Tíminn - 23.02.1945, Page 5

15. hlað
JÍMlMt föstudaglim 23. febr. 1945
Um betta leyti ft/rir 35 árums
Vilhelm Moberg:
Stifia barnanna:
5
Snjóflóðið mikla í Hnífsdal
Einhver sviplegustu slys, sem
orðið hafa hér á landi um mjög
langt skeið, ef undan eru skildir
nokkrir sjóskaðar, eru snjóflóð-
in miklu á Seyðisfirði og í
Hnífsdal, er bæði féllu að
morgni hins 18. febrúar, svo til
alveg á sama tíma, annað fyrir
réttum 60 árum, hitt fyrir 35
árum. Fórust á Seyðisfirði 24
menn, en um 80 lentu í fíóðinu,
og sextán hús ónýttust. Snjó-
flóðið í Hnífsdal varð tuttugu
manns að bana, en margir
meiddust, og mikið annað
tjón hlauzt af því.
Það hafði verið harQyiðrasamt
á Vestfjörðum í byrjun ársins
1910 — sífelldir norðanbyljir
fram yfir miðjan febrúarmánuð.
Hafði því safnazt geysimikill
snjór í hin bröttu fjöll, enda
gekk þar ekkí á öðru en sífelld-
um snjóflóðum þennan vetur,
jþóft ekkert þeirra ylli viðlíka
•jtjónl og snjóflóðið í Hnífsdal.
Eærinn Húð í Hnífsdal stend-
ur norðanvert við Hnífsdalsvík-
ina undir afarbröttu fjalli, er
heitir Búðarhyrna, og er Búðar-
gil upp af bænum. Að morgni
hins 18. febrúar var fólk þar
allsnemma á fótum, og voru
börn að týgjast i skóla. Rosk-
inn maður þar á bænum ætlaði
að fylgja þeim. Var nú jagt af
stað, en er þau höfðu skammt
farið dundi snjóflóðið yfir. Var
þá klukkan þrjá stundarfjórð-
unga gengin í níu. Féll það nið-
nt Búðargilið og steyptist með
ofsahraða í sjó fram á 160
faðma breiðu svæði. Sögðu þeir,
sem á ferli vorú i innri hluta
þorpsins, og litu upp, er þeir
heyrðu skruðninginn, að svo
hefði hraðinn verið mikill, að
snjóbreiðan var þegar komin
yfir húsin og verbúðirnar og
hafði sópað efri hluta þeírra
út á sjó, er þeir festu auga á.
Búðarbærinn eyddist gersam-
lega, en af þeim, er þar voru,
fórst þó enginn. Ýmsir hlutu
hins vegar meiðsli, og má segja,
að flestir hafi sloppið nauðu-
lega. Þar á meðal var blindur,
áttræður öldungur, er svaf, þeg-
ar flóðið reið yfir, og vissi það
íyrst af því, að snjórinn fyllti
vit hans, En maðurinn, sem
ætlað hafði að fylgja börnunum
í skólann, og þrjú börn, sem með
honum voru, fórust öll, og sömu-
leiðis miðaldra maður, er þarna
var á ferli.
Neðan við Búðarbæinn var
verbúð við sjóinn. Voru í henni
fjórir sjómenn, fanggæzla
þeirra og dóttir hennar, barn
að aldri. Af þessu fólki björguð-
ust aðeins tveir karlmannanna.
Rankaði annar við sér á sjó
frammi og tókst með harðfengi
hvíla sig. Þarna var jafnlendi,
utan hraundrangar, sem stóðu
hér og þar upp úr snjóbreið-
unni. Eftir að hafa gengið
nokkuð lengi höldum við ráð-
stefnu um hvað gera skuli. Var
álit okkar það, að ekki þýddi að
halda svona áfram alla nóttina
og vera máske alltaf að fara
meira og meira úr leið og lenda
svo einhvers staðar á öræfum.
Væri skynsamlegra að að grafa
sig í fönn.
Þá var að leita að afdrepi. í
náttmyrkrinu virðist okkur
móta fyrir hnúk framundan,
og er ætlunin að leita þar að
náttstað. En þegar við höfðum
gengið stuttan spöl eftir þessa
ráðstefnu, verður fyrir okkur
varða. Er hún vel athuguð, og
við sjáum strax, að hún er ekki
með nýja veginum. Leitum við
að fleiri vörðum og finnum röð
af þeim. Þegar við höfum gengið
nokkurn spöl, sjáum við ljós á
Kolviðarhóli. Við vorum þá
komnir að efra skarðinu.
