Tíminn - 31.05.1944, Page 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
ÚTGEPANDI:
FR AMSÓKN ARFLOKKURINN.
PP.ENTSMIÐJAN EDDA h.f.
Slmar 3948 og 3720.
RITST J ÓRASKRIFSTOFUR:
EDDUK’JSI, Lindargötu 9 A.
Sírr ar 2353 og 437C
AFGREIÐSLA, INNHEIMT,
OG AUGLÝSINGASKT.IT- .OFA:
FUDUriÚSI, Tindargötu 9A.
Siml 2323.
28. árg.
Reykjavík, miðvikudagiim 31. maí 1944
56. blað
Úrslíl þjódarat-
Grundvallarstefnan á flokkspinginus
A víðavangi
kvædagreídsl-
unnar
Hér fara á eftir úrslit þjóðar-
atkvæðagreiðslunnar í þeim
kjördæmum, þar sem þau eru
kunn og ekki hefir verið sagt
frá í blaðinu áfram. Enn er
ófrétt úr fimm kjördæmum,
Múlasýslum, Austur-Skaftafells-
sýslu, Norður-ísafjarðarsýslu og
Norður-Þingeyjarsýslu.
Eyjaf jarðarsýsla:
Sambandsslit: já 3030, nei 12,
auðir 31, ógildir 30.
Lýðveldisstofnun: já 2955, nei
32, auðir 86, ógildir 30.
Suður-Þingeyjarsýsla:
Sambandsslit: já 2258, nei 9,
auðir 17, ógildir 9.
Lýðveldisstofnun: já 2233, nei
20, auðir 31, ógildir 9.
Strandasýsla:
Sambandsslit: já 1026, nei 1,
auðir 12, ógildir 8.
Lýðveldisstofnun: já 1013, nei
8, auðir 23, ógildir 3.
Rangárvallasýsla:
Sambandsslit: já: 1863, nei 6,
auðir 12, ógildir 10.
Lýðveldisstofnun: já 1827, nei
19, auðir 40, ógildir 5.
Eins og áður er tekið fram,
er hvergi ennþá um endanleg-
ar tölur að ræða.
Sala á eígnum
setuliðsms
Ríkisstjórnin hefir, samkvæmt
heimild í bráðabirgðalögum frá
26. apríl 1944, gert samning við
ríkisstjórn Bandaríkjanna um
að kaupa ýms mannvirki setu-
liðsins hér á landi og taka við
þeim þegar setuliðið hefir þeirra
ekki lengur þörf. Jafnframt tek-
ur ríkissjóður að sér að greiða
fyrir spjöll, sem orðið hafa á
landi því, er setuliðið hefir notað
samkvæmt sérstökum samningi
við landeigendur.
Nefnd hefir verið skipuð, er
hefir með höndum ráðstöfun á
ofangreindum eignum og samn-
inga við landeigendur um
greiðslu á landspjöllum. í nefnd-
inni eiga sæti: Skúli Thorar-
ensen, framkvstj., form. nefnd-
arinnar, Björn Bjarnason, bæj-
arfulltrúi, Daníel Ágústínusson,
erindreki, Helgi Eyjólfss., húsa-
smíðameistari og Sigurjón Á
Ólafsson, fyrrv. alþm.
Seínustu erl íréttir
.. Sókn Bandamanna á Ítalíu,
hefir verið hin sigursælasta að
undanförnu. Fyrra fimmtudag
náðu saman herir Bandamanna,
er sóttu að sunnan með strönd-
inni, og Anzioherinn. Síðan hef-
ir sókninni niiðað áfram dag-
lega. Er nú aðeins eftir að rjúfa
seinasta varnarhring Þjóðverja
sunnan við Róm, sem er 15—30
km. frá borginni. Sumstaðar á
vígstöðvunum eiga Bandamenn
aðeins ófarna 20 km. til Rómar.
Loftsókn Bandamanna eykst
enn dag frá degi og nær nú
daglega til mestalls meginlands
Evrópu, þótt hörðust sé hún
jafnan gegn herstöðvunum í
Belgíu og Norður-Frakklandi.
