Tíminn - 09.05.1944, Qupperneq 2

186
TDIIIW, þrlgjMdagiim 9. maí 1944
1
48. blað
T
‘gftmmn
Þriðjudtigur 9. muí
Orðsendíng konungs
Það er víst, að orðsending
Kristjáns konungs hefir komið
íslenzku þjóðinni á óvænt.
Kristján konungur hefir unnið
sér verðskuldaða frægð hin síð-
ari ár fyrir áhrifamikla þátt-
töku í baráttu þjóðar sinnar
gegn erlendu valdi. Hann hefir
barizt djarflega fyrir rétti þjóð-
ar sinnar til að ráða málum sín-
um sjálf. íslendingar væntu
5 þess, að hann myndi ekki síður
unna þeim sama réttar. Þess
vegna kemur þeim það óvænt,
þegar hann leggur stein í götu
þess, að þeir hafi þennan rétt.
Þessi óvænta orðsending
Kristjáns konungs verður vart
skýrð á aðra leið en þá, að hann
sé háður sama breyzkleikan-
um og margir aðrir ágætir
þjóðarleiðtogar, sem berjast
fyrir sjálfsákvörðunarrétti þjóð-
ar sinnar og finna sárt til, þegar
hann er skertur, en hafa eigi
jafnsterka tilfinningu viðkom-
andi rétti annarra, fjarlægra
þjóða. íslendingar hafa hér
fengið nýja sönnun þess, hve ó-
heppilegt er að hafa útlendan
þjóðhöfðingja, enda þótt hann
sé hinn bezti maður og reynist
vel sinni eigin þjóð.
Flesta íslendinga tekur það
vafalaust sárt, að viðleitni til
hindrunar í sjálfstæðisbaráttu
þeirra skuli koma úr þessari átt.
Kristján konungur hefir reynst
þeim góður þjóðhöfðingi og þeir
hafa jafnan talið sig getað
vænzt góðs úr þeirri átt. Af-
nám konungdómsins nú beinist
að engu leyti persónulega gegn
honum. Þau lokaspor sjálfstæð-
isbaráttunnar, að afnema
danska konungdóminn hér á
landi, munu einmitt verða ýms-
um viðkvæmari en ella vegna
þess, að Kristján konungur er
eini danski konungurinn, er
notið hefir verulegra vinsælda
meðal íslendinga. Slík við-
kvæmni getur þó engin áhrif
haft á endanlega lausn sjálf-
stæðismálsins. Markmið íslend-
inga hefir alltaf verið alinnlend
stjórn. Nú hafa þeir fyrsta tæki-
færið til að láta þá aldagömlu
ósk rætast. Það væri jafnt svik
við forfeðurna og eftirkomend-
urna að sleppa því tækifæri.
Það væri að afsala sér helgasta
réttinum — rétti þjóðarinnar til
að ráða stjórnarháttun; sínum
sjálf og hafa alinnlenda stjórn.
Allt hik nú gæti verið það sama
og tapa. Þess vegna geta íslend-
ingar eigi svarað orðsendingu
Kristjáns konungs á annan veg
en þann að sameinast enn bet-
ur við lýðveldis-atkvæðagreiðsl-
una og láta vilja sinn koma sem
bezt í ljós.
Þótt þetta lokaskref sjálf-
stæðisbaráttunnar hafi þannig
sætt nokkurri erlendri mót-
spyrnu, geta íslendingar glaðir
lokið þessu verki, því að þeir
hafa allan rét'tinn sín megin.
Þeir hafa ekki aðeins hinn helga
rétt þjóðanna að mega ráða
stjórnarháttum sínum sjálfar.
Þeir fylgja einnig gerðum samn-
ingum. Sá eini samningur, sem
helgaði danska konungsvaldið
hér, sambandslagasamningur-
inn, er útrunninn til endanlegr-
ar uppsagnar á þessu ári, og
þann skýlausa uppsagnarrétt
munu íslendingar nota sér.
Engum heiðvirðum manni getur
dottið það í hug, að Gamli sátt-
máli eða Kópavogssamningur-
inn séu eitthvað bindandi fyrir
íslendinga nú.
