Tíminn - 16.03.1944, Blaðsíða 3

28. blað
TÍMINN, fimmtudaginn 16. marz 1944
115
Aðalbjörg Jónsdóttír
Mýri í Bárðardal
F. 7. ág. 1880. D. 13. okt. 1943.
Fögur eins og foldarblómin,
fuglsins átti létta svif,
æskuteit með eld í barmi,
ávallt þráði söngvahríf.
Lesa, fræðast, hátt að hyggja
henni var sem nautnalyf.
Vanheilsunnar vopnum slegin
var hún þá um marga stund.*)
Vildi til að innri eldinn
átti þessi dalahrund.
Jafnvel þá hann brast á bæjum
brugðið var á hennar fund.
Faðir, systur, svo og bræður
sigldu burt frá Garðarsey.**)
Huldur lífs og hagablómin
heitt þá báðu: Far þú ei.
Örlaganna ákvað dómur
inn í naustin hennar fley.
Að sér tók hún ættargarðinn,
auðinn vona flutti heim.
Fremst var ból í feðradalnum,
fagnaðs kenndi dísa hreim.
Öræfanna krýndi kóngur
kunni að vonum granna þeim.
Úti í vorsins ævintýrum
opinberun marga sá,
bjarkailmur, lækjaljóðin
létu vel að hennar þrá,
og á sálar svanavængjum
sótti auð í loftin blá.
Kanna andans óraleiðir
æðsta mark var hugans þrá,
önnur _þó að yrðu • störfin
átti ei samtíð henni hjá.
Eðliskostir alltaf skapa
inn í þar sem brestur á.
Hver gaf maka’ og
mörgum börnum
meira af sínum fórnarhug?
Vakti ei milda móðuraugað
meðan að þau æfðu flug?
Dalsins fremsta vígi varði
vel að fimmta áratug.
Þá við öflin upplausnanna
urðu stundum skiptin hörð.
Orkaði þá andans dugur
upp að fylla brotin skörð.
Fram til hennar sveitin sendi
sína hljóðu þakkargjörð.
Verður þráfalt manni í móðu
mat á hverri lífsins gjöf,
því að yfir lánsins leiðum
liggja stundum skuggatröf.
Fátt er tjáð af sumra sorgum,
svæfðar eru þær í gröf.
Lítilmagninn löngum þekkti
leiðir stuttar hennar til.
Hluttekning var birt 1 brosi,
bar það með sér hennar yl.
Það var tónn úr þýðu lagi,
það var hjartans undirspil.
Kristján Sigurðsson,
Brúsastöðum.
*) Þjáðist oft af kvölum í höfði vegna
byltu.
**) Fluttu til Ameríku.
Athugasemd
Viðvíkjandi grein minni í
Tímanum 14. tbl., um götunöfn
á Akranesi, segist Ólafur B.
Björnsson, 1 20. tölubl. Tímans,
hafa ætlað að taka grein mína
við tækifæri, í blaðið Akranes.
En nær það tækifæri gæfist, er
óútreiknanlegt.
En hér lá annað til grund-
vallar. í þessari grein minni var
svo ákveðið og hreint til tekið
um götunöfnin, að það mátti
ekki koma fyrir almennings-
sjónir í bænum. Það gat haft
slæm áhrif á þessi nýju götu-
nöfn, þá varð að ákveða sig
fljótt.
Ritstjóri Akraness sendi út
atkvæðaseðla til blaðkaupenda
með Akranesblaði, 300 að tölu,
með já og nei, hvort þeir vilji
breytingu á *þessum götunöfn-
um, sem nú eru, eða ekki. Nú
segir ritstjóri Akraness að sjá-
ist, að meira en helmingur
kaupenda vilji enga breytingu,
og sé því óþarft að eiga meira
við það. Honum finnst sem sagt,
að fáist 151 atkv., sem enga
breytingu vildu, sé allt í lagi.
