Tíminn - 21.06.1944, Blaðsíða 3

63. blað
TÍMEVN, miðvikudaglim 31. júni 1944
347
Ávörp sendíherra erl. ríkja
á Lögbergi 17. júní 1944
Lonis G. Dreyfns,
fnlltrúi Bandaríkja-
forseta:
Herra forseti, dömur og herrar.
Það er mér bæði mikil
ánægja og sérstakur heið-
ur að ávarpa yður, herra for-
seti, sem sérstakur fulltrúi for-
seta Bandaríkjanna við þessa
einstöku og sögulegu athöfn —
embættistöku fyrsta forseta
hins íslenzka lýðveldis, en hon-
um á ég að færa hjartanlegar
persónulegar kveðjur og heilla-
óskir Roosevelts forseta.. Mér er
það einnig heiður að bjóða ís-
lenzka lýðveldið, yngsta lýðveldi
heimsins, velkomið í flokk
frjálsra þjóða. Mér er ánægja að
því að hafa fundið hver hlýja
og vinátta ríkir hér og mér er
heiður að því að hafa kynnzt
þeim háu hugsjónum, ættjarð-
arást, lýðræði og góðvilja, sem
með íslenzku þjóðinni ríkir.
Það er á merkum tímamótum
að ég flyt yður þessi boð. Hinir
undarlegu atburðir, sem að
hetjusögu íslands standa, hafa
ráðið því, að enn hefir ógurlegt
heimsstríð gefið áköfum sjálf-
stæðisóskum íslendinga byr.
Lönd þau, er forfeður yðar yfir-
gáfu og þér hafið haft mest
samskipti við að fornu, eru nú
undir hæli kúgarans, sem opin-
skátt játar, að hann prédiki
andkristnar kenningar, sem þér
hafið, ásamt öðrum Norður-
landaþjóðum, barizt gegn í 900
ár. En það er eigi til að rjúfa
efnisleg tengsl við Danmörku
eða Noreg, að þér hafið lýst yfir
sjálfstæði yðar í eitt skipti fyr-
ir öll. Þar er fremur um að ræða
lokaþáttinn í aldagamalli þrá
eftir fullu sjálfsforræði. Land
yðar var numið framgjörnum
mönnum, er leituðu í vesturátt
að fullkomu frelsi og sjálfstæði.
í dag hefir takmarki þeirra loks
verið náð. Það er engin furða,
þótt aðrir, sem báru sömu ósk í
brjósti, hafi öldum síðar einnig
leitað vestur á bóginn.
Fyrir meir en þúsund árum
var stjórn valin að Þingvöllum,
þar sem vér stöndum nú, og þing
stofnað með löggjafar- og dóms-
valdi. Alþingi, elzta þing heims-
ins, er almennt talið mesta
framlag íslendinga til þróunar
fulltrúaþinga og þjóðmálastofn-
ana. Loginn, sem hér var tendr-
aður, læstist um öll lönd, þau er
frjálsir menn byggja. Mannkyn-
ið mun aldrei gleyma þeirri
skuld, er það á íslandi að
gjalda. _ 0
Hér rifjast upp saga íslands.
Fyrir hugskotssjónum mínum sé
ég hetjur líða um.langar aldir,
allt frá Njáli á Bergþórshvoli,
Þorvaldi Koðránssyni hinum
víðförla, sem tók kristni og boð-
aði hana á Alþingi 984, til Jóns
Sigurðssonar, en m'inningu hans
heiðruðum við í dag. Jóni Sig-
urðssyni var það ljóst hvernig
sjálfstæðisþráin birtist eins og
rauður þráður í sögu íslands.
Honum auðnaðist að lifa það að
stjórnarskráin var gefin 1874, en
þótt hún væri gölluð, var hún
spor í þá átt er hugur íslendinga
stefndi og leiddi til sjálfstæðis
íslands undir eigin fána 1918.
í dag eru Bandaríkin og ís-
land samhuga um að varðveita
'það, sem þeim er báðum kært,
mannréttindin, sem tryggja
hverjum og einum þann rétt,
sem honum var af guði gefinn.