Þau ummæli í konungsboð-
skapnum, að lýðveldisstofnunin
muni spilla sambúð Dana og ís-
lendinga, verður að taka með
fyllstu varúð. Það verður að telj -
ast vafasamt, að konungurinn
hafi, eins og ástatt er, getað
hlustað hina dönsku þjóðarsál
í þeim efnum. í þessum efnum
verður engu síður að taka til-
lit til ummæla forustumanns
frjálsra Dana, Chr. Möller, sem
hefir margoft sagt, að Danir
verði að líta svo á, að íslending-
ar geri það, sem þeir álíti rétt-
ast, og að enn fastari vináttu-
bönd tengist milli þjóðanna,
þegar þær eru báðar alfrjálsar,
eins og reynslan varð með Svía
og Norðmenn. íslendingar
s
Pétur Jónsson, EgilsstSðnms
/
Ungmennaiélag Reykjavíkur
F agradalsbr autin
Það er talað um slæmar sam-
göngur við Austurland og mun
það vera með réttu. En vonandi
er að úr þessum samgöngumál-
um fari að rætast á láði, legi og
í lofti.
En það er nú ekki þessi
hliðin á samgöngumálunum,
sem ég ætla að ræða, heldur
samgöngumál Austurlands
heima fyrir.
Og þá koma mér fyrst til
hugar samgöngurnar milli hér-
aða og fjarða. Hin mikla byggð,
Fljótsdalshéraðs liggur upp frá
Héraðsflóa. Eftir endilöngu hér-
aðinu fellur Lagarfljót, er renn-
ur út í Héraðsflóa. Við sanda
Héraðsflóa eru hafnleysur mikl-
ar, og sennilega langt að bíða,
að þar komi höfn. Ekki er held-
ur því- láni að fagna íyrir hér-
aðið, að Lagarfljót sé skipgengt.
Þó gæti manni komið það til
hugar, að Lagarfljót yrði gert
skipgengt upp að Lagarfossi.
Eitt af frumskilyrðum fram-
leiðsiu héraðanna, er að fá
tryggar og góðar samgöngur við
nærliggjandi hafnir. En hér
hefir verið um tvær hafnir
að ræða fyrir héraðið. Það var
höfuðstaður Austurlands, Seyð-
isfjörður og Reyðarfjörður.
Um aldamótin var mikið um
það deilt, hvora leiðina skyldi
treysta því, að þetta sé rétt, en
reynist ummæli konungs rétt-
ari, geta þeir eigi svarað öðru
en því, að þeir afsali sér heldur
vinfengi Dana en helgasta rétti
sínum, ef það á að kosta því-
líku verði.
Orðsending Kristjáns konungs
til íslendinga hefir nú verið birt
um allan heim. Hún vekur stór-
aukna athygli erlendra þjóða á
atkvæðagreiðslunni um lýðveld-
isstjórnarskrána. Það má hik-
laust segja, að íslendingar séu
nú -ekki aðeins undir smásjá
tveggja stórvelda, heldur alls
heimsins. Nú gildir það því, að
fslendingar geri skyldu sína. Það
má engan vanta við atkvæða-
greiðsluna. Það má enginn
bregðast málstað lýðveldis-
ins. Þjóðin þarf að verða eitt.
Konungur mun þá vafalaust
taka afstöðu sína til nýrrar í-
hugunar og aðrir erlendir aðil-
ar munu læra það, að íslend-
ingar vilja engin útlend af-
skipti viðkomandi sjálfstæðis-
málum sínum. Þ. Þ.
fara, Fjarðarheiði til Seyðis-
fjarðar, sem er ca. 2000 fet yfir
sjávarmál, eða Fagradal til
Reyðarfjarðar, sem er ca. 600
fet yfir sjávarmál. Fagradalur
varð fyrir valinu. Upp úr alda-
mótunum var byrjað á Fagra-
dalsbraut frá Reyðarfirði og var
vegurinn kominn í Egilsstaði
haustið 1909. Vegalengdin milli
Egilsstaða og Reyðarfjarðar er
35 km. Vegurinn yfir Fagradal
mun hafa verið vel byggður í
fyrstu, en þá var ekki gengið út
frá öðru en hestvögnum, enda
voru þá óþekkt hin vélknúðu
samgöngutæki nútímans hér á
landi. Þetta þótti góð samgöngu-
bót, er vegurinn var kominn yfir
Fagradal til Reyðarfjarðar,
verzlunin beindist þá þegar
þangað, sem vitanlega var skilj-
anlegt. Menn hættu þá við að
klakka vörur sínar og fóru þá
að aka þeim á vögnum, sem þótti
þá tvennt annað frá því sem áð-
ur var. Lestaferðir til fjarða
lögðust niður að mestu.
