Tíminn - 09.03.1945, Side 4

4
TlMIVN, föstndaginn 9. marz 1945
19. blað
Nokkur orð um laxveiði
Eftír Sæmund Stefánsson
í. 4 tbl. Tímans, 16. jan., er
grein eftir Vigfús Guðmunds-
son, um lax og laxveiði. Er ég
sammála greinarhöfundi um
margt, sem í greininni stendur, j
en þó fer hann ekki alls staðar.
með rétt mál og kemur einnig
með vafasamar fullyrðingar,
sem ég vil leyfa mér að benda
á í fullri vinsemd. Á ég þar
m. a. við það, sem hann nefnir
„skipulag" hjá eigendum Ölfus-
ár, en V. G. vill taka það til
fyrirmyndar, ef stunda eigi net-
veiði. Skal hér fyrst vikið nán-
ar að þessu atriði.
Árið 1938 var stofnað til fé-
lagssamtaka um lax- og sil-
ungsveiði í vatnahverfi Hvítár
og Ölfusár, og félagið nefnt
Fiskiræktar- og veiðifélag Ár-
nesinga. Lagði það bann við allri
netaveiði í vatnahverfinu, að
undanteknum lögnum við Sel-
foss og Helli, og samkvæmt lax-
veiðilögunum skyldu1 lagnir
teknar upp frá föstudagskvöldi
til mánudagsmorguns í viku
hverri. Að öðru leyti var vatna-
hverfið allt leigt til stangaveiði.
En þegar á fyrsta starfsári fé-
lagsins tókst því að fá undanr
þágu frá ákvæðum laxveiði-
laganna, með bráðabirgðalög-
um, sem þáverandi atvinnu-
málaráðherra gaf út, en hún
var í því fóigin, að aldrei þurfti
að taka lagnirnar upp. Heimild
þessi var þegar notuð, og hefir
þetta fyrirkomulag haldizt síð-
an og mun hafa hlotið blessun
veiðimálanefndar. Ekki er mér
kunnugt um, að slík undanþága,
sem fékkst með fyrrnefndum
bráðabirgðalögum, hafi verið
veitt öðrum félögum eða ein-‘
staklingum annars staðar á
á landinu, en hér er um að rs^ða
hættulegt fordæmi.
Félag það, sem tekið hefir á
leigu stangaveiði í vatnahverf-
inu, hefir þó fengið því fram-
gengt við veiðifélagið síðustu
árin, að netin eru tekin upp einn
dag í viku.
Fiskiræktar- og veiðifélag
Árnesinga var síðar dæmt ó-
lögmætt, en annað félag stofnað
í þess stað, er nefnist Veiðifélag
Árnesinga, og starfar það enn.
En við stofnun þess varð sú
breyting á, að nú var það ein-
göngu bundið við laxveiði, en
silungsveiði gefin aftur í hend-
ur jarðeigenda, og tóku þeir þá
á ný að leggja net, hver fyrir
sínu landi. Má öllum vera ljóst,
að silunganet hindra laxgöngu
og eru einkum hættuleg smá-
laxi, serp oft og tíðum ánetjast,
og er einnig hætt við að hann
drepist, enda þótt honum sé
sleppt.
Þá álítur V. G. friðunarráð-
stafanir félagssamtakanna strax
hafafariðaðbera árangur fyrstu
þrjú starfsárin og telur veiðina
við Sélfoss og Helli sanna þetta.
Þessi fullyrðing mótmælir sér
þó sjálf með því, að fyrr í grein-
inni bendir V. G. á það, að laxa-
seiðin dvelji fyrstu 3—5 árin í
ánum, áður en þau fari til
sjávar, og komi svo ekki úr sjó
fyrr en eftir tveggja ára dvöl
þar. Laxaukning vegna friðunar
eða klaks getur því ekki komið
í ljós fyrr en 5—7 árum eftir að
ráðstafanir hafa verið gerðar,
þ. e. friðun og klak á árinu 1938
ætti fyrst að bera árangur 1943
—1945. Hin aukna veiði við Sel-
foss og Helli árin 1938—1940
getur því ekki stafað af „frið-
uninni.“ Aftur á móti gæti þar
komið til greina, að góð klak-
sumur hefðu komið hæfilega
mörgum árum áður, eða bættar
aðferðir og tækni við netaveið-
ina.