Samvinnan er beinn árangur
þeirrar ábyrgðar, er stjórn
Bandaríkjanna tókst á hendur 7.
júlí 1941 að ósk íslenzku stjórn-
arinnar. Að mínu áliti hafði
þetta skref mikla þýðingu, og
má á það líta sem hyrningar-
steininn undir hinu góða sam-
bandi hinna tveggja frjálsu og
óháðu þjóða vorra. Það hefir
fært þjóðir vorar saman og hef-
ir gert Bandaríkjaþegnum, sem
trúa á lýðræði, einstaklings-
frelsi, virkan almennan kjör-
rétt og heiðarleik í embættis-
færslu, að vinna í vinsamlegu
sambandi við sina Islenzku með-
bræður, sem aðhyllast sörriu
skoðanir og hugsjónir.
Það er einlæg von mín, að
eftir stríðið geti enn framast
menningar- og viðskiptasam-
band milli landa vorra. Þetta er
kærasta áhugamál mitt, því að
ég er þess fullviss, að náið sam-
band af þessu tagi muni verða
báðum þjóðum til góðs og verða
til að auka á réttlátan og varan-
legan frið um heim allan. Þeir
synir íslands, sem fiutzt hafa til
Bandaríkjanna, hafa gert sitt til
að auka skilning vor á milli,
enda hafa þeir verið fljótir að
samlagast menningarumhverfi
síns nýja lands, sakir svipaðra
siða og hugsjóna. Vinarböndin,
sem knýtt hafa verið af hálfu
margra Ameríkumanna á ís-
landi og íslenzkra námsmanna,
sem leitað hafa fræðslu í mínu
landi, munu auka á hinn gamla
samhug þjóðanna, sem ég er
sannfærður um að framvegis
mun haldast.
Þér, herra forseti, og þú, ís-
lenzka þjóð, standið nú á mótum
mikilla tíma, sem færa munu ný
vandamál í skauti sér. Megi yð-
ur hlotnast sú áræðni, sá
kjarkur og sömu dyggðir, er
fyrstu norrænu mennirnir
sýndu, sem hér námu land. Þeir
sigldu úfinn sjó áttavitalausir á
opnum skipum og höfðu stjörn-
ur að leiðarvísi og karlmennsku
í hug. Með því hugrekki og þeirri
hreysti, er þeir sýndu, mun þér
leiðin fær til mikillar framtíðar.
Shepherd, fulltrui
Bretakoiiungs:
Herra forseti.
Um leið og ég legg fram emb-
ættisskjöl mín sem sérstakur
ambassador Hans Hátignar
Bretakonungs hjá yður, herra
forseti, við þennan sögulega
viðburð, er lýðveldi er endur-
reist á íslandi og þér kjörinn
fyrsti forseti þess lýðveldis,
finn ég mjög til hins mikla heið-
urs, er konungurinn hefir gert
mér með því að skipa mig til
þessa embættis, og til þeirrar á-
byrgðar, er því fylgir.
Mér er falið af konungi mín-
um að færa yður, herra forseti
persónulega, og þjóð þeirri, sem
yður hefir verið falið að ráða
fyrir, innileg boð um virðingu
og vináttu, og mér er falið að
bera fram einlæga ósk konungs
um að hið góða samkomulag,
sem jafnan hefir ríkt milli ís-
lands og brezka þjóðasambands-
ins megi haldast og styrkjast.
Það er mér einnig heiður að geta
fullvissað yður, herra forseti, um
að Hans Hátign hefir ríkan á-
huga fyrir lýðveldinu, sem stofn-
að er í dag, og það er von hans
að það megi halda áfram að
blessast og blómgast.
Ég leyfi mér að nota þetta
tækifæri til að færa persónu-
legar kveðjur til yðar, herra
fo'rseti, og til íslenzku þjóðar-
innar, sem sýnt hefir mér slíka
vinsemd og alúð. Ég ber til
hennar djúpan vinarhug og
hlýjasta þakklæti. Ég treysti því,
að rætast megi allar vonir og
óskir velunnara hins endur-
fædda lýðveldis um heim allan,
svo að leiða megi til varanlegra
heilla öllum þegnum þess.