Upp úr 1920 fer hestavögnum
að fækka á Fagradalsbraut. Þá
koma bílarnir fyrst fyrir alvöru
og yfirtaka veginn .með öllu.
Verzlun Héraðsins flyzt þá því
sem næst öll til Reyðarfjarðar.
Við þetta eykst notkun Fagra-
dalsbrautar um allan helming
frá því sem áður var, og þá fara
menn að sjá það fyrir alvöru,
að Fagradalsbraut er aðal-sam-
gönguæð Fljótsdalshéraðs.
En hvað hefir verið gert til
þess að endurbæta þessa aðal
samgönguæð Héraðsins. Því er
fljótt svarað. Endurbætur hafa
verið gerðar þær helztar að
steypa brýr á veginum, en það
skal játað,' og það með sönnu,
að viðhald á Fagradalsbraut
hefir verið mjög sæmilegt.
En nú eru menn farnir að
sjá, að það dugar ekki viðhaid-
ið sjálft, það þarf að endur-
byggja veginn á stórum köflum,
hlaða veginn upp, svo að hann
hækki og taka af honum bugð-
urnar, svo hann verði beinn, og
staura vegkantinn, a. m. k. ann-
an. Hér á ég við sjálfan dalinn
frá Skriðum út í svo kallaðar
Græfur. Einnig þurfa Skriður,
sem eru Reyðarfjarðarmegin,
miklar endurbætur við, og er
alls ekki viðunandi að láta það
dankast lengur, t. d. þarf að
tryggja betur neðri vegkant-
inn, annað hvort, með steypt-
um vegg, eða öflugum og þétt-
um staurum. Aðeins bendi ég á
þetta. Skriður þessar eru mjög
hættulegur staður, ef eitthvað
ber út af, þó sérstaklega 1 snjó-
um og hálku á vetrum, og hafa
nú tvo síðastl. vetra nærri orð-
ið þar alvarleg slys. Nú virðist
svo, að vegamálastjórnin sé
búin að koma auga á, að Fagra-
dalsbrautin þurfi endurbygging-
ar við, þar sem þegar er byrjað
að taka krókana af veginum í
Egilsstaðahálsi. En hér álít ég,
að sé ekki byrjað á réttum
enda. Það á að byrja á dalnum
sjálfum, þar sem vegurinn lok-
ast fyrst vegna snjóa og það er
flesta vetur á sömu köflunum.
En Héraðs megin er vegurinn
því sem næst alltaf fær, nema
þá í aftaka snjóavetrum.
Það sem nú þarf fyrst að gera
í þessu máli, er að vegamála-
stjórnin láti fara fram rækilega
rannsókn á Fagradalsbraut um
endurbyggingu á veginum, og
gera kostnaðaráætlun yfir verk-
ið. Síðan þarf fjárframlög til
vegarins frá því opinbera, og
byrja á verkinu, en ekki að'hika,
því þetta er óumflýjanlegt sam-
göngumál. Eins og ég hefi lítil-
lega drepið á í greininni, þá er
Fagradalsbraut upphaflega ekki
byggð fyrir samgöngutæki nú-
tímans. Vegurinn er of mjór með
köflum, allt of miklar beygjur
á honum, ekki nógu upphlað-
inn, vegurinn ekki nógu sterk-
ur til að þola þessa þungu bíla,
sem geysast um hann, og eflaust
eiga eftir að þyngjast, t. d. þeg-
ar fara að koma 10 smál. bílar.
Góðir Héraðsbúar! Hér er al-
varlegt framtíðarmál: Endur-
bygging Fagradalsbrautar. Þar
þurfum við að standa vel á verði,
við erum farnir að sjá það bet-
ur og betur með hverjum vetri,
sem líður, hvað okkur er það
bagalegt að samgöngurnar yfir
Fagradal lokast. Ef við rennum
huganum til næstkomandi ára
og athugum það, sem er að ger-
ast hér: verzlunin er að flytjast
upp yfir. Á Héraði er rætt um
sveitaþorp, flugvöllur þegar
byggður, ásamt fleirum framtíð-
armálum, en hvað gildir það þá,
ef að samgönguleiðin til Reyðar-
fjarðar verður ekki tryggð.
