Tíminn - 27.06.1944, Blaðsíða 3

64. blað
TIMIMV. þriðjudagimt 27. júní 1944
255
Hátíðarljóð
17. júní 1944
Frelsi þínu fósturjörð „
fagnar sál vor, tunga og hjarta,
blessi guö þín börn og vörð,
borgir, sveitir, nes og fjör'ö.
Öll vor störf af alhug gjörö
fslands tryggi framtíð bjarta.
Frelsi þínu fósturjörð
fagnar sál vor, tunga og hjarta.
Syngi börn þín sólaróö
sögumóðir, fóstran kœra,
hjartans meðan heitt er blóð
hetjum þeim, er ruddu slóð,
hverjum vin, er helveg tróð,
heim þér bjargir lífs að fœra.
Syngi börn þín sólaróð
söngvamóðir, fóstran kœra.
Sólin meðan signir láð
sit þú heil í norðurhafi.
Sona þinna dygg sé dáð,
drottins vegum einum háð,
frœgð þér veiti, farsœl ráð,
friðarvinum birtugjafi.
Sólin meðan signir láð
sit þú heil í norðurhafi.
MAGNÚS GÍSLASON.
Til Íslendínga
íslands dœtur, fslands synir!
íslands tryggu, góðu vinir!
Ef þér munið íslenzkt vor,
yðar hjörtum er þá borgið,
aldrei þau á sölutorgið
lenda, hvar sem liggja spor-r
íslands lýður! Allur hróður
er þáð þinn, að fyrir móður
drottinn gaf þér úthafsey.
Sterka, göfga, hjart.aheita,
hvarmabjarta, mikilleita,
tiginfagra fjallamey.
íslendingar! Konur, kallar,
kotungar og búar hallar!
Vinnið saman: Allir eitt!
Þá mun heiða og helsið rofna,
hindrun sérhver þúsundklofna,
— hjartans málið hefta ei neitt.
ísl'ands dcetur! íslands synir!
fslands sterku, grœnu hlynir!
Berið merkið hreint og hátt!
Munið „sómann, sverð og skjöldinn",
soninn glœsta, er frelsisöldin
roðnar ný í austurátt.
JÓNAS A. HELGASON.
Bandalag ísl.
stúdenta
%
Dagana 18. og 19. júní var
annaö landsmót stúdenta haldið
hér í Reykjavík.
Höfuðmál mótsins var að
stofna bandalag íslenzkra stúd-
enta, og fór stofnun bandalags-
ins fram síðari dag fundarins.
í stjórn Bandalags íslenzkra
stúdenta voru kosnir: Ágúst H.
Bjarnason, prófessor, Sigurður
Ólason, lögfræðingur, Klemens
Tryggvason, hagfræðingur, Eg-
ill Sigurgeirsson, lögfræðingur
og Rannveig Kristjánsdóttir,
húsmæðraskólakennari.
Ýms önnur mál voru til um-
ræðu.
Alþjóðleg ráðstefna
um gjaldeyrismálín
Ráðstefna um gjaldeyris- og
fjármál verður haldin í Banda-
ríkjunum í næsta mánuði.
Bandaríkjastjórn hefir boðiö ís-
landi að taka þátt í ráðstefn-
unni. Hefir ríkisstjórnin tekið
boðinu og ákveðið að senda
þriggja manna nefnd,sem þann-
ig er skipuð: Magnús Sigurðs-
son, bankastjóri Landsbanka ís-
lands, formaður nefndarinnar,
Ásgeir Ásgeirsson, bankastjóri
Útvegsbanka íslands, Svan-
björn Frímannsson, formaður
Viðskiptaráðs.
Fjárskiptin
í Þingeyjarsýslu
(Framh. aj 2. síöu) *
vald til þess, héraðsbúar óska
einkis frekar. Og þess er vænst
að ríkisstjórnin og önnur áhrifa-
völd í þessu máli leggi ekki þann
stein í götu þess, sem hæglega
getur orðið málinu að falli. Fjár-
skipti í Þingeyjarsýslu eru þýð-
ingarmikið mál. Það er ekki mál
okkar Þingeyinga einna, það er
mál allrar þjóðarinnar. Og þvi
hæfir ekki nein handahófs-
lausn.
15. mal 1944.
Mnnmgarorð
Stemunn Jónsdóttír
Irá Nýhöln
í dag, 19. maí, er til moldar
borin á Raufarhöfn Steinunn-
Jónsdóttir. Hún var fædd að
Arnarbæli á Fellsströnd við
Hvammsfjörð 23. des. 1866. For-
eldrar hennar voru hjónin Guð-
björg Jónsdóttir og Jón Oddsson.