Ógnarstjórn Þjóðverja í Nor-
egi versnar stöðugt. Nýlega hafa
ellefu Norðmenn verið dæmdir
til dauða af þýzku hernaðaryfir-
völdunum og hafa sex þeirra
þegar verið teknir af lífi.
Sókn Japana í Honanfylki í
Mið-Kina heldur áfram og hafa
þeir nú teklð höfuðborgina,
Loyeng.
Skípulagníng ijármagns og vinnuafls
á érundvellí lýðræðis oé nersónuf relsís
Formálsgreín Hermanns Jónassonar í Tídindum frá
7. flokksþingi Framsóknarmanna
Fyrir nokkru síðan eru komin út Tíðindi frá 7. flokksþingi Framsóknarmanna, þar sem birtar
eru allar ályktanir þess. Er þetta rit, sem allir þeir, er með stjórnmálum fylgjast, ættu að afla
sér. Þar er skýrt og greinilega mörkuð stefna Framsóknarflokksins í öllum höfuðmálum þjóð-
arinnar, og þó alveg sérstaklega þeim, sem skjótastrar lausnar krefjast. Með þessari glöggu og
skýru stefnuskrá, sem flokksþingið setti Fram sóknarflokknum, hefir það áreiðanlega flýtt
fyrir því, að menn mörkuðu afstöðu sína til framtíðarmálanna, svo að þannig gætu skapazt
fyrr en ella nógu öflug samtök til lausnar þeim. Framsóknarmenn hafa sem endranær orðið
fyrstir til að ríða á vaðið og vísa á leið til úrlausnar. Nú er það annara flokka að fylgja á eftir
eða benda á aðrar leiðir, sem þeir telja æskilegri, svo að almenningur viti, hvað hann hefir að
velja um.
Flokksþingstíðindin hefjast á alllangri og snjallri greinargerð eftir formann flokksins, Her-
mann Jónasson, þar sem stefna flokksins er skýrð með tilliti til þess viðhorfs, sem nú ríkir í
stjórnmálum hér og annars staðar. Verður efni hennar rakið lauslega hér á eftir, en full not
hennar geta menn þó því aðeins haft, að þeir fái sér flokksþingstíðindin og lesi hana þar í heild.
HERMANN JÓNASSON,
forviaður Framsóknarflokksins
Allsherjai* réttnr,
samhjálp os»' t'rain-
farir.
í inngangi formálans fer H. J.
nokkrum orðum um stofnun
Framsóknarflokksins í tilefni af
því, að eínn reyndasti og elzti
kaupfélagsleiðtoginn á flokks-
þinginu lét þau orð falla í þing-
lokin, að hann hefði fundið
sama hjartað slá á þessu þingi
og ævinlega áður. Rekur H. J.
hvernig Framsóknarflokkurinn
sé ávöxtur af starfi samvinnu-
hreyfingarinnar og ungmenna-
félaganna og segir slðan:
„Sú stefna Framsóknarflokks-
ins, sem átti aflgjafa sinn í
þessum tveimur merkustu fé-
lagsmálahreyfingum, mótaðist
af frjálslyndi, framsækni og
víðtækum umbótavilja. Megin-
hugsjónir flokksins urðu því
ekki réttur fyrir eina stétt, held-
ur allsherjar réttur, ekki samtök
einnar stéttar, heldur allsherjar
samhjálp fólksins í landinu.
Ekki framfarir, er miðaðar væru
við hag einnar stéttar, heldur
allsherjar framfarir. Framsókn-
arflokkurinn hefir j afnan reynst
trúr þessum stefnumiðum sín-
um og hugsjónum. Þess vegna
varð hann skjótt, og hefir einatt
verið síðan, hugþekkt athvarf
víðsýnum umbótamönnum.
Vaxtarbroddur hans hefir ein-
att verið í hópi stórhuga og
bjartsýnna æskumanna. Og
aldrei hafa fleiri ungir menn
sótt flokksþing Framsóknar-
manna en einmitt nú.“
IVanðsyn þess að
skilja samtíð sína.