Það geri ekkert til, þótt hátt á
áttunda hundrað kjósenda, sem
á kjörskrá eru, standi utan
gátta, þeir kaupa ekki mánað-
arblaðið Akranes.
í 2. tbl. Akraness er kvartað
Áthyglísverd
grein
Grein sú, er birtist nýlega í
Tímanum um málarekstur-
inn gegn Jóni ívarssyni, vekur
mikla athygli í Reykjavík og
ekki mun hún gera það síður
úti á landi. Er þetta ekkert
undarlegt, þar sem greinin er
mjög rækileg og vel rökstudd og
málarekstur þessi stór ráðgáta
fyrir almenning. Einkum er
hann það þó, af því, hvernig
allt var í pottinn búið.
Eitt helzta Reykjavíkurblað-
ið hefir m. a. rekið upp rama-
kvein í langri ritstjórnargrein
út af þessu skrifi. En það eru
góð „meðmæli“, þar sem þetta
blað er sérstaklega þekkt um
langt áraskeið fyrir að vera yf-
irleitt dyggasti málsvari þess, er
lélegast gerist í þjóðfélaginu.
Þetta blað spinnur m. a. það
upp, að gefin hafi verið út
aukablöð af Tímanum áður,
vegna þessarar furðulegu mál-
sóknar á hendur Jóni ívarssyni.
En þetta eru aðeins vanaleg
vopn þessa blaðs í þjónustu
sannleikans.
Menn spyrja: Var allur þessi
málarekstur aðeins til þess' að
„slá um sig“?
Var hann til þess að reyna að
eyðileggja einn mann, sem sýnt
hafði sérstakan dugnað við að
byggja upp og stjórna myndar-
legu kaupfélagi til ómetanlegra
hagsbóta fyrir almenning, á
einum erfiðasta og afskekkt-
asta stað landsins?
Eða var þetta dulbúin árás á
samvinnufélögin?
Jón ívarsson var og er í stjórn
Sambands íslenzkra samvinnu-
félaga og var líklegur til þess að
verða áhrifamaður í Viðskipta-
ráði.
Jón ívarsson lækkar auðvit-
að ekki í hugum manna, þó að
hann hafi orðið fyrir ómakleg-
um árásum. Hann nýtur áfram
trausts þess og virðingar, sem
hann er búinn að afla sér með
merku og farsælu starfi um tugi
ára i þarfir almennings.
En hin umrædda grein gefur
mönnum alvarlega áminningu
um að hugsa og spyrja:
Hvernig mún ástandið vera á
ýmsum hæstu stöðum í þjóð-
félagi okkar? V. G.
Fjársöfnun
frjálsra Dana
Frá frjálsum Dönum á íslandi
hefir Tímanum borizt þessi
fregn:
Víða um heim er nú safnað
fé handa dönskum flóttamönn-
um. í Bandaríkjunum hefir t.
d. Amerísk-danska félagið (Na-
tional American Danish Ass-
ociation) safnað stórfé.
Færeyingar hafa gefið hundr-
að þúsund krónur þessum mönn-
um til hjálpar. Svíar hafa og
gefið stórfé.
Frjálsir Danir á íslandi hafa
einnig safnað fé meðal Dana
hér á landi þessum löndum sín-
um í Svíþjóð til hjálpar. Safn-
aðist álitleg upphæð, sem þegar
er búið að yfirfæra. Þessari
söfnun þeii’ra er nú lokið,en þeir
halda enn áfram sinni almennu
söfnun til hjálpar löndum sín-
um í heimalandinu eftir stríð
eða þegar tækifæri gefst. í sam-
bandi við þessa starfsemi þeirra
x-áðgera þeim meðal annars nú
á næstunni að gefa út leikritið
NIELS EBBESEN eftir KAJ
MUNK, en hagnaður á þessari
útgáfu á að notast sérstaklega
til hjálpar börnum í Vedersö,
þar sem séra Kaj Munk starf-
aði.
um leti og ómeniisku manna
viðvíkjandi atkvæðagreiðslunni.