Móðir Jóns Oddssonar var Þuríð
Ormsdóttir Sigurðssonar frá
Langey. Ormur var tvíkvæntur
og átti fjölda barna og er frá
honum komin ætt mikil, hin svo-
nefnda Ormsætt. Sú ætt er víða
kunn og þó einkum fjölmenn við
Breiðafjörð, í Reykjavík og víð-
ar vestan og sunnanlands. Tal-
ið er, að afkomendur Orms
munu nú vera nokkuð á 3. þús.,
enda þótt ekki séu næsta marg-
ir ættliðir frá honum'.
Steinunn ólst upp í Arnarbæli
hjá foreldrum sínum, þangað
til faðir hennar dó, eftir tólf
ára búskap þar. Framvegis var
hún þar hjá móður sinni, þar
til hún var seytján ára. Þá flutt-
ist hún norður að Skinnastað í
Öxarfirði til bróður síns, séra
Þorleifs Jónssonar, hins þekkta,
sérkennilega gáfumanns, er þar
var prestur um langt skeið, unz
hann lézt árið 1911.
Nítján ára að aldri giftist
Steinunn Benedikt Vigfússyni
frá Núpi í sömu sveit. Byrjuðu
þau þegar búskap í Akurseli í
Öxarfirði og bjuggu þar meira
en 20 ár við erfið lífskjör og ó-
megð mikla. Eignuðust þau þar
tíu börn, misstu þrjú þeirra í
æsku, en hin sjö, ein dóttir og
sex synir, eru nú búsett I Norð-
ur-Þingeyjarsýslu, nema sonur
þeirra einn.
Frá Akurseli fluttust þau
hjónin að Þverá í Öxarfirði, en
þaðan. að Sigurðarstöðum á
Sléttu. Voru þau samanlagt 3—4
ár á þeim bæjum og gefur þetta
m. a. nokkru hugmynd um það,
hversu auðveld lífskjör þessara
hjóna hafa verið með sín mörgu
börn. Eftir það fluttust þau til
Raufarhafnar og bjuggu þar sín
síðustu búskaparár, þar til þau
vorið 1919 fluttust að Leirhöfn
til dóttur sinnar, Sesselju, og
manns hennar, Kristins Krist-
jánssonar, og síðar með þehn í
Nýhöfn. Þar missti Steinunn
mann sin árið 1932. Dvaldist hún
eftir það mest hjá dóttur sinni
eða hjá sonum sínum eftir vild
og naut ríkulega launa fyrir sitt
óeigingjarna móðurstarf.
Síðustu ár kenndi hún van-
heilsu og fór til uppskurðar til
Reykjavíkur fyrir ári síðan.
Þótti illa horfa með það, en svo
vel rættist úr, að hún fékk góð-
an bata að loknum uppskurði.
Varð hún þá hress sem áður, og
svo ungleg til líkama og sálar,
að óvenjulegt var, miðað við
aldur. Hefði því mátt vænta
þess, að enn fengju ættingjar
hennar og vinir að njóta nær-
veru hennar um skeið. En svo
varð ekki. Hún andaðist skyndi-
lega af heilablóðfalli 2. maí s. 1.
á heimili sonar síns, Svavars
Benediktssonar múrarameistara,
þar sem hún hafði verið til
heimilis þann tíma, er hún var í
Reykjavík. Kveðjuathöfn yfir
líki hennar fór fram I Dómkirkj-
unni þ. 12. maí, en líkið var því-
næst flutt til Raufarhafnar til
greftrunar þar.
Þannig er, í fáum aðaldrátt-
um, ævisaga Steinunnar Jóns-
dóttur, þeirrar breiðfirzku konu,
er ól mestan hluta aldurs síns
norður við úrsvalt íshaf, í harðri
baráttu tilverunnar þar, sögð á
fábreytinn hátt. Mörgum mun
e. t. v. finnast, að saga hennar
sé næsta lík sögum ýmissa ann-
Knúts saga Rasmussens
FRAMHALD
Árið eftir, 1909, var Knútur aftur kominn til Grænlands. Nýir
tímar voru að hefja innreið sína í landið, og nú ferðaðist Knút-
ur á vélbát meðfram vesturströndinni í fylgd með Óskari Wesche
verzlunarstjóra. Knútur átti að flytja fyrirlestra um ýmsar laga-
bætur og nýjungar, sem fyrirhugaðar voru, en Wesche leit eftir
framkvæmd verzlunarfyrirmælanna. Þessi ferð og það, sem
fyrir augun bar í henni, kom Knúti að góðu haldi síðar, er hann
stofnsetti sjálfur verzlunarstöð í Týli.
