Tíminn - 18.04.1944, Page 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
ÚTGEPANDI:
FRAMSÓKNARPLOKKURINN.
PP.ENTSMIÐJAN EDDA h.f.
Símar 3948 og 3720.
RITST JÓRASKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI, Lindargötu 9 A.
Símar 2353 og 4372
AFGREIÐSLA, INNHEIMT,
OG AUGLÝSINGASKEUrr: OFA:
EDDUHUSI, ’-indargötu 9 A.
Sími 2323.
28. árg.
Reykjavík, þriðjndagiim 18. april 1944
39. blað
Mjólkursamsalan seldi vör-
ur íyrír 22,8 milj. kr. sl. ár
Mjólkuríramleiðslan á verðlagssvæðinu 9C
Mjólkursamsalan skilaði reikningum sínum fyrir síðastliðið
ár 15. þ. m. Var þetta 9. reikningsár hennar. Reikningarnir sýna
mjög góða afkomu og gefa glöggt til kynna, að rekstur samsöl-
unnar sé með miklum ágætum.
Þetta síðasta starfsár Samsölunnar er þó fyrst og fremst
merkilegt vegna þess, að þá náðist samvinna milli mjólkur-
framleiðenda um að taka rekstur hennar í sínar eigin hendur.
Hefir sú samvinna verið hin ákjósanlegasta.
Tíminn hefir snúið sér til forstjóra Samtölunnar, Halldórs Ei-
ríkssonar, og fengið hjá honum upplýsingar þær, sem hér fara
á eftir:
Samanlagt innvegið mjólkur- Öll rekstursútgjöld Samsöl-
magn hjá mjólkjirbúum verð- unnar á árinu, þar með talinn
jöfnunarsvæðisins nam 17.187,- kostnaður vegna vörumats, af-
820v2 kg. og er það rúmlega skriftir, svo og þeir kostnaðar-
9,2%, eða 1.450.748y2 kg. meira liðir, sem tilfærðir eru á reikn-
en árið áður.
Erlent yfirlit:
Forsetaefni
Næst innrásinni margumtöl-
uðu, er forsetakjörið í Banda-
ríkjunum það málefni, sem
nú er einna mest rætt og
örlagaríkast er talið. Priður-
inn, sem Verður saminn eftir
þetta stríð, mun að miklu leyti
fara eftir afstöðu Bandaríkja-
forsetans til alþjóðamála.
Það hefir seinast gerzt í þessu
máli, er tíðindum hefir þótt
sæta, að Wendell Willkie, er var
frambjóðandi republikana 1940,
hefir lýst yfir því, að hann
muni eigi gefa kost á sér. Fram
til skamms tíma hefir Willkie
barizt ákaft fyrir því, að repu-
blikanir hefðu hann í kjöri aft-
ur, en kosningar á kjörþing re-
publikana hafa gengið á móti
honum og hann því talið von-
laust að halda þessari baráttu
áfram. Með því að draga sig nú
þegar í hlé, getur líka farið svo,
ef eigi næst samkomulag um
neinn mann á kjörþingi repu-
blikana, er haldið verður í Chi-
cago í júnímánuði, að leitað
verði til Willkie, er þá hefir ver-
ið utan við deilurnar á þinginu.
Aðrir þeir, sem hafa verið til-
nefndir sem forsetaefni repu-
blikana, eru þessir:
Thomas E. Dewey landsstjóri
í New Yorkríki. Hann þykir nú
hafa mestar líkur. Hann er tal-
inn fara bil beggja milli vinstri
og hægri manna í flokknum.
Minstu munaði, að hann yrði
forsetaefni republikanna í sein-
ustu kosningum, en afturhalds-
öfl flokksins réðust þá gegn
honum. Hann vann sér alþjóð-
arfrægð fyrir baráttu gegn
glæpamönnum, er hann var op-
inber málsækjandi í New York.
Dewey lýsir sig fylgjandi náinni
samvinnu við Breta.
Mac Arthur í hershöfðingi.
Hann er ákaft studdur af mestu
afturhaldsöflum flokksins og
einangrunarsinnum. kann hefir
ekki gert grein fyrir stefnu sinni
né því, hvort hann gefi kost á
sér.
