Tíminn - 19.01.1943, Qupperneq 4

28
TlMEVIV, þriðjmlaginn 19. janúar 1943
7. blað
ÚR BÆIVUM
Matsölufélag Reykjavíkur
hefir lækkað verð á fæði um 10%.
Veitingar í veitingahúsum hafa lækk-
að um sama hlutfall.
Kveldúlfur h. f.
hefir gefið 10 þús. kr. tU nýja stú-
dentagarðsins, 10 þús. kr. tU vinnu-
hælis berklasjúklinga og 10 þús. kr. til
iþróttaheimUis íþróttasamband íslands.
Póstmannablaðið,
desemberhefti 1942, er komið út. Efni
er m. a.: Þjóð vor og þegnlyndi, eftir
Sv. G. Björnsson. Eftir 35 ár, eftir
Þorstein Jónsson. Niðurlag greinar
Magnúsar Jochumssonar um 100 ára
afmæli frímerkisins. Skrítin saga, eftir
O. Henry. Öðru þingi B. S. R. B. ný-
lokið. Jólakveðja til póstmeyjanna í
Reykjavík frá Árna Helgasyni sýslu-
skrifara. Fokdreifar o. fl. — Frágangur
blaðsins er hinn prýðilegasti.
Samtrygging ísl. botnvörpuskipa
hefir í tUefni af 20 ára afmæli sínu
efnt tU samkeppni um botnvörpuskip
framtðarinnar. Verðlaunin verða þrenn.
Auglýsing um samkeppni þessa hefir
verið birt hér í blaðinu.
Trúlofun.
Síðastl. laugardag ouinberuðu trú-
lofun sína Kristín Björg Borgþórsdóttir,
Mjósundi 2, Hafnarfirði og Sigurjón
Marteinn Jónsson, Þrándarstöðum,
Kjósarhreppt
Bílslys.
Síðastl. sunnudagskvöld rakst bif-
reið, sem Gunnlaugur Einarsson læknir
stýrði, á annarra bifreið rétt hjá Pól-
unum. Fóru báðar bifreiðarnar út af
veginum. Kastaðist Gunnlaugur út og
lenti í skurði, að nokkru leyti undir
bifreiðinni. Fékk hann snert af heila-
hristing, en ekki er þó talið, að hann
hafi meiðst alvarlega. Bifreið hans
skemmdist mjög mikið.
Hjúskapur.
Síðastl. laugardag voru gefin saman
í hjónaband á Akureyri af síra Friðrik
J. Rafnar. vígslubiskupi, ungfrú Guð-
rún Jónsdóttir á Hótel Goðafoss og
Hákon Bjarnason, skógræktarstjóri.
Hjónaefni.
Trúlofun sína hafa opinberað ung-
frú Stefanía Bjarnadóttir (Jónssonar,
Galtafelli) og Thor Ó. Thórs (Ólafs.
Thors fyrv. forsætisráðherra).
Á KROSSG0TDI
Nýtt brunaslys af völdum olíu.
Síðastliðið föstudagskvöld var
ungur maður, Jónatan Jónsson
frá Eyrarbakka, staddur í vélar-
rúmi bátsins „Stígandi“, sem lá
við bryggju i Keflavík. Var
hann að hreinsa vélina upp úr
steinolíu. Allt í einu kviknaði í
olíunni, sennilega frá lampa,
sem þarna var, og varð véla-
rúmið alelda á svipstundu.
Komst Jónatan út með naum-
indum, allmikið brenndur.
Liggur hann nú á Landspítalan-
um.
Lík fundið.
Nýlega hefir fundizt lík Þórð-
ar Helgasonar, sem hvarf í
Keflavík fyrir jólin. Fannst 'það
við hafnargarðinn þar.
% ,
Alþýðusamband
Austfjarða
hefir nýlega verið stofnað.
Eru í því öll tverkalýðsfélögin
á Austfjörðum. Eitt slíkt fjórð-
ungssamband hefir starfað
undanfarið, á Vestfjörðum.
Bílslys á Akureyri.
