Tíminn - 21.06.1944, Blaðsíða 2

246
TtMINN, miðvikudagiim 21. Jiinl 1944
62. blað
Árið 1918 gerðu ísland og Dan-
mörk með sér sáttmála, sem fól
Á hinni sögulegu lýðveldishá- I í sér ákvæði um, að eftir árs-
tíð á Þingvöllum 17. júní 1944 lok 1943 skyldi hvoru landinu
munu tvö augnablik verða eftir- um sig" frjálst og heimilt að
„Vér ernm allir á sama skipinu"
Ræða Sorseta íslands flntt hjá Stjórnarráðshúsinu
„E! sundur er skipt lögunum,
þá mun sundur skipt íriðnum‘ ‘
Ræða forseta á Lögbergi 17. júní 1944
'giminn
Miðv.dagur 21. jtíní
Norræn pjóð -
samhuga þjóð
minnilegust. Hið fyrra var, þeg-
ar Sveinn Björnsson ríkisstjóri
hafði hlotið kosningu Alþingis
sem fyrsti forseti íslands og
var ákaft hylltur af öllum
hinum mikla mannfjölda, er
þar var kominn saman. Hið
síðara var, þegar forsætisráð-
herra flutti kveðju og árnaðar-
óskir Kristjáns konungs um
framtlð íslands og sambúð þess
við Norðurlönd, og mannfjöld-
inn svaraði með öflugri húrra-
hrópum en áður hafa heyrzt á
íslandi. Þeir munu fáir, sem á
Þingvöllum voru, er eigi munu
geyma minningarnar um þessi
augnablik alla ævi.
Tildrög þess, að þessi augna-
blik urðu sögulegust allra á
Þingvallahátíðinni, dyljast ekki
neinum. Þau veittu þjóðinni
bezt tækifæri til að sýna hug
sinn á þessari hátíðastund.
íslendingar eru norræn þjóð
og vilja vera það, Ýmsir hafa
óttazt, að lýðveldisstofnunin
yrði misskilin á þann veg, að
íslendingar væru að slíta
tengslin við Norðurlönd. Hið
kærkomna skeyti Kristjáns kon-
ungs gaf þjóðinni tækifæri til
að sýna, að því fór fjarri, jafn-
hliða því, sem hún gat vottað
þessum fyrri þjóðhöfðingja
sínum virðingu og þakkir fyrir
góða samvinnu, sem orðið hefir
norrænu bræðraþeli til mikils
styrktar. Kosning Sveins Björns-
sonar sem fyrsta forseta íslands
var önnur árétting á vilja ís-
lendinga til norræns samstarfs.
Meðal hinna Norðurlandaþjóð-
anna mun enginn íslenzkur
maður njóta meiri tiltrúar sem
fulltrúi norræns samstarfs en
hann. Þess vegna fagnaði þjóðin
kosningu hans, því að hún var
nýtt tákn um þá ákvörðun ís-
lendinga að treysta hina góðu
sambúð við Norðurlönd.
Hinn norræni bróðurhugur
kom fram við fleiri tækifæri á
Þingvallahátíðinni en þau tvö,
sem hér hefir verið getið.
Kveðjum allra hinna erlendu
fulltrúa, sem þar fluttu ræður,
var tekið með miklum fögnuði,
en mest voru þó hylltir full-
trúar Norðmanna og Svía. Sú
tilfinning, að íslendingar væru
norræn þjóð og vildu vera það,
setti ógleymanlegan svip á
Þingvallahátíðina.
Önnur ástæða mun og hafa
valdið því, hve kosningu Sveins
Björnssonar var vel tekið af
öllum almenningi. íslendingar
hafa borið gæfu til að standa
sameinaðir í lokaþætti sjálf-
stæðisbaráttunnar. Það var ein-
hugur bæði hjá þjóð og þingi.
