Tíminn - 02.03.1944, Blaðsíða 4

96
Tímimi, fimmtwdagÍMi 2. marz 1944
24. blað
Á víðavangl
(Framh. af 1. siðu)
Kaupkröfurnar, sem Dags-
brún fékk samþykktar nú, eru
miðaðar við það, að svipað
verkamannakaup sé í Reykja-
vík og Hafnarfirði. Ef einhverju
munar, þá mun kaupið til jafn-
aðar sennilega reynast hærra í
Hafnarfirði.
Þótt ýmsum þyki kommúnist-
ar hafa verið kröfuharðir nú,
þá gerðu þeir ekki meira en að
fara í slóð Sjálfstæðismanna frá
1942!
KRAFAN, SEM VERKAMENN
ÁTTU AÐ GERA.
Því er haldið fram, að Dags-
brúnarmenn hafi gert kröfur
sínar nú eingöngu vegna áeggj-
unar kommúnista.
Þetta er vart rétt, nema að
nokkru leyti. Tvær ástæður
aðrar ýttu undir þá. Önnur er
sú, að þeir finna til öryggisleys-
is, óttast atvinnuleysi innan tíð-
ar og telja þá gott að hafa háa
taxta, ef atvinnan er stopul.
Hin er sú, að verkamannakaup-
ið er ekki hátt, þegar litið er á
tekjur heildsala og ýmsra brask-
ara og verkamenn álíta sig því
ekki fá næga hlutdeild í stríðs-
gróðanum.
Þessar ástæður eru vel skilj-
anlegar. Hins vegar er það vart
rökrétt ályktun af þeim að
heimta kauphækkun. Kaup-
hækkun gerir aðeins atvinnuna
stopulli, en einmitt það vilja
verkamenn forðast. Kauphækk-
un gerir bröskurunum líka
mögulegt að auka álagninguna
og fá meiri gróða. Rökrétta á-
lyktunin var að krefjast þess,
að stríðsgróðinn yrði þjóðnýtt-
ur og notaður til margháttaðra
atvinnuframkvæmda að styrjöld
inni lokinni. Þá hefðu verka-
menn ekki þurft að óttast at-
vinnuleysi í framtíðinni og mis-
skipting stríðsgróðans ekki
heldur orðið ósanngjörn.
FRAMTÍÐARLAUSN KAUP-
GJALDSMÁLANNA.
Það ástand, sem nú ríkir i
kaupgjaldsmálunum, er vissu-
lega varhugavert. Kaupgjalds-
málin eru svo veigamikill þátt-
ur í þjóðarbúskapnum, að það
getur haft næsta háskalegar af-
leiðingar, ef ofstopafull verka-
lýðssamtök og ábyrgðarlitlir at-
vinnurekendur eiga að vera einu
áðilarnir, sem hafa íhlutun um
þau mál.
Þær kröfur fá stöðugt meiri
hljómgrunn annars staðar, að
þjóðfélagið tryggi öilum þegn-
um sínum atvinnu og viðunan-
leg lífskjör. Eigi þjóðfélagið að
geta veitt slíka tryggingu, hljóta
völd þess að þurfa að aukast á
ýmsum sviðum.
íkaupgjaldsmálum virðist vissu-
lega full ástæða til þess, að fyr-
irkomulag Rússa væri tekið til
gaumgæfilegrar athugunar. Þeir
tryggja öllum vinnandi mönn-
um viss lágmarkslaun, en síðan
hækka launin í hlutfalli við af-
köst hvers og eins. Ætti ekki að
standa á þeim verkamönnum,
sem telja Rússa hina beztu fyr-
irmynd, að fallast á þetta fyrir-
komulag.
VAFASÖM HEILINDI.
Blaðið „Bóndinn" læzt vilja
sameiningu bændastéttarinnar.
Þar hefir þó ekki birzt ein
einasta grein um sameiningu
bænda innan kaupfélaganna og
S. í. S. Blaðið hefir heldur ekki
átalið með einu orði klofnings-
tilraunir innan samvinnufélags-
skapar bænda eins og t. d. þá, er
Ingólfur á Hellu veitir forstöðu.
Hins vegar reynir það að
hreykja Ingólfi við öll tækifæri,
eins og hann sé hið eina sanna
tákn sameiningarinnar.
