Tíminn - 22.06.1945, Blaðsíða 8

DAGSKRÁ er bezta íslenzka timaritið um
þjóðfélagsmál.

REYKJAVÍK
Þeir, sem vilja kgnna sér þjóðfélagsmál, tnn-
lend og útlend, þurfa að lesa Dagskrá.
22. JÍKÍ 1945

46. blað
r a^imáll tSISST
18. júní, mánudagur:
„Réttarhöld“ í Moikvn
Rússland: í Moskvu hóíust
réttarhöld gegn meðlimum
pólsku nefndarinnar, 16 að tölu,
er Rússar létu handtaka í vet-
ur, eins og áður hefir verið sagt
frá. Voru þeir ákærðir fyrir
samvinnu við Þjóðverja og mót-
spyrnu gegn Rauða hernum.
Sagt er, að allir, nema einn,
hafi „játað“, að ákæruatriðin
væru rétt. /
Noregur: Paal Berg gafst upp
við stjórnarmyndun. Konungur
fól Einar Gerhardsen, formanni
Alþýðuflokksins, stjórnarmynd-
unina.
1». júní, þrlðjudagur:
Deilt uni Teschen.
Pólland: Pólska stjórnin til-
kynnti, að hún hefði látið her
fara inn í iðnaðarborgina Tes-
chen, sem Pólverjar tóku af
Tékkum eftir Miinchensamn-
inginn 1938. Tékkar hafa gert
tilkall tll borgarinnar. Rússar
hafa boðið báðum aðiium að
senda nefndir til Moskvu til við-
ræðna um málið.
Frakkland: Franska bráða-
birgðaþingið skoraði á stjórnina
að vinna að því, að gerður yrði
vináttusamningur milli Breta og
Frakka.
20. júní, miðvikudagur:
Málaferlln í Moskvn.
Rússland: Hinn opinberi á-
kærandi tilkjmnti, að ekki yrðl
krafizt líflátsrefsingar i máli
Pólverjanna 16. Þykir það
sanna, að sakir séu litlar eða
engar.
Ítalía: Porri, formaður At-
hafnaflokksins svonefnda, hefir
myndað nýja stjórn. Er hún
skipuð fulltrúum allra vinstri
flokkanna og miðflokkanna.
Oibeldi og lögleysur
kommúnista á Sigluiirdi
Kanpfélag
Stykkishólms.
(Framhald af 1. síöu)
2. Arnarstapa,
3. Búðum,
4. Hoftúnum,
5. Vegamótum,
6. Hjallanesi.
Er þetta auðvitað til ómetan-
legs hagræðis fyrir félagsmenn-
ina á hinu stóra og dreifða fé-
lagssvæði. Á þeim árum, sem
sjávarútvegurinn átti sem örð-
ugast uppdráttar, reisti félagið
fyrsta hraðfrystihúsið - við
Breiðafjörð og varð það beinlin-
is til að bjarga fjölmörgum
fiskimönnum út úr fátækt og
vandræðum. Einnig rekur félag-
ið myndarlega saumastofu og
dúnhreinsuríarstöð.
Kaupfélagið hefir mjög látið
samgöngumál tll sin taka. Það
hefir bíla í áætlunarferðum til
Reykjavíkur og um félagssvæðið
svo langt sem vegir ná. Enn-
fremur hefir það tekið þátt í
flóabátsferðum um Breiðafjörð.
í ræktunar og byggingarmál-
um hefir félagið ætíð verið
hvetjandi og jafnframt veitt fé-
lagsmönnum aðstoð sína eftir
því sem unnt hefir verið á
hverjum tíma. Er sannarlega
eftirtektarvert og ánægjulegt að
sjá, hversu ræktun er orðin
mikil og byggingar vandaðar á
mörgum sveitabýlum á Snæ-
fellsnesi.
Hér hefir fátt eitt verið nefnt,
er varðar sögu og starfsemi
Tvö dauðaslys
Síðastl. mánudag ^vildi það
sorglega slys til, að bifreið ók
á tveggja ára gamlan dreng á
Barónstíg móts við húsið nr. 59.
Drengurinn var strax fluttur á
Landsspítalann og lézt hann þar
um kvöldið.
Drengurinn hét Gunnar Sig
urðsson, sonur hjónanna Mar
grétar Stefánsdóttur og Sigurð-
ar Oddssonar, bragga 61A á
Skólavörðuholti.
Á þriðjudagskvöld varð það
hörmulega slys á gatnamótum
Skothúsvegar og Fríkirkjuvegar,
að 16 ára piltur, Svavar Guð
mundsson, Einholti 7, varð fyrir
bifreið og beið þegar bana.
Þegar lögreglan kom á stað-
inn kom í ljós, að tvær bifreiðar
höfðu rekizt þarna á og Svavar
orðið fyrir annarri þeirra, en
félagi hans, er hafði ýerið á
gangi með honum, sloppið
naumlega. Bifreiðarnar munu
hafa verið á mikilli ferð, er
áreksturinn var. Málið er í rann-
sókn.
(Framhald af 1. slðu)
hávaðl, að erfitt reyndist að
greina mál manria. Bað þá Jó-
hann fulltrúana að ílytja sig í
annað herbergi í fundarhúsinu
og var það gert. Eftir sátu
stjórnarnefndarmenn kommún-
ista í kaupfélagsstjóminni og 16
fulltrúar af rúmlega sextíu. Var
fundinum haldið áfram um
stund, unz sendiboðar komu frá
