Tíminn - 22.06.1945, Blaðsíða 4

4
TfMTIVTV, föstmlagmn 22, júni 1945
46. blað
a n n a
K n u d
s e n:
Nokkrar athugasemdir við árs-
skýrslu barnaverndarnelndarmnar
Dagblöðin hafa undanfarið
birt útdrætti úr skýrslu barna-
verndarnefndar Reykjavíkur um
síðastliðið ár. Ég tel ýmsar upp-
lýsingar skýrslunnar svo var-
hugaverðar, að almenningur
þurfi að veita þeim athygli.
Barnaverndarnefndin hefir á
öllum tímum á herðum sér
mikla ábyrgð. Og þegar óvænta
hættu ber að höndum, eins og
hernám og margra ára dvöl er-
lendra stórherja, þá er vandinn
orðinn geysilegur. Þá er það
skylda hennar að vera hvort-
tveggja í senn, vörður æskunnar
gegn spillingu frá setuliðinu og
eitt aðalvirkið i baráttunni gegn
því, að æskan verði erlendum á-
hrifum að bráð og stofni þar
með frjálsri framtíð landsins í
voða.
Nú hef'ir barnaverndarnefnd
Reykjavíkur margfaldað hinar
eðlilegu skyldur sinar með því
að afsala sér allri aðstoð við að
rækja þetta mikla starf-. Hún
hefir beitt sér fyrir því, að rík-
isvaldið fyrirskipaði lögreglu
bæjarins að leggja niður ung-
mennaeftirlit sitt, að því leyti,
sem stúlkur snerti. Nefndin hef-
ir þannig tekið á sig alla ábyrgð
gagnvart einstaklingum, for-
eldrum og þjóðfélagi á þeim
stúlkubörnum í bænum, sem
hjálpar eru þurfi vegna siðferð-
isglapa. Henni er samkvæmt
því skylt að hafa vitneskju um
öll vandræði af þessu tagi, leysa
úr þeim eftir föngum og hindra
útbreiðslu þeirra meðal óspilltr-
ar æsku. Reikningsskil hennar
eru þess vegna mál, sem varðar
hvern einasta borgara bæjarins
stórlega.
Ég leyfi mér að vekja eftir-
tekt á nokkrum atriðum:
Nefndin hefir sinnt 25 laus-
ungartelpum á árinu og kom-
ið 12 þeirra fyrir í sveit.
Enginn Reykvíkingur, sem
haft hefir augun opin hernáms-
árin, trúir því, að hér séu ekki
á glapstigum nema 25 stúlkur
innan 18 ára aldurs, eða ekki
sé þörf að forða nema 12 telp-
/ um frá götulífi. Þar sem nefnd-
in hefir tekið að sér að annast
alla umsjá þessara mála hjálp-
arlaust, virðist því ekki vera
nema um tvennt að ræða: ann-
aðhvort viti nefndin ekki það,
sem henni ber að vita, eða hún
vilji ekki sinna þeim málum,
' sem henni er skylt að sinna.
Vitneskja mín um þessi mál
er miklu minni en hún hefði
verið, ef ungmennaeftirlitið
hefði fengið að starfa óáreitt.
Þó veit ég meira um þau en
barnaverndarnefndin eða nokk-
ur aðili annar. Ég gizka á, að
lausungartelpur hér . skipti
hundruðum og miklu stærri
hópur sé í hættu vegna spill-
ingaráhrif frá þeim og að-
haldsleysis af opinberri hálfu.
Nefndin segir, að lausung
telpna muni ekki hafa aukizt
síðan árið áður.
Ég hygg, að staðhæfingin um
þetta mikilsverða atriði sé ekki
á rökum reist. Nefndin hefir
enga allsherjar rannsókn látið
fram fara í þessum efnum. Hins
vegar hefir hún í höndum
margar skýrslur mínar frá síð-
astliðnu ári með ítrekuðum að-
vörunum um, að lausung sé að
aukast.
Nefndin segist loks hafa
komið því í kring, að telpum
innan 16 ára væri bannaður
aðgangur að skemmtunum
hermanna.