Þessi glæsilega samheldni hefir
áreiðanlega orkað mestu um
þær góðu undirtektir og viður-
kenningu, er lýðveldisstofnunin
hefir hlotið erlendis. Þjóðin
hefir fundið þennan árangur
samheldninnar og lært að meta
hann. Hún vildi_ meiri sam-
heldni, drengilega og jákvæða
samheldni um hin stóru vanda-
mál, er bíða hins unga lýðveldis
strax i upphafi. Hún vildi, að
samheldni í sjálfstæðismálinu
héldist áfram og nyti sín í
fyrstu og einu forsetakosning-
unni á Lögbergi, helgasta stað
þjóðarinnar. En því miður varð
því ekki að fagna. Tveir fimmtu
hlutar þingmanna skárust úr
leik — tuttugu þingmenn drógu
upp fána óeiningarinnar á Lög-
bergi. Fólkið gerði því það, sem
þingið bar ekki gæfu til. Það
stóð sameinað um hina fyrstu
forsetakosningu. Það hyllti hinn
fyrsta forseta á þann hátt, að
eigi varð villst um samheldnina.
Atburðir undanfarinna vikna
og daga hafa glætt og styrkt
samhug og ábyrgðartilfinningu
þjóðarinnar meira en margan
valdamann grunar. Þjóðin skil-
úr, að eigi hún að komast yfir
öldurót ef tirstríðsáranna og vinna
lýðveldinu traust og álit meðal
annarra þjóða, þá verður hún að
fylkja sér betur saman. Það
verður með samtökum allra eða
réttum logum að ákveða sjálft
og eitt, hvort það samband land-
anna, sem þá var um samið,
skyldi halda áfram eða því skyldi
slitið. Þannig semja lýðfrjálsar
þjóðir, sem byggja á þeirri meg-
inreglu, að hver fullvalda þjóð
eigi að ráða öllum sínum málum
sjálf og ein, án íhlutunar ann-
arra.
Það eru fáar þjóðir í heimin-
um, sem eiga því láni að fagna
að hafa ýms svo góð skilyrði til
fullkomins sjálfstæðis sem vér
íslendingar. Land vort á ekki
landamæri að neinu öðru ríki.
Það er lukt hafi á alla vegu og
því einangrað frá öðrum þjóð-
um. Landið hefir í meira en 1000
ár verið byggt af einni og sam-
stæðri þjóð-, án blöndunar ann-
arra þjóðabrota. Þjóðin talar og
skrifar sína eigin tungu svo
hreina, að hún er ef til vill eina
þjóðin í heiminum, sem á engar
mállýzkur. Vér eigum vora eigin
sögu, þar sem skiptist á ljós og
skuggi. Þessi saga sannar, að oss
hefir jafnan vegnað bezt er ljós
frelsisins hefir mátt njóta sín,
en miður ef skuggi erlendrar
yfirdrottnunar hefir ráðið.
Þess vegna höfum vér jafnan
trúað á undramátt frelsisins.
Þess vegna eigum vér heima í
hópi þeirra þjóða, sem hafa sömu
trú og hafa sýnt það~svo áþreif
anlega í hinum geigvænlegu á-
tökum undanfarin ár, hverju
þær vilja fórna í baráttunni fyr-
ir hugsjón frelsisins og fyrir
lögskipuðu félagi þjóðanna, með
virðing fyrir rétti hverrar ann-
arrar. Þess vegna hlýjar það
oss um hjartaræturnar að svo
margar þessara þjóða hafa sýnt
oss vináttu og velvildarhug við
þetta hátíðlega tækifæri, er vér
endurreisum að fullu þjóðveldi
íslands. Þær hafa margar með
þjóðhöfðingja sína í broddi, að
vel yfirveguðu ráði sýnt að það
eru ekki orðin tóm, að þær vilja
byggja framtíðarskipulag mann-
kynsins á þeim trausta grund-
velli, að þá sé málum bezt skip-
að, er hver þjóð ræður sjálf og
ein öllum málum sínum, enda
sé ekki á neinn hátt gengið á
rétt annarra.