Hvernig stendur á þessu? Eru
kannske einhver öfl bak við
„Bóndann", er ekki vilja samein
ingu bænda innan kaupfélag-
anna? Og ef svo er: Er þá hægt
að taka sameiningarskraf þess
eins alvarlega og það vill vera
láta? Samvinnumaður.
Erlent yflrlit.
(Framh. af 1. siðu)
að það væri eigi að síður reynt.
Herlið og vinnulið var sent til
eyjarinnar og flugvöllurinn var
fullgerður á þremur mánuðum.
Er hann talinn einn mesti
verkfræðilegur sigur, sem unn-
inn hefir verið.
Á Uppstigningareyju eru nú
ÚR BÆNUM
Skákmeistari Reykjavíkur.
Magnús G. Jónsson, frönskukennari,
hefir unnið titilinn Skákmeistari
Reykjavíkur. Er Skákþingi Reykjavík-
ur nýlokiö, og urðu úrslit þessi: Magn-
ús G. Jónsson 6V2 vinning, Ásmundur
Ásgeirsson 6 vinninga, Einar Þorvalds-
son og Árni Snævar 5 vinninga hvor
(og biðskák), Sturla Pétursson 5, Pét-
ur Guðmundsson 2 %, Benóný Bene-
diktsson og Óli Valdimarsson 2 og
Aðalsteinn Halldórsson 1.
Eldur í skipi.
Um kl. sjö á þriöjudagsmorguninn
var slökkviliðið kvatt vestur i Slipp,
því að eldur hafði komið upp í línu-
veiðaranum Ármanni. Hafði eldurinn
þá eyðilagt káetu og borðsal, einnig
höfðu skemmdir orðið í eldhúsi og raf-
magnstafla í vélarrúmi skipsins brunn-
ið. Slökkviliðinu tfjkst fljótlega að
slöltkva eldinn, með því að brjóta sig
niður um þilfar skipsins. Vélarrúm þess
fvlltist af sjó, er var dælt á eldinn..
Enginn maður var í skipinu um nótt-
ina, og eru eldsupptök ókunn. Eigandi
skipsins er Þorsteinn Eyfirðingur.
Hitaveitudæla bilar.
Nýlega bilaði ein af þremur dælum
hitaveitunnar að Reykjum. Bæjarráð
hefir falið sérstakri nefnd að taka
vélina upp og rannsaka bilunina. Mun
þessi bilun þó ekki koma að sök meðan
hitaveitan er ekki komin til fullrar
framkvæmdar.
Skipakaup fyrirhuguð.
Bæjarráð hefir samþykkt að óska
eftir því, að Reykjavíkurbær fái 12 af
þeim skipum, sem gert er ráð fyrir, að
ríkissjóður kaupi frá Svíþjóð. Óskað
er eftir að skipin verði 75 smál. með
dieselvél. Takist samningar um þessi
kaup, er ætlast til að bærinn selji þau
einstaklingum eða félögum.
Skipting jarOa
Athugasemd
Fjársofnun . . .
(Framh. af 1. síðu)
sænskum barnaskólum og sett
hafa verið upp sérstök barna-
og gamalmennaheimili í sam-
bandi við sænkar hjálparstofn-
anir. Um 30 dvalarbúðir hafa
verið reistar víðsvegar um Sví-
þjóð og dvelja í þeim 2500 karl-
ar og konur. Allir þeir, sem eru
ófærir til vinnu, fá brýnustu
nauðsynjar frá flóttamanna-
skrifstofunni.
Það, sem mest háir þessari
hjálparstarfsemi, eru ónóg fjár-
ráð. Þess vegna teljum við okk-
ur skylt að hefjast handa um
hjálp. Vegna þess hversu hjálp-
in er aðkallandi, er nauðsynlegt,
að gjafirnkr berist fljótt til
okkar og munum við senda þær
tafarlaust. Við, sem erum í
framkvæmdanefndinni, vænt-
um þess, að íslendingar bregð-
ist enn vel við, þegar til þeirra
er leitað um hjálp handa
bræðrafólki í neyð. —
Ásamt Sigurði Nordal eiga
þesir menn sæti í framkvæmda-
nefndinni: Lúðvíg Guðmunds-
son skólastjóri, varaformaður,
Kristján Guðlaugsson ritstjóri,
gjaldkeri, Stefán Jóhann Stef-
ánsson, formaður Norræna fé-
lagsins, Páll Pálsson, formaður
Stúdentaráðs, Benedikt G.
