum eða að láta atvinnuleysið
og neyðina bæta verðbólguna,
m. a. eta upp allar hinar erlendu
innstæður á stuttum tíma.
Björn Ólafsson er eini maður-
inn í öllum þeim þrem nábúa-
flokkum Framsóknarmanna, er
stóðu að því að sleppa dýrtíð-
inni lausri, sem hefir opinbcr-
lega og hreinskilnislega bent á
hver sjálfskapaður voði er hér
fyrir dyrum. En ein svala skap-
ar ekki heilt vor segir erlent
máltæki. Hér þarf meira til.
Neyðarástandið kemur fyrr en
varir, ef samherjar Björns Ól-
afssonar láta vera að koma þús-
undum saman frá eyðileggjandi
þögn um fyrirsjáanleg. hrun og
til þeirra, sem vinna að heil-
brigðum bjargráðum.
* * *
Grein Björns Ólafssonar er
honum mjög til sóma. Hitt er
síður hægt að róma, að hann,
sem er aðaleigandi Vísis, hafði
á launum í þrjú ár hinn óþarf-
asta og óheppilegasta skrifíinn,
Árna Jónsson, sem ritaði svo að
seg ja daglega í Vísi greinar,
sem miðuðu eingöngu að því að
koma á illindum með- þeim
flokkum, srm unnu saman að
bjargráðum landsins. Þó að
Árni Jónsson sé raunverulega
ekki að neinu hafður af nokkr-
um manni, þá veittu eigendur
Visis honum aðstöðu til að sá
fræum sundrungar og upplausn-
ar í hug höfuðstaðarbúa. Nú hef
ir illgresið náð að festa rætur.
Björn Ólafsson lýsir réttilega og
með skilningi þeim akri eins og
hann lítur nú út.
* * *
Hrunið færist nær dag frá
degi. Fyrir nokkru var fullyrt í
blöðum Reykjavíkur, að þörf
væri fyrir atvinnubótavinnu í
Hafnarfirði, og að tala hinna
atvinnulausu skipti hundruðum.
Atvinnuleysi er líka byrjað i
Reykjavík, þó að setuliðið hafi
enn marga menn í sinni þjón-
ustu og vinna sé hafin við hita-
veituna.
(Framh. á 4. slSu)
Nýr sendiherra
Breta á Islandí
Edward Henry Gerhard Sep-
hard hefir verið skipaður sendi-
herra Breta á íslandi.
E. H. G. Sephard er 56 ára
gamall. Hefir hann lengi starf-
að í utanríkisþjónustu Breta, t
d. í Ameriku, Liberíu, Frakk-
landi og Lithauen. Hann var í
Danzig seinustu þrjú árin fyrir
styrjöldina og í Amsterdam frá
ófriðarbyrjun og þar til Hol
land féll.
Undanfarið hefir hann verið í
sérstökum erindagerðum í New
York fyrir stjórn sina.
leggja til hliðar
Þeír viðurkenna eínnig að óstjórn Olais
Thórs sé að eyðileggja atvinnuvegina
Það hefir alltaf þótt gleðilegt, þegar blindir hafa fengið
sýn. Þess vegna er á margan hátt gleðilegt að lesa blöð
íhaldsmanna um þessar mundir. Þar er þess nú stöðugt
krafizt, að flokkarnir leggi ágreiningsmálin á hilluna og
sameinist um lausn brýnustu vandamálanna.
Jafnframt er ógnum dýrtíðarinnar lýst með hinum
dökkustu orðum og hrun alls atvinnulífs talið á næstu
grösum, ef skjótar úrbætur fást ekki.
Þetta hvorttveggja stingur legri gullöld og allt skraf um
fullkomlega í stúf við það, sem dýrtíð væri út í bláinn. Sama
íhaldsblöðin sögðu um þessi mál sagan var endurtekin af íhalds-
síðastliðið vor og sumar.
Þau gerðu gys að því, þeg-
ar Framsóknarmenn reyndu að
sameina flokkana í aprilmánuði
í vor um lausn dýrtíðarmálsins.
Þau gerðu aftur gys að sams
konar tilraun Framsóknar-
flokksins í ágústmánuði í sum-
ar. Það var kallað ofbeldi og
óskammfeilni af Framsóknar-
flokknum, þegar hann beindi
þeim tilmælum til hinna flokk-
anna að leggja kjördæmamálið
og önnur ótímabær deilumál á
hilluna og sameinast um lausn
dýrtiðarmálsins í þess stað.