Þakklæti vort fyrir þessa af-
stöðu þessara vinaþjóða vorra,
höfum vér þegar látið í ljós. Vér
getum staðfest það með því, að
láta ekki á oss standa um að
leggja fram vom litla skerf til
þess að hjálpa til að byggja upp
öruggt framtíðarskipulag allra
þjóða, þar sem þær hafa gert
að hugsjón sinni og fórnað svo
miklu fyrir.
Það á sín sögulegu rök, að
það stjórnarform, sem íslenzka
þjóðin hefir nú kosið sér, er lýð-
veldi og ekki konungdæmi. Vér
höfum lotið konungum, en þeir
hafa verið erlendir. Vér höfum
aldrei átt íslenzkan konung, og
því ekki átt kost á að mynda
sögulega hefð um konung sem
sjálfsagt einingarmerki þjóðar-
innar. Það er lýðveldisfyrir-
komulagið, sem minningarnar
færri flokka að skapa þá sam-
heldni, sem tryggir framtlð lýð-
veldis fyrstu og erfiðustu árin.
17. júní 1944 á að marka þátta-
skil. Deilurnar verður að lægja,
flokkarnir verða að fark að ræða
saman og reyna að ná sam-
komulagi. Þeir ríku verða að slá
af kröfum sínum og sérréttind-
um og þeir, sem minna mega,
verða einnig að leggja til sinn
skerf. Hér er hægt að skapa
menningarþjóðfélag, þar sem
öllum líður vel, ef eigi brestur
samhug og samheldni til að
gera það.
Glæsilegustu og eftirminni-
legustu myndirnar frá lýðveld-
isstofnuninni á Þingvöllum 17.
júní 1944 eru af norrænni þjóð
og samhuga þjóð. Þessar myndir
eiga ekki aðeins að verða lif-
andi í endurminningunni, held-
ur í stefnu og starfi hins ís-
lenzka þjóðveldis á ókomnum
árum og öldum. Þ. Þ.
um blómatíð islenzkrar menn-
ingar eru bundnar við.
Þessar eru ástæðurnar fyrir
ákvörðun þings og stjórnar nú,
en ekki það, að skipti vor við
konung eða sambandsþjóð vora
hafi veitt efni til óánægju. Sam-
bandsþjóðin hefir efnt samning-
inn heiðarlega og konungur hef-
ir farið nieð konungsvaldið sem
góðum þjóðhöfðingja sæmir.
Samúð milli sambandslandanna
hefir aukizt þau 25 ár, er sátt-
málinn stóð.
Vér hörmum það, að ytri tálm-
anir, sém hvorugum aðila eru
viðráðanlegar, hafa aftrað því,
að viðræður þær, sem sáttmál-
inn gerir ráð fyrir, gætu farið
fram nú á undan lýðveldisstofn-
uninni. Ég hygg að flestir eða
allir íslendingar hefðu frekar
kosið það, þótt niðurstaðan væri
fyrirfram ákveðin af vorri hálfu.
Enda voru ályktanir Alþingis frá
17. maí 1941 birtar konungi og
dönsku stjórninni rétta stjórn-
arleið á sínum tíma, þegar eftir
að þær voru gerðar. Og með
þjóðaratkvæðagreiðslunni 20.—
23. maí, hefir raunverulega ver-
ið fullnægt í miklu meira mæli
en sambandssáttmálinn gerði
ráð fyrir, þeirri tjáningu þjóðar-
viljans, sem hlýtur að skoðast
sem meginatriði um form það
fyrir fullnaðarslitinu, sem sam-
bandslögin ákveða.
Af þessum ástæðum verða á-
kvarðanir íslenzku þjóðarinnar
um sambandsslit og lýðveldis-
stofnun nú ekki sambærilegar
við nein sambandsslit milli
þjóða, þar sem skort hefir laga-
grundvöll að alþjóðarétti fyrir
slitunum.
Einn af aðalleiðtogum frjálsra
Dana kemst svo að orði í bréfi
til mín alveg nýlega, að hann
hafi þá trú, að eins og árið 1918
varð til þess að bæta sambúðina
milli landa okkar og þjóða,
þannig muni einnig verða það
sama um árið 1944. Að því vilji
hann vinna. Ég er þess fullviss,
að flestir eða allir íslendingar
bera líkar hugsanir í brjósti. Að-
dáun vor fyrir hetjubaráttu kon-
ungs dönsku þjóðarinnar nú
styrkir vináttuþel vort til beggja.