Einnig fullyrðir V. G., að farið
sé að bera miklu meira á laxi
uppi í þveránum í vatnahverf-
inu, og sé stangaveiði þar ipun
álitlegri nú en áður. Fróðlegt
væri nú að fá vitneskju um
hvaðan þessar upplýsingar eru
fengnar, því að engar heildar-
skýrslur eru til um stangaveiði
í þessum ám, en ég og aðrir,
sem stundað hafa stangaveiði
í sumum þeirra s. 1. tíu til tutt-
ugu ár, telj.um laxgöngu fara
stórlega minnkandi með hverju
ári.
Ef ' ráðstafanir veiðifélagsins
hefðu orðið til þess að auka lax-
inn í vatnahverfinu, hefði mátt
vænta árangurs á árunum 1943
og 1944, eins og áður er bent
á, en útkoman varð sú, að s. 1.
sumar veiddust um 2200 laxar
við Selfoss og'Helli, en á sömu
stöðum veiddust 4219 laxar árið
1940. Þó var 1 sumar komið fyrir
laxagildru til viðbótar við net-
in, að líkindum vegna þess, að
veiðifélaginu hefir ekki þótt
netaveiðin undanfarin sumur
bera eins góðan árangur og
vonir þess stóðu til.
Eins og ég og margir aðrir
hafa þráfaldiega haldið fram og
bent stjórn veiðifélagsins á, eru
hinar óhæfilega miklu lagnir
við Selfoss og Helli, sem ekki
eru teknar upp hæfilegan tíma,
á góðum vegi með að stórskerða
laxstofninn í vatnahverfinu. Að
sjálfsögðu msétti bæta þetta að
einhverju leyti með miklu klaki,
en því mun nú vera að mestu
hætt og laxaseiði ekki verið áð-
flutt svo ég viti, en hitt tel ég
þó ráðlegast að hætta með öllu
neta- og gildruveiði og leigja
vatnahverfið aðeins til stanga-
veiði. Með þessu væri þá einnig
smátt og smátt hægt að breyta
arðskrá veiðifélagsins, ef fara
ætti að einhverju leyti eftir því.
hvar uppeldis- og veiðiskilyrði
væru bezt í vatnahverfinu. En
með núverandi fyrirkomulagi og
einnig, ef nét og aðrar fyrirstöð-
ur eru fyrir laxgöngu, er hætt
við, að þeir bændur, sem lönd
eiga að beztu uppeldisstöðvum
og stangaveiðistöðvum, fái litla
eða enga breytingu á arðsút-
hlutun frá því, sem nú er, en
hún mun vera að miklu leyti
miðuð við ádráttar- og lagnetá^
veiðina gömlu. Hið sama mundi
þá gilda hvað snertir göngusil-
ung.
Þá vill V. G. leigja „útlend-
ingum háu verði hóflega veiði“
í öllum veiðiám landsins, helzt
Englendingum, því að þeir séu
manna „kurteisastir veiðimenn“.
Löndum sínum lýsir hann svo,
„að með ýmis konar tækjum óg
yfirgangi" séu þeir „vísir til
þess að eyðileggja árnar“. Þó
eru „einstaka íslendingar“ ug^-
anteknir.
‘Ég vil ekki bera á móti því,
að Englendingar, sem hér hafa
stundað stangaveiði, séu. kur-
teisir veiðimenn, en ég vil að-
eins benda á það, að menn af
öðru þjóðerni gæti ef til vill
komið til greina, ef, bjóða ætti
árnar útlendingum, án þess þó
að Uurteisisreglum V. G. væri
misboðið.
En hver er svo þessi yfirgang-
ur og hættulegu\tæki, sem ís-
lendingar nota við veiöiskap
sinn? Má vera, að V. G. eigi við
svokallaða „húkkveiði", sem hér
þekktist. Þó hlýtur hann að vita,
að þessi veiðiaðferð er nú bönn-
uð með lögum, og má fullyrða,
að hún eigi sér nú varla lengur
stað, enda óvíða hægt að koma
henni við. Þá eru og víða hafðir
verðir við árnar, sem eftirlit
hafa með því, að lögum og regl-
um sé hlýtt.