(Ræður fulltrúa Bandaríkja-1
forseta og Bretakonungs eru
birtar hér 1 þýðingu opinbers
fulltrúa).
Esmarch, fulltrúi
Noregskonungs:
Herra forseti íslands,
herra forsætisráðherra
og ráðherrar,
herrar alþingismenn!
Mér hefir verið sýndur sá sómi
að vera skipaður sérstakur og
persónulegur fulltrúi Hans Há-
tignar konungs Noregs með um-
boði til þess að bera fram í dag
við þetta tækifæri og á þessum
örlagaríku tímamótum í sögu ís-
lands, hjartanlegustu kveðjur
konungsins og norsku ríkis-
stjórnarinnar og beztu óskir
þeirra um farsæla framtíð ís-
lands og. íslenzku þjóðarinnar.
Johansson, fulltrúi
ríkisstjjórnar Sví-
þjóðar:
Herra forseti íslands,
herra forsætisráðherra og aðr-
ir ráðhprrar í ríkisstjórn ís-
lands,
herra forseti sameinaðs Al-
þingis,
íslendingar.
Mér hefir verið falið, á þess-
um þýðingarmikla degi fyrir ís-
lenzku þjóðina, að flytja eftir-
farandi orðsendingu frá ríkis-
stjórn Svíþjóðar til ríkisstjórn-
ar íslands og þjóðarinnar:
Sænska ríkisstjórnin, sem
fengið hefir vitneskju um, að
hið íslenzka lýðveldi verði sett á
stofn í dag, viðurkennir hér með
lýðveldið ísland og lætur í ljós
vonir sínar um hamingjuríka
framtíð íslenzku þjóðarinnar.
Sænska ríkisstjórnin hefir
með gleði og ánægju kynnt sér
hina einróma samþykkt Alþing-
is hinn 10. marz 1944, þar sem
segir, að Alþingi telji sjálfsagt,
að íslenzka þjóðin kappkosti að
halda hinum fornu frændsemi-
og menningarböndum, er tengt
hafa saman þjóðir Noröurlanda,
og að ísland muni taka þátt í
norrænni samvinnu að stríðinu
loknu. Alþingi hefir með þessu
látið í ljós hugsanir, sem endur-
speglast hjá sænsku þjóðinni.
Mætti hin norræna sameining
blómstra á ný, þegar öll Norður-
lönd geta aftur mætzt sem
frjáls ríki.
Þetta var orðsending sænsku
ríkisstjórnarinnar í dag til rík-
isstjórnar íslands og þjóðarinn-
ar allrar.
Voillery, fulltrúi
frönsku þjóðfrelsis-
nefndarinnar:
Herra forseti íslands,
herra ráðherrar,
háttvirtir þingmenn,
íslendingar, konur og karlar,
vinir mínir.
Það er með hrærðum huga að
ég stíg í þennan ræðustól. Lengi
hefi ég dvaiið meðal yðar, og ég
skil hverja þýðingu þessi dagur
hefir fyrir yður, því að um leið
og þér stofnið lýðveldið, rætist
gömul þrá langrar og þolin-
móðrar baráttu fyrir þjóðfrelsi
yðar. Staður þessi, helgidómur
þjóðarinnar, þar sem yðar fyrsta
þing var kvatt saman fyrir
meir en þúsund árum, dagurinn,
sem valinn hafði verið fyrir
þessa athöfn í minningu mikil-
mennis í sögu yðar, hetju í þjóð-
frelsisibaráttu yðar, hin virðu-
lega samkoma — allt hjálpast
þetta að því að setja þann
glæsibrag á það, sem fram fer
í dag, og þann sess, sem því er
ætlaður í framtíðarsögu lands
yðar.
Þekking mín á andlegu lífi
yðar, tilfinningum þeim, er
gagntaka yður, ásamt vináttu
þeirri, er ég ber í brjósti til
lands yðar, gera það að verk-
um, að ég finn til sérstaks stolts
yfir því að njóta þess heiðurs,
er bráðabirgðastjórn franska
lýðveldisins hefir sýnt mér með
því að fela mér að færa yður
hér kveðju Frakklands.