Vér erum norræn þjóð og höld-
um áfram að vera það. Þess
vegna eru vináttuyfirlýsingar
hinna bræðraþjóðanna norrænu
oss sérstaklega kærkomnar.
Núverandi forsætisráðherra
komst m. a. svo að orði í útvarps-
erindi fyrir rúmum 3 misserum
síðan: „Með lýðveldismyndun
stígum vér engan veginn loka-
sporið í sjálfstæðismálinu. Lqka-
sporið eigum vér aldrei að stíga.
Sjálfstæðisbaráttan er i fullum
gangi. Núverandi styrjöld og síð-
ustu tímar hafa fengið oss ný
og mikilvæg viðfangsefni í sjálf-
stæðismálinu, viðfangsefni, sem
vér verðum að glíma við á kom-
andi árum.“ Ég hygg að flestir
hugsandi menn á fslandi munu
viðurkenna þau sannindi, sem
felast í þessum ummælum.
Viðfangsefnin, sem vér verðum
að glíma við á næstunni, verða
auðvitað ekki talin í stuttu máli
svo tæmandi sé. En þau eru að
ýmsu leyti svipuð þeim viðfangs-
efnum, sem margar aðrar þjóðir
hafa þegar gert sér ljóst að fyrir
þeim liggi og hafa búið sig undir
að glíma við þau.
Eins og kunnugt er, mæðir
þungi styrjaldarinnar ekki' sízt
á nágrannaþjóð vorri, Bretum.
Þeir byggja eyland, eins og við.
Þeir verða því að fá talsvert af
nauðsynjum sínum frá öðrum
löndum og verða því að geta selt
öðrum sem mest af framleiðslu
sinni uxnfram eigin nauðsynjar.
Hér má draga samlíkingar, sem
eiga við hjá oss. En margt er
þó ólíkt. Fyrir styrjöldina var
Bretland talið mjög auðugt land,
þar sem fjöldi manns gat véitt
sér meiri lífsþægindi en vér höf-
um nokkurntíma þekkt. Bretar
hafa reynt að hegða sér eftir
breyttum viðhorfum. Þeir hafa
kunnað að breyta lífsvenjum
sínum svo, að nú er hverjum þar
í landi skammtaður biti úr hendi,
bæði um mat og drykk, klæðnað
og annað sem talið er lífsnauð-
synjar. Þeir hafa gert það upp
við sig, að þessu verði að halda
áfram að minnsta kosti nokkur
ár eftir styrjöldina. Allir vinnu-
færir Bretar, karlar og konur,
vinna „með einni sál“ til þess,
að vinna styrjöldina og finna
friðinn á eftir. Þeir geta með
stolti bent á þá staðreynd, að
þjóð þeirra hefir þrátt fyrir tak-
markaðra viðurværi en áður,
bætt heilsufar sitt á stríðsár-
unum frá því sem áður var, og
þó eru flestir sona þeirra, þeir,
sem hraustastir eru líkamlega,
á vígvöllunum. Þeir hafa nú
þegar allan hug á ráðstöfunum
til að auka og tryggja útflutn-
ingsverzlun sína að styrjöldinni
lokinni.
Vér íslendingar tölum oft um
það, í ræðu og riti, að land vort
sé auðugt. En framandi mönn-
um, sem koma frá frjósömum
löndum, mun ekki koma land
vort svo fyrir, að það sé auðugt
land. Og þó er það svo auðugt,
að hér hefir haldist byggð um
meira en þúsund ár, þrátt fyrir
plágur og hörmungar; þrátt fyr-
ir það, að oss hafi um margar
aldir verið meinað að njóta á-
vaxta vinnu vorrar; og þrátt
fyrir það rányrkjasnið, sem löng-
um hefir verið á atvinnuháttum
vorum, samanborið við ræktun-
armenningu margra annarra
þjóða.