Þá gat ekki að lesa í Mbl. um-
mæli eins og þessi, er voru í for-
ustugrein blaðsins siðastliðinn
föstudag:
„Flokkarnir verða að leggja
sérmál sín á hilluna, en beina
öllum kröftum að' úrlausn þeirra
verkefna, sem yfirstandandi al-
vöru- og hættutímar krefjast.
Þetta er það eina sjónarmið,
sem flokkarnir eiga að hafa, ef
þeir á annað borð eru köiiun
sinni trúir.“
Undir þessi ummæli munu
Framsóknarmenn taka. Þetta
hefir alltaf verið stefna þeirra
síðan str-íðið hófst. Dýrtíðin
væri nú minni og afkoma at-
vinnuveganna betri, ef Sjálf-
stæðisflokkurinn hefði haft
þetta sjónarmið í vor og sumar,
lagt sérmál sitt, kjördæma-
breytinguna, til hliðar í bili og
staðið áfram að dýrtíðarráð-
stöfunum þeim, sem samkomu-
lag var orðið um og hafði stöðv-
að dýrtíðina í fimm mánuði.
áií sjá þeir líka afleið-
ingarnar af stjórnar-
stefnu Ólafs Tbors.
Þá eru lýsingar íhaldsblað-
anna nú á ógnum dýrtíðarinn-
ar harla ólíkar skrifum sömu
blaða um þessi mál í vor og
sumar. Allar aðvaranir Fram-
sóknarmanna um það, hvernig
fara myndi, var kallaður rógur,
afbrýðisemi o. s. frv. Málunum
var alveg borgið undir hinni
traustu forustu Sjálfstæðis-
flokksins. Andrúmsloftið var
einmitt orðið heilnæmara, lausn
málanna greiðari, þar sem
Framsóknarmenn voru farnir
úr stjórninni.
Meira að segja fyrir haust-
kosningarnar kepptust íhalds-
menn við að predika, að engin
hætta væri á ferðum. í útvarps-
umræðunum sagði Pétur Magn-
ússon, að krónan væri ekki í
neinni hættu. Sigurður Krist-
jánsson sagði, að þjóðin hefði
aldrei lifað meiri og raunveru-
mönnum á framboðsfundunum.
Þessar gyllingar íhaldsmanna
á ástandinu áttu mikinn þátt í
að örva það óheilbrigða kapp-
hlaup kaupgjalds og verðlags,
sem fram fór síðastliðið sumar.
Nú er líka annað hljóð í
strokknum hjá íhaldsblöðunum.
Mbl. segir í forustugrein í Mbl.
á laugardaginn:
„Ofurþungi dýrtíðarinnar er
þegar farinn að koma atvinnu-
(Framh á 4. síðu)
Erlent yfirlit 1. des.:
Styrjöldin og Finnar
Sókn Rússa. — Styr jöldin í i\orður-.\fríku. —
Mikill eldsvoði. — Ræða Churchills.
Um þessar mundir eru þrjú
ár liðin síðan Rússar réðust á
Finnland og ætluðu að koma
þar fótum undir leppstjórn
Kuusinen.
Síðari atburðir hafa sýnt, að
það var einskisverð ástæða hjá
Rússum, að þeir þyrftu að ná
Kyrjálaeiði og Sallasvæðinu
til að tryggja sér betri vígstöðu,
ef ráðizt yrði á þá frá Finn-
landi. Bæði þessi landsvæði létu
þeir af höndum í fyrrasumar
og hafa síðan varizt á rússnesku
landi og getað stöðvað þar all-
ar sóknartilraunir andstæðing-
anna.
Rússar munu nú orðið sjá
eftir hinni tilefnislausu árás á
Finnland. Hefðu þeir látið
Finna í friði, myndu Finnar nú
vera hlutlaus þjóð og Rússar
gætu þá sparað sér að mestu
allan herafla á þessum slóðum.
Með því að neyða Finna til að
leita verndar Þjóðverja, hafa
Rússar stórspillt vígstöðu sinni,
en bætt aðstöðu Þjóðverja.
Það mun tæpast rétt að á-
saka forráðamenn Rússa ein-
göngu um árásina á Finna. Þeir
munu mjög hafa farið eftir um-
sögn finnskra kommúnista, er
töldu þjóðina óska eftir sigri
kommúnismans þar í landi.