Barnaverndarnefndin hefir
ekki „komið þessu í kring“. Þessi
regla hefir verið í gildi á yfir-
borðinu alltaf siðan herliðin
stigu hér á land. Wise höfuðsm.
skýrði frá þessu, að því er Breta
snerti, í öllum dagblöðuip
Reykjavíkur hinn 4. október
1941, og nefndin hefir sjálf í
höndum bréf frá ameríska
sendiráðinu, dags. 16. október
1944, þar sem þessu er lýst yfir
fyrir hönd ameríska setuliðs-
ins. Það er furðulegt, ef þetta
hefir farið framhjá nefndinni
ásamt þeirri staðreynd, að þess-
ar reglur hafa alis ekki verið
haidnar.
Og þó er önnur hlið máls-
ins ennþá furðulegri: Eftirlits-
skylda barnaverndarnefnda með
ungmennum er til 18 ára ald-
urs. Samt ná „tilmælin“ til her-
stjórnanna aðeins til telpna
innan 16 ára.
Á þá að eftirláta hernum tvo
árganga af skjólstæðingum
nefndarinnar?
Nefndin segist hafa komizt
að raun um, að ameríski
Rauði krossinn hafi brotið
reglurnar um aðgangsbann
telpna á barnaverndaraldri
að dansleikjum. Þess vegna
hafi hún „farið þess á leit“ við
stjórn hans, að manni frá
barnaverndarnefnd eða ís-
lenzku lögreglunni gæfist
kostur á að vera við eftirlit
vegabréfa íslenzkra kvenna,
sem þessar samkomur sæktu.
En ameríski Rauði krossinn
varð ekki við þessari lágmarks-
kröfu. Hann færðist að vísu
ekki undan „eftirliti“. En hann
valdi sér sjálfur konur til að
hafa það með höndum.
Þessari ósvífni tók barna-
verndarnefndin^með auðmýkt.
Eftir skýrslunni að dæma veit
hún ekkert um þessar útvöldu
konur annað en það, að þær eru
1 þjónustu þess aðila, sem af sér
hefir brotið, og þiggja laun sín
hjá honum. Hún hefir engrar
í tryggingar aflað sér um það, að
þær séu íslenzkum málstað holl-
ari en hinar amerísku starfs-
konur Rauða krossins, sem unn-
ið hafa að því af kappi undan-
farin ár að lokka íslenzkar stúlk-
ur til kynna við hermenn.
í stað þess að kæra amerísku
deildina hér fyrir yfirstjórn
alheims Rauða krossins, vegna
ósæmilegrar framkomu í garð
íslendinga, að því er snertir
kvennamál hermanna, þá sætt-
ir nefndin sig mótmælalaust við
yfirganginn og sýnist, eftir orða-
lagi skýrslunnar að dæma, jafn-
vel vilja reyna að drága fjöður
yfir hann. j
Nefndin hefir það athuga-
semdalaust eftir sendiráði
Bandaríkjanna á íslandi, að
á samkomur hermanna í
Reykjavík sé stúlkum bannað-
ur aðgangur til 18 ára aldurs,
en í Keflavík aðeins til 16 ára
aldurs.
Ég trúi ekki öðru en að mörg-
um lesendum hafi orðið star-
sýnt á þessa frásögn skýrsl-
unnar. í Keflavík gilda sömu
barnaverndarlög og hér.
Hvernig stendur á þessum
mismun?
Nefndin veit það mæta vel, þó
hún telji ekki ástæðu til að
minnast á ' það. Útskýringin
stendur skýrum stöfum í bréfi
sendiráðsins til utanríkipráðu-
neytisins, sem nefndin hefir
fengið í hendur. Bréfið er dag-
sett 26. október 1944 og hljóðar
svo í þýðingu:
„Sendiráð Bandaríkja Ame-
ríku sendir utanríkisráðuneyti
íslands kveðju sína og hefir
þann heiður að skírskota til
bréfs ráðuneytisins, dags. 5.
október 1944, varðandi bann við
því að ungar stúlkur, innan 16
ára aldurs, sæki samkomur her-
i manna.