Við höfum heyrt það, að til
vegabyggingar á Fjarðarheiði á
að verja milj. á sumri kom-
andi. En Fagridalur heyrist ekki
nefndur, nema þetta gamla við-
haldsfé. Er nú» nokkur furða,
þótt við förum að rumska og
krefjast endurbyggingar á
Starisemi félagsíns aukín og efld
Stjórn Ungmennafél. Reykja-
víkur bauð blaðamönnum til
fundar við sig á sunnudaginn
var, og skýrðu þeir Stefán Run-
ólfsson, formaður félagsins, og
Helgi Sæmundsson, varafor-
maður þess, frá störfum ung-
mennafélagsins og ýmsum fyr-
irætlunum þess.
Meðal þess, sem félagið hefir
á prjónunum, er fjáröflun til
húsbyggingar. Hefir það fengið
leyfi stjórnarráðsins til þess að
efna til happdrættis í því skyni
og. fest kaup á jörð, Ingólfs-
hvoli í Ölfusi, til þess að draga
um. Jafnframt verða tveir fimm
þúsund króna aukavinningar,
og falla þeir á númerin, er næst
fyrir ofan og neðan aðalvinn-
inginn. „Hafa þeir, sem kaupa
þrjá samstæða miða, möguleika
til þess að fá alla vinningana“,
sagði formaðurinn, „og þá væri
að minnsta kosti tryggt, að
hlutaðeigandi getur byrjað bú-
skapinn á Ingólfshvoli með
sæmilegum myndarskap“.
Sala þessara happdrættismiða
á að hefjast eftir tvær eða þrjár
vikur. Kostar hver miði tíu
Fagradalsbra'ut, samkvæmt
bendingum, sem koma fram í
ofanritaðri grein. Jafnframt
heyrum við mikið rætt um sam-
göngur Suðurlandsundirlendis-
ins við Reykjavík, sbr. Hellis-
heiði og Krísuvíkurleið. Suður-
landsundirlendið finnur það
hvað mikils virði eru tryggar
samgönguleiðir.
Athugum málið. Er ekki eitt-
hvað skylt með þörf okkar fyrir
tryggar samgöngur yfir Fagra-
dal til Reyðarfjarðar við sam-
gönguþarfir Sunnlendinga?
Að endingu, hvað kemur til að
þingmenn okkar Austfirðing-
anna skuli ekki hafa tekið þetta
mál upp? Sumir þeirra a. m. k.
hafa vitað um það, að þetta mál
hefir verið rætt á mannfundum
á Héraði, og verið samþykktar
tillögur í þessum samgöngumál-
um Héraðsins, og sem eru al-
veg í anda þessarar greinar.
Þegar slíkar endurbætur á
Fagradalsbraut hafa verið
framkvæmdar, þá mun verða
tryggt, að umferð um veginn
stöðvast ekki á vetrum, nema
þá í aftaka snjóum, og þar að
auki má benda á það, að þá
fara að koma til greina snjó-
plógar og traktorsýtur, sem
menn hafa kynnzt hjá setulið-
inu, og eflaust eiga sér framtíð í
vetrarsamgöngum okkar íslend-
inga. Pétur Jónsson.
krónur, en dregið verður á
fyrsta sumardag næsta ár.
Jörðin Ingólfshvoll er skammt
austan við Kotsrönd í Ölfusi,
neðan við þjóðveginn. Landið er
alls 90 hektarar, allt auðræktað
gróðurlendi.
Jafnframt þessu verður leitað
samvinnu við ýmsa aðra aðila,
svo sem hin fjölmennu átthaga-
félög hér í bænum, um fjár-
söfnun til húsbyggingarinnar,
enda eigi þau þar athvarf með
fundi sína, skemmtanir og aðra
félagsstarfsemi. Auk þess, sem
hús þetta yrði starfsheimili
ungmennafélagsins, er loks gert
ráð fyrir, að það geti einnig
orðið ódýrt og þægilegt dvalar-
heimili ungmennafélaga utan af
landi, sem viðdVöl eiga í höfuð-
staðnum.
Þá mun ungmennafélagið
hefja íþróttaæfingar í vor, og
hafa þegar gefið sig fram á mili
tíu og tuttugu þátttakendur.
Hafa þeir Kjartan Bergmann og
Baldur Kristjónsson verið ráðn-
ir íþróttakennarar félagsins, og
mun Kjartan kenna glímu, en
Baldur frjálsar íþróttir. Hafa
ungmennafélaginu borizt all-
margar og rausnarlegar gjafir
til íþróttastarfsemi sinnar.