Þetta litla flokksbrot á þannig
meginþáttinn í ógæfu Finn-
lands.
Finnar munu áreiðanlega
óska þess, að þeir gætu dregið
sig úr styrjöldinni og hafizt
handa um endurreisnina, þar
sem óvinirnir hafa verið hraktir
úr landi. En eins og Rússar
neyddu þá upphaflega í styrj-
öláina, neyða Þjóðverjar þá nú
til að halda styrjöldinni áfram.
Engin smáþjóð hefir orðið að
leggja meira á sig en Finnar
í þessari styrjöld. Skortur mun
líka sennilega hvergi meiri. Bar-
áttuþróttur og þrautseigja
Finna sannar bezt tilverurétt
þeirra sem sjálfstæðrar þjóðar.
Hvernig, sem hinum miklu
hjaðningaleik lýkur, ber að
vænta þess, að Finnar haldi
og ræki áfram það merkilega
fullu frelsi að honum loknum
viðreisnarstarf, sem gerði þá
víðfræga á árunum 1920—40.
Frá Rússlandi berast þær
fregnir, að sókn Rússa gangi enn
að óskum, bæði á Stalingradvig-
stöðvunum og Reshewvígstöðv-
unum.
Á Stalingradvígstöðvunum er
þýzki herinn, sem sat um Stalin-
grad að mestu umkringdur. í
Stalingrad hafa Þjóðverjar verið
hraktir úr nokkrum hverfum.
Þjóðverjar hafa enn orðið fyrir
miklu manntjóni og hergagna-
tjóni.
Sóknin hjá Reshew virðist
stefna að því, að umkringja þá
borg, sem er eitt aðalvígi þjóð-
verja á þeim slóðum. Láta Rúss-
ar mjög vel yfir sókninni þar.
/ Túnis er enn ekki komið til
verulegra átaka. Bandamenn
nálgast óðum borgirnar Túnis
og Bizetta og hafa rofið allar
landleiðir á milli þeirra. Virðast
(Framh. á 4. siðu)
Matvöruverzlun með nýju fyrirkomulagi
143. blað
Frú Roosevelt talar
í útvarp írá Ameríku
Frú Eleanor Roosevelt, kona
forsetans, mun halda eina
af aðalræðunum i sérstakri út-
varpssendingu til íslands þann
1. desember, sem verður til heið-
urs fullveldisdegi íslands.
Auk ræðu frú Roosevelt, munu
einnig flytja ræður: Thor
Thors, sendiherra íslands í
Bandaríkjunum, hinn heims-
frægi landkönnuður og rithöf-
undur Vilhjálmur Stefánsson,
og öldungadeildarþingmaður
Elbert Thomas frá Utah, for-
maður fræðslu- og atvinnu-
nefndar Öldungadeildarinnar.
Dagskránni verður útvarpað á
stuttbylgjum frá WBOS stöð-
inni Boston kl. 6 eftir Reykja-
víkurtíma. Reynt verður að
endurvarpa dagskránni gegnum
ríkisútvarpið hér.
Hin nýja verzlunarbúð Kron á Vesturgötu 15.
Síðastliðinn sunnudag bauð
framkvæmdastjórn Kaupfélags
Reykjavíkur og nágrennis
fréttamönnum útvarps og blaða
að skoða nýja matvöru- og
kjötbúð, sem félagið hefir opn-
að á Vesturgötu 15 (horni
Garðastrætis og Vesturgötu).
Búð þessi hefir það sameig-
inlegt með öðrum búðum, sem
KRON hefir komið á fót, að vera
smekkleg og viðfelldin útlits, en
það, sem sérstaka athygli vekur
þar, er afgreiðslufyrirkomulagið,
sem er alger nýjung hér á landi.
í stað þess, sem venja er í
búðum, að viðskiptamennirnir
bíði eftir að vera afgreiddir af
búðarfólkinu, afgreiða þeir sig
að mestu sjálfir í þessari nýju
búð.
Vörurnar eru flestar „inn-
pakkaðar“ (kornvörur t. d. í
pokum af mismunandi þyngd)
með verðmiðum hjá, og safna
viðskiptamennirnir vörum þeim,
er þeir ætla að kaupa, í körfu,
sem þeim er fengin að láni um
leið og þeir koma inn í búðina.
