Tíminn - 02.07.1943, Blaðsíða 3

68. blað
TtlUrViV föstwdaginn 2. jalí 1943
271
Ragnar H. Blöndal
látinn
Hann andaðist 28. þ. m. eftir
stutta legu á sjúkrahúsi, aðeins
43 ára gamall.
Ragnar var sonur Hannesar
Blöndals skálds og konu hans,
Soffíu. Hann var um hríð verk-
smiðjustjóri á Álafossi, þá verzl-
unarstjóri við Verzl. Egils Ja-
coþsen, en keypti síðan Brauns-
verzlun og rak hana undir eig-
in nafni síðustu árin.
Ragnar var maður fríður sín-
um, dregilegur og vinsæll.
B Æ K U R
Sven Hedin: Ósigur og
flótti. í umróti kín-
verskrar borgarastyrjald-
ar. Hersteinn Pálsson ís-
lenzkaði. Prentað í ísa-
foldarprentsm. 1943. 244
bls. Verð kr. 44 í bandi.
Ferðasögur eru nú að verða
meira eftirsótt lestrarefni hér
á landi en nokkru sinni fyrr.
Er ekki ósennilegt, að daglegar
fréttir af vopnaviðskiptum í
sókn og vörn um allan heim eigi
sinn þátt í þessu. Lönd og stað-
ir, sem varla hafa heyrzt nefnd
áður og varla er getið um í
neinni landafræði verða allt í
einu vettvangur, þar sem bar-
izt er um örlög mannkynsins að
heita má. Er undarlegt, þótt
hugsandi menn, sem verða að
sitja á sínum stað, reyni að
komast upp á það að, ferðast í
anda um fjarlæg lönd og kynn-
ast ókunnum lýðum undir leið-
sögn sannfróðra og kunnugra
manna? — Ef til vill eru menn
líka að þreytast á að lesa sí-
felldar uppsuður af kynórum
lélegra eða miðlungsrithöfunda,
erlendra sem innlendra. Og fá-
ir munu harma, þótt markað-
urinn þrengist eitthvað fyrir
slíka „handiðn", nema fram-
leiðendurnir sjálfir.
Ósigur og flótti er fyrsta bindi
af þremur, er segir frá för Sven
Hedins frá Nanking til Mið-
Asíu í árbyrjun 1934. Hafði kín-
verska stjórnin falið honum að
stjórna leiðangri, er skyldi mæla
fyrir tveimur bílvegum milli
Kína og landflæmis þess, er
telzt til Kína norðan Tíbets og
sunnan Asíulanda Rússa. Um
landflæmi þetta kvíslast miklir
fjallgarðar, en milli þeirra eru
sendnar eyðimerkur, sem mikl-
ar ár falla um frá fjöllunum,
unz þær hverfa í sandinn og
mynda þar lón og votlendi. Á
þessu svæði er kynjavatnið Lop
Nor, sem hefir flutt sig til, svo
að heil borg, Lou-lan, hefir nú
orpizt sandi, en hún stóð við
hið forna stöðuvatn. Margir
hafa haldið því fram, að vatnið
hafi horfið, af því að loftslag
hefir breytzt á þessum slóðum.
Þetta er sprottið af jarðfræði-
legri vanþekkingu. Hið forna
vatn hefir fyllzt upp af fram-
burði ánna, þær hafa breytt
um farveg, alveg eins og íslenzk-
ar jökulár og safnazt í lón á
öðrum stað nokkru austar. Um
lönd þessi lá ævaforn úlfalda-
vegur, allt vestur að Miðjarðar-
hafi fyrir 2000 árum. Kallar
Sven Hedin hann Silkibrautina,
og um hana fjallar annað bindi
ferðasögunnar. — Þriðja bind-
ið fjallar um Lop-Nor-vatnið og
ferðalög leiðangursins á þeim
slóðum.
Á landflæmi þessu búa marg-
ir fjarskyldir þjóðflokkar, Kín-
verjar, Tyrkir og talsvert af
Rússum. Þeir eru sundurleitir
mjög að skaplyndi og trúar-
brögðum og berast oft á bana-
spjótum.Ævintýramenn hafa oft
gert uppreisn, lagt landið undir
sig og ráðið þar lögum og lofum
um langan tíma. Kínverska
stjórnin er svifasein og leiðin
löng, en öðru hverju tekur hún
sig til og réttir hlut sinn.
Þegar Hedin var þarna.á ferð,
logaði allt í ófriði, svo að þeir
félagar rötuðu í margvísleg æv-
intýri og voru oft hætt komnir.
En úr öllu því rættist betur en
áhorfðist fyrir kunnugleika
Hedins og dugnað samferða-
manna hans.