Hitt er þó líklegra, að með
tækjunum eigi V. G. við það,
sem hann nefnir „ýmis konar
járnarusl (spón o. þ. h.)“. En
væri þá úr vegi að benda á þá
staðreynd, að þessar veiðiað-
ferðir höfum við einmitt lært
af þeim útlen%ingum, sem hér
hafa dvalið við veiðiskap? Og
svo við nefnum þá líka maðkinn,
sem mörgum stendur stuggur
af, öðrum en veiðimönnunum
sjálfum, þá mun hinum „kur-
teisu“ útlendingum ekki hafa
klígjað við að beita honum í
Borgarfjarðaránum, bæði fyrr
og síðar.
Helzt vill V. G. láta veiða á
„flugu“ eingöngu, og munu
margir honum sammála um það,
en bæði þeir hinir sömu og aðr-
ir, sem einnig vilja nota fleiri
„beitu“-tegundir, munu á einu
máli um hitt, að „flugan“ sé
mesta tálbeitan í höndum góðra
veiðimanna.
En svo að ég snúi mér aftur
að þessum „einstöku íslending-
um“, sem eru nægilega „prúðir“,
að dómi V. G., til þess að þeim
megi gefast kostur á að keppa
við útlendingana um háu leig-
una á ánum, þá vil ég láta þess
getið, að ég hefi sjálfur stundað
laxveiði á stöng í s. 1. sextán ár,
og silungsveiði síðan ég var að
dorga í bæjarlæknum heima, og
hefi því kynnzt mörgum veiði-
mönnum, 'bæði útlendum og
innlendum, og veiðiaðferðum
þeirra. Auðvitað hafa’ þessir
menn haft mismunandi aðferð-
ir, því að segja má, að hver hafi
þar sína aðferð. Þá eru sumir
þaulvanir og aðrir viðvaningar,
fig einnig eru menn misjafnlega
kappsamir við veiðina, en gildir
nákvæmlega það sama um ís-
lendinga sem útlendinga.
Þau tæki og aðferðir, sem hér
ery notaðar við stangaveiði,
geta að mínu áliti aldrei orðið
hættuleg laxstofni ánna, m. a.
vegna þess, hve laxinn verður
var um sig, ef of ónæðissamt
gerist í ánum eða við þær. Þá
er og stangafjöldi víðast hvar
takmarkaður. Hitt er svo álita-
mál, hvort banna eigi veiði á
vissum stöðum, þegar lax er í
göngu, og einnig, hvort tak-
marka eigi tölu þeirra laxa, sem
veiða megi.
Hvað viðvíkur tekjum jarð-
eigenda og annarra af veiðirétt-
indum sínum, þá hafa íslenzku
stangaveiðimennirnir sýnt það
á undanförnum árum, eða síð-
an áhugi manna fyrir stanga-
veiði fór að vaxa til muna, að
þeir hafa að jafnaði greitt
miklu hærri leigu en útlend-
ingar, er dvöldu hér áður, enda
þótt tekið sé tillit til hækkunar
þeirrar, er af dýrtíðinni stafar.
Það er einnig vifanlegt, að
innlendir stangaveiðimenn hafa
lagt sinn skerf til þess, að tak-
ast mætti að koma lax- og
silungsveiðimálurium í viðun-
andi horf, og hefir orðið mikil
breyting til batnaðar hin síðari
ár. Fara þar og saman áhuga-
mál þeirra og hagsmunir hinna,
sem veiðiréttindin eiga, þó að
stundum vilji verða misbrestur
á gagnkvæmum skilningi á ýms-
um atriðum.
Að öllu þessu athuguðu, ætti
því ekki að vera ósanngjörn
krafa, að íslenzkir stangaveiði-
menn fái að minnsta kosti sömu
aðstöðu og erlendir menn til
þess að bjóða í veiðiréttindi í
ám landsins.
Áskriftargjald Tímans
utan Rvíkur og Hafnarfjarðar
er kr. 30.00 árgangurinn.
Vinnið ötullega lyrlr
Titnann.
KONA í Vesturbænum sendir bað-
stofuhjalinu eftirfarandi pistil um
þindindismál og ýmsa siði í Reykja-
vík. Hún segir m. a. á þessa leið: „Mér
brá í bVún, þegar ég las í grein eftir
Daníel Ágústínysson, að gróðinn af
áfengisverzluninni væri nú orðinn
fjórðungur af öllum tekjum ríkisins.