Svo er annar flokkur manna,
sem er með eitraðar agiteringar.
Það er bara ritstjóri Akraness,
sem ratar meðalhófið. En þett-
að er eitthvað líkt og maður
heyrir daglega um einræðis-
herrana, þeir segja: Ekki er
þetta okkur að kenna, það eru
þessir óþokkar, sem alltaf eru
að hamla á móti okkur.
Þinghól, 28. febrúar 1944.
Vilhjálmur Jónsson.
Ú & ákæri ■ ■
FRAMHALD
Emil Zóla tók að ókyrrast. Hann var svarinn andstæðingur
kynþáttakenninga þeirra, sem á loft var haldið, og bar ekkert
traust til stjói’narvaldanna í landinu. Hann heyrði falskan hljóm
í ópum skrílsins, sem látinn var fylla strætin, og hann hafði
djúpstæðan viðbjóð á hræsni prestanna, sem reyndu að breiða
blæju kristinnar trúar yfir alla spillinguna. Hann sá flestum
betur, hve margt var rotið og spillt í þjóðfélaginu og í hans vit-
und var Dreyfusmálið aðeins eitt dæmið um það.
Sakleysi Dreyfusar efaði hann ekki. Allur rekstur málsins sann-
aði það ótvírætt. Hin sama varð niðurstaðan, ef litið var til alls
þess, sem gert hafði verið af hálfu ríkisvaldsins og herstjórn-
ar til þess að æsa lýðinn gegn sakborningnum. Þar þurfti ekki
lengra að leita.
Framkoma Dreyfusár sjálfs styrkti líka málstað hans. Hann
hafði komið einarðlega fram og neitaði jafnan sérhverri hlutdeild í
glæpnum afdráttarlaust. Framburður hans var ætíð samhljóða,
hvernig sem reynt var að flækja hann og blekkja. Þegar hann
var sviptur tign sinni, hrópaði hann hátt og snjallt um leið og
korði hans var brotinn og einkennin slitin af búningi hans:
„Ég er saklaus! Heill Frakklandi!"
Sekur maður myndi vart hafa haft djörfung til slíks á þeirri
stundu.
Á hinn bóginn bentu fjölmörg atvik og ýms gögn til þess, að
Esterhazý mundi ekki saklaus með öllu. En fráleitast og ótrúleg-
ast af öllu var þó það atriðið, sem dómstóllinn taldi sanna, að
Esterhazý var sýkn: skjalið, sem grímubúna konan átti að hafa
selt Esterhazý í hendur. Á slíku hefði getað farið dável í miðl-
ungsreyfara, en það var fráleitur grundvöllur dómsniðurtöðu í
frönskum herrétti.
Emil Zóla hafði fyrir sér glæsilegt fordæmi annars skálds.
Voltaire fórnaði þrem árum ævi sinnar til þess að sanna sak-
leysi manns nokkurs, mótmælendatrúar, sem ofstopafullir páfa-
trúarmenn höfðu sakað um sonarmorð og látið taka af lífi á
hryllilegan hátt. Málsókn Zóla var eigi síður sköruleg heldur en
Voltaires. Hann hóf sókn sína með þrem greinum í blaðinu ,Fí-
garó.“ Krafðist hann' þar nýrrar og hlutlausrar rannsóknar á
máli Dreyfusar. En þegar þar var komið sögu, snerist ritstjórinn
öndverður gegn Zóla og neitaði að birta fleiri greinar um þetta
mál. En Zóla lét ekki dáðleysi ritstjórans aftra sér. Hann gaf þá
út smárit, „Bréf til æskulýðsins“. Beindi hann þar einkum máli
sínu til æskumanna, sem fóru æpandi um stræti og torg Par-
ísarborgar. Var hann harðorður mjög í bréfi þessu og sparaði
ekki þung högg. Hlaut hann miklar óvinsældir af bréfi þessu,
jafnvgl meðal ýmissa þeirra, er ekki höfðu illt til hans lagt áð-
ur. Er það til dæmis um hatrið, sem á hann var lagt, að hann
sætti um 'þessár mundir aðsúg miklum, er hann var að fylgja
vini sínum og skáldbróður, Daudet, til grafar. En á hinn bóginn
átti hann líka marga örugga fylgismenn og aðdáendur, þótt
þeir mættu sín minna í þjóðfélaginu og létu ekki svo mjög til
sín taka sem fjandmenn hans.