Waage, formaður í. S. í. og
Björn Br. Björnsson tannlæknir.
Aðalskrifstofa framkvæmda-
nefndarinnar verður í skrifstofu
Kristjáns Guðlaugssonar hæsta-
réttarlögmanns í Hafnarhús-
inu.
Tíminn vill eindregið taka
undir þá áskorun, að íslending-
ar taki vel þeirri málaleitun,
sem hér er til þeirra beint, og
sýni þannig í verki, að þeir
hafi fyllstu samúð með hinni
dönsku bræðraþjóð í raunum
hennar og vilji rétta henni
hjálparhönd, þar sem þeir eru
þess megnugir.
í síðasta tbl. Tímans er grein
um skiptingu jarða. Er þar sagt
frá athugunum þeirra Stein-
gríms Steinþórssonar, búnaðar-
málastjóra og Pálma Einars-
sonar, jarðræktarráðun., varð-
andi skiptingu á nokkrum rík-
isjörðum. Eru nafngreindar
nokkrar jarðir, sem þeir telja,
að hentugt væri að taka til skipt-
ingar. ,
Höfundur greinarinnar gefur
í skyn, að þessar nafngreindu
ríkisjarðir séu illa setnar, án
þess að frásögn þeirra Stein-
gríms og Pálma, sem vitnað er
til, gefi tilefni til þeirrar álykt-
unar. Ég skal játa, að ég er ekki
víða kunnugur, en þó veit ég,
að það er ekki rétt, að allar þær
jarðir, sem nefndar eru í grein-
inni, séu illa setnar. Hitt er ann-
að mál, að um sumar af þessum
jörðum gildir það sama og um
margar aðrar, bæði í eigu ein-
staklingþ og ríkisins, að þar
mætti hafa stærri bú en nú eru,
ef nægur vinnukraftur væri
fáanlegur. En ég veit líka dæmi
þess, að ábúendur á þessum
jörðum hafa látið öðrum eftir
afnot þeirra að nokkru leyti.
Þeir hafa leigt sveitungum sín-
um, sem þess höfðu þörf, .lönd
til slægna og beitar, með góð-
um kjörum fyrir notendur.
Ég er sammála greinarhöf.
um það, að heppilegtr gæti ver-
ið að skipta jörðum, til þess að
gæði þeirra verði sem bezt not-
uð. Vil ég vænta þess, að sam-
nokkur þúsund amerískra her-
manna. Bandamenn hafa mjög
óttast, að Þjóðverjar myndu
gera árás á Uppstigningareyju,
jafnvel reyna að setja kafbáts-
menn á land til að vinna þar
skemmdarverk. Varðgæzlan hef-
ir því verið höfð mjög öflug og
setuliðið óvenjulega fjölmennt.
Þjóðverjar hafa enn ekki freist-
að að gera slíka árás og gera
það vart úr þessu.
Til Uppstigningareyjar kem-
ur nú fjöldi flugvéla á degi
hverjum. Mikið af flugvélum,
sem fara til hers Bandamanna
við Miðjarðarhaf, í Indlandi og
Kína, er flogið þessa leið. Þó er
talið, að flugferðir eigi enn eft-
ir að aukast stórlega á þessari
leið, því að hún muni í fram-
tíðinni verða ein aðalflugleið-
in milli Ameríku annars vegar
og Afríku, arabisku landanna,
Indlands óg Kína hins vegar.
Rafmagnsleysið
(Framh. af 1. síðu)
Reykjahverfis vegna hitaveit-
unnar, sjúkrahúsanna og út-
varpsstöðvarinnar.
Orsök þessarar stöðvunar var
sú, að krap hlóðst á vélar raf-
stöðvarinnar. Var tólf stiga frost
eystra á miðvikudagsmorgun,
vindur hvass af norðri og vötn
að mestu auð ofan stöðvarinnar.
