Tíminn - 12.04.1944, Blaðsíða 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
ÚTGEFANDI:
PRAMSÓKNARFLOKKURINN.
PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
Símar 3948 og 3720.
RITST JÓRASKRIPSTOFUR:
EDDTJHUSI, Lindargötu 9A.
Símar 2353 og 4372.
AFGREIÐSLA, INNHEIMT
OG AUGLÝSINGASKr.rrriOFA:
EDDUHÚSI, Mndargötu 9A.
Sími 2323.
28. árg.
Reykjavík, miðvikudaginn 12. apríl 1944
37. IilaSS
Erlent yf irlit;
Myndu Rúss-
ar viðurkenna
Laval?
Sá pólitískur atburður sein-
asta mánaðar, sem tvímælalaust
vakti mesta athygli og umtal,
var stjórnmálaleg viðurkenning
rússnesku stjórnarinnar á Ba-
dogliostjórninni eða „stjórn
hans hátignar Victors Emman-
uels ítalíukonungs". Ríkis-
stjórnirBandamanna hafa ekki
veitt Badogliostjórninni slíka
viðurkenningu né skipzt á
sendiherrum við hana. Þykir lík-
legast, að þær muni ekki veita
Badogliostjórninni slíka viður-
kenningu né neinni annarri ít-
alskri stjórn, nema til hennar
hafi verið stofnað með lýð-
ræðislegum hætti, en það getur
naumast orðið fyrr en hætt er
að berjast á ítalíu. Þótt Banda-
menn hafi falið Badogliostjórn-
inni umsjón ýmsra borgaralegra
mála í þeim héruðum ítalíu,
sem þeir hafa náð á vald sitt,
taka þeir það fram, að slíkt beri
ekki. að skoða sem stiórnmála-
lega viðurkenningu, heldur sern
algert bráðabirgðaástand.
Viðurkenning Rússa á Bado-
gliostjórninni hefir einkum vak-
ið athygli á tveimur atriðum:
í fyrsta lagi þykir viðurkenn-
ingin sýna, .að stjórnmálaleg
samvinna Bandamanna bg
Rússa sé ekki eins góð og skyldi,
þrátt fyrir ráðstefnurnar í Te-
heran og Moskvu og aðrar yfir-
lýsingar þar að lútandi. Það
hefir verið upplýst, að Rússar
hafi viðurkennt Badogliostjórn-
ina, án þess að ráðfæra sig við
Bandamenn.
í öðru lagi þykir viðurkenn-
ingin sýna, að Rússar hiki ekki
við að viðurkenna stjórnmála-
fprustu þeirra manna, sem hafa
verið nazistum og fasistum þæg-
ust verkfæri, og hafa beint og
óbeint hjálpað þeim tíl að eyði-
leggja lýðfrelsi og mannréttindi
í löndum sínum eða til að fara
með ófrið og ofbeldi gegn frið-
sömum, saklausum þjóðum.
Raunverulega ber Victor Emm-
anuel engu minni ábyrgð á fas-
ismanum í ítalíu eða herferð-
inni gegn Abessiníumönnum en
Mussolini sjáifur, því að án að-
stoðar konungs hefði Mussolini
aldrei komizt neitt áleiðis í þess-
um efnum. Badoglio stjórnaði
sókn ítala gegn Abessiníumönn-
um og Grikkjum. Þeir, sem geta
viðurkennt stjórnmálalega for-
ustu Victors Emmanuels og
Badoglios, geta alveg eins síðar
viðurkennt stjórnmálaforustu
Lavals, Quislings og annara
slíkra manna.
Meðal allra frjálshuga manna
vakti samvinna Bandamanna
við Darlan mikla andúð á sín-
um tíma, og síðan hefir þeirri
kröfu vaxið s1?órum fylgi, að-
Bandamenn veiti ekki lepp-
stjórnum kvislinganna eða ein-
stökum mönnum, sem hafa til-
heyrt þeim, neina stjórnmála-
lega viðurkenningu. Pyrir La-
val og hans nóta væri þá næsta
auðvelt að fara í fótspor Victors
Emmanuels, gera launsamning
við Bandamenn, þegar ekki væri
um aðra leið að' velja til að
bjarga völdunum, og hljóta síð-
an viðurkenningu þeirra og
stuðning. Þegar þannig væri
komið, hefði styrjöldin verið til
lítils háð fyrir frelsi og mann-
réttindi í heiminum.