í þeirri grimmdarraun, sem
Frakkland verður enn að þola
fyrir frelsi sitt, hefir franska
þjóðin þjáðst, en hefir þó reynzt
sjálfri sér trú og hugsjónum
sínum. Hún horfir nú með hlýj -
um hug á yngsta lýðveldið í
hópi systra sinna. Hún horfir
hingað með blíðu og innilegum
óskum um heill og hamingju ís-
lenzku þjóðarinnar, sem býr nú
við stjórnarskrá þá, er hún hef-
ir sjálf gefið sér, og hún treystir
„Standa skal í starfsemd andans
stofBÍn eino meS greinm Heim"
Ræda Ríchards Beck, fulllrúa Vestur-íslendmga
á Þingvöllum 17. jání 1944
Herra forseti!
Góðir íslendingar!
Sumir dagar í ævi þjóðanna
eru eins og tindar, sem gnæfa
hátt við himin, sveipaðir ljóma
hækkandi sólar. Dagurinn í dag
er slíkur dagur í sögu hinnar ís-
lenzku þjóðar. Þyí er það mikil
gæfa og óumræðilegt fagnaðar-
efni að mega lifa þennan dag,
upprisudag hins íslenzka lýð-
veldis. Veglegt hlutverk hefi*ég
einnig með höndum, er ég á-
varpa yður frá þessum helgistað
þjóðar vorrar, og hugþekkt að
sama skapi. Ég er hingað kom-
inn um langa vegu sem boðberi
góðvilja, ræktarhuga og heilla-
óska íslendinga í Vesturheimi til
ættþjóðar vorrar á þessum
mikla heiðurs- og hamingjudegi
hennar; en talið er, að vestan-
hafs séu nú búsettir um eða yf-
ir 30 þúsundir manna og
kvenna af íslenzkum stofni.
Brennur öllum þorra þeirra enn-
þá glatt í brjósti eldur ástarhuga
og djúpstæðrar ræktarsemi til
„gamla landsins, góðra erfða“.
Rödd íslands slær á næma
strengi í brjóstum yngri eigi
síður en eldri kynslóðarinnar ís-j
lenzku í Vesturheimi.
Já, hingað á þennan helga
sögustað þjóðar vorrar stefna
hugir þúsundanna íslenzku
vestan hafs á þessari hátíðar-
stundu. Ástarhugur þeirra leitar
heim um haf sem heitur
straumur, umfaðmar land og
lýð, samfagnar ættsystkinum
heima fyrir yfir unnum sigri,
yfir því, að þær frelsishugsjónir
þjóðarinnar, sem voru leiðar-
ljós hennar á liðnum öldum og
beztu menn hennar hafa vígt
krafta sína, rætast að fullu á
þessum degi.
Saga íslands er og verður allt-
af sigursaga andans. Þjóðin ís-
lenzka hefir sigrað i viðureign-
inni við óvæg ytri öfl og andvígt
umhverfi, af því að hún bjó yfir
nægilega miklum andans þrótti,
glataði aldrei frelsisást sinni né
slitnaði úr tengslum við glæsi-
lega fortíð sína, og átti á öllum
öldum leiðtoga, sem voru henni
eldstólpar á eyðimerkurgöngu
hennar og héldu vakandi .sigur-
trú hennar. Hin fríða og djarfa
fylking þeirra líður oss fyrir
hugskotssjónir á þessari stundu.
Og þó „vik skilji vini og fjörður
frændur,“ sameinast íslendingar
í Vesturheimi ættþjóð sinni, er
hún á þessum degi blessar nöfn
þeirra allra, sem ruddu henni
veg til áfangans, sem nú hefir
verið náð, og þessi fagnaðar-
hátíð er helguð.
Þó að vér íslendingar í Vest-
urheimi eigum eðlilega fyrst og
fremst borgaralega skuld að
gjalda þeim löndum, eigum vér
eigi að síður fullan þegnrétt í
hinu íslenzka ríki andans og
höldum áfram að vera hluthaf-
ar í hinum margþætta íslenzka
menningararfi. Vér erum tengd-
ir ættjörðinni og heimaþjóðinni
íslenzku órjúfanlegum böndum
blóðs og erfða. Saga Vestur-ís-
lendinga er órofaþáttur í sögu
íslands, og verður því aðeins rétt
skilin og metin, að það sé í
minni borið.