Ekki svo að skilja, að mér þætti betra,
að einhverjir aðrir en ríkissjóður
fen^ju þessar tekjur. Þær eru auð-
vitað bezt komnar hjá honum úr því
að þær eru til á annað borð, en auð-
vitað blæs ekki byrlega í hófsemis-
áttina, ef stjórnmálamenn eru þeirr-
ar skoðunar, að ríkisbúskapurinn geti
ekkj: borið sig án áfengisgróðans. Mér
sýnist nú raunar, að þessar tekjur
mætti eins taka með öðrum sköttum,
eða með því að hækka þá skatta, sem
nú eru. Það mætti lika setja upp rík-
isverzlun með ýmsar „lúksusvörur".
Og því ekki að láta ríkið taka í
sínar hendur framleiðslu á öli og alls
konar gosdrykkjum, sem hægt er að
græða of fjár á, en eru ekki skaðlegir?
EN ILLA GENGUR að útrýma
drykkjuskaxium. Menn greinir á um
það, hvort æskilegt sé eða framkvæm-
anlegt að hafa vínbann hér á landi.
Ég ætla ekki að tala um það í þetta
sinn, þó að ég hafi minar skoðanir
á því. En mig langar til að minnast
á sumt, sem menn gera nú, en gætu
látið vera, ef þeim væri áhugamál að
draga úr áfengisnotkun. Tek ég þá
dæmi sem mér eru næst, það er að
segja hér í höfuðstaðnum.
ÞAÐ ERU ÞÁ FYRST VEIZLURN-
AR. Veizlufarganið hér í Reykjavík
er orðið bæjarböl og þjóðarplága fyrir
kostnaðarsakir, þótt ekki væri ann-
að. En sú veizla er naumast haldin,
að þar sé ekki meira eða minna vín-
veitingar, stundum úr hófi fram. Mér
finnst, að það gæti verið til bóta, ef
hið opinbera hætti að ganga á und-1
an í þessum efnum. En það er nú
síður en svo sé. RíkiSstjórnin held-
ur stórveizlur og hið sama gera
útlendir sendiherrar. Alþingi heldur
veizlur, sömuleiðís ýmsar stofnanir og
nefndir og jafnvel hæstiréttur eftir
því, sem heyrzt hefir. Og nú á síð-
ustu árum hefir bæjarstjórnin okkar
tekið upp hið mesta veizlufargan, og
að því er virðist af litlum tilefnum
stundum. Allt er þetta á kostnað hins
opinbera. í öllum þessum veizlum er
vín óspart veitt, og það er jafnvel
eins og sumir bindindis- og bannmenn
telji sér sóma að því að sitja í slík-
um veizlum og láti ekki aukatekið orð
um það falla, að slíkt sé óviðeigandi,
ef þeir eru þar sjálfir boðnir. Mér
þykir líklegt, að ef hinar opinberu
áfengisveizlur hættu, myndi það geta
haft talsverð áhrif á almenningsálitið
í bænum. ,
OG SKÍRNARVEIZLURNAR OG
FERMINGARVEIZLURNAR — hvað
segja menn um þær? Hvað segja menn
: um ábyrgðartilfinningu foreldranna,
margra hverra, sem fyrir slíkum
mannfagnaði standa á heimilum sín-
um og stundum í veitingasölum borg-
arinnar? Mér liggur við að segja, að
sum blessuð börnin séu fremur skírð
í víni en vatni, og ekki finnst mér
það gæfulegt, enda þótt hvítvoðung-
urinn beri lítt skyn á það, sem fram
fer. Hitt leyfi ég mér að segjá, að
sumar fermingarveizlúr hér í bæ eru
hneyksli, og það eru undarlega gerðir
foreldrar, sem geta fengið sig til að
leiða barn sitt inn á lífsbrautina með
þvílíku veganesti. Þeir ættu að
minnsta kosti ekki að kasta þungum
steini á börnin, þó að eittfivað hendi
þau síðar meir.