Voru vélar teknar að missa afl
þegar um klukkan sex um morg-
uninn, en stöðvuðust alveg tveim
til þrem tímum síðar, eins og
áður er sagt. Voru þær þá hreins-
aðar um daginn, en stöðvuðust
aftur eftir skamma hríð.
Sogið tók að leggja, er lygndi
í gærmorgun, og var orðið al-
lagt við stöðina um eittleytið.
Hefir rafmagnsstjóri látið svo
um mælt, að héðan af sé ekki
hætta á, að krap stöðvi vélarn-
ar.
Tjón það, sem hlotizt hefir af
rafmagnsleysinu í Reykjavík í
vetur, er orðið gífurlegt. Vinnu-
tap er því nær daglegt, dýrar
vélar liggja undir skemmdum
sökum rafmagnsskorts og heilir
dagar koma slag í slag, svo að
rafmagnslaust er með öllu. Þar
við bætast svo óþægindi marg-
vísleg, eldhætta af kertaljósum
og jafnvel heilsutjón, sem af
því getur stafað, þegar þúsund-
ir manna búa í óhæfum húsa-
kosti í þeirri vetrarhörku, sem
nú er, og verða oft eingöngu
eða að miklu leyti að treysta á
rafmagnshitun.
Það hlýtur að vera krafa allra
sem við þetta eiga að búa, að
rafmagnsmál Reykjavíkur verði
tekin til skjótrar og gagngerðr-
ar athugunar. Við það verður
ekki unað, að rafmagnið geti
þorrið á hverri stundu, ef til
vill þegar verst gegnir. Það er
áreiðanlega. fleira, sem þarf
fram úr að ráða, heldur en
hvernig komið verði í veg fyr-
ir, að krap geti stöðvað aðal-
orkuverið í mestu vetrarhörk-
unum.
komulag geti orðið um slíkar
framkvæmdir, þar sem þær eiga
við. En það mál er hægt að taka
til athugunar og úrlausnar án
þess að láta fylgja því óréttmœt-
ar aSdróttanir til þeirra manna,
er nú búa á þessum jörðum,
um að þeir spilli gæðum þeirra.
Skúli Guðmundsson.
Steingrímur Steinþórsson hef-
ir beðið Tímann að geta þess, að
þar sem þess sé getið í áliti
þeirra Pálma, að umræddar
jarðir séu vansetnar, þá sé ein-
göngu átt við, að þær séu ekki
fullnytjaðar, en að öðru léyti
hafi þeir ekki fellt neinn dóm
um búreksturinn á þeim. Hann
óskar þess og getið, að þetta geti
átt við fleiri jarðir en minnst
er á í álitinu, því að umræddar
jarðir hafi verið nefndar af
handahófi, þar sem af fleiru var
að taka.
Rússar hafa seit Fínn-
um Friðarskílmála
(Framh. af 1. síðu)
vikudaginn tilkynningu, þar sem
sagt var frá þessum skilmálum
Rússa og þess getið, að þeir hefðu
verið lagðir fyrir finnska þingið.
Engar athugasemdir fylgdu með.
Þjóðverjar þegja um þessi mál.
en vitað er, að þýzki herinn, sem
er í Finnlandi, telur nokkur her-
fylki og er aðallega á Petsamo-
svæðinu. Sagt er, að Þjóðverjar
búizt þar rammlega fyrir, því
að þeir vilji ekki missa Petsamo-
héraðið vegna Norður-Noregs.
Fréttir irá Danmörku
(Framh. af 1. síðu)
eigi hafi það dregið úr mótstöð-
unni gegn Þjóðverjum.
Óöldin magnast.
Auk morðtilraunanna, hafa
dönsku nasistarnir unnið ýms
hermdarverk á forvígismönnum
þjóðlegra Dana, gert þeim fyrir-
sát og veitt þeim líkamsáverka.
Fjöldskyldufóik slíkra manna
hefir einnig sætt árásum.
Schulburgmennirnir hafa ekki
sloppið hefndarlaust við þessar
árásir. Ættjarðarvinir hafa oft
goldið þeim líku líkt. Ýmsir
þeirra hafa orðið fyrir árásum
og nokkrir hafa verið myrtir.