John W. Bricker landstjóri í
Ohioríki. Hann er studdur af
mörgum hægri mönnum flokks-
ins, iðjuhöldum og fjármála-
kóngum. Sjálfur vinnur hann
talsvert að því að verða forseta-
efni. Bricker er talinn gætinn
hægri maður. Hann talar mjög
„loðið“ um utanríkismál.
Harold Stassen landstjóri í
Minnesota. Hann er frjálslynd-
ur í skoðunum og er ekki ó-
sennilegt, að hann hljóti nú
fylgi Wilkiesmanna á kjörþing-
um. Stassen er nú í hernupi og
er hann eini landsstjórinn, sem
gegnir herskyldustörfum. Hann
þykir glæsilegt foringjaefni.
Yarl Warren. landstjóri í
Kaliforníu. Hann er talinn svip-
aður* Bricker í skoðunum, en
sennilega meiri atkvæðamaður.
Warren þykir þó vart líklegur
til að koma til greina, nema
þrautreynt sé, að samkomulag
náist eigi um þau forsetaefni,
sem nú eru talin líklegri en
hann.
Meðal demokrata er Roosevelt
talinn sjálfsagðasta og sigur-
vænlegasta forsetaefnið og al-
mennt er talið, að hann muni
(Framh. á 4. siðu)
Semnstu fréttir
Rússar hafa tekið Tarnopol
í Póllandi og búizt er við því, að
þeir taki Sebastopol á hverri
stundu, en það er seinasta vígi
Þjóðverja á Krímskaga. Þeir
hafa farið yfir neðri hluta
Dnjestrfljóts á mörgum stöðum.
Loftárásir Bandamanna fær-
ast enn í aukana. Seinustu dag-
ana hafa rúmensku borgirnar
Ploesti, olíuvinnslubærinn mikli,
og Budapest orðið fyrir einna
mestum árásum.
Yfírlýsíng frá lög-
skilnaðarmönnum
Fundur lögskilnaðarmanna,
sem var haldinn í Kaupþings-
salnum í Reykjavík þriðjudag-
inn 11. apríl 1944, gerði eftir-
farandi ályktanir:
I. Lögskilnaðarmenn telja,
að réttara hefði verið, að form-
legu afnámi sambandslaga-
samningsins við Danmörku væri
frestað, þar til viðræður gætu
farið fram milli sambandsþjóð-
anna.
En með því að Alþingi hefir
nú horfið frá þeim hættulegu
áformum, að samningurinn yrði
felldur niður fyrir þann tíma,
er lögmætur getur talizt sam-
kvæmt ákvæðum hans, en fall-
izt í reyndinni á það mikilvæga
atriði í rökum lögskilnaðar-
manna, að 3 ár skyldu líða frá
því að ályktanir Alþingis 17. maí
1941 bárust dönsku ríkisstjórn-
inni þangað til endanleg niður-
felling samningsins færi fram af
hálfu þings og þjóðar, telur
fundurinn einsætt að hvetja ís-
lendinga til að samþykkja nið-
urfellingu samningsins við þjóð-
aratkvæðagreiðslu 20,—23. maí
næstkomandi, til þess að sú
þjóðareining, sem ávallt hefir
ríkt um sjálft lokatakmarkið,
komi sem skýrast í ljós. Hins
vegar telur fundurinn meðferð
Alþingis á málinu mjög gallaða
og vítir sérstaklega það, að ekki
hefir fengizt viðurkennt, að nið-
urfelling samningsins skuli
hlíta fyrirmælum 18. gr. hans.
II. Lögskilnaðarmenn lýsa
enn sem fyrr yfir þeim ein-
dregna vilja sínum, að lýðveldi
verði stofnað á íslandi, en telja
hins vegar nauðsynlegt, að
stofndagur þess verði ekki á-
kveðinn, fyrr en viðræður hafa
farið fram við konung og hann
talið sér fært að gefa endanlegt
svar. Jafnframt verði tekið Jullt
tillit til aðstöðu landsins og
tryggt, að stjórnskipulagsbreyt-
ingin ■ hljóti viðurkenningu
þeirra ríkja, er íslendingar eiga
skipti við. iögskilnaðarmenn
leggja áherzlu á, að þessara at-
riða verði gætt sérstaklega, eigi
sízt fyrir þá sök, að Alþingi hef-
ir ekki treyst sér til að bera
ákveðinn stofndag lýðveldisins
undir þjóðaratkvæði, sökum
þeirrar andstöðu, sem málsmeð-
ferð þess sætti.