Síðastliðinn föstudag varð 5
ára gamall drengur fyrir bif-
reið á Akureyri og meiddist
mikið. Mun drengurinn hafa
hlaupið fyrir bifreiðina. Hann
er sonur Tómasar Jónassonar,
Lækjargötu 6 á Akureyri.
Meiðyrðasekt.
Þóroddur Guðmundsson al-
þingismaður hefir verið dæmd-
ur í hæstarétti í 1200 kr. sekt
fyrir ummæli um síldarútvegs-
nefnd. Hann var dæmdur sam-
kvæmt 108 gr. hegningarlag-
anna.
Erlent yfirlit
(Framh. aj 1. 'siSu)
þetta rökstutt með þvl, að land-
búnaðurinn eigi bezt við Hol-
lendinga og Þjóðverjar þurfi að
fá sem beztan aðgang að Norð-
ursjónum, þar sem þeir ætli sér
að verða mikil siglingaþjóð eftir
styrjöldina.
Þá skýra ítalir frá því, að bú-
ið sé að ákveða stofnun ítalskr-
ar nýlendu í Ukraínu og sé bú-
ið að flytja þangað allmarga ít-
alska landnema. Ekki er þó víst,
að öll þessi áform nái fram-
gangi, þar sem Rússar hafa þeg-
ar tekið aftur nokkur héröð,
sem ítalir áttu að fá.
Móðurmálssjóð-
urinn
Á öndverðu árinu 1913 birt-
ist í „ísafold" ávarp tólf manna
um stofnun minningarsjóðs um
Björn Jónson, ritstjóra og ráð-
herra, sem þá var nýlátinn.
Safnaðist þá nokkurt fé, sem
geymt hefir verið í sparisjóði
síðan. Nú um áramótin hefir
sjóðseignin verið aukin og jafn-
framt ákveðið að skipuleggja
sjóðinn og láta hann taka til
starfa.
Skipulagsskráin er dagsett 14.
jan. 1943 og skal leitað ríkis-
stjórastaðfestingar á henni.
Stofnféð er nú kr. 15.211,08, en
gert ráð fyrir, að sjóðurinn geti
aukizt með gjöfum og á annan
hátt.
í skipulagsskránni segir: „Til-
gangur sjóðsins er að verðlauna
mann, sem hefir aðalstarf sitt
við blað eða tímarit og hefir, að
dómi sjóðsstjórnarinnar, und-
anfarin ár ritað svo góðan stíl
og vandað íslenzkt mál, að sér-
stakrar viðurkenningar sé vert.“
Verðlaununum skal að jafnaði
varið til utanferðar.
Til þessa skal varið % vaxta
af sjóðnum, er safnast hafa.
Landsbanki íslands hefir
fjárgæzlu sjóðsins.
Fyrsta úthlutun verðlauna úr
sjóðnum fer fram á 100 ára fæð-
ingardegi Björns Jónssonar, 8.
október 1946.
Fyrstu sjóðstjórnina skipa, í
samræmi við ákvæði skipulags-
skrárinnar, þessir menn:
Sigurður Nordal, prófessor,
formaður, Björn Guðfinnsson,
lektor, báðir sjálfkjörnir sam-
kvæmt embættisstöðu þeirra,
Benedikt Sveinsson, fyrrv. al-
þingismaður, skipaður af
menntamálaráðherra, Jón
Magnússon, fil. kand., kjörinn af
Blaðamannafélagi íslands, og
Pétur Ólafsson, forstjóri, sonar-
sonur Björns Jónssonar.
Ef einhverjir kunna að vilja
auka sjóðinn með gjöfum, verð-
ur slíkum gjöfum fyrst um sinn
veitt móttaka í Bókaverzlun
ísafoldar, Austurstræti 8,
Reykjavík, og hjá eftirtöldum
blöðum: Alþýðublaðinu, Morg-
unbláðinu, Tímanum, Vísi,
Þjóðólfi og Þjóðviljanum.
Vlðskiptaráðsfrv.