En það var tilgangslaust að ógna Zóla og ofsækja hann. Hann
skrifaði þegar annað smárit, „Bréf til fi’önsku þjóðarinnar".
Varaði hann í bréfi þessu þjóð sína við að ala snák harðstjórnar
og kirkjulegs ofríkis við brjóst sitt. Hverri þjóð, sem slíkt gerði,
væri öll gæfa á hverfanda hveli. En þetta bréf kom einnig fyrir
ekki.
Emil Zóla sá, að hér þurfti meira við. Og dag nokkurn settist
hann við skrifborð sitt og ritaði forseta Frakklaixds hið fræga
bi’éf, sem hefst á orðunum: „Ég ákæri-“. Var bréf þetta síð-
an birt í blaðinu „L’Aurore“ 13. janúarmánaðar 1898.
Kyngikraftur þessa bréfs var óviðjafnanlegur. Þúsundir manna
hrifust af frábærri ritsnilld Zóla, en aðrir bognuðu fyrir ofur-
mannlegum krafti bréfsins og siðferðilegum þunga þess. Þetta
var ekki unnt að hundsa.
Yfirvöldin fóru sér þó hægt fyrst í stað. Óspektir urðu á göt-
unum, sýnigluggar blaðsins voru brotnir og íbúð Zóla var ger-
spillt.
Að þrem dögum liðnum fyrirskipaði ríkisstjórnin opinbera
málshöfðun á hendur honum. Það sérkennilegasta við þá máls-
höfðun var það, að hann skyldi einungis sóttur til saka fyrir
þau ummæli, er vörðuðu mál Esterhazýs af sýknun hans. En allt,
sem hann hafði sagt um Dreyfus og sakfellingu hans var látið
kyrrt liggja. Það var auðséð á öllu, að yfirvöldin höfðu staðráðið,
að hagga hvergi við málum hans. Zóla og ritstjóri „L’Aurore“
mótmæltu þessari málsmeðferð harðlega, og báru enn á ný hin-
ar þyngstu sakir á herforingjana fi’önsku, er árum saman hefðu
haldið Dreyfusi í fangelsi á Djöflaey, þótt sök hans væri alls ó-
sönnuð. En þessi mótmæli voru að engu höfð.
Mál Zóla kom fyrir kviðdóm snemma í febrúarmánuði. Var
dómurinn skipaður miðstéttarmönnum ýmsum og var hlutverk
hans að rannsaka réttmæti hinna hörðu ásakana Zóla í garð
herréttarins, sem sýknaði Esterhazý. Ekki hafa brigður verið
bornar á heiðarleik dómendanna, en hins vegar var allt, sem
unnt var, gert til þess að hafa áhrif á viðhorf þeirra og skoðanir.
Nöfn þeirra voru birt í öllum þeim blöðum, er mest kyntu elda
Gyðingahatursins í Parísarborg um þessar mundir, fáránleg-
ustu hótanir voru skrifaðar um nætur með- krít á húsveggi
þeirra, og í sölum þingsins var því lýst með fjálgum orðum, að öll
þjcðin vænti þess, að þeir gerði skyldu sína við föðurlandið, eins
og komizt var að orði. Og „skyldan við föðurlandið“ var vitan-
lega sú, að legga blessun kviðdómsins yfir gerðir herréttarins og
dæma Zóla sekan um óhæfilegan verknað. Ættjörðin var í
hættu, sögðu menn; heiður hennar var í veði. Sumir gerðu jafn-
vel ráð fyrir, að Þjóðverjar myndu ráðast inn í Frakkland sam-
dægurs, ef Zóla yrði sýknaður.