Okkur þótti gott að koma á
Hólinn þá, eins og oftar, og
njóta þar svefns og hvíldar hjá
þeim ágætu hjónum, Sigurði
Daníelssyni og Valgerði Þórðar-
dóttur, sem alltaf tóku á móti
ferðlúnum mönnum eins og það
væru börnin þeirra.
Daginn eftir var gott veður, og
allir hressir og endurnærðir
eftir hvíldina.
*
Ég vil geta þess, að mér féll
ekki vel skútulífið. Afréð ég
með sjálfum mér að reyna held-
að krafla sig til lands, en hinn
var grafinn upp í flæðarmál-
inu, mjög meiddur.
Næsta búð var þrískipt, og
voru þar fjórtán menn. Af þeim
fórust tíu, þar af fjögur börn og
tvær konur, en ellefti maðurinn
dó skömmu síðar. Meðal þeirra,
sem þarna fórust, voru mið-
aldra hjón, tvö börn þeirra og
fósturdóttir tíu ára. Lík hennar
fannst í búðafdyrunum og var
hún með biblíusögurnar sínar
milli handanna. Hafði hún sýnl-
lega verið að bíða eftir öðrum
börnum til þess að verða sam-
ferða í skólann.
Þrennt var grafið upp úr búð-
arrústunum. Var það kona með
barn sitt þriggja ára og ungl-
ingspiitur, sonur hennar. And-
aðist hann nokkru síðar. Sjálf
var konan einnig mjög illa
leikin, en barn sitt þftfði henni
tekizt að vernda óskaddað vig
brjóst sér.
Loks var bjargað unglings-
stúlku, er borizt hafði á sjó út.
Foreldrar hennar og bróðir
höfðu öll farizt.
Auk alls þessa gífurlega mann-
tjóns urðu svo auðvitað miklar
skemmdir á margvíslegum verð-
mætum.
Það var ömurleg sjón um að
litast í Hnífsdal eftir þennan
sviplega atburð. Snæbreiðan
var eins og nýstorknað hraun
yfir að líta, og teygðu tungurn-
ar sig langt út á sjó. Upp úr
hrönninni stóðu svo rústir húsa
og búða, sprek og brak, Sums
staðar gat að líta hálfar búðir
úti á sjó, og líkin hér og þar
irinan um allt þetta hráviði,
föst á nöglum eða flækt í veið-
arfæri eða grafin til hálfs í
snjóinn og krapið.
■ Eins og að líkum lætur, var
skjótt brugðið við til að grafa
upp rústirnar og reyna að
bjarga þeim, er enri kynnu að
vera á lífi, Mátti þó allt eins vel
búast við nýju hlaupi á hverri
stundu. Barst mannhjálp frá
ísafirði, en milli' Hnífsdals og
ísafjarðarkaupstaðar er stutt
leið, eins og flestir munu vita.
Lík allra, er farizt höfðu,
nema tveggja barnanna, er
lögð höfðu verið af stað í skól-
ann, fundust innan skamms.
Var allt þetta fólk lagt í eina
mikla gröf, og voru kisturaðirn-
ar fjórar. Munu hafa verið þung
þau spor, er margur Hnífsdæl-
ingurinn varð að stíga. íbúar
þorpsins voru ekki nema um
þrjú hundruð á þessum tíma,
og mun láta nærri að tíundi
hver maður í byggðinni hafi
særzt eða beðið bana í snjóflóð-
inu, en miklu fleiri þoldu ást-
(Framhald á 7. siðu)
ur að lifa af moldinni eða gróðri
jarðarinnar. En ég lærði mikið
af sjólífinu: Lærði að meta sjó-
mannsstarfið. — Sjómaðurinn
verður að lifa óreglulegu lifi
hvað svefn, hvíld og önnur mak-
indi snertir, og hann verður oft
að stofna lífi sínu í hættu við
að draga björg í þjóðarbúið. Sjó-
mannsstarfið er sannarlega ekki
síður virðingarvert en mörg þau
störf, sem unnin eru á landi.
Margir gætu hugsað, að ég
væri svartsýnn maður, þar sem
ég minnist einkum á erfiðu
hliðarnar á lífinu. Getur vel
verið, að svo sé, þegar maður er
kominn á efri ár; að maður
fari þá að verða svartsýnni. En
ég kannast ekk i við að hafa
verið það fram eftir árunum. —
Hefi alltaf lifað í voninni um
betri tíma. Og ég lifi glaður í
þeirri von, að eftir þetta líf byrji
annað líf og þar fái maður að
starfa, og þá verðl hver og einn
á sinni réttu hillu. Og þégar
ég lít til baka yfir farinn veg,
sé ég, að ég hefi lifað margar
glaðar stundir. En einhver mesta
ánægjan í lífi mínu hefir verið
sú að vinna og geta unnið og
sjá einhvern árangur af vinn-
unni.