(Framh. af 1. siðu)
ein og án íhlutunar þlngflokk-
anna.
Brynjólfur Bjarnason lagði þá
fram breytingartillögu þess
efnis, að hver þingflokkur til-
nefndi einn mann í ráðið, en
stjórnin skyldi skipa því for-
mann. Tillaga þessi fékk at-
kvæði sósíalistanna þriggja,
aðrir þingmenn annað hvort
greiddu atkvæði á móti henni
eða sátu hjá.
Hins vegar náðist samkomu-
lag við ríkisstjórnina um þá
breytingu á frv., að sett yrði í
það ákvæði þess efnis, að ekki
mætti skipa þá menn í ráðið, er
talizt gætu fulltrúar félaga eða
stétta, sem hefðu sérstakra
hagsmuna að gæta í sambandi
við störf þess.
Þannig breytt var frv. af-
greitt frá Alþingi, eins og áður
segir.
Tlðindi frá Alþingi.
(Framh. af 1. síSu)
íslands skal skipta styrk þessum
milli búnaðarsambanda lands-
ins, aðallega með hliðsjón af
tölu býla á sambandssvæðun-
um.
Búnaðarfélag íslands setur
nánari reglur um notkun fjár-
ins, er ráðherra staðfestir."
í umræðunum sýndi Hermann
Jónasson fram á, að raunveru-
lega væru allir launþegar, sem
væru í fastri stöðu, búnir að fá
þau réttindi, sem frumvarpið
fjallaði um, og í mörgum tilfell-
um meiri réttindi. Hins vegar
tryggði frumvarpið þeim laun-
þegum, sem stunduðu lausa-
vinnu, réttindi, sem þeir hefðu
ekki nú. En fyrst það spor væri
stigið, findist sér rétt* og eðli-
legt, að reynt yrði að skapa
öllum, sem jafnasta aðstöðú í
þessu efni og þess vegna leggði
hann fram áðurgreinda tillögu.
Ef tillaga þessi yrði ekki sam-
þykkt, byggi sveitafólkið orðið
Framfaramál
dreiíbýlisíns
(Framh. af 3. siðu)
Mörgum árum síðar brautzt
ungur bóndi austur í Skafta-
fellssýslu fram úr danskri raf-
magnsfræði án þess að hafa
nokkru sinni lært dönsku eða
annað á skólabekk. Hann hét
Bjarni Runólfsson á Hólmi. Eft-
ir leiðbeiningu bókar þessarar
smíðaði hann að mestu sjálfur
rafstöð á bæ sínum, en fór síð-
an víða um land og setti upp
rafstöðvar fyrir einstaka sveita-
bæi, flestar á árunum kringum
1930. Eru stöðvar Bjarna og
manna hans víða um land og
nægja til ljósa og suðu og hit-
unar, en fáar aðrar stöðvar eru
í sveitum.
Dæmi þessara manna benda
á möguleika til þess að færa
hverjum manni rafmagn. Ef
öllum skildist svo sem þeim,
hvers virði rafmagnið er og
ynnu að því máli með óeigin-
gjörnum dugnaði, mundi næg
raforka, ljós og hiti, dreifast að
hverju býli á fáum áratugum.
VIII. Tvær leiðir.
Jóhannes Reykdal og Bjarni
frá Hólmi vörðuðu sína leið-
in hvor. Það þarf að fara
þær báðar. Reisa stórar raf-
stöðvar fyrir mörg heimili eða
jafnvel mörg héröð, þar sem það
hentar bezt, en einnig smáar
stöðvar fyrir eitt heimili eða fá
saman.