Sama daginn og uppvíst varð
um morð Kaj Munk, varð einnig
kunnugt um, að danskur nas-
isti hafði verið myrtur. Vakti
það mikla gremju Dana, að Þjóð
verjar fyrirskipuðu blöðunum að
segja jafn áberandi frá morði
nasistans og morði Kaj Munks.
Hinir gætnari forvígismenn
þjóðlegra Dana óttast mjög þess-
ar árásir, sem báðir aðilar beita,
því að þær geta haft skaðlegri
afleiðingar en orðið er. Hafa
forvígismenn lýðræðisflokkanna
allra birt áskorun til þjóðar-
innar um að forðast slik verk,
því að þau geti aðeins orðið
henni til tjóns.
í skjóli skemmdarverkastarf-
seminnar og pólitísku ofbeldis-
verkanna hafa ýmsir venjuleg-
ir lögbrjótar talið sig óhultari
en áður. Þjófnaðir og ýmsir
glæpir hafa farið svo ört vax-
andi, að almenningi stendur
stuggur af.
Hefndarráðstafanir Þjóðverja.
Eins og í öðrum hernumdum
iöndum, hafa Þjóðverjar reynt
að buga mótstöðumenn sína í
Danmörku með fjölmennum
handtökum og hörðum refsing-
um. Mörg hundruð Danir sitja
nú í fangabúðum af þessum á-
stæðum og hefir handtökunum
fjölgað sérstaklega seinustu vik-
urnar. Þá eru Þjóðverjar byrj-
aðir að taka upp þann sið að
láta fangelsa konur þeirra
manna, sem þeir eiga sökótt við
og ekki hefir tekizt að hand-
sama.
Þeir Danir, sem Þjóðverjar
hafa dæmt til þungrar refsing-
ar, skipta orðið hundruðum. Líf-
látsdómarnir skipta orðið tug-
um og hefir flestum þeírra ver-
ið fullnægt.
Það vakti talsverða athygli
fyrir nokkru, að ungur Dani,
sem Þjóðverjar höfðu dæmt til
lífláts, fékk leyfi til að gifta sig
fáum stundum áður en dómn-
um var fullnægt.
Þjóðverjar hafa reynt að skipu-
leggja njósnasveitir, en án
verulegrar þátttöku, þegar nas-
istar eru undanskildir. T. d. aug-
lýstu þeir eftir mörgum stúlk-
um og hétu þeim góðum laun
um, en undantekningarlítið
drógu þær sig allar til baka,
þegar þeim var kunnugt, að þær
áttu að annast njósnir á vinnu-
stöðvum, í járnbrautarvögnum
0. s. frv.
Viðbúnaður og herkostnaður
Þjóðverja.
Það er tali, að Þjóðverjar hafi
nú 250 þús. manna her í Dan-
mörku. Mestur er herinn í Jót-
~««»GAMLA BÍÓ—*-<>—
Kölski í sálnalclt
(All That Money Can Buy)
JAMES CRAIG
SIMONE SIMON
EDWARD ARNOLD
WALTER HUSTON.
Sýnd kl. 5, 7 og 9.
HVER ER MORÐINGINN ?
(Sweater Girl)
EDDIE BRACKEN.
BETTY JANE RODES.
JANE BREISSER.
Sýnd kl. 3 og 5.
Bönnuð börnum innan'
12 ára.
-NÝJA BÍÓ
Dollara-
prinsessan
(„Lady in a Jam“)
IRENE DUNNE
PATRIC KNOWLES.
RALP BELLAMY.
Sýnd kl. 5, 7 og 9.
Leikfélag Reykjavíkor
„Vopn ^nðannaM
Sýning í kvöld kl. 8.
Aðgöngumiðar seldir frá kl. 2 í dag.
...............IIMII BIIIMlHITIWI—a—
Beztu hjartans þakkir fyrir auðsýnda samúð og hlut-
tekningu við andlát og útför mannsins míns
Rjarna Áslijörnssonar,
og alla þá miklu hjálp og höfðinglegu gjafir frá hrepps-
búum mínum og öðrum skyldum og vandalausum.
Fyrir mína hönd og barna minna
ÞÓRIIILDUR HANNESDÓTTIR.
AnglpÍDg
um strandgóss úr m.s. Laxfossi
Afhending á farþegagóssi, sem náðst hefir úr m/s. Laxfossi
og borizt hefir hingað, fer fram daglega á lögreglustöðinni.