Yfirhershöfðinginn hefir tjáð
sendiráðinu, að herreglur mæli
svo fyrir, að íslenzkar stúlkur,
sem samkomur sæki á Reykja-
víkursvæðinú, séu aff minnsta
kosti 18 ára að aldri, og að þær,
sem sæki samkomur á Kefla-
víkursvæðinu, séu minnst 16 ára.
Hið hærra aldurstakmark á
Reykjavíkursvæðinu stafar af
því, aff íslenzkar stúlkur á þessu
svæffi eru fleiri.
Herreglur mæla ennfremur
svo fyrir, að allar íslenzkar
stúlkur, sem sækja samkomur,
sýni vegabréf sín, og að stúlkur,
sem ekki ná lágmarks aldursá-
kvæði, fái ekki aðgang. Til við-
bótar við hið ofangreinda, mun
herinn skrásetja nöfn og heim-
ilisfang allra stúlkna, sem sækja
hverskonar samkomur.
Yfirhershöfðinglnn álítur, að
ofangreindar ráðstafanir muni
koma í veg fyrir að stúlkur, sem
ekki eru á réttum aldri1), sæki
samkomur hermanna“.2).
Þetta er eymdarsaga:
Barnaverndarnefnd höfuð-
staðarihs biður dómsmálaráðu-
neytið um að beina „tilmælum"
til herstjórnarinnar um að hlífa
stúlkubörnum innan 16 ára. Hún
virðist gleyma því, eins og áður
er sagt, að barnaverndaraldur
nær til 18 ára aldurs samkv. ís-
lenzkum lögum. Dómsmálaráðu-
neytið leiðréttir þetta ekki, en
lætur bænina ganga til utanrík-
isráðuneytisins. Frá þvi fer hún
athugasemdalaus til útlenda
sendiráðsins. Þá kemur í ljós,
að útlendi hershöfðinginn virð-
ist vita meira um lög okkar en
hinir ábyrgustu íslenzku aðilar.
Hann tilkynnir, að þær reglur,
sem farið hafi verið fram á að
settar yrðu, séu þegar í gildi og
nái til 18 ára aldurs.
En sendiráð Bandaríkjanna
virðist hins vegar ekki hliðra
sér hjá að segja utanríkisráðu-
neytinu þann blákalda sann-
leik, að herinn taki aðeins til-
lit til íslenzkra laga, þegar hon-
um bjóði svo við að horfa. í
Reykjavík hafa hermenn nóg af
kvenfólki. Þar má hafa pappírs-
reglurnar í samræmi við lögin.
En í Keflavíkurherbúðunum er
kvennaskortur. Þá verða lögin
að víkja.
Ekki verður það séð af bréfa-
skiptunum um þetta mál, að ut-
anríkisráðuneytið hafi mótmælt.
Og dómsmálaráðuneytið ekki
heldur. Það /sendir bréfið at-
hugasemdalaust til barnavernd-
arnefndarinnar, og hún telur
þetta smáræði ekki þess vert að
nefna það í ársskýrslu sinni.
Að líkindum hefir fagnaðar-
boðskapnum um það einnig
verið tekið með þökkum, að eftir
þenna tíma verði allar stúlkur
skrásettar hjá hernum, sem leið-
ast til að sækja samkomur í
herbúðir. Ætli stúlkunum þyki
þetta heiður? Og skyldu það
ekki verða þægindi fyrir vesal-
ings hermennina ef þeir fengju
að líta í svona skýrslu, þegar
þeir koma alókunnugir til
þessa kalda lands?
v Barnaverndarnefnd segist
vilja láta koma upp hæli
handa tejpum á glapstigum.
Þetta eru góð tíðindi og sýna,
að nefndin hefir þrátt fyrir allt
nokkuð lært af reynslunni. En
hörmulegt er, að hún skuli ekki
fyrr hafa áttað sig á þessu.
(Framháld á 7. síðu)
J) Hvaða stúlkur eru að áliti ís-
lenzkra' yfirvalda á „réttum aldri“ til
að ganga í herbúðir erlendra her-
manna?
‘2) Undirstrikanir mínar.