ÉG BÝST LÍKA VTÐ, að það skipti
miklu máli í þessu efni, að opinberir
leiðtogar barna og unglinga gæti sín
sem bezt og gefi gott fordæmi í hóf-
semi. Ég hefi heyrt, að það hafi kom-
ið fyrir, að barnakennarar hafi haft
vín um hönd á samkomum sínum. Ef
það hefir átt sér stað, ættu þeir að
hætta því, og ættu fræðslumálastjóri
og skólastjórar að líta eftir því, að
svo væri. Börnin líta upp til kennara
sinna og telja það varla óhæfu, sem
þau heyra að þeir hafi gert, a. m. k.
ef um góða kennara er að ræða. Helzt
vildi ég, að allir barnakennarar væru
bindindismenn, og vona ég, að margir
þeirra séu það----------.“
ÞETTA SEGIR sú góða kona í
Vesturbænum, og hefði ég ekkert á
móti því að birta fleiri pistla um sama
efni frá ýmsum hliðum. Það er gott,
að mál þessi séu rædd með rökum
og stillingu á opinberum vettvangi.
Áfengisnautn er nú mikil með þjóð-
inni, enda óhóf í mörgum skilning
áberandi í landinu á þessum timum.
Almenningsálitið er því miður eng-
anveginn við fulla heilsu gem stend-
ur# og gæti þjóðin vart hlotið aðra
hamingju meiri, ?n að þar yrði bót
á ráöin.
ALÞINGI VAR SLITIÐ 3. marz sl.
Hafði þetta þing verið hið lengsta í
sögu landsins og setið 256 daga alls.
Það kom fyrst saman 10. jan. 1944
og stóð þá til 11. marz. Var þá frest-
að, en kom saman á ný 10. júní og
stóð þá til 20. júní. Á þeim tíma
var þjóðhátíðin á Þingvöllum og lýð-
veldið stofnað sem kunnugt er, en eftir
það var þinginu frestað og kom sam-
an í þriðja sinn 2. september og sat
síðan þangað til nú. Þess má þó geta,
að vegna stjórnarskiptanna varð mán-
aðar verkfall í þinginu, og var mn
helmingur þess tíma jólafrí. Á síðasta
áratug fyrir stríðið þótti það óþarfi,
ef þing stóð mikið yfir hundrað daga.
En lenging þingtímans er ekki eins-
dæmi hér. Nú vinna sex ráðherrar
svipuð störf og þrír fyrir nokkrum
árum o. s. frv. Þjóðarlíkaminn er að
verða höfuðstór. Ljúkum við svo þessu
tali í dag. Heimamaður.
þann hátt, að torrætt væri —
og það stundum með afbrigðum.
Um afnám fyrnsku í máli og
þó einkum hins áðurnefnda
skáldaleyfis gerðust þeir allá-
hrifaríkir, Þorsteinn Erlingsson
og Guðmundur Guðmundsson,
og einkum Guðmundur gerði sér
mikið far um fjölbreytni í
bragarháttum og samræming
hrynjandi og efnis, en það
skáld fyrir aldamótin sein-
ustu, sem greinilegast brýtur á
flestum sviðum í bág við hefð-
ina, er Einar Hjörleifsson, síðar
Kvaran. Ljóð hans voru gefin út
1893 í litlu og óálitlegu kveri. í
mörgum þeirra snýr hann sér
fyrst og fremst að hinum innri
veruleika, er mjög látlaus í máli,
en varpar hins vegar hálfgagn-
særri hulu yfir hina raunveru-
legu meiningu og leggur mikla
áherzlu á heildarsvip ljóðsins.