Þeir tólf menn, sem kviðdóminn skipuðu, hefðu þurft að hafa
sanna hetjulund til þess að þora að sýkna Zóla. Það má í raun-
inni telja furðulegt, og sýnir ljóslega, hve málstaður hans var
traustur, að aðeins sjö þeii’ra létu leiðast til þess að fella á hann
sektardóm. Fimm vildu sýkna hann af ákæru valdstjói’nai’innar.
En í rauninni skipti það ekki máli, hvort þeir Zóla og rit-
stjórinn yrðu dæmdir sýknir eða sekir, heldur hitt, hvort mál
Dreyfusar og Estei’hazý yrðu tekin upp að nýju. Um það vey
barizt.
'WIT'WWyr ■W'W'Wr'*’'W'W'W'W,'*-'Vr'Wr'%
4 ÚTBREIÐIÐ TIMANN4
TÍ MIÍVN er víðlesnasta auglýsingablaðið!
Samband ísl. samvinnufélaga.
Munið að af hverri krónu, sem þér kaupið fyrir
í félagi yðar, fáið þér nokkra aura í stofnsjóð.
Advörmi
Að gefnu tilefni skal hér með vakin athygli á því, að bannað
er að bera á tún og garða, sem liggja að almannafæri, nokkurn
þann áburð, er MEGNAN ÖÞEF leggur af, svo sem fiskúrgang,
svínasaur o. s. frv.
«>» 4
Lögreglustjórinn i Reykjavík, 13. marz 1944.
Agnar Kofoecl-Hansen.
He y þurrkunarstöð v-
ar og notkun þeírra
(Framh. af 2. síðu)
hætti alla og fyrirætlanir. Um
leið kemur einnig til greina að
sníða byggingu stöðvarinnar við
okkar sérþarfir og möguleika,
og er þá sérstakega að nefna
jarðhitann, getur það valdið því
að um veruleg atriði þurfi að
breyta til frá erlendu sniði þótt
reist sé af sanxa stofni.
Þótt engar líkur séu til þess
að vélþurrkun heys, með hit-
uðu lofti, geti komið að almenn-
um notum hér á landi, meöan
ekki fyrirfinnast aðrar lausnir
í því máli en þær, sem til þessa
hafa verið notaðar erlendis, er
að mínu áliti sjálfsagt að hefj-
ast handa með að koma upp
einni heyþurrkunarstöð sem
allra fyrst eftir að samband
fæst við Norðurlönd, og þegar
búið er að athuga nákvæmlega
allt hið nýjasta á þessu sviði er
fram hefir komið á stríðsárun-
um, ekki aðeins hina teknisku
hlið málsins, heldur einnig
margt er viðkemur ræktun og
búrekstri í sambandi við vél-
þurrkun jarðargróða. Og sem fyr
er sagt verður vonandi sérstak-
lega gott til fanga í Svíþjóð þar
að lútandi.
Hvað er unnið við að koma'
upp aðeins einni slíkri stöð og !
reka hana?