Kynnisför vestfirzkra bænda
um Norður- og Austurland
Fréttaritari Tímans í kynn-
isför vestfirzkra bænðá um
Norffur- og Vesturland hefir
sent blaðinu eftirfarandi frá-
sögn um fyrri hluta farar-
innar:
Kynnisför vestfirzkra bænda
um Norður og Austurland hófst
frá Reykjum í Hrútafirði að
morgni föstudagsins 15. júní.
Þangað höfðu Vestfirðingarnir
komið kvöldið áður. Sumir komu
á bát frá Hólmavík og öðrum
stöðum í Strandasýslu, fáeinir
landleiðina frá Reykjavík, en
aðrir frá Kinnarstöðum. Þeir,
sem eru úr ísafjarðarsýslum,
höfðu flestir. komið ríðandi yfir
Þorskafjarðarheiði á miðviku-
daginn, en bílvegurinn yfir hana
er skammt á veg kominn og auk
þess liggur enn snjór á nokkrum
hluta heiðarinnar. Önfirðingar
og Dýrfirðingar áttu þriggja
daga ferð að baki, þegar flokk-
arnir fundust að Reykjum. Þar
gistu menn um nóttina. Stein-
grímur Steinþórsson, búnaðar-
málastjóri, er fararstjóri, og
kynnti hann mönnum ferða-
áætlunina um kvöldið.
Þátttakendur í ferðinni eru 71,
auk fararstjórans og bílstjór-
anna, og eru víðsvegar af Vest-
fjörðum. Elztu mennirnir i
hópnum eru Þórður Sigurðsson
frá Breiðadal í Önundarfirði og
Kristinn Guðlaugsson á Núpi,
formaður Búnaðarsambands
Vestfjarða. Þeir eru báðir 76 ára
gamlir. í hópnum eru 20 konur.
Kl. 8i/2 á föstudagsmorgun var
ekið frá Reykjum. Þegar kom
á takmörk Vestur- og Austur-
Húnavatnssýslu var flokkur
Austur-Húnvetninga þar fyrir
og bauð Vestfirðinga velkomna.
Formaður Búnaðarsambands
Austur-Húhvetninga, Hafsteinn
Pétursson á Gunnsteinsstöðum,
flutti ávarp. Síðan óku allir fram
í Vatnsdal, gengu á Hnjúkshnjúk
og virtu fyrir sér fegurð um-
hverfisins. Veður var gott og
birti í lofti, eftir því sem á dag-
inn leið.
Úr Vatnsdal var haldið að
Þingeyrum. Þar skoðuðu menn
kirkjuna og nutu 'útsýnis yfir
héraðið.
Að Blönduósi var komið kl. 1
og var þá sezt að hádegisverði
1 boði Búnaðarsambands Austur-
Húnvetninga. Þar voru fluttar
ræður og ávörp. Af hálfu hér-
aðsmanna töluðu: Hafsteinn
Pétursson, Gunnar Grímsson,
kaupfélagsstjóri á Skagaströnd
og Þorbjörn Bjömsson í Geita-
skarði, en af Vestfirðingum:
Kristinn Guðlaugsson, Jóhann-
es Davíðsson í Hjarðardal, ritari
Búnaðarsambands Vestfjarða og
Guðmundur Ingi Kristjánsson á
Kirkjubóli, og ennfremur talaði
Steingrímur Steinþórsson.
Að lokinni máltíð fylgdu Hún-
vetningar gestunum áleiðis til
Skagafjarðar. Á Vatnskarðsbrún
við Svartárdal var stigið úr bíl-
unum, og þá flutti sr. Gunnar
Árnason á Æsustöðum ávarp til
ferðafólksins. Ekki skildu Hún-
vetningar þó við Vestfirðinga
fyrr en við Arnarstaþa, en þar
var fyrir flokkur Skagfirðinga.
Formaður Búnaðarsambands
þeirra, Jón Konráðsson í Bæ,
bauð gesti velkomna, en Jón
Sigurðsson, alþingismaður á
Reynistað kynnti mönnum hér-
aðið og sagði til örnefna og
sögustaða. Var sú skýring glögg
og útsýnið hrífandi fagurt.