Þegar búið er að velja vörurnar,
er farið með þær til gjaldkera
búðarinnar, sem hefir bækistöð
sína í grennd við búðardyr, en
hann reiknar saman hvað þær
kosta og tekur við borgun fyrir
þær.
Það liggur í augum uppi strax
við fyrstu sýn, að þetta fyrir-
komulag er hentugt að því
leyti, að enginn þarf að bíða
eftir afgreiðslu og viðskipta-
mennirnir eiga mjög auðvelt
með að kynna sér hvað til er
af vörum og hvernig þær eru
útlits.
Matvörubúðir af þessu tagi
eru algengar í Ameríku, og
kynnti framkvæmdarstjóri
kaupfélagsins sér tilhögun
þeirra s. 1. vetur. Hafa þær náð
miklum vinsældum þar og
reynst ódýrari í rekstri en aðr-
ar búðir, og er það ekki veiga-
lítið atriði.
KRON hefir undanfarin ár
unnið stórvirki í þágu neyt-
enda i Reykjavík og nágrenni
með áhrifum sínum á vöruverð
og margháttuðum framförum í
rekstri búða sinna. Nýja búðin
við Vesturgötu sýnir, að félagið
er vakandi í þeim efnum ekki
síður nú en áður.
A víðavangi
FYRSTI DESEMBER.
í dag minnast stúdentar full-
veldis landsins, svo sem siður
hefir verið á undanförnum ár-
um. Að þessu sinni talar einn úr
hópi háskólastúdenta af svölum
Alþingishússins. Er það Magnús
Jónsson, stud. jur. Áður hefir
að jafnaði verið til þess kvaddur
einhver landskunnur borgari.
í kvöld sér Stúdentafélag
Reykjavíkur um kvöldvöku i út-
varpinu. Flytur Björn Þórðar-
son lögmaður erindi um sjálf-
stæði íslands.
Fyrsti desember er dagur ís-
lenzkra stúdenta fyrst og
fremst. Er engin ástæða til að
breyta því í framtíðinni, þótt
flest bendi til að saga hans sem
þjóðminningardags sé brátt á
enda.
Seytjándi júní er hátiðisdag-
urinn í meðvitund íslenzku þjóð-
arinnar. Ætti Alþingi nú ekki
að draga það lengur að lög-
helga hann sem þjóðminning-
ardag.
STJÓRNLEYSIÐ.
Gamla rikisstjórnin situr enn.
Fulltrúar flokkanna sitja á ráð-
stefnu, en ekkert virðist ganga
né reka. Landið er í raun og veru
itjórnlaust..
Margir eru orðnir langeygðir
eftir, að ríkisstjóri feli ákveðn-
um mönnum að reyna að mynda
stjórn, til þess að hrífa málið
út úr þeirri ládeyðu, sem það
virðist nú velkjast í.
ÞEIR SKENSA SJÁLFA SIG!
Það er alkunnugt, að nazist-
ar taka sjálfa sig jafnan mjög
hátíðlega. Þeir hefja loftárásir
á varnarlausa borgara í öðrum
löndum og telja það hetjustrið.
En jafnskjótt og þeir verða fyr-
ir hinu sama, tala þeir um ó-
mannúðlega grimmd andstæð-
inganna.
Ósjálfrátt verður manni að
bera þetta saman við skrif Sjálf-
stæðisblaðanna þessa dagana,
er þau tala með miklum fjálg-
leik um, að nú verði allir flokk-
ar að taka höndum saman til að
stöðva dýrtíðina. Þeir verði að
stöðva dýrtíðina. Þeir verði að
leggja flokksmál og deilumál á
hilluna. Orðrétt segir Morgun-
blaðið í forustugrein á laugar-
daginn:
....Ekki er minnsti vafi á því,
að vilji þjóðarinnar er, að
. . flokkarnir leggi sérmál sín og
. .deilumál á hilluna, en taki
höndum saman í því mikla
viðreisnarstarfi, sem nú verð-
ur að hefjast, ef þjóðin á að
verða efnalega sjálfstæð í
framtíðinni. Vissasti vegurinn
til þess að stefna öllu í glötun,
er vissulega sá, ef flokkarnir
fara að draga fram sérmál
sín og setja þau sem skilyrði
fyrir samstarfi."
Þannig skrifar málgagn þess
(Framh. á 4. síöu)