Ég verð að játa, að mér finnst
alltaf dálítið erfitt að lesa ferða-
bækur Hedins. Veldur þar miklu
um, að í þeim úir og grúir af
framandi staðarnöfnum, sem
oft erú næsta svipuð og tals-
vert minnisverk að greina þau
í sundur. Hins vegar er sögu-
efnið svo ævintýralegt og heill-
andi, að maður hættir ekki
lestrinum fyrr en bókinni er
lokið.
Mér virðist aðalgallinn sá, að
höfundurinn dregur ekki nógu
skýra heildarmynd af ferða-
svæðinu. Lesandinn fær ekki
nógu ljósa hugmynd um hið
stórfenglega sögusvið, sem höf-
undurinn hefir sjálfur í kollin-
um. Á þetta svið raðar hann
svo kynstrum af atvikum, æv-
intýrum og persónum, í dagbók-
arformi að miklu leyti. Lesand-
inn verður því að leggja tals-
vert á sig til að fylgjast með
ferðalaginu, — og það borgar
sig að gera það. í þessari bók er
mjög sæmilegt kort af Mið-Asíu
og ferðaleiðin mörkuð á það.
Þetta kort þarf lesandinn jafn-
an að hafa opið fyrir sér.
Um bók þessa eins og hún
liggur fyrir á íslenzku er yfir-
leitt flest gott að segja. Þýð-
(Framh. á 4. siöu)
Er þá snilli Gogs spröttin af
geðveiki? Rétt er það, að sum-
ar myndir hans bera það greini-
lega með sér, að höfundur
þeirra var sjúkur á geðsmurium
og verður slíkt naumast talið
til gildisauka, en þrátt fyrir
sjúkleikann tókst honum að
skapa mörg prýðileg verk.
Þá misskilur H. Á. gersamlega
býzantísku listina og þær or-
sakir, sem móta hana. Sannast
að segja, þrátt fyrir hennar
mörgu gullkorn, er hún í heild-
inni, sérstaklega á hnignunar-
tímabilinu, blandin einhverju
óeðli, bersýnilegt afkvæmi úr-
kynja, helsjúkrar þjóðar.
Ekki er síður mistrað, það
sem H. Á. skrifar um „form“.
Honum virðist ekki vera það
ljóst, að listform er búningur
(ekki list), — sá búningur, sem
listamaðurinn færir viðfangs-
efni sitt í, og hvert viðfangs-
efni verður að hafa búning við
sitt hæfi. Efniviðurinn verður
aldrei list án forms, formið
dautt og einskis nýtt án efnis.
Bezt tekst H. Á. upp, þegar
hann fer að skilgreina Pablo
Picasso, enda er hann ekki í
neinum vafa um, hve slík list
„ætti að vera okkur auðskilin“.
„Þvílík gerð, þvílíkir litir!“
Sannarlega hefir enginn keisari
átt önnur eins föt!
Ég hirði ekki um að taka
fleiri dæmi upp úr grein H. Á.
En satt að segja virðist mér hún
vera fremur þokukennd, ef rétt
er eftir honum haft í lesbók
Morgunblaðsins.
Síðasta nýlundan,. sem gerzt
hefir á sviði myndlistar hér, er
Brezka dráttlistarsýningin í
skálanum góða.
Bretar hafa staðið og standa
enn framar öðrum þjóðum í
dráttlist. Nú hefir verið efnt til
sýningar hér á úrvalsverkum
brezkrar dráttlistar, aðallega
tréskurðarmyndum og zink-
stungum. Sýning þessi ætti að
vera lærdómsrík fyrir þá, sem
ekki þekkja annað en íslenzka
list í allri sinni fábreytni. Hér
í höfuðstaðnum er fjöldi svo
fáfróðra manna, að þeir halda
að „sú eina sanna list“ hljóti
að vera ruddaháttur, tilgerð og
getuleysi, svo sem mest hefir
sett svipinn á sýningar hér
undanfarin ár. Á þessari sýn-
inlgu hefir það einnig komið
greinilega í ljós, að fólk hér vill
eiga listaverk og kaupir þau, ef
þeirra er kostur, því að flestar
myndir sýningarinnar hafa
selzt.
Ég vil að lokum þakka þeim,
sem að sýningunni standa, og
óskandi væri, að fleiri slíkar
mættu koma í kjölfarið.
Ásgeir Bjarnþórsson.
Lesendur!
Vekið athygli kunningja yö-
ar á, að hverjum þeim manni,
sem vill fylgjast vel með al-
mennum málum, er nauðsyn-
legt að lesa Tímann.
Skrifið eða símið til Tímans
og tilkynnið honum nýja áskrlf-
endur. Síml 2323.
Feður og §ynir
FRAMHALÐ.