Frá Arnarstapa var ekið í
Varmahlíð og sezt að kaffiborð-
um í boði Skagfirðinga. Sigurður
Sigurðsson, sýslumaður flutti
þar ræðu fyrir minni Vestfjarða
og Vestfirðinga, en Kristinn
Guðlaugsson og Jóhannes Da-
víðsson þökkuðu. Stefán Vagns-
son flutti síðan ræðu og Stein-
grímur Steinþórsson kveðjuorð.
Síðan fylgdu Skagfirðingar gest-
um sínum til Hóla í Hjaltadal
og sýndu þeim héraðið eftir því,
sem tök voru á. En þegar kom
að Hólum, ávarpaði Kristján
Karlsson, skólastjóri, flokkinn,
og bauð hann velkominn.
Síðan snæddu menn kvöld-
verð,en að því loknu sýndi skóla-
stjórinn mönnum dómkirkjuna
og kjörgripi hennar.
Gist var á Hólum, en ferða-
fólkið notaði kvöldið og morg-
uninn til þess að skoða staðinn
og umhverfi hans.
Á laugardag var farið frá Hól-
um kl. 10. Kristinn Guðlaugsson
flutti ræðu og minntist veru
sinnar á Hólum fyrir rúmum 50
árum. Siðan var ekið til Sauð-
árkróks og setið kaffiboð hjá
vestfirzkum konum í kauptún-
inú.
Frú Sigríður Auðuns bauð
gesti velkomna, en yfir borðum
voru flutt mörg ávörp. Þar töl-
uðu þessir: Jón Konráðsson,
Steingrímur Steinþórsson, Björn
Guðmundsson á Núpi í Dýra-
firði, Ólafur Sigurðsson á Hellu-
landi, Matthías Helgason í
Kaldrananesi, Guðmundur Ingi
og Jónas Tómasson, bóksali á
ísafirði, en hann er söngstjóri
fararinnar og stýrði söng manna
bæði. á Sauðárkrók og öðrum
viðkomustöðum.
Frá Sauðárkrók var ekið til
Akureyrar, en á ýmsum stöðum
var stigið úr bílunum til að
skoða landið. Veður var hið feg-
ursta og unaðslegt að ferðast
um fögur héruð.
Um kvöldið hafði Búnaðar-
samband Eyjafjarðar boð inni
(Framháld á 7. síðu)
9
niður við að rannsaka og fræð-
ast um eðli þeirra og lífsstarf.
Annars eiga vísindin ennþá eftir
að rannsaka til hlítar eðli og
starfshætti þesa undarlega dýrs.,
Eftir að skóginum var eytt
í héfuðum landsins, hvarf
gróðurmoldin á víðáttumiklum
svæðum, og um leið hurfu lífs-
skilyrðin fyrir ánamaðkinn. Það,
sem eftir var af jarðvegi úti á
víðavangi, varð að mestu leyti ó-
hæft fyrir ánamaðkabústað.
Þurrlendur skógarjarðvegur
breyttist sumstaðar í mýrlendi,
eða harðbala þyrkings jörð þar,
sem áður var mjúk og skógar-
sæl gróðurmold. Varð því lítið
um rotnaðar jurtaleifar handa
ánamaðkinum, til viðurværis,
enda hvarf hann þegar í brott.
Undravert er, hvað ánamaðk-
inum hefir tekizt að brejðast út
um jörðina og rækta hána. Er
hann þó bæði blindur, höfuð-
laus og fótalaus, og líkami hans
gerður úr eintómum linum
vöðva. Ytri líkamsbyggingu
hans virðist því, að okkar dómi,
vera harla ábótavant. Innri
líffærin eru samt margbreytt og
merkileg. Ánamaðkurinn sogar
moldina og hinar rotnuðu jurta-
leifar inn um annan endann og
hleypir ómeltanlega úrgangin-
um út um hinn. Sumar ána-
maðkategundir skilja úrganginn
eftir niðri í jarðveginum, við
grasræturnar, en aðrar ýta aft-
urendanum upp á yfirborðið og
skilja hann þar við sig. Ef ána-
maðkjur er skorinn sundur í
miðju, verða báðir partarnir að
sérstökum ormi.