í þessari ferð varð hann þó fyrir slysi. Bar það þannig til, að
hann renndi bátnum á fullri ferð í ógáti upp á sker. Varð hann
á milli stjórnvalarins og bátssíðunnar og laskaðist við það I baki.
Hann var rænulaus í fjóra daga, og þótt honum væri 1 té látin
öil sú læknishjálp, sem unnt var, náði hann sér aldrei til fulls.
Hann gat til dæmis aldrei seilzt upp fyrir sig eftir þungum
hlutum. Kæmi fyrir, að hann gætti sín ekki, hneig hann niður,
þar sem hann stóð.
Um það leyti, sem Knútur var að jafna sig eftir þetta áfall,
kom Cook úr norðurför sinni. En hann gat ekki orðið honum
samskipa til Danmerkur, en sendi hins vegar heim nokkur bréf,
þar sem meðal annars kom í ljós, að hann lágði að óreyndu trún-
að á frásögn Cooks um það afrek, sem hann þóttist hafa unnið,
og bar, þrátt fyrir allt, á hann talsvert hrós, sem síðar sannað-
ist, að var meira en hann átti skilíð.
En seinna var Knútur skipaður í háskólanefndina, er fletti of-
an af svikum Cooks. Var því síður en svo, að hann hefði hneysu
af þessu máli, þótt hann tryði staðhæfingum svikarans fyrst í
stað.
Samband ísl. sunivinnuiclaqa.
SAMVINNUMENN!
Þ^gar eldsvoða ber að höndum, brfenna ná-
lega í hvert sinn óvátryggðir innanstokks-
munir.
Frestið ekki að vátryggja innbú yðar.
Frelsí og menníng
aiöa O O
Sýning íir frelsis- «g meimmgarbaráttu
ísleudinga verður opin daglega kl. 1—10
e. h. i Menntaskólanum.
Aðgöngumiðar á kr. 5,00, eru seldir
við innganginn.
Knúti var vel fagnað í Kaupmannahöfn, er hann kom heim
úr þessari Grænlandsför. Hann ritaði nú nýja bók, og margir
urðu til þess að fala hann í þjónustu sína. Kvikmyndakóngur
einn bauð honum fé til heimsskautsleiðangurs. En Knútur af-
þakkaði boðið. Það var fólkið, Eskimóarnir, sem hugur hans stóð
til. Þar var hans starfsvettvangur. Því þáði hann ekki þetta
rausnarboð.
Vorið 1910 bjuggu þeir Knútur og Pétur Freuchen för sína til
Grænlands, og var henni að þessu sinni heitið alla leið norður til
Jórvíkur. Og þar með hófst nýr kafli í sögu Knúts og raunar einn-
ig í sögu danskrar landkönnunar og rannsókna á lífi og háttum
Eskimóa. Skammt frá Aþólhöfða við Norðstjörnuflóa reistu þeir
verzlunarstöðina Týli, er síðar varð fjárhagslegur grundvöllur
margra og merkilegra leiðangra.
Þeim var vel tekið af landsmönnum norður þar. Vinur Knúts,
sem Samik hét, sló upp veizlu. En veizlukosturinn var tveggja
ára gamalt kæst kjöt. Pétur lokaði augunum til þess að reyna að
kæfa niður viðbjóðinn og kvaldi sjálfan sig til þess að bragða á
því, sem fram var reitt.
í húsinu, sem þeir reistu, voru tvö herbergi og loft undir risi.
Ráðskonu höfðu þeir, sem Víví hét, dóttir hins fræga Hans Hin-
riks, sem verið hafði fylgdarmaður átta amerískra norðurfara.
Móðir hennar var af Jórvíkurættum.
Oft var gestkvæmt í nýja húsinu, eins og vænta mátti. Knút-
ur var vinmargur, og Eskimóar gjarnir til heimsókna. Auk þess
settust allir að hjá þeim, sem einhverju höfðu að miðla, þegar
vistir þeirra sjálfra þrutu.
Dag nokkurn kom til dæmis einn vinur Knúts, sem hét Ag-
parlerssuarsuk, akandi með allt sitt fólk og mælti:
„Ég er setztúr að, því að kjötbirgðir mínar eru þrotnar. Þið
eruð sjálfsagt ekki vel birgir, en þið hafið þó meira en ég, svo að
nú er að því komið, að maður tekur sér bólfestu í húsi ykkar.“
Hann var gestur þeirra vetrarlangt með allt sitt hyski.