Ég held að kalla mætti ísland
auðugt land, ef vér gætum þess
í sj álfstæðisbaráttunni, sem er
framundan, að vinna öll án
undantekningar með aukinni
þekkingu og notfæra oss aukna
tækni nútímans. Það er vinnan,
framleiðslan, sem ríður bagga-
muninn um auð eða fátækt þjóð-
anna.
Fyrsta skilyrðið til þess að
„vinna friðinn" að fengnum um-
ráðum yfir öllum málum vorum
mætti því lýsa með þessum orð-
um: Vinna og aukin þekking.
Þess vegna ber að leggja mik-
ið í sölurnar á þessu sviði. Öll-
um vinnufærum mönnum og
konum verður að reyna að
tryggja vinnu við þeirra hæfi
og reyna að gefa þeim kost á
aukinni þekkingu við hvers hæfi.
Að vísu er vinnan venjulega
nauðsynleg til þess að afla ein-
staklingnum lífsViðurværis. En
vinna vegna vinnunnar, vegna
vinnugleðinnar, er meira virði
eri allt annað. Vinna, sem kölluð
er strit, er áreiðanlega meira
virði en atvinnuleysi eða iðju-
leysi. Ég held að segja megi, að
vinnuöryggi það, sem fólst í því,
að flestir unnu að landbúnaði,
og voru bundnir við jörðina, sem
alltaf var gjöful, hafi átt mik-
inn þátt í því að halda lífi í
íslenzku þjóðinni á hörmungar-
tímum, þótt við fátækt væri oft
að búið. Slíkt vinnuöryggi þarf
að skapa nú með breyttum við-
horfum.
Vinnuöryggið hygg ég að verði
aðalatriðið. Hvort menn upp-
skera fyrir vinnu sína sömu eða
hærri krónutölu, verður aldrei
að eins miklu atriði. Verðmæti
peninganna er háð sífelldum
breytingum. Þeir eru því að vissu
leyti eins og mýrarljós sem villir
mönnum sýn, eri er í sjálfu sér
ekkert ljós. Og vinnuöryggi er
því aðeins hægt að skapa til
langframa, að framleiðsluvörur
verði ekki óútgengilegar vegna
dýrleika. Enginn mun fáanlegur
til að greiða hærra verð fyrir
framleiðsluvörur vorar, en það,
sem hægt er að kaupa sams
konar vörur fyrir annars stað-
ar. Þessari einföldu staðreynd
ættu flestir að geta gert sér
grein fyrir með því að grípa 1
eigiri barm.
Með aukinni þekkingu má öðl-
ast meiri tækni til að framleiða
útgengilegar vörur með sam-
keppnisfærum tilkostnaði. En
þangað til að sú þekking er feng-
in, og að því leyti, sem hún
hrekkur ekki til, verðum við að
gera það sama, sem Bretar og
ýmsar aðrar þjóðir hafa gert,
annaðhvort af fúsum vilja, eða
vegna kúgunar, að breyta lífs-
venjum vorum, lækka kröfurnar
um stund um það, sem vér nú
teljum nauðsyn, en hefir reynzt
öðrum hægt að komast af án,
meðan vér erum að gera oss hæf-
Herra alþingisforseti,
háttvirtir alþingismenn.
Ég þakka fyrir þaff traust, sem
mér hefir veriff sýnt, meff því aff
kjósa mig forseta íslands nú.
Er ég var kjörinn ríkisstjóri
í fyrsta skipti fyrir réttum 3 ár-
um síffan, lýsti ég því, aff ég liti
á þaff starf mitt framar öllu
sem þjónustu viff heill og
hag íslenzku þjóffarinnar. Og ég
baff guff aff gefa mér kærleika
og auffmýkt, svo aff þjónusta mín
mætti verffa íslandi og íslenzku
þjóðinni til góffs.
Siffan eru liðin 3 ár, sem hafa
veriff erfiff á ýmsan hátt. En
hugur minn er óbreyttur. Ég tek
nú viff þessu starfi meff sama
þjónustuhug og sömu bæn.