Umsóknir um
prestaköll
Fyrir nokkru voru 16 presta-
köll víðs vegar um land auglýst
til umsóknar og er nú umsókn-
arfresturinn útrunninn. Um-
sóknir bárust um ein 6 presta-
köll, og eru það þessi:
Staðarprestakall á Snæfells-
nesi, umsækjendur: sr. Finn-
bogi Kristjánsson að Stað í Að-
alvík, sr. Þorgrímur Sigurðsson
að Grenjaðarstað og Yngvi Þór-
ir Árnason, cand. theol.
Hvammsprestakall í Dölum,
umsækjandi: sr. Pétur T.
Oddsson, Djúpavogi.
Bíldudalsprestakall. Umsækj-
andi: Jón Kr. ísfeld prestur að
Hrafnseyri.
Sandaprestakall í Dýrafirði.
Ums.: sr. Þorsteinn Björnsson,
settur prestur þar.
Árnesprestakall í Stranda-
sýslu. Ums.: cand. theol. Yngvi
Þórir Árnason.
Skútustaðaprestakall. Ums.:
sr. Magnús Már Lárusson, kenn-
ari við Menntaskólann á Akur-
eyri.
Samsalan seldi á árinu 8.639.-
626 lítra af mjólk og er það 1,-
184.015%! ltr. meira en á árinu
1942. Af mjólk þessari fóru 331,-
663 lítrar til mjólkurbús Hafn-
arfjarðar.
Af rjóma seldi Samsalan 315.-
'905% ltr. (1942: 337.545i/2 ltr.),
af skyri 337.319,15 kg. (1942:
335.234y2 kg.) og af ísl. smjöri
71.394,6 kg. (1942: 55.889,15 kg.).
Alls seldi Samsalan vörur á ár-
inu fyrir kr. 22.760.615,85, þar af
mjólk og innl. mjólkurafurðir
fyrir kr. 19.349.433,23. í þessum
upphæðum er ekki talinn með
sá hluti af andvirði varanna,
sem ríkissjóður greiddi sem upp-
bætur. Þær uppbætur gengu
beint til mjólkurbúanna.
Fyrir þá óunnu mjólk, er
Samsalan seldi á árinu, fékk
hún að meðaltali kr. 1.51,44 fyrir
lítrann. En í útborguðu mjólk-
urverði, verðjöfnunargjaldi og
tekjuafgangi skilaði Samsalan
kr. 1.48,69 af því verði, og vant-
aði því sem svaraði 2% eyri fyirr
hvern seldan mjólkurlítra til
þess, að sölutekjurnar af öðr-
um vörum, þ. e. mjólkurafurð
unum o. fl., nægðu til greiðslu
á öllum reksturskostnaðinum,
enda hafði Samsalan miklu
minna til sölu, af sumum þeim
vörutegundum, svo sem rjóma,
skyri og smjöri, en markaður
var fyrir.
áður hefir verið sagt:
Fjórði fundur flokksþings
Framsóknarmanna hófst að
Hótel Borg kl. 9% á laugardags-
morgun og héldu þá áfram um-
ræður um stj órnmálaviðhorfið,
en þær hófust daginn áður, eins
og skýrt var frá í seinasta blaði.
Stóðu umræðurnar allan dag-
inn og tóku margir til máls. Um
kvöldið var umræðum frestað
þar til á mánudagskvöld, er taka
skyldi álit stjórnmálanefndar til
umræðu. Fundarstjóri var Jón
Jónsson, Hofi.
Um kvöldið voru nefndar-
fundir.
Fimmti fundur flokksþings-
ins hófst á sunnudagsmorgun
kl. 9V2. Fundarstjóri var þá
Karl Kristjánsson, Húsavík.
Fyrst var tekið til umræðu álit
lýðveldisnefndar og urðu um það
nokkrar umræður, unz nefndin
tók álitið aftur til frekari at-
hugunar. Síðan voru álit iðnað-
arnefndar, sjávarútvegsnefndar
ingi verðjöfnunarsjóðs, námu
sem næst 6,76% af vörusölunni,
eins og hún er tilfærð í reikn-
ingunum.