En mest sakna ég þó bernsku-
áranna, þegar ég var al-
gerlega undir verndarvæng
pabba og mömmu. Þá var lífs-
gleðin svo barnsleg og einlæg.
Um hver einustu jól minnist ég
í huganum jólakertisins, sem ég
fékk þá. Það var úr flöskustút;
(Framhald á 7. síðu)
-w~i é * /
Liginkona
FRAMHALD
Nei, nei; hann hafði ekki áttað sig á því, hann þorði ekki enn
að trúa því. Þess vegna áræddi hann ekki að koma almennilega
við hana. Hann varð að átta sig fyrst. Nei, hann var ekki alveg
sannfærður um, að þetta væri Margrét, sem var þarna við hlið-
ina á honum, Þess vegna — ef hann kom við hana gat verið, að
hún yrði snögglega að drumbi eða renglu. Ef til vill hafði vatna-
dís heillað hann, og vatnadísin varð að gömlu deigtrogi, þegar
maður rétti fram höndina til þess að þukla á henni. Hann ætlaði
að vera þolinmóður og bíða og sjá, hvað væri skynvilla og hvað
væri veruleiki. Hann vildi ekki láta hafa sig að ginningarfífli.
Evona var Hákon ringlaður, af því að hann hafði of lengi
vænzt þessarar stundar, Hún hafði ekki komið i námunda við
hann í langan tíma, og hann gat ekki umsvifalaust opnað faðm-
inn, þegar hún breytti til og gaf færi á sér,
Hann kveið þeirri stundu, er hann rankaði við sér eftir þetta
frumrilaup, sundurflakandi, yfirgefinn. Og þess vegna hikaði
hann.
Hann hikaði og gældi við hana. Hérna lá hann nú, og hérna
hafði hún reitt honum hina sælustu hvilu. Hann hikaði — en
sætieikur hennar Og mýkt var söm og áður; hún leystist ekki
sundur, hún breyttist ekki í eitthvað annað, Margrét var ekki nein
vatnadís, sem varð að hörðum trjádrumbi, þegar hann ætlaði
að faðma hana. Margrét var heit, og það var hann, sem hitaði
henni í hamsi; hörund hennar var brennheitt, hvar sem> hann
kom við hana. Þessi kona var af holdi og blóði. Hún beið bara.
Þetta var veruleiki — og þá þorði hann að gefa sig á vald þessu
algleymis-undri.
Hann fór um hana mjúkum höndum. Og skaut hennar laukst
upp fyrir heitum höndum hans, hljóðlega, fúslega, albúið að taka
á móti honum. Hann sökk niður í djúp unaðarins og hófst til
skýja í takmarkalausum fögnuði.
Og hún fylgist með. Hún varð frjáls, hún losnaði úr sínum
eigin fjötrum. í fyrsta skipti á ævinni sveif hún frjáls. Hún hófst
hærra og hærra, unz hún hvarf út í buskann. Hún hófst — og
það var unaðssæl skynjun. Líkaminn leystist sundur, og sálin
varð meira að segja að engu, Hún hrejfst brott frá öllu því
gamla og var ekki lengur sama kona og áður. Hún hafði losnað
úr læðingi, og nú flaug hún á vængjum hins frelsandi blóðs.
Og hún gat ekki annað en hrópað það, sem gerzt hafði, út
í kyrrðina umhverfis þau. Hún æpti hástöfum, án þess að heyra
það sjálf. í þessu ópi fékk fögnuður blóðsins framrás.
En þó var það annað og mejra en þetta, sem hún hafði nú lifað.
Þannig hafði hún viljað deyja, þannig hafði hún viljað lifa og
hefjast til flugs, með brjóstið svellandi af hlátri, sem vellur
látlaust upp um hálsínn á henni. Allt til þessarar stundar hefir
sál hennar verið sál ungmeyjar — blundandi, lokuð ungmeyjar-
sál. Nú var hún glaðvöknuð, fögnuðurinn leystur úr fjötrum.