„Verið viðbúnir," sagði foringinn, þegar byrjað var á útgöngu-
sálminum. „Við skulum hafa hendur í hári einhvers þrjótsins, er
þeir koma frá guðsþjónustunni. Þessir lubbar hér kunna, áreið-
anlega ekki að sýna þeim virðingu, er virðing ber.“
Sólin skein á austurlofti og vermdi bæinn, er enn lá í svölu
baði næturinnar. Kirkjugestir þyrptust út á kirkjustéttina og
þeir, sem fremstir voru, tóku fyrstu skrefin út á torgið. Brátt
kom presturinn út. Hann var enn í hempu sinni og hélt á silfur-
keri í hendi. Hann var smávaxinn maður, hýr á svip og brosti
til kirkjugestanna, sem biðu þess í tveim röðum, að hann gengi
framhjá.
Er hann kom að súlunni, staldraði hann við og hóf kaleikinn
á loft. Djákninn, sem gekk spölkorn á eftir honum, hringdi klukk-
um í sífellu. Kirkjugestirnir, sem komu í hóp á eftir, krupu á
kné umhverfis leiðtoga sinn. Hermennirnir tvístigu umhverfis
fólkið, en þorðu ekkert að aðhafast. Allir höfðu tekið ofan, allir
kropið á hné og enga átyllu var að fá.
Þegar allir kirkjugestir voru komnir framhjá, lét presturinn
hendurnar síga niður og gekk í áttina til hermannanna. „Ef þér
eruð þjónar drottins á þessum heilaga degi, þá veiti hann yður
blessun sína,“ mælti hann hátíðlega og ætlaði að halda áfram
göngu sinni.
„Til hvers farið þér með þetta út í þorpið?“ spurði foringinn,
í senn ruglaður og argur, og benti á kaleikinn.
„Hér er margt ókunnugra manna,“ svaraði presturinn með
hægð. „Ég vil ekki loka kirkjunni, vil alls ekki loka henni. En
þenna heilaga kaleik get ég ekki skilið eftir, þar sem einhver
flökkuþjófurinn gæti stolið honum.“ Hann brosti glaðlega og
hélt áfram í áttina að húsi sínu.
Allan sunnudaginn var jafn kyrrlátt og laugardaginn. Illilegir
á svip spígsporuðu varðmennirnir á mannlausu torginu. Það
var komið fram á miðjan dag, er þeir heyrðu loksins fótatak á
torginu og mannamál. Það var Vilhjálmur Tell og Walter, sonur
hans, er komu. Drengurinn var af mesta ákafa að tala um skot-
fimi sína.
Vilhjálmur hafði verið í veiðiför uppi til fjalla og var að koma
heim. Walter var í sjöunda himni og hafði teymt hann með sér
niður í þorpið, áður en hann fengi einu sinni að koma inn, til
þess að sýna honum, hvar hann hefði verið síðast að æfa sig í
að skjóta af boga. Þeir skröfuðu saman og hlógu og gáfu hvorki
gaum að hermönnunum né súlunni.
„Hvar er fólkið í dag,“ sagði Walter allt í einu.
Kannske að þessir hermenn þarna,“ svaraði Vilhjálmur, „hafi
rekið það brott.“
Þeir voru nú rétt fyrir framan súluna.
í þessum svifum komu nokkrir menn þrammandi yfir torgið.
Gessler ætlaði að skipa svo fyrir, að súlan skyldi færð, því að þarna
kæmi hún ekki að notum. Hann var sjálfur að koma á vettvang.
Vilhjálmur kom óðar auga á fjaðrahattinn og vissi, hver myndi
þar á ferð. Hann hraðaði sér því á brott.
„Hvað er hér á seiði?“ spurði Vilhjálmur.
Walter varð orðfall. Hann hafði gleymt súlunni og fyrirskip-
unum herra Stauffachers. Hermennirnir voru í þann veginn að
slá hring um feðgana, og Gessler sjálfur knúði hest sinn sporum
og hleypti yfir torgið.
„Þarna gafst okkur góð veiði,“ sagði Gessler og ók sér ánægju-
lega. „Ég hefi líka lengi grunað hann um að vera einn af for-
ingjunum.“
Hann reið beint að feðgunum og stöðvaði hestinn eigi fyrr en
hann var kominn svo nærri þeim, að við lá, að hesturinn stigi
ofan á drenginn.
Vilhjálmur gerði sig líklegan til þess að stjaka frá sér, en tók
þó ofan hatt.sinn og hneigði sig og sagði: „Góðan dag, herra
minn,“ og hvíslaði um leið: „og þú líka, sonur minn.“
„Heldur þú, Vilhjálmur Tell, að þú vefjir mér um fingur þér
með hræsnisfullri varaþjónustu?“ drundi í Gessler. „Þú hefir
svívirt sjálfan hertoga Austurríkis og heldur .“
„Hvað segið þér?“ hrópaði Tell.