Á síðustu árum hefir áhugi
löggjafarvaldsins beinzt að raf-
orkumálunum, og hefir verið á-
kveðið að leggja fram fé að
ófriðnum loknum. En hér þarf
meira með en fjárloforð. Það
þarf rækilega rannsókn á því,
hversu hentugt sé að raflýsa
hverja sveit landsins. Því fer
fjarri, að sjálfsagt sé að veita
rafmagni frá stórstöðvum um
allar sveitir. Margar stöðvar
Bjarna, sem veittu nægilegt
ljós og hita, voru svo ódýrar, að
rafmagn þeirra er ekki hálfvirði
við það ódýrasta, sem stórstöðv-
ar selja. Á mörg hundruð bæj-
um eru slíkir möguleikar enn
ónotaðir, þar sem nægileg raf-
stöð yrði jafnvel ódýrari en
leiðslan og spennubreytingin
heim að bænum. Ég hygg, að
víða mundi auðvelt og ódýrara
að raflýsa heilar sveitir með
smástöðvum en að leiða þang-
að rafmagn frá stærri stöð.
Aðrar sveitir yrðu óhjákvæmi-
lega að fá allt sitt rafmagn frá
stærri stöð.
Rannsókn þessa máls má ekki
dragast. Þegar á næsta sumri
verður að byrja af fullum krafti,
því áð hér er margra ára verk
fyrir hendi.
Þar, sem bezt henta smá-
stöðvar, veitir raforkusjóður
styrk og ódýr lán, en einstak-
lingar eiga stöðvarnar. Þar, sem
betur henta stærri rafveitur,
reisir ríkið þær og selur raf-
magnið sama verði og í stærstu
kauptún. Raftækjaverzlun rík-
sins á að kaupa allar rafmagns-
vörur í stórkaupum og selja án
álagningar. Allar þær vörur
verða að vera tollfrjálsar.
N. N.
við aðra og verri aðstöðu en
launafólkið.
Bernharð Stefánsson sagði,
að það léki ekki á tveim tung-
um, ða sveitafólkið hefði lengri
vinnutíma en nokkurt annað
fólk hér á landi og þá einkum
sveitakonurnar. Þetta fólk hefði
þvi vissulega mesta þörf fyrir
að njóta orlofs. Þess vegna teldi
hann tillögu H. J. enn sjálf-
sagðari en sjálft frv. •'
Glsli Jónsson og Guðmundur
í. Guðmundsson andmæltu
heldur tillögu H. J. og töldu, að
um þetta atriði bæri að setja
sérstök lög.
Annarri umr. um frv. er enn
ekki lokið, og er því ekki séð,
hvaða afgreiðslu þessi tillaga
fær.
V\ • » < Draglð ekkl lengur að
JlIQl gerast áskrifendur að
Dvfil, þessu sérstæða
tlmariti i islenzkum bókmenntum. —
Ykkur mun þykja vænt um Dvfil, og
því vænna um hana sem þið kynnizt
henni betur.
Vinniif ötullega fgrir
Tímann.
Ilnvífla ueröli)
Hambro um friðarmálin.
New York. — Dr. C. J. Ham-
bro, forseti norska þingsins og
fyrverandi forseti Þjóðabanda-
lagsins, sagði nýlega í útvarpi
til amerísku þjóðarinanr, að
lykillinn að heimsfriði lægi í
því, hversu mikinn mátt þjóða-
handalag það, sem kemur eftir
þetta stríð, hefir til þess að
halda á friði.
Dr. Hambro, sem skrifaði fyr-
ir nokkru bókina „Hvernig á að
ná friði“, sagði:
„Ég álít, að næsta þjóða-
bandalag ætti að hafa vald til
þess að koma á hvers konar
refsiaðgerðum, sem nauðsyn-
legar kunna að þykja til þess
að hefta glæpaþjóðir, sem ögra
mannlegum rétti. Bandalagið á
einnig að hafa rétt til þess að
ákæra stjórn þá, er fyrir árás-
um stendur. Svo ætti þjóðin að
vera frjáls um að kjósa þá rík-
isstjórn, sem það vill lúta. Þjóð-
irnar vita, hverja þær vilja láta
stjórna sér, og þeir munu
stjórna á komandi árum. Heim-
ur öryggis og sérréttinda hinna
fáu er jafn dauður og miðald-
irnar. Héðan í frá verða allar
þjóðir, stórar og smáar, að vinna
saman fyrir hagsmunum allra.“
(Frá ameríska blaðafulltr.).