Viðurkenning Rússa á Ba-
dogliostjórninni kom öllum
frj álslyndum stj órnmálaf lokk-
um á ítalíu mjög á óvart. Þeir
voru nýlega búnir að halda
landsfund og krefjast valdaaf-
sals Victors Emmanúels og
krónprinsins. Kommúnistar
studdu þessar kröfur. Eftir við-
Þjóðverjar biðja
Gústai Svíakommg
að leitast fyrír
tim sættir
Eitt af áréiðanlegri blöð-
um'Breta, „The Observer",
skýrði frá því fyrir skómmu,
að Þjóðverjar hafi nýlega
farið þess á leit við Gústaf
Svíakonung, að hann reyndi
að koma á sættum milli
þeirra og Bandamanna, en
hann hafi skorazt undan
því.
Það var þýzki sendiherrann í
París, Abetz, er fékk aðalræðis-
mann Svía, þar, Gösta Nordling,
til að koma þessum tilmælum
til Gústafs konungs. Áður hafði
Abetz ráðfært sig við Ribben-
trop og Laval.
Það var látið fylgja þessum
tilmælum til Gustafs konungs,
að Þjóðverjar væru fúsir til að
fara með her sinn úr Noregi,
Danmörku, Hollandi, Belgíu og
Frakklandi. Ennfremur buðust
þeir til að veita Pólverjum tak-
markað sjálfsforræði, en Bæ-
heimur skyldi vera áfram þýzkt
verndarríki. Þjóðverjar fengju
frjálsar hendur um afstöðu sína
til Rússa.
„The Observer" skýrir einnig
frá því, að Laval hafi í viðræð-
um við sænska stjórnarfulltrúa
látið uppi þá skoðun, að hann
væri orðinn trúlaus á sigur Þjóð-
verja, en hins vegar gerði hann
sér vonir um sættir milli þeirra
og Bandamanna, ef Þjóðverjum
tækist að afstýra innrásinni að
vestan. Þá ættu Svíar að reyna
að miðla málum.
Vafalaust gera forráðamenn
Þjóðverja sér svipaðar vonir og
Laval. Þess vegna meta þeir
minna að halda velli á austur-
vígstöðvunum en að búa sig
undir vörnina að vestan.
Sjöunda flokksþíng Fram-
sóknarmanna hefst í dag
Þingíð verður eitt hið fjölmennasta, er háð heiir verið
§ j ö u ii d a f lokks{sing Framsóknarmanna
verður sett að Mótel Borg klukkan 4 í dag.
Hafa þingfulltrúar utan af lancli verið að
konea til bæjarins untlanfarna tlaga, ©g eru nú
mættir flestir toeir, sent setu eiga á þinginu,
en þeir síðustu eru vaentanlegir á naorgun.
Flokksþing þetta verður eitt
hið fjölmennasta, er Pramsókn-
ármenn hafa efnt til. Þingfull-
trúar munu verða hátt á þriðja
hundrað samtals, og hafa eigi
önnur flokksþing Framsóknar-
manna en þingin 1937 og 1941
verið svo fjölmenn. Eins og áð-
ur er sagt, eru flestir fulltrú-
anna komnir til bæjarins, en
þeir, sem enn eru ókomnir, eru
nær allir af Vestfjörðum og
Austfjörðum. Hefir koma þeirra
dregizt lítilsháttar frá því, er
gert var ráð fyrir, vegna þess, að
skipaferðum hefir seinkað. En
þess er vænzt, að bæði skipin,
sem þessir fulltrúar eru á, komi
til Reykjavíkur á morgun. Verða
hin helztu mál, önnur en lýð-
veldismálið, eigi reifuð, fyrr en
þeir eru komnir til þings..
Að lokinni þingsetningu í dag
verður skipað í kjörbréfanefnd
og fastanefndir þingsins. Munu
fastanefndirnar verða ellefu og
hafa til meðferðir og afgreiðslu
margvísleg landsmál og flokks-
mál.
Þegar nefndaskipun er lokið
flytur Ólafur Jóhannesson lög-
fræðingur erindi um lýðveldis-
og stjórnarskrármálið.