Að loknum innganginum um
flokksþingið og stefnu og starf
flokksins á liðnum árum, vík-
ur H. J. máli sínu að framtíð-
inni og segir:
„Höfuðskilyrði þess, að stjórn-
málaflokkur geti verið verki
sínu vaxinn, eins og sakir standa
nú, er, að hann geri sér grein
fyrir þeim stórkostlegu breyt-
ingum, sem orðið hafa á viðhorfi
manna til þjóðfélagsmála víðs
vegar um heim nú á styrjaldar-
árunum. Eitt hið fyrsta, sem
menn verða að skilja í nútíma
stjórnmálum, er sú staðreynd,
að auðvaldsskipulagið, óheft og
skefjalaus samkeppni í atvinnu-
rekstri þjóðanna, leiðir af sér
atvinnuleysi fjölda fólks a. m. k.
öðru hverju, og öreigamennsku
mikils þorra mannkynsins. At-
vinnuleysingjar og öreigar
fylkja sér síðan til baráttu gegn
atvinnurekendum og auðmönn-
um. Þannig elur hið ríkjandi
skipulag í fari sínu óvinsamlega
og skilningsvana sambúð og
hlífðarlausa baráttu milli þjóð-
félagsþegnanna.
Mikill hluti íhaldssamari
þegna hvers þjóðfélags vill
hvorki sjá þetta né skilja — vill
ekki þá þróun, sem þarf til að
vera í samræmi við þjóðfélags-
legt réttlæti, sem samtíðin ger-
ir kröýu til. Þegar slík kyrrstaða
eða of hæg þróun ræður, safnast
fyrir réttmætar kröfur til breyt-
inga, líkt og vatn í stífluðu
straumvatni. Hvorttveggja brýt-
ur sér leið að lokum með því
meiri krafti og því ömurlegri
eyðileggingu, sem stöðvunin er
meiri og varanlegri. — Af þessu
hæfileikaleysi of margra til að
skilja samtíð sína, koma bylt-
ingar með ofbeldi, hvort sem
þær gerast í Frakklandi, Rúss-
landi, Þýzkalandi, Ítalíu eða
annars staðar, — hvort sem þær
að lokum koma frá hægri eða
vinstri. En byltingin með ofbeldi
leiðir ætíð volæði yfir þá kyn-
slóð, sem gerir hana — þolir.“
H. J. segir, að ýmsir reyni enn
að draga það í efa, að nokkrar
verulegar þjóðfélagslegar breyt-
ingar verði að lokinni stvrjöld-
inni. Þessu til afsönnunar nefn-
ir hann mörg dæmi, m. a., að
margir frjálslyndir íhaldsmenn
annars staðar viðurkenni þörf
breytinganna. Reynslan frá ár-
unum 1920—40 sé mönnum líka
öflug hvatning. „Bezta trygging-
in fyrir hraðri þróun er sú, að
slysin af stöðvun þróunarinnar
eru orðin svo mörg og augljós, að
þau sýna, að um tvennt er að
velja, hraðfara þróun eða bylt-
ingar, og þegar um þessa tvo
kosti er að ræða, verða þeir
fleiri, sem kjósa fyrri'kostinn.“
Markinið
breytingaima.
H. J. kemur næst að því, hvert
muni verða takmark þeirra öru
þjóðfélagsbreytinga, sem koma
þurfi. Breytingarnar verði ekki
þær, að afnema hið frjálsa
framtak, heldur verði það eftir
sem áður driffjöðrin. Hins veg-
ar verða því sett hollari tak-
mörk, sem tryggja að það vinni
eins og hagsmunum heildarinn-
ar hentar bezt og valdi ekki
neinum þjóðfélagslegum óhöpp-
um, eins og oft hefir átt sér stað.