Skipasmíðar í Bandaríkjunum.
Washington. — Roosevelt for-
seti hefir tilkynnt, að 1942 hafi
amerískar skipasmíðastöðvar
smiðað átta milljónir og 90
þús. smálestir kaupskipa. Áætl-
unin fyrir árið var 8 milj. smál.
(Frá ameríska blaðafulltr.).
Endurreísn bífreíða-
eínkasölunnar
Frumvarpið um endurreisn
bifreiðaeinkasölunnar var til 2.
umr. í neðri deild í gær.
Fjárhagsnefnd deildarinnar
hafði þríklofnað um frv. Skúli
Guðmundsson og Ásgeir Ás-
geirsson lögðu til að frv. yrði
samþykkt óbreytt, Jón Pálma-
son og Ingólfur Jónsson lögðu
til að það yrði fellt, Einar Ol-
geirsson gerði það að skilyrði
fyrir fylgi við frv., að úthlutun-
arnefnd bifreiða yrði þannig
skipuð, að Alþingi tilnefndi tvo
fulltrúa, en bifreiðastjórafélög-
in í Reykjavík einn. í frv. er
lagt til, að Alþingi kjósi alla
fulltrúana.
Við umr. í gær tók Einar til-
lögu sína aftur til 3. umræðu.
Var frv. vísað til 3. umr. gegn
atkvæðum íhaldsmanna.
Víðivangur.
(Framh. af 1. slSu)
nokkurn hátt hina algerðu stað-
hæfingu yðar.
En svo þekkið þér „fátækar
fjölskyldur, sem höfðu ókeypis
gnægtir af þess konar kjöti, sem
við nefnum fyrsta flokks mat,
en þeir (Bretar) töldu sorp.“
Út af þessum staðhæfingum
um hina fátæku kunningja yð-
ar, þykir rétt að beina til yðar
þeirri spurningu, hvernig kjöt-
ið hafi komizt í þeirra hendur:
1. Tóku þeir það af sorp-
haugum brezka setuliðsins?
2. Var þeim fært það að gjöf,
og af hverjum þá?
Úr því að þér hafið tekið yður
fyrir hendur, með aðstoð
manna, sem ekki verða að þessu
sinni nefndir á nafn, að sanna
það, að íslenzkt kindakjöt sé
„viðbjóður" og „sorp“, munuð
þér varla telja eftir yður að
gera fulla grein fyrir því, hvern-
ig hinir fátæku vinir yðar kom-
ust yfir þennan „viðbjóð“, sem
þeir lögðu sér til munns. Að
öðrum kosti munuð þér varla
komast undan þeim dómi allra
siðaðra manna, að þessi kjöt-
skrif yðar séu það heimskuleg-
asta og viðbjóðslegasta, sem
birzt hefir í nokkru íslenzku
blaði.
TILGANGUR
KILJANS.
Blað sósíalista, Þjóðviljinn,
hefir margsinnis farið hjart-
næmum orðum um „vinstri
samvinnu", þ. e. samvinnu Sós-
íalista, Alþýðu- og Framsóknar-
flokksins um ríkisstjórn. Ein
GAMLA BÍÓ ~.---
Hardy-feðgarnír
(Judge Hardy and Son).
MICKEY ROONEY,
LEWIS STONE,
ANN RUTHERFORD.
Sýnd kl. 7 og 9.
Kl. 3Y2—6%.
Rauðskinnarnir koma!
-Valley of the Sun).
Lucille Ball - James Craig
Börn fá ekki aðgang.
----—— NÝJA BÍÓ
,,Penny
Serenade“
Stórmynd leikin af:
IRENE DUNNE
og
CARY GRANT.
Sýnd kl. 4, 6,30 og 9.
Fyrsta flokks minkabúr til sölu
fyrir 20 fullorðin dýr
og 90 hvolpa, eins og
myndin sýnir. Fylgt
geta ca. 10 tríó af
fyrsta flokks minkum.