Gessler lét svipu sína ríða í andlit honum.
„Þegar ég tala,“ sagði hann, „eiga sveitahundar að þegja og
ekki opna túla sinn fyrr en ég skipa þeim það.“
Vilhjálmur Tell titraði af reiði og fékk vart stillt sig. En þó
hafði hann gert stætt að fylgja í öllu fyrirmælum herra Stauf-
fachers og beita ekki ofbeldi. Fólk var þegar tekið að safnast
saman við torgið, þegar þorpsbúar komust að raun um, hvað var
að gerast, var þegar sent til Stauffachers, til þess að segja hon-
um hvernig komið væri. Aðrir hlupu á fund prestsins og annarra
manna, er traust þótti að.
Gessler vildi ekki annað heyra, en að Vilhjálmur hefði að yfir-
lögðu ráði hundsað skjaldarmerki hertogans.
„Ég veit, að þú ert einn af uppreisnarhundunum. Þið ætlið að
rísa upp gegn hertoganum.“
Skrá yfir aðalniðurjöfnun útsvara I Reykjavík
fyrir árið 1943 liggur frammi almenningi til sýnis
í skrifstofu borgarstjóra, Austurstræti 16, frá 30.
júní til 13. júlí næstkomandi, kl. 10—12 og 13—17
(þó á laugardögum aðeins kl. 10—12).
Kærur yfir útsvörum skulu komnar til niður-
jöfnunarnefndar, þ. e. í bréfakassa Skattstofunnar
í Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu, áður en liðinn er sá
frestur, er niðurjöfnunarskráin liggur frammi, eða
fyrir kl. 24 þriðjudaginn 13. júlí næstkomandi.
Þennan tíma verður formaður niðurjöfnunar-
nefndar til viðtals í Skattstofunni, virka daga, aðra
en laugardaga kl. 17—19.
Borgarstjórinn í Reykjavík, 29. júní 1943.
Bjarni Benedíktsson.
Samband ísl. samvinnwtélaqa:
Kaupfélög!
Gætið þess að hafa vörubirgðir yðar nægilega
vátryggðar.
Blautsápa
frá sápaverksmlt$junni Sjöfn er almennt vlð-
nrkennd fyrir gnffi. Flentar húsmœðnr nota
Sjafnar-blautsápu
Tilkynnfng:
frá húsaleigunefnd.
Samkvæmt 6. gr. laga nr. 39, 7. apríl 1943 um húsa-
leigu, er óheimilt að hækka húsaleigu vegna hækkaðra
gjalda af fasteignum, nema eftir mati húsaleigunefndar.
Þeir húseigendur, sem óska eftir slíku mati, þurfa að
útfylla þar til gerð eyðublöð, er fást í skrifstofu nefnd-
arinnar.
Jafnframt eru menn áminntir um að leggja fyrir
húsaleigunefnd alla leigumála um húsnæði, munnlega
og skriflega, sem gerðir hafa verið eftir 14. maí 1940.
Skrifstofa nefndarinnar er á Laufásvegi 2, og verður
hún opin kl. 3—5 e. h. alla virka daga, nema laugar-
daga.
Nefndin er til viðstals kl. 5—7 e. h. á mánudögum og
miðvikudögum.
----
HÚSALEIGUNEFNDIN í REYKJAVÍK.
Orlofsfé.
Þeir verkameim, sem unnið hafa hjá
bæjarsjóði Reykjavíknr á tímabiliuH
1. júlí 1942 til 24. maí s. 1., vitji orlofs-
fjár síns á skrifstofu bæjargjaldkera
fyrir 1. ágúst u. k.
Borgarstjóri.
Skattskrá Reykjavíkur
ásamt skrá um verðlækkunarskatt, stríðsgróðaskatt,
námsbókagjöld, elli- og örorkutryggingaskrá og skrá
um ábyrgðarmenn lífeyrissjóðsgjalda
LIGGJA FRAMMI f B/EJARÞFVG-
STOFUMI f IIFGAIINGARIIIJSIIVI
frá miðvikudegi 30. júní til mánudags 12. júlí, að
báðum dögum meötöldum, kl. 10—20 daglega. —
Kærufrestur er til þess dags er skrárnar liggja síðast
frammi, og þurfa kærur að vera komnar til Skatt-
stofu Reykjavíkur, eða í bréfakassa hennar, í síðasta
lagi kl. 24 mánudaginn þann 12. júlí næstkomandi.
Skattstjórinn í Reykjavík.
m
HALLDÓR SIGFLSSOA.