Markmiðið verði að tryggja sem
skynsamlegasta notkun vinnu-
aflsins og fjármagnsins, svo að
atvinnan verði alltaf næg og öll-
um geti liðið vel. Þessi mál verð-
ur reynt að leysa sem mest á
grundvelli frjálsrar samvinnu,
eins og bændurnir hafa gert hér
með sölu á afurðum sínum og
innkaupum erlendra vara, en
þegar hún nægir eigi, verður í-
hlutun eða beinar aðgerðir rík-
isins að koma til hjálpar, líkt
og hér heíir verlð gert með af-
Foringjar innrásarhersins
Hér á myndinni sjást þrír aðalforingjar innrásarhersins, þeir Tedder
flugmarskálkur, Eisenhower hershöfðingi og Montgomery hershöfðingi —
(tallð frá vlnstrl). Flestar spár ganga nú í þá átt, að innrásin munl
ekki hefjast síSar en um miSjan júní.
urðasölulögunum, byggingu síld-
arverksmiðjunnar o. fl. íslend-
ingar standa að ýmsu leyti vel
að vígi í þessum efnum, því að
þeir hafa leyst mörg stór við-
fangsefni með þessum hætti.
Mistök hafa vitanlega átt sér
stað, en stefnan hefir í höfuð-
atriðum reynzt rétt.
Reynsla Breía.
H. J. víkur síðan að reynslu
Breta í þessum efnum og segir:
„Bretar eru sú þjóð, þar sem
frjáls samkeppni, óheft einstakl-
ingsframtak og handahófs-
rekstur sá, er því fylgir, hefir
átt einna mestu fylgi að fagna.
Þetta var meðal annars afleið-
ing þess, að Bretar eru nýlendu-
veldi mikilla viðskipta og auð-
söfnunar, og frjálst framtak og
samkeppni lifði þar sína blóma-
tíð við ákjósanlegustu skilyrði
fram á tuttugustu öldina, að
offramboð varð og krepputíma-
bil hófst, er m. a. hefir orðið
ein meginorsök tveggja heims-
styrjalda. Bretar hafa nú orðið
fyrstir lýðræðisþjóða í þessari
styrjöld til að gerbreyta um
stefnu, hverfa frá fyrra formi,
skipuleggja framleiðsluna og fá
ríkinu það vald og þá íhlutun,
sem nauðsynleg er til þess að
fullnýta vinnuaflið, auðlindir og
framleiðslumöguleikana í þágu
heildarinnar. Ég hygg, að Eng-
lendinga greini ekki á um það,
að þeir myndu þegar fyrir
nokkru hafa tapað styrjöldinni,
ef þeir hefðu ekki gripið til þess-
ara skipulegu vinnubragða, í
stað handahófsreksturs. En ef
stórþjóðir hinnar frjálsu sam-
keppni og hins frjálsa ein-
staklingsreksturs tapa óumflýj-
ánlega, að öðru jöfnu, stríði við
þjóðir, sem hafa komið á hjá
sér opinberri íhlutun til að halda
uppi skipulegum vinnubrögðum,
— hlýtur önnur spurning að
rísa með miklum þunga. Fyrst
þetta lögmál gildir í ófriði, gildir
það þá ekki alveg eins á friðar-
tímum? Eru ekki þjóðir skipu-
lagsleysis í framleiðslu og
skefjalausrar samkeppni óhæf-
ari til að veita þegnum sinum
viðunandi lífsskilyrði, óhæfari
til að útrýma kreppum, atvinnu-
leysi og fjárhagsöngþveiti? Fara
þær ekki flestar að lokum htna
sömu leið, viljandi eða óviljandi,
friðsamlega eða eftir miklar
hörmungar, — samkvæmt því,
sem þær hafa þroska eða giftu
til?
Svo mikið er víst, að Englend-
ingar virðast hafa ákveðið að
halda í meginatriðum því skipu-
lagi, sem þeir hafa komið á hjá
(Framh. á 4. siSu)
ÁHRIFAMESTI ÁRÓÐURINN
í LÝÐVELDISKOSNINGUNUM.