Pramhaldsdagskrá þingsins
verður síðan auglýst og tilkynnt
þingfulltrúum jafnóðum og hún
hefir verið ákveðin, en slíkt er
ekki unnt að gera fyrirfram í
einstökum atriðum.
Gert er ráð fyrir, að þingið
starfi í eina viku. Verða þing-
fundirnir háðir að Hótel Borg,
en nefndarfundir flestir annars
staðar, eftir því sem húsnæði
fæst. •
urkeninngu Rússa á Badoglio-
stjórninni hafa kommúnistar
mjög linazt í baráttunni gegn
Victor Emmanúel, telja ekki
tímabært að ræðá það mál nú.
Það eigi aðeins að hugsa um það
eitt að vinna styrjöldina. Hefir
þetta enn orðið til þess að auka
stjórnmálalegt ósamlyndi meðal
ítala.
Ýmsar getur eru leiddar að
því, hvað Rússum hafi gengið
til með Mðurkenningunni á Ba-
dogliostjórninni. Ýmsir telja, að
Rússar álíti mögulegt að fá ýms
aukin hlunnindi hjá Badoglio-
stjórninni eftir viðurkenning-
una. Aðrir telja, að Rússar telji
þetta styrkja stjórnmálaaðstöðu
sína á ítalíu, því að nú njóti
þeir fylgis bæði kommúnista og
hægri manna, en hins vegar
hafa þeir ekki gert sér von um
fylgi frjálslyndu flokkanna, því
að þeir hallist meira að Banda-
mönnum. Báðar tilgáturnar geta
verið réttar og víst er það, að
Rússar hafa fyrst og fremst gert
þetta til að styrkja stjórnmála-
lega afstöðu sína á ítalíu. Þeir
setja ávinning ofar stefnumál-
um. Þess vegna er ekki undar-
legt, þótt margir spyrji: Myndu
Rússar ekki alveg eins viður-
kenna Laval, ef þeir teldu sér
hag að því?
Seínustu iréttir
Borgin Odessa er nú gengin
Þjóðverjum úr greipum. Odessa
var ein af fjölmennustu borg-
um Rússlands fyrir styrjöldina,
íbúar 750 þús.
Rússar sækja fast fram í Rú-
meníu og hrökkva Þjóðverjar
hvarvetna fyrir.
Tékkneskar og rússneskar
hersveitir hafa sótt inn í Tékkó-
slóvakíu. Er þar barizt heiftar-
lega í fjallaskörðum. Tékkneski
fáninn hefir verið dreginn að
húni á fjallstindi vestan landa-
mæranna.
Barnavinafélagid
Sumargjöf 20 ára
Einn hinn nýtasti félagsskapur hér í bænum, „Barnavinafé-
lagið Sumargjöf", er tuttugu ára um þessar mundir. Var þessa
áfanga minnzt í gær í Tjarnarborg, einu barnaheimili félagsins,
þar sem ýmsir forustumenn félagsins og nokkuð af starfsliði þess
var saman komið, ásamt nokkrum gestum.
Undirbúningsfundur að stofn-
un Barnavinafélagsins Sumar-
gjöf var haldinn 11. apríl 1924,
og voru það konur úr Bandalagi
kvenna, er boðuðu til hans.
Hafði Bandalagið þá um þriggja
ára skeið gengizt fyrir fjársöfn-
un á sumardaginn, börnum til
styrktar. Nokkrum dögum síðar
vár svo haldinn framhaldsstofn
fundur og voru þá lögð fram og
samþykkt „lög fyrir Barnavina-
félagið Sumargjöf" og kosin
bráðabirgðastjórn. Loks var efnt
til aðalfundar litlu síðar og
voru þar kosin í hina fyrstu
stjórn félagsins Steingrímur
Arason, kennari, Aðalbjörg Sig-
urðardóttir, frú, Steinunn
Bjartmarsdóttir, frú, séra Magn-
ús Helgason og Steindór Björns-
son frá Gröf. Höfðu um áttatíu
'menn látið skrá sig sem stofn-
endur félagsins á þessum fund-
um, og eru flestir þeirra, sem
eigi eru fluttir brott úr Reykja-
vík eða dánir, enn í félaginu.-
Og Aðalbjörg Sigurðardóttir, er
skipaði sæti í hinni fyrstu
stjórn félagsins, er enn í stjórn
þess, þótt hún tæki sér hvíld
frá þeim störfum um allmargra
ára skeið.