Framsókn Svía á sviði vél- j
þurrkunar, á stríðsárunum, er j
fyrst og fremst fram komin
vegna þess, hve þrengt hefir að
beim um allan innflutning fóð-
urbætis. Vélþurrkun góðra fóð-
urgrasa á réttu þroskastigi hef-
ir reynzt fangaráð til þess að
spara fóðurbæti. (í Noregi og
Danmörku hefir skórinn auðvit-
að þrengt að á sama hátt, en
þar hefir vafalapst verið erfið-
ara um framkvæmdir á þessu
sviði sökum hernámsins.) Vél-
burrkað hey reynist fullgilt
framleiðslufóður, án fóðurbæt-
isgjafar, ef það er framleitt af
góðum fóðurgrösum slegnum á
réttu þroskastigi. Þetta má þó
ekki skilja þannig, að vélþuri’k-
að hey eða heymjöl sé svo ríkt
af næringarefnum, að það geti
komið í stað eggjahvitu- og
sterkjuríkra fóðurbætistegunda,
s. s. síldarmjöls og maísmjöls,
til þess að bæta upp lélegt hey-
fóður. En auk hinna venjulegu
næringarefna er fyrsta flokks
heymjöl svo ríkt af bætiefnum,
að þessvegna getur takmarkað-
ur skammtur af því, gefinn með
venjulegu, en ekki fullgildu
fóðri, verið hinn bezti „fóður-
bætir“. Þess vegna þurfum við
að fara að framleiða heymjöl,
af vélþurrkuöum úrvalsgróðri,
sem er sérstaklega ræktaður til
þessara hluta. Heymjölið eigum
við svo fyrst og fremst að nota
til íblöndunar í alifuglafóður,
loðdýrafóður og svínafóður.
Slík framleiðsla getur haft mjög
mikla þýðingu og verið stórt
spor í áttina til þess að gera
þær búgreinar, er hér eiga hlut
að máli, öruggari en nú er, og
álitlegri til fjölbreytni í búskap
og framleiðslu landbúnaðarins.
Ein góð heyþurrkunarstöð getur
Nýkomið:
Ullargarn, grátt,
Treflar,
Kragar,
Sloppar,
Sokkar,
Barnabuxur,
Ermablöð,
Bendlar,
Flauelsbönd,
Leggingar,
Hárkambar,
Hárspennur, stál, o. fl.
Verzl. Dyngja
Laugaveg 25.
Jörð
í Borgarfirði til tölu. — Mikil
hlunnindi.
Mjög hagkvæm kjör, ef samið
er strax.
Söiumíðslöðín
Klapparstíg 16. Sími 3323.
verið næg til þess að byrja með,
ef í sambandi við hana er rek-
in hin heppilegasta ræktun, í
allstórum stíl. Síðar sker reynsl-
an úr, hvort og hve ört þarf að
fjölga heyþurrkunarstöðvunum
vegna þessarar framleiðslu. Og
jafnframt því leiðir bæði inn-
lend og erlend reynsla og fram-
farir í Ijós, -hvort fært reynist
að koma upp heyþurrkunar-
stöðvum, með samvinnuniði,
víða í þéttbýli og byggðahverf-
um, með það fyrir augum, að
þurrka heyfeng þeirra, er þar
búa, svo að þeir geti notað gott,
vélþui’rkað hey sem aðalfóður á
búum sínum, og rekið fullkomna
framleiðslu án aðkeypts fóður-
bætis. Þetta eru möguleikar,
sem kleift er að horfa til, þótt
ekki sjáist, eins og sakir standa,
nein líkleg lausn á því máli að
koma upp heyþurrkunarvélum,
er séu við hæfi einstakra meðal-
býla, jafnvel þótt gild séu.
Svo vel vill til, að við vitum
allgóð deili á því, hvers má
vænta af heppilegri heymjöls-
framleiðslu.
Árið 1940 setti Sveinbjörn
Jónsson byggingameistari upp
litla heyþurrkunarstöð í Hvera-
gerði, til reynslurekstrar. Naut
hann til þess styrks frá Fram-
færslumálanefnd. Pétur Gunn-
arsson tilraunastjóri annaðist
hin fóðurfræðilegu atriði máls-
ins og gei’ði fóðurtilraunir með
heymjöl, sem þarna var fram-
leitt. Mun bráðlega von á skýrslu
frá Atvinnudeild Háskólans um
þær tilraunir. Þótt stöðin í
Hveragerði væri af vanefnum
gerð og aðeins lausleg tilraun,
sem ekki sker úr, hvorki um
tekniska né fjárhagslega hlið
málsins, fékkst við þær tilraunir
góð hugmynd um þýðingu hey-
(Framh. á 4. síöu)