*
Þeir'áttu hvalabát, sem þeir notuðu til rostungaveiða. Eng-
in vél var þó í honum.
Dag nokkurn, er þeir voru að flytja veiðiföngin upp úr bátnum,
lók snögglega að kula og bátinn rak frá landi. Segl voru uppi,
og enginn maður í bátnum, nema einn tíu ára gamall strákur.
Hann hljóp til, þreif um stýrissveifina og snéri bátnum. Þá
fyllti vindurinn seglin, og báturinn rann á grunn. Strákurinn
var rígmontinn af afrekinu og sagði við Knút: „Svo vildi til, að
maður hefir veitt því athygli, hvernig þú stjórnar bátnum.“
Knútur varð svo hrifinn af röskleik stráksins, að hann keypti
hann af föður hans og kallaði hann upp frá þessu aldrei annað en
„Bátsmanninn.“ „Bátsmaðurinn" ólst síðan upp hjá þeim Knúti
og Pétri, og varð síðar sjálfsagður fylgdarmaður Knúts í öllum
langferðum. / ^
Þarna við fióann var mannaumingi, sem hét Totterat. Hann
hafði eitt sinn verið frægasti veiðimaður ættstofnsins, en nú
var hann gersamlega ósjálfbjarga. Öll liðamót voru stirðnuð, og
það var hakan ein, sem hann gat hreyft, og það með mestu erfið-
ismunum. Öldruð móðir hans hjúkraði honum og ól önn fyrir
honum og dró hann með sér á sleða, hvert sem hún fór. Þrátt
fyrir sjúkleika sinn var hann þó ávallt gláður og reifur, og hann
var bezti sögumaðurinn á þessum slóðum. Útlimirnir voru teknir
að visna, og útlit hans allt var hræðilegt, en greind hans var
ósljóvguð.
Þeir Knútur og Pétur, sáu hann í fyrsta skipti í Netsilík. Þeir
voru komnir í náttstað og gæddu sér á hvalhúð og lostæti, sem
fyrir þá var borið. Þá heyrðist hundgá. Sleðar nálguðust.
Þeir hlupu út og fögnuðu komumönnum með hrópum og
köllum. Komumenn svöruðu. En ein röddin skar mjög úr. Hún
var likari góli eða gauli en rödd úr mannsbarka. Þetta var rödd
Totterats.
arra einstaklinga, sem á annað
borð hafa gert lífinu einhver
skil. Af þessari þurru frásögn
mætti ætla, að svo væri. En
þeim, sem bezt þekktu Stein-
unni, mun finnast, í gegnum þá
kynningu, að hún eigi sér sér-
stæða sögu. Þannig er það.
Steinunn var hin ágætasta kona.
Það hefi ég heyrt alla kunnuga
segja, löngu fyrr en nú. Hún var
talin fríð sýnum sem ung stúlka
og sómdi sér einnig hið bezta,
þá er árin færðust yfir hana.
Mjög var hún vel greind, hag-
mælt og ljóðelsk og næmum
skilningi gædd á því, sem gott
var og fagurt. Og hún var á all-
an hátt mjög vel gefin bæði til
munns og handa.
Enginn nema sá, sem mikið
hefir til síns ágætis, afkastar
svipuðu lífsstarfi á sama hátt
og hún gerði. Þó er það út af
fyrir sig ekki talið mikið yfir
gott meðallag að koma upp sjö
börnum, og þó — miðað við örð-
uga tíma, fátækt og van-
heilsu — en hitt er e. t. v. meiri
áreynsla fyrir móðurina að
missa þrjú börnin sín heldur en
að ala sjö upp. Enginn veit með
vissu, hversu mörg erfið ár, þar
sem unnið er af fórnfúsri móður
fyrir uppeldi barnanna, má
(Framh. á 4. síðu)
Þjóðhátídarnefndm.
O •*A1
Rasstiduft
er fyrlr nv/kkru komið á
Uiarkaðinn og hefir þegar
hlotið hið mesta lofsorð, þvi
vel er til þess vandað á allan
hátt. Opal ræstiduft heílr
la þá kostl, er ræstiduft
þarf að hafa, — það hreinsar
án þess að rispa, er mjög
drjágt, og er nothæft á allar
tegandir búsáhalda og eld-
húsáhalda.
m
O P A L rœstiduft
ttborgnn
fyrlr þjóðhátíðarakstur fer fram í dag
27. þ. m. kl. 10-12 oft 1-4 í Hótel Ilcklu,
gengið inn frá Hafnarstræti.
ÞJ ÓÐHÁTÍÐARNEFND.