Væntir það þess, að ungmenna-
félagar utan af landi, er dvelja
í Reykjavík, notfæri sér þá að-
stöðu, sem Ungmennafélag
Reykjavíkur getur boðið þeim
til íþróttaæfinga.
Skógrækt hefir jafnan . verið
eitt af hugðarefnum ungmenna-
félaganna. Ungmennafélag
Reykjavíkur hefir heldur eigi
gleymt henni í starfsáætlun
sinni. Hefir það í hyggju að taka
til ræktunar allstóran blett í
grennd við Reykjavík og fóstra
þar trjágróður.
Einnig er hafinn undirbún-
ingur að starfsemi bókmennta-
og fræðsluklúbbs innan vébanda
félagsins. Verður þar fjallað um
margvísleg meninngarmál.
Loks hefir félagið haldið uppi
skemmtistarfsemi, og er þar
einkum að nefna gestamót ung-
mennafélaga, er verið hafa
nokkrum sinnum í vetur og
haldið mun áfram. í sumar mun
þó meiri áhersla lögð á ferða-
lög til sérkennilegra eða sögu-
ríkra staða í næstu héruðum.
Mun til dæmis ungmennafélög-
um í Reykjavík, þeim er þess
óska, séð fyrir farkosti til Þing-
valla á lýðveldishátíðina 17.
júní í sumar.
Óbreiðið Tíinaim!
Samvínnan í landi
míðnætursólarinnar
*
Grein sú, er hér birtist, er eftir Vestur-íslendinginn
Hjálmar Björnson, er hér dvaldi um skeið sem verzlunar-
fulltrúi á vegum Bandaríkjastjórnar. Greinin birtist í síð-
asta septemberhefti Bandaríkjatímaritsins NEWS FOR
FARMER COOPERATIVES, sem gefið er út af landbúnaðar-
ráðuneyti Bandaríkjanna og vinnur að aukinni samvinnu-
starfsemi meðal bænda.
H jálmar Björai.son:
Það var Taine, sem eitt sinn
sagði, er hann reit um ísland,
að snilli skyti ekki frjóöngum í
frosti. Þegar hann sagði þetta,
skauzt honum yfir þá þrákelkni
snillinnar, að skeyta ekkert um
ófrjósemi jarðvegsins. Hann
gerði sig einnig beran að skeyt-
ingarleysi um þá ritsnilli og
stjórnsnilli, sem ísland hafði
fóstrað norður við heimskauts-
baug í meira en tíu aldir.
Þjóðin, sem á íslandi býr, hef-
ir sýnt eftirtektarverða snilli í
samvinnu í meira en þúsund ár.
Á íslandi var, — þegar á árinu
930, — stofnað þing, sem lifði
það að halda upp á 1000 ára af-
mæli sitt 1930, þó að það yrði að
þola mörg og misjöfn umskipti
á þeim tíma. Og þetta þing lifir
enn og er leiðsögn íslenzku þjóð-
arinnar í stjórnmálahugsun, en
þjóðin nálgast það nú, að öðl-
ast fullkomið stjórnmálalegt
sjálfstæði.
Samvinnufélögin brutu hlekki
einokunarinnar.
Það eru því engin undur, að
sú þjóð, sem gædd var þessari
skipulagssnilli, skyldi sýna hlið-
stæða hæfni við myndun sam-
vinnufélaga, þegar þörfin var
fyrir hendi og tækifærið bauðst.
íslandi var stjórnað sem af-
skekktri hjálendu Danmerkur
frá því seint á fjórtándu öld og
þangað til 1874, er því var aft-
ur veitt sjálfstjórn.
Eitt einkenni þeirrar hjá-
lendustjórnar, sem ísland
laut, var verzlunareinokun hins
erlenda stjórnanda. Danskir
kaupmenn og faktorar þeirra
ráku raunverulega alla verzlun
á íslandi, bæði útflutnings- og
innflutningsverzlun, þar til seint
á nítjándu öld. Ábatinn var
höfuðmarkmið þessarar erlendu
verzlunar. Hún seldi lélega vöru
við háu verði og gerði sér ekki
títt um að fullnægja þörfum
Hjálmar Björnson
landsmanna. Þegar þrenging og
uppskerubrestur lögðust á eitt
með hinni þjakandi hönd ein-
okunarinnar á þessum árum,
urðu bændur öreiga og fjöldi
fólks svalt í hel.