Það er ánægjulegt til frá-
sagnar á þessum stað — að fs-
lendingsnafnið er orðið heiðurs-
nafn í Vesturheimi. íslending-
um vestan hafs hefir verið og
er það enn hið mesta metnaðar-
mál, að ættjörðin megi það eitt
af þeim frétta, sem henni má
góðvilja þjóðhöfðingja og stjórn
hins nýja ríkis.
Þetta eru þær tilfinningar og
þær óskir af Frakklands hálfu,
sem ég læt hér i ljós, hæstvirtu
ráðamenn og þér konur og karl-
ar, og bið yður að veita þeim
viðtöku.
Lifi lýðveldið ísland.
Lifl ísland.
til sæmdar verða. Hins vegar
hefir meðvitundin um það, ag
þeir væru af góðu bergi brotnir
hvatt þá til dáða og menningar-
arfleifðin íslenzka orðið þeim
bæði þroskalind og andlegur
orkugjafi. Sagan hefir, með öðr-
um orðum, verið íslendingum
vestan hafs, eigi síður en heima-
þjóð vorri, vængur til flugs, en
aldrei fjötur um fót.
Með þá staðreynd í huga höld-
um vér íslendingar þeim megin
hafsins ótrauðir áfram þjóð-
ræknisstarfsemi vorri. En vitan-
lega er það grundvallaratriði í
þeirri viðleitni vorri að halda
sem' nánustu menningarsam-
bandi við heimaþjóðina. Þess
vegna er það oss hið mesta
fagnaðarefni, að gagnkvæm
samskipti og samúð milli íslend-
inga beggja megin hafsins hefir
stórum farið vaxandi hin síð-
ari ár.
Er mér bæði ljúft og skylt að
þakka í nafni Þjóðræknisfélags-
ins og íslendinga vestan hafs
heimsóknir ágætra gesta héðan
að heiman og hin mörgu vin-
áttumerki, sem Þjóðræknis-
félagið hérna megin hafsins,
ríkisstjórnin og íslenzka þjóðin,
hafa sýnt oss .á undanförnum
árum; nú seinast þann höfð-
ingsskap og mikla sóma, sem
ríkisstjórnin vottaði oss með því
að senda sem fulltrúa sinn og
þjóðarinnar á aldarfjórðungs-
afmæli Þjóðræknsfélags vors
sjálfan herra biskupinn yfir ís-
landi, dr. Sigurgeir Sigurðsson.
Var hann oss að vonum hinn
mesti aufúsugestur, ferð hans
mikil frægðarför, og koma hans
vestur um haf oss mikill styrkur
í þjóðræknisbaráttu vorri og ís-
landi til gagns og sæmdar út á
við.
Einnig tjái ég Sveini Björns-
syni, forseta íslands, hugheilar
þakkir stjórnarnefndar Þjóð-
ræknisfélagsins og félagsmanna
þess fyrir þann góðhug og sóma,
er hann sýndi félagi voru með
þvi að gerast verndari þess í
tilefni af aldarfjórðungsafmæl-
inu.
Loks vil ég þakka hjartanlega
ræktarsemina og höfðingslund-
ina, sem ríkisstjórnin sýndi oss
með því að bjóða fulltrúa vestan
um haf á þessa ógleymanlegu
frelsishátíð þjóðar vorrar.
Kæru þjóðbræður og systur!