Tilboð í minkabúrið og
minkana, sitt í hvoru
lagi, séndist afgreiðslu
blaðsins fyrir lok þessa
mánaðar auðkennt:
XXX.
7
Ennþá nokkrar birgðir af HAMP-FISKILÍNUM, 5 punda, 60
faðma, nótateinum (tjargaður hampur), 1%”, 1%” dragnóta-
tóg (sisal), 2%.
Aðrar tegundir VEIÐARFÆRA væntanlegar með næstu ferðum.
Magni Guðmundsson, heildv.
LanjsSavegiur 11. - Sími 1676.
Flngferðir
Þar til öðruvísi verður ákveðið mun flugferðunum verða hagað
svo sem hér segir:
Til AKUREYRAR — hvern mánudag, miðvikudag og föstudag.
Til HORNAFJARÐAR — annanhvern þriðjudag.
Flugfélag tslands h.f.
Gasstöð Reykjavíkur
óskar eftir tilboði í Gaskolafarm. — Nánarl upplýsingar hjá
gasstöðvarstjóranum.
höfuðiðja sósíalista er að senda
öðrum flokkum tilboð um sam-
vinnu við öll möguleg og ó-
möguleg tækifæri. Síðan eru
„tilboðin“ birt í Þjóðviljanum
að því viðbættu, að Framsókn-
ar- og Alþýðuflokkurinn vilji
ekki samvinnu, hvernig sem
sósíalistar leggi sig fram af
hjartans innstu alúð og hrein-
skilni. Þess vegna sé ekki um
•annað að gera en að efla sósí-
alista til að koma „íhaldinu“
fyrir kattarnef.
Nú hafa Framsóknar- og Al-
þýðuflokkurinn látið það eftir
sósíalistum að kanna einlægni
þeirra og samstarfsvilja.
En þá vandast málið. Flestir
kjósendur sósíalistaflokksins
hafa stutt hann vegna þess, að
þeir trúðu á skrafið um
„vinstri" samvinnu, og eitthvað
af þingmönnum flokksins munu
líka hugsa þannig. En gamla
kommúnistaklíkan vill enga
samvinnu í raun og veru. Þeir
gera allt til að hindra hana,
þegar á reynir. Einn þessara
manna er Kiljan. Þess vegna
hugkvæmist honum einmitt nú
að skrifa í Þjóðviljann um
„viðbjóðinn“ og „sorpið“, sem
íslenzkir bændur hafi á boð-
stólum handa „fátækum“ vin-
um Kiljans. Með því ætlast
hann til að reita svo marga af
Framsóknarmönnum til reiði
og fyrirlitningar, að þeir rísi
upp og kveði upp úr með það,
að samvinna við slíkan óaldar-
lýð komi aldrei til greina. Þann-
ig ætla byltingarmennirnir í
sósíalistaflokknum að koma á-
byrgðinni af sér og hvítþvo sig
hjá kjósendum.
Þetta er tilgangurinn með
þvættingi Kiljans um málefni,
sem hann hefir ekki fremur vit
á en karlinn í tunglinu.
Leidréttlng-
ÍSLENDINGASAGA HIN NÝJA.
í grein G. G. í 4. tbl. Tímans
um íslendingasögu hina nýju,
voru þrjár slæmar prentvillur.
í upphafi greinarinnar átti að
standa: „Bókaútgáfa ríkisins
(menntamálaráð og Þjóðvina-
félaglð) hefir nú með höndum
að efna til nýrrar íslendinga-
sögu o. s. frv.“ Þar, sem lýst er
II. kafla bókarinnar (17. öld)
átti að standa: „Skólahald, trú-
mál, fræðimennsku, skáldskap
0. s. frv.“ Seint í greininni, eftir
að minnst er á galdrabrennur,
átti að standa: „Þá var fyrir
skömmu (1564) Stóridómur i
lög leiddur o. s. frv.“
Egill Sijjnrgcirsson
haa#t;arétta .nálaflutnlngsmaður
Austurstræti 3 — Reykjavfk
Vinnið ötullega fgrir
Tímann.