Þannig var ástandið á íslandi
um miðja nítjándu öld. Þá komu
nokkrir bændur á norð-austan-
verðu íslandi saman og ræddu
um, hvað gera mætti til við-
reisnar. Úrræði þeirra var að
stofna samvinnufélag til inn-
kaupa. 1881 settist nefnd manna
umhverfis borð og skrifaði —
með aðstoð orðabókar — eitt
fyrsta verzlunarbréf á ensku,
sem sent var frá íslandi. Þetta
bréf aflaði sambands við um-
heiminn á þann hátt, að það
veitti landbúnaðarframleiðend-
um beinan aðgang að erlendum
markaði, þar sem þeir gátu
keypt nauðsynjar sínar og selt
framleiðsluvörurnar.
Hið fyrsta samvinnufyrirtæki
á íslandi var því samtök land-
búnaðarframleiðenda um inn-
kaup á matvælum og nauðsynj-
um til framleiðslunnar. Hinar
fyrstu vörupantanir þessara
bænda voru sameinaðar og
fluttar með seglskipi til hafnar
á norðausturströnd íslands.
Samtök bændanna áttu allan
farminn, og skipið, sem lá við
festar í höfninni, var í senn
vöruskemma þeirra og vöruaf-
greiðsla. — Það hafði verið sið-
ur í mannaminnum, að kaup-
menn sigldu skipum sínum til
hinna ýmsu hafna og seldu
neytendum vöru sína beint af
skipsfjöl. í mörgum héröðum
fyrirfundust engir kaupmenn,
aðrir en þeir, sem komu skipum
sínum í næstu höfn einu sinni
eða tvisvar á ári. — Sama skipið
sigldi aftur til Englands með
fullfermi af íslenzkum landbún-
aðarvörum, sem seljast áttu á
enskum markaði.
Það voru bændur íslands og
framleiðendur, sem sáu hina
brýnu þörf fyrir bætt verzlunar-
sambönd og gerðu sér þess jafn-
framt ljósa grein, að verzlunar-
frelsið væri þáttur í frelsisbar-
áttu íslands. Eftir nokkrar til-
raunir fundu þessir menn þá
aðferð, sem bezt var til að veita
þeim verzlunarfrélsið, en það
var stofnun samvinnufélaga, er
hagnýttu sér sambönd braut-
ryðjendanna við England. Hin
sterka samvinnuhreyfing á ís-
landi er sprottin upp af þessari
lágreistu byrjun bændanna á
hinni fjöllóttu og vogskornu
norðurströnd landsins.
Fyrsta varanlega samvinnu-
félagið var stofnað af bændum
í Þingeyjarsýslu. Samvinnufé-
lagið Kaupfélag Eyfirðinga, —
á svipuðum slóðum —, var stofn-
að 1886 og lagðist á eitt með hin-
um smærri félögum, sem áður
höfðu verið stofnuð í nágrenn-
inu, og náðu þau þá yfir allan
norðausturhluta landsins. Þetta
félag, sem þekkt er undir nafn-
inu KEA, e.r nú stærsta félagið
í Sambandi íslenzkra samvinnu-
félaga.
Nú eru starfandi 48 sam-
vinnufélög um allt ísland, sam-
einuð í öflugu sambandi, og
meðlimatalan er alls rúmlega
18500, Flestir þessara meðlima
eru fjölskyldufeður, og verður
ljóst hve mikill hluti af búum
og heimilum landsins er þarna
sameinaður, þegar þess er gætt,
að íbúatalan er alls um 120000.
Þar sem bændur hafa átt svo
mikinn þátt í vexti og viðgangi
samvinnuhreyfingarinnar á ís-
landi, er ekki úr vegi að fara
nokkrum orðum um íslenzkan
landbúnað. Nú eru þýðingar-
mikil tímamót í þróun hins ís-
lenzka landbúnaðar. Breytingar
á heimsmarkaði, verðsveiflur,
vöxtur bæja og þorpa, með fylgj-
andi mataræðisbreytingum, og
þungi stríðsins hefir allt sín
áhrif. Lengst af hefir íslenzka
þjóðin einkum lifað á landbún-
aði, en á þessu hefir orðið mikil
breyting á síðustu áratugum.
Árið 1900 bjuggu um 82% lands-
manna í landbúnaðarhéruðun-
um, en nú aðeins 38%.
/