Þrír menn hafa lengst allra
skipað stjórn félagsins. Eru það
þeir kennararnir Steingrímur
Arason og Arngrímur Kristjáns-
son, sem átt hafa þar sæti í 16
ár, og ísak Jónsson í fimmtán
ár. Hefir'hinn síðasttaldi verið
umsvifamesti og ótrauðasti. for-
maöur félagsins fjölda mörg síð-
ustu ár. Nú skipa stjórn félags-
ins ísak Jónsson, kennari, for-
maður, séra Árni Sigurðsson
(Framh. á 4. síðu)
Aðalhmdur Búnaðar
iél. Grímsnesshrepps
Aðalfundur Búnaðarfélags
Grímsneshrepps var haldinn að
Borg laugardaginn 25. marz. Á
fundinum gerðist þetta helzt.
Framkvæmdasjóður félagsins
sem stofnaður var á 60 ára af-
mæli þess 11. júlí siðastl. með
nokkrum gjöfum til félagsins
var efldur mjög mikið með
frjálsum gjöfum félagsmanna.
Námu framlög þessi á fundinum
yfir 30.000 krónur, svo að sjóður
þessi er nú um 40.000 krónur.
Þá voru samþykktar eftirfar-
andi tillögur:
1) „Aðalfundur Búnaðarfélags
Grímsneshrepps haldinn að
Borg 25. marz 1944 skorar á
Búnaðarfélag fslands að vinna
að framgangi tillögu Hafsteins
bónda Péturssonar um skatt-
frjáls framlög til ræktunar-
framkvæmda, sbr. grein hans í
Búnaðarbl. Freyr."
2) „Aðalfundur Búnaðarfélags
Grímsneshrepps haldinn að
Borg 25. marz 1944 skorar á Al-
þingi að efla svo verkfæra-
kaupasjóðinn, að hann geti náð
þeim tiigangi, sem honum var
upphaflega ætlað."
3) „Aðalfundur Búnaðarfélags
Grímsneshrepps haldinn að
Borg 25. marz fagnar samkomu-
lagi Alþingis um lausn sjálf-
stæðismálsins og skorar á
hreppsbúa að vinna að því, að
allir atkvæðisbærir menn í
hreppnum taki þátt í atkvæða-
greiðslunni um sambandsslitin
og lýðveldisstofnunina."
4) „Fundurinn skorar .á alla
bændur hreppsins að koma fyr-
ir fánastöngum við bæi sína og
aflað sé fána til að draga að
hún daginn, sem lýðveldið verð-
ur endurreist á íslandi."
Búnaðarfélag Grímsneshrepps
hefir með stofnun Fram-
kvæmdasjóðsins og því að efla
hann svo myndarlega, að hann
er nú orðinn 40 þúsund krónur,
sýnt mikinn stórhug og glöggan
skilning á því hvaða verkefn-
um búnaðarfélagssamtök bænda
eiga einkum að einbeita kröft-
um sínum að nú. Þessi sjóður
félagsins nægir til þess að kaupa
samstæðu af beztu verkfærum
(dráttarvél með tilheyrandi
áhöldum) til jarðvinnshi. Hafa
Grímsnesingar með þessu sýnt,
að þeir skilj a til fulls, að ræktun
verður að aukast á næstu árum,
svo að hætt verði að mestu við
að vinna annað land en véltækt.
/ vöggustofunni í Suðurborg.
Ný búð
Nú fyrir bænadagana var
opnuð ný búð, sem hefir ein-
göngu á boðstólum fisk og fisk-
meti. Heitir hún „Síld og fiskur"
og er á Bergstaðastræti 37. Reka
Þorvaldur Guðmundsson, áður
forstjóri niðursuðuverksmiðju S.
í. F., og Steingrímur Magnússon
fisksali búð þessa. í
Húsakynni öll eru hin vönd-
uðustu, björt og rúmgóð. Kæli-
útbúnaður er þar 'aí nýjustu
gerð, vinnutæki öll fullkomin
og útstillingar smekklegar.
Auk alls konar fisks, sem þar
er á boðstólum, verða og seldar
hvers konar. iðnaðarvörur úr
fiski og síld, salöt og fleira. Er
þar á meðal sitthvað, sem hús-
mæður hafa ekki átt kost á áð-
ur. .