Eftir að hin lögboðna verð-
jöfnun milli búanna hafði far-
ið fram* greiddi Samsalan, í
ársuppbót, 8% eyri á lítra. á alla
innvegna mjólk á verðjöfnunar-
svæðinu. Uppbætur fyrir það af
haust- og vetrarmjólkinni, sem
selt var óunnið, hér á sölusvæð-
inu, höfðu áður verið greiddar
með kr. 143.870,10. í byggingar-
sjóð voru lagðar kr. 1.155.971,90.
Mjólkurstöðin
í Rcykjavík.
Mjólkurstöðin í Reykjavík tók
á árinu á móti 8.809.995% ltr.
af mjólk, auk lítilsháttar af
rjóma. Reksturskostnaður stöðv-
arinnar reyndist að hafa numið
sem næst 7% eyri á hvern innv.
mjólkurlítra.
Meðalverð til bænda á félags-
svæði stöðvarinnar, utan bæj-
arlandsins, varð kr. 1.32,26 aur.
fyrir lítrann, að frádregnum af-
föllum, og er þá miðað við
mjólkina komna til stöðvarinn-
ar. Á sama hátt varð meðal-
verð til bændanna á bæjarland-
inu, þeirra, sem hafa næg lönd,
míðað við kúafjölda kr. 1,50 pr.
lítra.
og skipulagsnefndar flokksins
tekin til umræðu og afgreidd,
án -teljandi breytinga. Viðkom-
andi skipulagsmálum flokksins
var það samþykkt að kjósa
þriggja manna nefnd til að at-
huga flokkslögin og voru kosnir í
hana Daníel Ágústínusson, er-
indreki, Guðmundur Kr. Guð-
mundsson skrifstofustjóri og
Gunnar Þórðarson, Grænumýr-
artungu. Engar breytingar voru
gerðar á flokkslögunum. Álykt-
anirnar um hin málin verða
birtar síðar.
Fimmti fundur flokksþings-
ins hófst á mánudagsmorgun kl.
9%. Árni Jóhannsson, Akureyri,
var þá fundarstjóri. Tekin voru
til umræðu álit lýðveldisnefnd-
ar, fjármálanefndar og land-
búnaðarnefndar og urðu um
þau talsverðar umræður. Álit
stjórnarskrárnefndar var af-
greitt.
í gærkvöldi hófust svo fram-
Nýr sænskur
sendíkennarí
Peter Hallberg lektor.
Peter Hallberg heitir ungur
sænskur menntamaður, sem
fyrir skömmu er kominn hingað
frá Svíþjóð (um England) og
verður sendikennari (lektor) í
sænskri tungu og bókmenntum
við Háskóla íslands. Hann hefir
lokið meistaraprófi í norræn-
um fræðum við háskólann í
Gautaborg, og var Hjalmar
Lindroth prófessor, sem íslend-
ingar þekkja að ást á norræn-
um fræðum og góðvild í sinn
garð, kennari hans.
Peter Hallberg sótti námr
skeið norrænustúdenta, sem
haldið var að Laugarvatni vorið
1936. Dvaldist hann þá hér lengi
sumars og lærði að tala ís-
lenzku.
Sendikennarinn mun gegna
þessu embætti sínu a. m. k. í eitt
ár, en jafnframt vinnur hann
að doktorsritgerð um sænska
Nóbelsverðlaunaskáldið Erik
Axel Karlfeldt.
Hallberg lektor er búinn að
flytja einn háskólafyrirlestur
fyrir almenning; um lífið í Sví-
þjóð á seinustu árum. Er hann
einkar snjall fyrirlesari, og má
því vænta þess, að unnendur
sænskrar tungu og mennta sitji
sig ekki úr færi með að tileinka
sér þann fróðleik, er sendikenn-
arinn hefir að miðla um mennt-
ir og málefni þjóðar sinnar —
öndvegisþjóðar Norðurlanda.
Nýtt ínnanlandslán
Landsbanki íslands auglýsti
nýlega útboð á 4 milj. króna
ríkisskuldabréfum. Verða bréf-
in boðin út á nafnverði og verða
vextir þeirra 3y2%. Lánið end-
urgreiðist með jöfnum afbojg-
unum á 7 árum.