Ánamaðkurinn er ljósfælinn
og lætur ekki sjá sig ofanjarðar
néma því aðeins að hann þurfi
að flýja undan vatni í jarðveg-
inum. Um nætur og þar sem
skugga ber á jörð um daga, læt-
ur honum bezt að starffa. Ef
jarðvegur í upphituðum gróður-
húsum, jurtaskálum eða annars
staðar, er heitari en 24° á C. er
hann mjög hættulegur lífi ána-
maðkanna.
Ánamaffkafóffur.
Birklskógar hér á landi og
ánamaðkar studdu hvorir aðra í
baráttunni fyrir tilverunni.
Trjálaufið, sem féll til jarðar á
hverju hausti, fúnaði yfir vetur-
inn, ásamt sinustráunum og
var orðið að ágætu fóðri handa
ánamaðkinum, þegar hann kom
upp undir yfirborðið hungrað-
ur, úr vetrardvalanum. Á hinn
bóginn lagði ánamaðkurinn
birkitrjánum til ágætan áburð
og flýtti þannig fyrir vexti
þeirra og þroska. Þannig hagar
náttúran störfum sínum. Hún
lætur jurtir og dýr styðja hvert
annað í baráttunnl fyrir tilver-
unni — dýrin þiggja lífsuppeldi
sitt hjá jurtunum, og þær aftur,
margar hverjar, þroska sinn og
vöxt hjá dýrunum.
Varla er hægt að ímynda sér
lélegri fæðutegund en þá, sem
ánamaðkurinn lifir á og sem
engri annarri skepnu er æt. Má
t. d. nefna fúinn heyrudda und-
an torfi, frá gólfi eða veggjum
í tóft, vel rotnaðan sambreysk-
ing og húsdýraáburð. Ef vill má
krydda þetta með állskonar
matarúrgangi svo sem feiti, soði,
súrmjólk, sápuskólpi og sæt-
meti. Þegar ánamaðkurinn dreg-
ur jurtablöð ofan í moldina,
gerir hann þau slímug, við það
linast þau og á hann þá hægara
með að gleypa af þeim smábita.
Hann er nijög tilfinninganæmur
og velur fæðuna og hafnar henni
eftir smekknum. Þess auðugri
sem jarðvegurinn er af rotppð-
um jurtum, þess betri lífsskil-
yrði eru þar fyrir ánamaðka.
Við íslendingar þurfum ekki
að sækja ánamaðka til útlanda
í því skyni að nota þá til að
rækta landið. Þeir eru til á
hverju byggðu bóli innanlands
og allsstaðar þar, sem jurtir
þrífast. En vlð verðum að sækja
tií erlendra þjóða þekkingu á
því, hvernig á að ala þá og
rækta, til þess að hafa þeirra
sem mest not. Og vel gæti farið
svo, að framtíðarræktun lands-
ins grundvallaðist á þessari
þekkingu. Gildi hennar ætti
hver einstaklingur, sem eitthvað
fæst við ræktun, að geta prófað
sjálfur. Látið 10 til 100 ana-
maðka 1 mold kringum ung tré,
runna og blómjurtir í görðum
ykkar. En gætið þess að hafa
þar nægilegt ánamaðkafóður og
að jarðvegur sé svo djúpur, að
maðkarnir komist niður fyrir
frost til vetrardvalar. Og þið
munuð komast að raun um
glæsilegan árangur, er frá líður
— hraðari vöxt og heilbrigðari
gróður en þið áður hafið átt að
venjast.
II.