Á víðavangi
Kári skrifar Tímanum:
Laxneska.
Hjartfólgnasta áhugamál eins
stílfærasta rithöfundar lands-
ins virðist þessi árin vera það
að níða niður sveitafólkið, telja
landsmönnum trú um það að
leggja eigi byggð landsins niður
nema kaupstaðina og kraga ein-
hverja umhverfis þá. Þessi rit-
höfundur er H. K. Laxness. Síð-
asta greinin hans í þessum efn-
um er í málgagni hans, „Þjóð-
viljanum", á skírdag. Þar
stendur m. a. þessi klausa:
„Við leggjum ' vegi, brýr, síma
og kostum byggingu og land-
búnaðarstarfsemi á afskekkt-
um, óbyggilegum stöðum, þar
sem fáeinar sálir stunda
sveitabúskap sér til skemmtun-
ar, án þess að starfsemi þeirra
hafi nokkurt þjóðhagslegt gildi
eins og hún er rekin. í þessa
skemmtistarfsemi köstum við
sum árin tugmiljónum króna,
án þess að hugsa okkur um".
Það þarf ekki að eyða orðum
að því hér, hve rangt þetta er
og illkvittnislega mælt. En fólk,
sem lítið sér annað en blöð, sem
svona mæla, fyllist smátt og
smátt hleypidómum og ofstæki.
Og loks er það orðið að trú hjá
mörgum, að þeir, sem rækta og
byggja landið og framleiða holl-
ustu og beztu fæðutegundirnar
fyrir landsmenn — séu ómagar
á landinu!! Þegar H. K. L. talar
um tugi miljóna, getur hann
ekki átt við lakari kotin, heldur
sveitabúskapinn yfirleitt, enda
telur hann sveitabúskap hér á
íslandi lítið annað en „kjána-
legt sport". En tugir miljóna,
sem Laxness talar um, er vafa-
lítið það fé, sem greitt hefir
verið í það m. a. að lialda vöru-
verði niðri, svo að Laxness og
aðrir kaupstaðabúar fengju ó-
dýrari nauðsynjar en ella.
En kaupskrúfur Laxness og
annarra „komma", ásamt at-
höfnum „hálfbræðra" hans,
stórgróðamannanna, hafa sogað
fólkið frá landbúnaðinum á ryk-
ugar götur Reykjayíkur og þar
hefir tekizt að ná ábyrgðum
allra landsmanna handa því
fyrir margs konar lífsþægindum.
Veltufé landsmanna, ábyrgðir
allrar þjóðarinnar og kaup-
skrúfur, sem „kommarnir"
standa fyrir, allt í augnabliks-
hag Reykjavíkur, hjálpar til
þess að draga vinnuaflið frá at-
vinnuvegunum og gera allt at-
vinnulíf í landinu óheilbrigt.
En hætt er við, að þeir tímar
geti komið, sem létt .verði 1
maga einhverra göturykið í
Reykjavík, verðlausar pappírs-
krónur, lífsþægindin í luxusí-
búðunum og illkvittnin í Lax-
ness.
„Kjarabsetur".
Verkalýðsblöðin hafa öðru-
hverju undanfarið verið að
flytja fréttir um það, að ýms fé-
lög launþega hafi fengið „kjara-
bætur" við nýja samninga. Er
þá ætíð átt við, að verkafólk
fái fleiri krónur fyrir vinnu
sína en áður. En aldrei fylgir
þessum fréttum nokkur umsögn
um það, að fólk hafi fengið
„kjarabætur" með því að krón-
urnar, er það fær fyrir vinnu
sína, hafi vaxið í verði, né að at-
vinna þess hefði verið tryggð á
nokkurn hátt í framtíðinni.
Hvað skyldi vera lengi hægt að
leika þennan blekkingarleik um
auknar „kjarabætur", sem séu
fólgnar í því að fjölga og
smækka alltaf krónurnar og
saf na þá . um leið eignunum á
hendur þeirra, sem mest eiga
fyrir? Vilja ekki einhverjir vin-
veittir menn verkalýðnum,.sem
njóta hylli hans, reyna að opna
augu hans fyrir því, að þessi
skollaleikur er hættulegastur
fyrir verkamenn sjálfa?
Næsta blað Tímans kemur út á
laugardaginn.