Föstudaginn 27. apríl n. k. og
næstu 2 daga geta menn skrifað
sig fyrir skuldabréfum hjá
bönkunum í Reykjavík, Lands-
bankanum, Búnaðarbankanum
og Útvegsbankanum.
Upphæð skuldabréfanna eru
kr. 5000.00 og kr. 1000.00.
Hér er um að ræða tvö brezk
lán, frá 1934 (4 milj. kr.) og frá
1935 (6 milj. kr.). Það er lánið
frá 1934, sem hægt er að greiða
á þessu ári, en hitt ekki fyr en
á næsta ári.
haldsumræður um stjórnmála-
viðhorfið, ásamt tillögum
stjórnmálanefndar um stjórn-
mála- og atvinnumálayfirlýs-
ingu flokksins.
Flokkiþingið
Störfin á flokksþingi Framsóknarmanna hafa gengið mjög
greiðlega og höfðu allar nefndir lokið störfum sínum á sunnu-
dagskvöld. Mörg nefndarálit hafa þegar verið afgreidd.
Verður hér skýrt frá störfum þingsins til viðbótar því, sem
Furðuleg
rógsgreín
í Vísi
í mest áberandi grein
Vísis í gær, er rifjuð upp
margra ára gömul ósann-
indi eftir Héðinn Valdi-
marsson um að Framsókn-
armenn hafi fengið Al-
þýðuflokkinn til að hindra
stjórnarmyndun Jónasar
Jónssonar 1934.
Þessari sameiginlegu lygi
Vísis og Héðins er bezt
svarað með því að birta
eftirfarandi yfirlýsingu frá
þingmönnum Framsóknar-
flokksins, er kom í Tíman-
um 17. nóvember 1938:
Yfirlýsing.
í blaðinu „Nýtt land“,
7. tbl. 7. nóv 1938 er fram-
haldsgrein eftir Héðinn
Valdimarsson undir fyrir-
sögninni „Skuldaskil Jón-
asar Jónssonar við social-
ismann“. Þar standa m. a.
eftirfarandi ummæli við-
komandi stjórnarmyndun-
inni 1934:
„Það var tryggt, að Jónas
yrði ekki kosinn ráðherra
af Framsókn, þó að Al-
þýðuflokkurinn setti ekki
upp, að annar færi í ráð-
herrastólinn, en Fram-
sóknarmenn vildu í lengstu
lög hlífast við að ganga
framan að Jónasi og ósk-
uðu þess af okkur Alþýðu-
flokksmönnum, að skilyrði
, um að hann yrði ekki ráð-
herra, kæmi einmitt frá
Alþýðuflokknum."
Það kemur fram í sömu
grein, að með orðinu
„Framsóknarmenn" er átt
við þingmenn Framsókn-
arflokksins 1934.
Við undirritaðir, sem
vorum þingmenn Fram-
sóknarflokksins 1934, lýs-
um yfir því, að þessi um-
mæli Héðins Valdimars-
sonar eru tilhæfulaus ó-
sannindi og hafa við engin
rök að styðjast.
Bergur Jónsson,
Bernhard Stefánsson,
Bjarni Ásgeirsson,
Bjarni Bjarnason,
Einar Árnason,
Eysteinn Jónsson,
Gísli Guðmundsson,
Hermann Jónasson,
Ingvar Pálmason,
Jörundur Brynjólfsson,
Páll Hermannsson,
Páll Zóphóníasson,
Þorbergur Þorleifsson.
Vísir lætur sér ekki að-
eins nægja að vitna í
framangreind ósannindi
Héðins, heldur bætir því
við, að Héðinn segi í grein-
inni, að Hermann Jónas-
son hafi sérstaklega leit-
að liðsinnis Alþýðuflokks-
manna um þetta mál. Rit-
stjóri Vísis er hérmeð lýst-
ur vísvitandi og opinber
ósannindamaður að þess-
um ummælum, sem hvergi
er að finna í grein Héðins.
Hver er tilgangur Vísis
með þessari rógsfrétt? Það
vðeri æskilegt, að ritstjóri
Vísis þyrði að svara því.
TÍMINN
Næsta blað kemur út á laug-
ardag, því að vinna fellur niður
í prentsmiðjunni á fimmtudag-
inn, sem er sumardagurinn
fyrsti.