Á þessum fornhelga staff, sem
svo ótal minningar eru bundnar
viff, um atburði sem markað
hafa sögu og heill þjóffarinnar,
vil ég minnast atburffar, sem
skeffi hér fyrir 944 árum. Þá
voru viffsjár meff mönnum senni-
lega meiri en nokkru sinni fyrr
þau 70 ár, sem þjóffveldiff hafði
starfaff þá. Og ágreiningsefnið
var nokkuff, sem er öllum efnum
viffkvæmara og hefir komiff á
ótal styrjöldum í heiminum. Þaff
voru trúarskoffanir manna. For-
feffur vorir höfffu haldiff fast viff
hina fornu trú, Ásatrúna, sem
flutzt hafffi meff þeim til lands-
ins. Nú var boffaffur annar á-
trúnaður, kristindómurinn. Lá
viff fullkominni innanlands-
styrjöld milli heiffinna manna
og kristinria.
Alþingi tókst aff leysa þetta
mikla vandamál hér á Lögbergi.
ari til samkeppnisfærrar fram-
leiðslu'.
Að sameina kraftana um þetta
verður einn af fyrstu prófstein-
unum í framhaldssjálfstæðisbar-
áttu vorri.
Menn skipa sér í stéttir og
flokka um sameiginleg hugðar-
mál. Svo hefir verið og svo mun
verða. Barátta milli stétta og
flokka virðist óumflýjanleg. En
þá baráttu verður að heyja
þannig, að menn missi aldrei
sjónar á því, að þegar allt kemur
til ails, erum vér allir á sama
skipinu. Til þess að sigla því
skipi heilu í höfn, verðum vér
að læra þá list, að setja öryggi
þjóðarheildarinnar ofar öðru.
Hér á landi er ekkert gamalt og
rótgróið auðvald eða yfirstétt.
Heldur ekki-kúguð og undirokuð
alþýða. Flestir okkar eiga frænd-
ur og vini í öllum stéttum þjóð-
félagsins. Oss ætti því að vera
auðveldara en ýmsum öðrum, að
vilja hver öðrum vel. Að bera
ekki í brjósti heift og hatur,
öfund og tortryggni hver til ann-
ars, þótt vér höfum lent í mis-
munandi stéttum í þjóðfélaginu.
Oss ætti að vera auðveldara að
leggja hver sinn skerf eftir efn-
um og ástæðum, til þess að
byggja upp fyrirmyndar þjóð-
félag á þjóðlegum grundvelli.
Vér verðum að sækja þekkingu
til annarra um margt. En vér
verðum að temja oss það, að
semja þá þekkingu að íslenzkum
högum og háttum. Það mun al-
drei blessast að færa íslenzku
þjóðina í erlendan stakk, sem
sniðinn er eftir öðrum aðstæð-
um. Vér verðum að sníða stakk-
inn sjálfir eftir vorum eigin
vexti. Ég hefi veitt því eftirtekt
í löggjöf vorri, að innflutt lög-
gjöf annarra landa, svo að segja
óbreytt án þess að laga hana eft-
ir íslenzkum aðstæðum, hefir
ekki komið að því gagni, sem
ætlazt var til.
Það eru ekki margir áratugir
síðan vér þóttumst vanfærir um
að færast nokkuð verulegt í fang,
vegna fátæktar. „Vér höfum
ekki ráð á því" var viðkvæðið.
Á því sviði hefir oss vaxið svo
ásmegin, að sumir telja oss nú
hafa ráð á hverju sem er. Vér
verðum að reyna að temja oss
þá hugáun, 'að það ér til tak-
markalína, sem ekki verður far-
ið út fyrir, ef vel á að fara. Sú
takmarkalína er framleiðslugeta
Um þetta seglr svo I Njálu:
„Um daginn eftir gengu hvór-
irtveggja til Lögbergs, ok nefndu
hvórir vátta, kristnir menn ok
heiffnir, ok sögffust hvórir ór
Iögum annara. Ok varff þá svá
mikit óhljóff at Lögbergi, at engi
nam annars mál. Síffan gengu
menn í braut ok þótti öllum
horfa til inna mestu óefna“.