Ég hygg, að það hafi nokkuð
dulið bókmenntakönnuðum mik-
ilvægi hinna talsvert nýstárlegu
ljóða Einars, hve fá þau eru og
yfirlætislaus, og hve lítilfjörleg
var útgáfan, kverið eins og til
þess valið að leyna á sér. Mér
virðist auðsýnilegt, að Einar
hafi með þessum ljóðum sáð
þeim fræjum í^hugi ungra og
skáldhneigðra menntamanna,
sem upp af hafi vaxið allnýstar-
legir kvistir. Þorsteinn Gíslaáon
gaf út ljóðabók um svipað
leyti og Einar, en sú bók hans
er mjög ómerkileg, næstum
því undarlega laus við frumleik
eða nokkurt nýjabragð. En í
Nokkrum kvæðum, sem Þor-
steinn gaf út eftir aldamótin,
gætir víða nýrra tóna og nýrr-
ar framsetningar, þar sem lát-
leysi um málfar og þjóðsagna-
leg dul haldast í hendur, og svo
koma ljóð þeirra Huldu, Jó-
hanns GunnaÆ; Jónasar Guð-
laugssonar og Jóhanns Sigur-
jónssonar. 1 ljóðum allra þess-
ara skálda er höfuðefnið til-
finningalíf þeirra, þrár þeirra
og draumar, málið fyrnskulaust
og blátt áfram, en þó leitaz|,við
að gera framsetninguna þannig,
að „andann gruni ennþá1 meira
en augað sér“. Hin ljúfu æsku-
ljóð Huldu vöktu allmikla at-
hygli, einkum hjá mennta-
mönnum og ungu fólki meðal
alþýðu, og þá ekki sízt þulur
hennar, og kveðskapur hennar
hlaut lof slíkra manna sem
Þorsteins Erlingssonar og Ein-
ars Benediktssonar. Ljóð Jónas-
ar Guðlaugssonar í Dagsbrún
unnu sér hylli margra unglinga,
en í Dagsbrún eru svo sérstæð
og fögur kvæði sem Hóladans
og Æskuminning, og í sumum
kvæðunum gengur skáldið fram
fyrir skjöldu.í eigin persónu og
ögrar fornri hefð og háttvísi.
Ljóð Jóhanns Sigurjónssonar
voru sárfá, en þar var oft og
tíðum allt það, sem verulegu
máli skipti, dulið allyandlega,
já, er litið var einungis á hvers-
dagslega merkingu orðanna,
virtist vikið langt út fyrir alla
vegi skynseminnar, og myndir
og líkingar voru stundum valdar
þannig, að þær urðu fjarstæða
frá sjónarmiði kaldrænnar
hversdagsgreindar.
Öll þessi skáld bjuggu jarð-
veginn, jafnt hjá íslenzkum les-
endum almennt sem hjá skáld-
hneigðum unglingum, undir það,
sem koma skyldi, en ekkert
þeirra gerðist samt þjóðskáld
nýrrar hefðar í íslenzkri ljóða-
gerð og fullgildur túlkandi
nýrra tíma í íslenzkri þj%ð-
menningu. Einar Hjörleifsson
Kvaran lagði ljóðagerðina á
hilluna og helgaði sig sagna-
skáldskap og ákveðnum boðskap
í siðfræði og andlegum viðhorf-
um, Þorsteinn Gíslason lagði
stund á mjög timafreka blaða-
mennsku og orti svo einkum
tækifærisljóð, Jóhann Gunnar
dó ungur, en rödd Huldu, hins
fyrsta fulltrúa kvennanna á
ljóðaþingi, þeirra er verulega
gætu notið sín, var raunar
kliðmjúk og oft dillandi fögur,
svo áem hún er ennþá, en hún
náði ekki að skera í gegnum ys
og þys hinna umbrotasömu
tíma og menningarlegu veðra-
brigða. Jóhann Sigurjónsson
orti mjög lítið af ljóðum, og
ljóð hans voru of sérstæð og
dulkvæð til þess að vekja hvar-
vetna endurhljóm, en Jónas
Guðlaugsson, sem mér hefir
virzt o^ virðist enn við nýja at-
hugun, hafa verið langlíkleg-
astur til mikilla áhrifa, þar söm
líann var allt í senn: heitur og
áræðinn nýyrki, mikill fegurð-
arunnandi og þjóðlegur.í bezta
skilningi, fór úr landi og orti
á dönsku, og lézt síðan fjarri
ættjörð sinni tæplega þrítugur.
Næstur þessum skáldum kem-
ur fram Jakob Thorarensen, en
hann var að miklu mótaður hin-
um gömlu menningarerfðum
um efnisval og stíl og um of
einförull og sérstæður að svip
og orðfari til að ungir menn og
skáldhneigðir girntust mjög að
feta í fótspor hans, en hins
vegar var hann í hugsun hvort
tveggja i senn: alþýðumaður og
höfðingi í hinum bezta skiln-
ingi þeirra orða — og flestum
jafnveigamiklum skáldum okk-
ar tengdari vinnunni, svo að
kvæði hans urðu þegar í upp-
hafi eign alls almennings, eink-
um í sveitum og þorpum, og á
síðari árum hefir hann skrifað
smásögur, sem eru meðal þeirra
merkustu, sem við eigum.