Vér þökkum innilega fyrir hand-
takið hlýja vestur yfir álana
djúpu, og vér réttum fram hend-
ina á móti austur um hafið. Það
handtak frændsemi og bræðra-
lags verður að halda áfram að
brúa djúpið breiða, sem skilur
oss íslendinga börn austan hafs
og vestan. Allt annað yrði báð-
I um aðilum til Vansæmdar og
(hins mesta tjóns. Minnumst
orða Einars Benediktssonar. er
átti svo dýran metnað fyrir
hönd þjóðar vorrar:
„Standa skal í starfsemd andans
stofninn einn með greinum
tveim.“
Herra forseti! Ég flyt ríkis-
stjórn fslands og íslenzku þjóð-
inni, landi og lýð, hjartans
kveðjur og heillaóskir Þjóðrækn-
isfélags íslendinga í Vestur-
heimi og hinna mörgu þúsunda
íslendinga í landi þar í heild
sinni. Þeir myndu hafa fjöl-
mennt á þessa sigurhátíð þjóð-
ar vorrar, eigi síður en þeir gerðu
á Alþingishátíðina tilkomu-
miklu og minnisstæðu 1930, ef
óviðráðanlegar ástæður hefðu
eigi verið þar þrándur í götu.
En hjörtu þeirra og hugir sam-
einast hjörtum og hugum þjóð-
systkina þeirra hér heima í
þökk og bæn á þessari helgu og
hátíðlegu stundu.
Vissulega leikur bjartur ljómi
og fagur um hátindana I sögu
íslands, og mikill orkugjafi hafa
minningarnar um afrek forfeðr-
anna, um forna frelsis- og
frægðaröld, hin sögulega arfleifð
vor verið þjóð vorri á liðnum
öldum og fram til þessa dags.
Ennþá fegurri er samt morgun-
roðinn á fjöllum þeirra vona-
landa hinnar íslenzku þjóðar,
sem rísa í hillingum af djúpi
framtíðarinnar í djörfum
draumum sona hennar og dætra.
Aukið frelsi og aukinn mann-
dómur haldast löngum í hendur,
enda ber sagan því vitni, að
sjálfstraust, þjóðar vorrar, djörf-
ung og framsóknarhugur henn-
ar hafa vaxið í hlutfalli við
aukið sjálfsforræði hennar.
Þess vegna er það von vor
og trú, barna hennar vestan
hafs, að hún fari svo með fjör-
egg síns endurfengna forna
frelsis, að hennar bíði „gróandi
þjóðlíf með þverrandi tár,“
helgað framkvæmd þeirra þjóð-
félags- og menningarhugsjóna,
sem verið hafa henni leiðar-
stjarnan í sjálfstæðisbaráttu
hennar og hana hefir fegurstar
dreymt. En réttur skilningur á
hlutverki þjóðarinnar, trúnaður
við hið æðsta og göfugasta í arfi
hennar, þjóðhollusta og þegn-
skapur, er grundvöllur framtíð-
arhlutskiptis hennar og ham-
ingju.
Blessunar- og bænarorðum vor
íslendinga vestan hafs ættjörð-
inni og ættþjóðinni til handa fæ
ég^svo, að málslokum, eigi valið
hæfari búning heldur en þessar
ljóðlínur frú Jakobínu Johnson,
er ortar voru nýlega til íslands:
„Gefi láns og gæfustjarna
gullöld nýja fyrir dyrum.
Leiðin var myrk og langsótt
gegnum hættur.
Lýðveldið — íslands stóri
draumur rættur!“
Guð blessi ísland og íslend-
inga! Lengi lifi og blómgist hið
endurreista íslenzka lýðveldi!
Frá Sumardvalarnefnd
t
Þau börn, sem dvelja eiga á heimilum nefndarinnar í sumar,
mæti við Miðbæjarbarnaskólann, til brottfarar, eins og hér segir:
Þriðjud. 20. júní kl. 9: Börnin að Brautarholti
Sama dag — 14: Börnin að Silungapolli
Miðvikud. 21. júní — 9: Börnin að Reykholti
Sama dag — 14: Börnin að Menntaskólaselinu
Fimmtud. 23. júní — 9: Börnin að Staðarfelli
Sama dag — 9: Börnin að Sælingsdalslaug
Sama dag — 8: Börnin að Löngumýri
Nauðsynlegt er að farangri barna að Reykholti, Staðarfelli og
Sælingsdalslaug, sé skilað að Miðbæjarbarnaskólanum kl. 14
degi áður en börnin fara.
Snmardvalarnefiid.