Reykvíkingur skrifar blaðinu:
Ég er einn í hópi þeirra, sem
álít að of miklum og óþörfum
áróðri hafi verið beitt í lýðveld-
iskosningunum. Alls konar fólk
var látið flytja áskoranir í út-
varpið og var málflutningurinn
oft og tíðum vafasamur fyrir
málefnið. Ég er alveg hárviss
um, að þessi miklu ræðuhöld
hafa ekki gert minnsta gagn,
nema þá síður væri. Þau hafa
hins vegar sett hálfgerðan leið-
indablæ á kosningaathöfnina, —
eins og gefið það til kynna, að
íslendingar væru svo miklir
skynskiptingar og lítil sjálfstæð--
isþjóð, að Eyjólfur Jóhanns-
son, Halldór Jakobsson og fleiri
slíkir sómamenn væru nauð-
beygðir til að koma að hljóð-
nemanum til að kenna fólki að
gera einföldustu skyldu sína.
Þetta er nú um þann áróður,
sem var ónauðsynlegur og leið-
inlegur. En það var annar áróð-
ur, sem var ánægjulegur og á-
hrifamikill og setti mestan
glæsibraginn á þessar kosningar.
Það var sú frásögn útvarpsins,
að margar sveitir hefðu skilað
100% þátttöku strax fyrsta kosn-
ingadaginn. Sveitafólkið, sem
hafði minnstan tíma til að hlusta
á útvarpsáróðurinn og versta
aðstöðuna til að sækja kosning-
arnar, sýndi að það þurfti enga
áminningu til að gera skyldu
sína. Við þetta hljóp kaupstað-
arfólkinu, sem var orðið þreytt
á útvarpsræðunum, kapp í kinn.
Það skapaðist heilbrigður metn-
aður milli sveita og kaupstaða.
Þannig varð hin öra kosninga-
þátttaka sveitafólksins áhrifa-
mesti og skemmtilegasti áróð-
urinn í lýðveldiskosningunum,
— áróður. sem enginn getur
gagnrýnt og ávallt mun lifa,
sem glöggt tákn um ágæti ís-
lenzkrar sveitamenningar. —
EFTIRHREYTUR ÓLÖGLEGA
VERKFALLSINS.
í laugardagsblaði Þjóðviljans
er skýrt frá því með mikilli
vandlætlngu, að bílstjóri á Eyr-
arbakka hafi nýlega sent stjórn
Alþýðusambands íslands svo-
hlhjóðandi bréf:
„Háttvirt stjórn Alþýðusam-
bands íslands!
Þar sem ég, þann þriðja þessa
mánaðar, er rekinn heim frá
vinnu minni af fulltrúum Al-
þýðusambandsins, og bönnuð
vinna við mitt verk, um. óákveð-
inn tíma, og þar sem hinn
óákveðni tími reyndist að verða
12 dagar (virkir) og skaði minn
við þetta verður sem næst 800
kr. — átta hundruð krónur, —
sem er stórfé. á minn mæli-
kvarða, og þar sem nú þetta at-
hæfi er allt ólöglegt, þá leyfi ég
mér hér með að. krefjast fullra
bóta fyrir það tjón, er ég hef
af þessu hlotið eða l^ann að
hljóta.
Mjög væri æskilegt að heyra
svar ykkar við fyrsta tækifæri,
því hin lagalega leið ér oft sein-
farin, en hana legg ég út á, ef
mót von minni þið neitið bóta.“
Blaðið segir, að stjórn Alþýðu-
sambandsins hafi kvatt mann-
inn á fund sinn, en ekki fengið
hann til að falla frá kröfunni.
Er haft í hótunum við manninn,
ef hann heldur henni til streitu,
nafn hans skuli birt og öll verk-
lýðsfélög vöruð við honum. Virð-
ist mega lesa það milli línanna,
að hann verði settur í vinnu-
bann, ef hann lætur ekki undan.
Vafalaust eru þeir verkamenn
þó æðimargir, sem finnst það
hart að fá engar skaðabætur
fyrir það að vera meinað að
vinna í 12 virka daga, vegna
ólöglegs verkfalls. Öðru máli
hefði gegnt, ef verkfallið hefði
verið löglegt. Hvað, sem úr þess-
ari málshótun verður, er það
sýnt á Þjóðviljanum, að hún
(Framh. á 4. stðu)