III.
Svo var það, að fyrstu kvæðin,
sem Davíð Stefánsson lét frá sér
fara, birtust í tímaritinu Iðunni,
og því næst Ijóðabókin Svartar
fjaðrir, en hún kom út árið 1919.
Þá er kvæðin í Iðunni höfðu
komið fyrir sjónir ungum mönn-
um og ljóðhneigðum, fannst
þeim sem Jóhannes skírari hefði
verið á ferli og boðað stórtíð-
indi, og þá er hinar Svörtu
fjaffrir höfðu fleytt kvæðum
Davíðs um loftvegu út um borg
og bý, var hann þegar orðinn
eftirlæti, ekki aðeins \ingra
mann, sem ljóðlist iðkuðu, held-
ur allrar hinnar íslenzku æsku
frá yztu nesjum til innstu dala,
æskunnar á skólabekkjunum og
æskunnar við dagleg störf í
sveit og við sjó, og eldra fólkið,
— jú, margt af því kann að hafa
gefið hinum Svörtu fjöffrum
tortryggið auga, margt af því
kann að hafa talið þyt þeirra
allannarlegan, en samt ....
samt mun því flestu hafa hlýn-
að nokkuð um hjartarætur, og
áður en það vissi af var svo
komið, að eldri mennirnir fundu
í honum hryn&ndi þeirra tóna,
sem löngu horfnir vorfuglar
vona og drauma höfðu sungið
þeim í ævintýraskógum æsku-
og jafnvel manndómsára.
Fyrstu tveir tugir hinnar tutt-
ugustu aldar voru tímar mikilla
breytinga og válegra tíðinda. Hér
á íslandi höfðu gerzt merkilegir
atburðir. Hér höfðu skapazt
nýir lífsmöguleikar og orðið
margar og margvíslegar breyt-
ingar, sem höfðu fært þjóðlífið
meira og minna úr hinum gömlu
skorðum, svo að allt virtist riða.
Utan úr veröldinni höfðu borizt
nýjar o@ nýjar fregnir um furðu-
lega landvinninga mannsandans
á sviði vísinda og tækni, fregnir,
sem sumar hverjar ýttu undir
þær hugmyndir, að hér mundu
vera miklum mun meiri verð-
mæti en ennþá hefðu verið not-
uð að nokkru ráði, —1 en úti í
hinni stóru veröld hafði og verið
háður ægilegri hildarleikur en
áður hafði þekkzt í sögu mann-
kynsins, miljónir manna týnt
lífi og miljónir hlotið örkuml,
ríki hrunið í rústir, fjötrar ver-
ið leystir og ógurlegum eður
uggvænum öflum gefinn laus
taumur. Nýjar stefnur og
straumar, ferleg bölsýni, glána-
leg bjartsýni, ■ heljarsorti og
skjannabirta. Mannslífin eink-
isvirt — og þó svo óendanlega
miklu lofað. Nýir möguleikar,
óteljandi möguleikar, en líka
nýjar hættur og svo sem ógn í
lofti, allt á hverfanda hveli. En
hvað sem öðru leið, þá hvörfl-
uðu vonaraugu æskunnar hér
hjá okkur öll að sjávarsíðunni,
öll til hinnar malborrm götu
bæja og þorpa. Þar voru fyrir-
heitin fólgin, og þar var líka von
á hættúnum.
Hver gat svo lengur fundið
svölun í því, haft ró í sér til
þess, ungur og blóðheitur, að
setjast við lestur og íhugun
ljóða, þar sem lofsungin var
hreysti og dáð löngu liðinna
forfeðra, þar sem dásömuð var
fegurð og hagsæld þýfðra sveita
með rislágum bæjum, þar sem
var velt vöngum í mestu mak-
indum yfir myrkum örlagarún-
um og lífsgátum, þar sem
fyrnska í orði og langsóttar lík-
ingar hægfetuðu sig áfram á fót-
um reglubundinnar og fast-
skorðaðrar hrynjandi?