Er þess vænzt, að hlutaðeigendur snúi sér til varðstofunnar
fyrir 10. þ. m. og færi þar sönnur á heimild sinni til góssins.
Lögreglustjórinn í Reykjavík, 1. marz 1944.
Agnar Kofoed-Hansen.
dörð tll sölu
Jörðin Þykkvibær II. í Landbroti í Vestur-Skaftafellssýslu er
til sölu og ábúðar á næstu fardögum.
Tún jarðarinnar gefur af sér 400 hesta, ræktunarskiiyröi mik-
il og hagstæð. Útheyskapur 600—800 hestar, mest áveituengi.
Stórt íbúðarhús úr steinsteypu. Hlöðurúm fyrir 1200 hesta af
heyi. Gripahús öll í góðu lagi og samsvarandi heymagninu.
Rekaítak fylgir. Góð skilyrði til raflýsingar. Veiðiréttur i Græn-
læk. Tún og hagbeit afgirt.
Semja ber við eigendur og ábúendur jarðarinnar, þá Eirík
Skúlason og Elías • Pálsson, Þykkvabæ í Landbroti, í Vestur-
Skaftafellssýslu. Símstöð: Kirkjubæjarklaustur.
Atvinna éskast
Trésmiður, vanur allskonar húsabyggingum, einnig hús-
gagnasmíði, verkstjórn og smíðakennslu, óskar eftir framtíðar-
atvinnu, helzt við fyrirtæki úti á landi.
Upplýsingar í síma 1015, kl. 1—5 daglega.
landi, einkum nálægt Esbjerg.
Þjóðverjar halda enn áfram
virkjagerðinni af miklu kappi,
en hún hófst fyrir alvöru á síð-
astl. hausti.Svo mikið kapp hafa
Þjóðverjar lagt á að fá danskt
vinnuafl til þeirra starfa, að
Danir hafa orðið að hætta ýms-
um opinberum framkvæmdum.
Bendir margt til þess að Þjóð-
verjar óttist innrás í Danmörku.
Danir verða að standa undir
öllum herkostnaði Þjóðverja í
Danmörku og hafa þessi útgjöld
aukist gífurlega seinustu mán-
uðina. Vex seðlaútgáfa Dana
líka hröðum skrefum.
Samhugur Dana.
Þrátt fyrir alla erfiðleika og
undirokun, sem Danir eiga í
höggi við, er viðnám meginþorra
þjóðarinnar ekki aðeins óbilað,
heldur hefir aldrei verið traust-
ara en eftir atburðina í ágúst-
mánuði síðastl.
Samhugur Dana kom bezt
fram við jarðarför Kaj Munks
8. ian. síðastl.
Jarðarförin fór fram frá Ved-
ersökirkju. Þjóðverjar höfðu
eftir megni reynt að koma í veg
fyrir, að jarðarförin yrði fjöl-
menn, án þess þó að beita bein-
um þvingunarráðstöfunum.Þrátt
fyrir það voru nokkrar þúsund-
ir manna við jarðarförina.
Fimmtíu prestar mættu við jarð-
arförina. Flestir helztu forvígis-
menn leiklistarinnar voru mætt-
ir. Kransar höfðu verið sendir
í þúsunda tali, m. a. frá kon-
ungshjónunum. — Drottningin
hafði sent frú Munk sérstakt
hluttekningarbréf. Frú Munk og
fimm börn þeirra hjóna voru
við jarðarförina og kvaddi frú
Munk alla viðstadda með handa-
bandi, að jarðarförinni lokinni.
Við gröfina flutti Aastrup pró-
fastur þakkarræðu fyrir hennar
hönd, en það var hann, sem í
fyrra reisti minnismerki á leiði
ensks flugmanns með áletrun-
inni: Fallinn í baráttunni —
einnig fyrir Danmörku, og neit-
aði að fjarlægja það, þrátt fyrir
kröfu Þjóðverja. Allan daginn
voru fánar í hálfa stöng um
gervalla Danmörku.
Áskriftarsflald Tímaus
utan Rvíkur og Hafnarfjarðar
er kr. 30.00 árgangurinn.