Undrið hafði gerzt, <
Úr blómguðum hörnum í brekkunni, sem stóð í bláum ljóma
í sumar, hafði hún að lokum búið brúðarsæng sína. Nú var hún
kona manns,
M i g s h a l al d r e t i 9 r a þ e s s
Og svo laumast þessar stundir frá þeim af slægð sinni; þær eru
miskunnarlausar og unna mönnunum þess ekki að njóta gleði
sinnar eilíflega. En Hákoni vinnst þó tími til þess að segja
Margréti, hvað hann hefir verið að hugsa um, þegar hann hefir
verið einn á reiki. Það skal ég segja hennl, hefir hann hugsað,
— og þetta, og þetta. Það hefir verið mikil raun að hafa hemil
á sér, þegar hún var þó svona nærri. Aldrei hefir hann haft
nokkurri manneskju svona margt að segja. Hann vissi ekki af
riverju það var. Það var kannske hún, sem olli þessu og seiddi
þetta út úr honum.
Fyrst af öllu segir hann henni, að hann vill eiga hana einn til
æviloka.
Því að hann er ekki að draga dul á sannleikann. Nú kemur
hreinn sannleikurinn í ljós og krefst réttar síns. Hann er hér
undir þaki annars manns, í annars manns rekkju hjá annars
manns*konu. Þetta er nú einu sinni orðið, og því verður ekki
breytt, en það skal ekki heldur gerast oftar. Það skal ekki koma
fyrir oftar, við því verður að sporna.
Og hann segir henni hug sinn. Hann telur sjálfan sig heiðar-
legan og ærlegan mann, og þess vegna vill hann ekki ganga hér
út og inn og blekkja nábúa sinn. Hann vill ekki halda áfram
að koma til hennar á laun. Þau áttu saman, hann og hún, og
þau áttu ekki að þurfa að hlaupa í felur, eins og þau hefðu
drýgt einhverja stórkostlega yfirsjón. Þau töldu sig þó ekki
glæpamenn? Nei, þau skyldu koma heiðarlega og mannlega
fram og ekki beita neinu undirferli.
Og hann ætlaði ekki að sætta sig við það, ekki einn einasta
dag, að hún væri kona annars manns. Nú vissi hún það ....
En Margrét er enn hálf-dösuð og skilur hann ekki. Og hún
hefir ekki hugsað hærra en þetta: Hákon á að koma til hennar.
Hún hefir enga grein gert sér fyrir því, hvað kann að gerast meira.
Kæmi hann bara, yrði hún sæl og róleg — hærra hafði hún
ekki hugsað. En það vissi hún, að þessi sæla, sem hún hafði orð-
ið aðnjótandi með Hákoni, var eitthvað óleyfilegt, sem hún
gat aðeins notið á laun,
Hvað áleit hann, að þau ættu nú að gera? Þau áttu þó ekki að
fara að gefa sig fram af fúsum vilja?
— Hvað ætlar þú þér að gera, Hákon?
— Flýja burt úr þorpinu og taka þig með mér.
— Hverfc eigum við að fara?
— Það getum við hugsað um, þegar birtir.
— En hvað verður um okkur, Hákon?
Og hún bætir við í undrun sinni yfir því, að hann vill hlaup-
ast á brott með hana:
— Við getum verið kyrr hér.
— Nei — ekki hér.
Það skildi hún þó — ef hún fór brott frá Páli og til hans, þá
gátu þau ekki verið kyrr í þorpinu. Páll myndi ef til vill leita laga-
réttar síns og láta sýslumanninn taka hana og flytja hana heim,
og þá myndi hann fara með hana eins og strokufanga, ef hann
langaði til þess að koma fram hefndum'við hana. Skársta hlut-
JtJLLl OG DÚFA
Eftir JÓIM SVEINSSOW.
Freysteinn Gunnarsson pýddi
Nokkru eftir að mennirnir lögðu af stað í leitina,
klifruðum við börnin upp á skaflinn við bæjardyrnar.
Þar uppi var nístingskuldi, en útsýnið var undarlegt.
Þar var allt gerbreytt. Allt var slétt og ávalt. Engir
klettar sáust, engin gil, engir hólar, enginn bær og eng-
in fjárhús. *
Bærinn var um það leyti horfinn með öllu. Þar, sem
hann stóð, sást ekki annað en gríðarstór, ávalur skafl.
Allt í kring breiddist út endalaus, mjallhvít og glitr-
andi flatneskjan.
En við eyddum ekki löngum tíma í að horfa á það,
sem næst var, þó að það kæmi okkur undarlega fyrir
sjónir. Við skyggndust upp til fjalls og sáum þá brátt
mennina, sem voru að leita.