í tilefni af því, að ef einhverir
vildu gera tilraun með ána-
maðkauppeldi, skal skýrt hér
frá, í örstuttu ágripi, einni að-
ferð, sem er notuð af þeim, sem
fást við þetta starf. Þó er um
fleiri aðferðir að ræða og eru
þær nokkuð mismunandi, en í
flestum aðal atriðum hinar
sömu. En þó að farið sé eftir
einhverri sérstakri aðferð verð-
ur samt að haga sér eftir því,
sem reynslan kennir og sjáan-
legt er, að bezt á við. á hverjum
stað. Verði einhver mistök, sem
oft kann að verða, skyldi komast
fyrir af hverju þau stafa. Að
öðrum kosti er gagnslítið að
halda starfinu áfram. Ána-
maðkaeldið krefst þolinmæði og
þrautseigju, ef það á að bera
árangur, eins og hvað annað,
sem menn taka sér fyrir hend-
ur, ekki sízt þar, sem um er að
ræða alveg nýtt dýraeldi, sem
með öllu er óþekkt hér á landi.
Ánamaffkaeldi í jurtapottum.
Nokkrir jurtapottar, um 15,7
cm. að dýpt, eru fylltir af góðri
gróðurmold blandaðri með dá-
litlu af vel rotnuðum húsdýra-
áburði, t. d. hrossataði, sauða-
taði eða_ kúamykju og rökum
mósalla. Á hverjum potti skyldi
hafa 2,6 cm. borð. Ofan á mold-
ina má strá svo sem hálfri mat-
skeið af hveitikorni og nokkrum
grömmum af bygggrjónum, ef
þau eru við hendina. Að því
búnu skstl láta 5 ánamaðka-
hnoður í hvern pott. í hverri
hnoðu eru 3—15 frjóvguð egg.
Pottarnir eru látnir standa í
undirskál með vatni. Að öðru
leyti er moldin ekki 'vökvuð.
Hnoðurnar eru lagðar um 5 cm.
ofan í moldina.
Eftir 21—30 daga koma örlitlir
ánamaðkar úr hnoðunum, ef allt
er með felldu. Og eftir 60—100
daga eru þeir orðnir æxlunar-
færir. Þegar pottormar þessir
eru búnir að verpa eggjunum,
eru fengnir nýir pottar með
sams konar mold og er i hinum.
Eldri pottunum er síðan raðað
ofan á þá og gatið á botninum
haft opið. Skríða þá ánamaðk-
arnir gegnum það og ofan í
neðri pottana. En eggin verða
eftir í þeim efri. Byrjar þá ný
umferð. Má þannig halda áfram
koll af kolli. Bæði egghnoður og
maðka má taka úr eldispottun
um og láta- í blómsturpotta
kringum jurtir, eða annars stað-
ar þar, sem menn vilja auka
gróðurvöxtinn. Með þessari að-
ferð er hægt að koma upp dá-
litlum ánamaðkastofni.
Maðkarnir tímgvast furðu ört,
ef skilyrðin eru góð. Verður að
hafa gát á að pottarnir offyllist
ekki. Ættu helzt ekki að vera
fleiri en um 100 maðkar í einu
í hverjum potti.
Takist þessi tilraun vel má
færa út kvíamar og ala upp
ánamaðka.
í blikkílátum. Nokkur blikk-
ílát eru útveguð, svo sem bensín-
dunkar, eða því um líkt, er taka
4—5 lítra. Á hverja hlið, um 12
mm. frá botni, eru drepin 3 göt
fyrir vatn að seitla út, sem ann-
ars mundi fúlna í moldinni. En
nauðsynlegt er að vökva mold-
ina stöku sinnum, en þó ekki
meira en svo, að hún haldist að-
eins rök. Blikkílátin eru fyllt af
sams konar mold og höfð er í
jurtapottunum. í hvert ílát eru
látnir 100 ánamaðkar, eða um
300 egghnoður. Er það uppeldis-
stofninn. Ætti þó helzt ekki að
hafa fleiri en 5—600 ánamaðka
í hverju íláti. Eftir nokkra mán-
uði getur farið svo, að þeim
fjölgi það ört að nauðsynlegt
sé að losa úr ílátunum í önnur
stærri. Vel má hafa 10 ílát, eða
fleiri, í senn og raða þeim á
hyllu eða bekk, í dimmum kjall-
ara þar, sem ekki frýs. Éf ekki
verður komizt hjá, að hafa ílát-
in í birtu, skyldi breiða yfir þau
strigapoka, eða annað því líkt.
(Framh. í næsta föstud.bl.).