Forustumaffur kristinna manna
fól nú andstæffingi sínum, hin-
um heiðna höfffingja, Þorgeiri
Ljósvetningagoffa, aff ráffa fram
úr vandræffunum. Hann ger-
liugsaffi máliff. Um málalok seg-
ir m. a. svo í Njálu:
„En annan dag gengu menn
til Lögbergs. Þá beiddi Þorgeir
sér hljóffs og mælti: „Svá lýst
mér sem málum várum sé komit
í ónýtt efni, ef eigi hafa ein lög
allir. En ef sundur er skipt lög-
unum, þá mun sundur skipt
friffnum, ok mun eigi viff þat
megu búa“.“
Heiffinginn Þorgeir Ljósvetn-
ingagoffi segir því næst svo:
„Þat er upphaf laga várra, at
menn skuli allir vera kristnir
hér á landi“.
Undu allir þessum málalokum
meff þeim árangri aff af leiddi
blómaöld íslands, unz sundur-
þykkið varð þjóffveldinu aff
fjörtjóni.
Nú á þessum fornhelga staff
og á þessari hátíffarstundu biff
ég þann sama eilífa guff, sem
þá hélt verndarhendi yfir ís-
lenzku þjóffinni, aff halda
sömu verndarhendi sinni yfir
íslandi og þjóff þess á þeim
tímum, sem vér nú eigum fram-
undan.
þjóðarinnar sem heildar. Oss
ber að varast þá hættu, að eyða
meiru en vér öflum, þjóðin sem
heild og einstaklingarnir. Merk-
ur danskur bóndi sagði við mig
á kreppuárunum eftir 1930: „Bú-
skapur getur alltaf borið sig.
hvernig sem árar, ef hann er
ekki byggður á skuldum. Hæfi-
legt bú mun alltaf sjá bóndan-
um farborða. En það gefur aldrei
þau uppgrip, að það geti staðið
undir háum vöxtum og afborg-
unum af skuldum."
Má ekki heimfæra þetta upp
á þjóðarbúið íslenzka? Vorum
vér ekki fyrir fáum árum að
sligast undir þessari skulda-
byrði? Nú teljum vér oss vel
stæða vegna gróða á stríðsár-
unum. Ótalmörgum hefir tekizt
að losa sig úr skuldum og standa
því betur að vígi en nokkru sinni
fyrr, ef þeir kunna sér hóf. Þjóð-
arbúið mundi einnig standa allt
öðru vísi að vígi, ef ríkið gerði
sama og einstaklingarnir, að
losa sig úr skuldum. Og okkur
ætti að vera það hægt.
Ef vér svo gættum þess, aö
nota þá fjármuni, sem oss hafa
safnazt að öðru leyti til þess
að auka þekkingu vora, fram-
leiðslutækni og aðra menningu,
þá getum vér horft með bjart-
sýni fram á veg. Þá ættum vér
að' geta skapað vinnuöryggi fyr-
ir allt vinnufært fólk í landinu.
Þá gætum vér orðið liðtækir í
samvinnunni með öðrum lýð-
frjálsum þjóðum til þess að
skapa betra framtíðarskipulag
þjóðanna.
Þetta er hægt, ef mönnum
tekst að samlaga skoðanir sinar
og stefnur betur en verið hefir
á þessu sviði, og vilja færa þær
fórnir, sem nauðsynlegar eru
til þess.
Með þessumorðum flyt ég allri
þjóðinni, hverjum einstökum,
kveðju mína og bið þess, að
blessun megi fylgja þjóð vorri
á þeirri braut, sem hún hóf með
stofnun lýðveldisins á Lögbergi
í gær.
Fylgízt með
Allir, sem fylgjast vilja með
almennum málum, verða að lesa
Tímann.
Gerist áskrifendur, séuð þið
það ekki ennþá. Sími 2323.