Þeir gengu til og frá, komu saman öðru hvoru, eins
og þeir væru að ráðgast um eitthvað, og héldu svo á-
fram leitinni.
Við sáum líka hundana. Þeir hlupu líka til og frá sí-
snuðrandi, stukkue hver til annars og kröfsuðu snjóinn
hingað og þangað.
Þá komu mennirnir hlaupandi til þeirra og stungu
niður stöfum sínum.
En ekki sýndist okkur þeir finna neitt.
Svona stóðum við lengi og horfðum á þá uppi í fjall-
inu. Okkur var orðið dauðkalt að standa þarna uppi á
gaddfrosnum skaflinum.
Allt í einu var kallað á okkur neðan úr bæjardyrunum.
Það var eins og röddin kæmi neðan úr gröf.
„Komið þið nú inn, börn. Komið þið öll inn.“
Bókamenn!
Eftirtaldar bækur voru upp-
seldar i bókaverzlunum hér
í Reykjavík, en hafa ..verið
innkallaðar frá bóksölum úti
um land:
Afmælisrit Einars Arnórsson-
ar, kr. 15,00.
Aftur í aldir, Óskar Clausen,
kr. 6,00.
Andri á sumarferðalagi, kr.
10,00 — Andri á vetrar-
ferðalagi kr. 10,00.
Barðstrendingabók, skinn-
band kr. 60,00, shirting kr.
46,00.
Berðu mig upp til skýja, kr.
4,00.
Berjabókin kr. 3,00.
Bogga og búálfurinn, inn-
bundin kr. 12,00.
Börnin og jólin, ib. kr. 3,75.
Draumar Hermanns Jónas-
sonar kr. 1,50.
Drengirnir mínir, ib. kr. 10,00.
Dýrin tala, kr. 4,00.
Dægurflugur, Þorst. Gíslason
kr. 3,00.
Frá Djúpi og Ströndum, kr.
3,50.
Frá yztu nesjum, I. hefti, kr.
12,00.
Garðyrkjustörf, kr. 1,75.
Heiða, I. og II., kr. 25,00.
í lofti, ib. kr. 6,00.
ísl. sagnaþættir, Guðna Jóns-
sonar, I.—V. kr 52,50.
í útlegð, kr. 12,00.
Jón Þorleifsson, myndir, kr.
25,00.
Kaldir réttir, smurt brauð,
kr. 2,50.
Karl litli, kr. 10,00.
Komdu út í kvöldrökkrið, kr.
3,00.
Kristján X., afmælisrit kr.
15,00.
Kvæðabók Jóns Trausta, kr.
5,00.
Konan á klettinum, kr. 4,50
Matjurtarækt, kr. 1,50.
Meistari Hálfdán, kr. 9,00.
Nýr bátur á sjó, ób. kr. 5,00.
og ib. kr. 7,00.
Ofurefli, ib. kr. 8,00.
Og árin líða, ib. kr. 6,00.
Reykjavík fyrrum og nú, kr.
1,00.
Rit um jarðelda á íslandi,
kr. 5,00.
Saga Skagstrendinga og
Skagamanna, kr. 12,00.
150 sálmar, kr. 3,50.
Skólasystur, kr. 15,00.
Skrúðgarðar, kr. 2,50.
Sumardagar, kr. 10,00.
Tónlistarmenn, kr. 5,00.
Um loftin blá, ób. kr. 6,00.
Vinir vorsins, kr. 10,00.
Þorlákshöfn, I. og II., kr. 6,50
Héraðssaga Borgarfjarðar,
II. ób. kr. 10,00.
Ferðabækur Eggerts Ólafs-
sonar og Bjarna Pálssonar,
heft kr. 96,00, rexin 120,000
skinn 136,00.
Gamlar glæður, heft kr. 40,00
shirting kr. 54,00, skinn
kr. 60,00.
Ljóð Einars Benediktssonar,
(Hafblik, Hrannir, Sögur
og kvæði) kr. 50.00.
Óður Bernadettu (fá eint.),
kr. 50,00 heft.
María Stuart, skb. kr. 36,00.
Krapotkin fursti, skinnband
kr. 40,00. .
Hannes Finnson, kr. 9,00.
Anna Iwanówna, kr. 15,00 og
nokkrar fleiri bækur, sem
aðeins örfá eintök eru af.
Þetta er einasta tækifærið
til þess að eignast þessar
bækur og eru flestar ófáan-
legar annars staðar.
Bókabúð Isaíoldar
og útibúíð Laugaveg 12