kommúnistunum, er eftir sátu
og báru þeir fram þau tilmæli,
að hvor fundurinn um sig kysi
fimm manna nefnd, er ræddust
við um sættir í félaginu. Var
orðið við þessum tilmælum, en
afnframt ákveðið, að fram-
haldsaðalfundur skyldi haldinn
21. þ. m.
Brottrekstrarnir.
Nefndir þessar komu nokkru
sinnum saman, en árangur náð-
ist enginn, enda var kommún-
istum annað en samkomulag í
huga, eins og bráðlega kom
fram. Notuðu þeir tímann til
að senda erindreka á fund mið-
stjórnar flokksins í Reykjavík
til að fá ráð, sem að haldi mættu
Á vföavangi.
(Framhald af 2. síðu)
stöðugt vi® fir herbfiðum nfiver-
andi stjórnarandstæðinga, að helzt
var & að skllja, að islendingnm
væri þv£ betur borgið, sem verð-
fallið riði fyr yfir.
Vitanlega fer Ólafur Thors
kaupfélagsins í Stykkishólmi. I meg fullkomin ósannindi, þegar
stuttri blaðagrein er enginn
kostur að rekja svo neinu nemi
fjölþætt viðfangsefni og þróun
þessa umfangsmikla samvinnu-
félags, enda mun það gert all-
ýtarlega í næsta hefti Sam-
vinnunnar, sem út kemur innan
skamms.
Ég hafði aldrei á Snæfellsnes
komið eða aðrar sveitir á félags-
svæði Kaupfélags Stykkishólms,
fyrr en ég fór þangað sem gest-
ur á afmælishátíð félagsins og
hafði því allt fram að þessu
enga aðstöðu haft til að mynda
mér neina skoðun á byggðar-
laginu og fólkinu, byggða á eigin
athugun. Og það er rétt og skylt
að segja það, að þótt ég byggist
ekki við neinu nema góðu einu
i þeim efnum, þá hafa Snæfell-
ingar og nágrannar þeirra í Döl-
um vaxið í augum mínum, eftir
að ég hefi ferðast nokkuð um
byggðir þeirra, séð hverju þeir
hafa áorkað um byggingar og
aðrar verklegar framkvæmdir
— og síðan dvalið um stund í
hópi þeirra margra, þar sem þeir
höfðu mannfagnað í tilefni af
stofnun hinna öflugu félagssam-
taka sinna. Það hlaut t. d. að
vekja sérstaka athygli ókunn-
ugra manna hve margir
ágætlega máli farnir og grein-
hann segir, að stjómarandstæð
ingar hafi látið þá skoðun uppi,
„að íslendingum væri því bet-
ur borgið, sem verðfallið riði
fyrr yfir“. Hins vegar hafa
margir þeirra hvatt til, að þjóð-
in byggi sig undir að mæta verð-
falli, er koma myndi upp úr
stríðslokum. Ættl Ólafur sizt
allra manna að átelja slíkar að-
varanir, því að enginn heflr
gengið lengra en hann í þeim
efnum áður en hann gerðist
forsætisráðherra kommúnista,
Hann lét m. a. svo ummælt í
árslok 1943, að fiskverðið myndi
falla svo 1 stríðslokin, að það
myndi ekki verða nema y5, jafn-
vel ekki nema Vio af því, sem
það var þá. Eða sagði Ólafur
þetta ekki í aðvörunarskyni
heldur til að spilla fyrir stjórn,
sem Björn Ólaísson átti sæti í?
sin heyra á afmælishátíðinni og
hversu allt fór fram á þægileg-
an, frjálsmannlegan, en jafn-
framt Virðulegan hátt'.
En það, sem mestu máli skipt-
ir, er þó hinn gagnkvæmi hlý-
hugur og skilningur, áhugi og
trú á möguleikum samvinnu-
hreyfingarinnar, sem fyrst og
fremst einkenndi ræður stjórn-
armannanna, framkvæmdar
stjórans, starfsmannanna og
annarra félagsmanna, sem til
máls tóku þetta kvöld,
Samvinnumenn á Snæfells-
nesi, Dölum og Breiðafjarðar-
eyjum hafa látið mikið eftir sig
argóðir menn og konur létu til iiggja undaníarinn aldarfjórð'
ung, en þeir eiga þó áreiðanlega
eftir að neytá úrræða samvinn
unnar við stærri og fjölþættari
viðfangsefni í framtíðinni.
Guðm. Tryggvason.
Liggur það vitanlega hverjmn
manni í augum uppi, að það er
fullkomnasta misnotkun á valdi
stjórnarinnar til að víkja mönn-
um úr félaginu, að beita því,
þegar hún er orðin í minnihluta
í félaginu og á aðalfundinum, til
að reka menn í svo stórum stil
úr félaginu, að yfirráð hennar
verði tryggð áfram og réttur
meirihlutans ógiltur. Ofbeldis-
verkið er svo kórónað með því
að reka kaupfélagsstjórann úr
starfi sínu, án minnstu saka,
vegna þess eins, að harin er ekki
kommúnisti!
Allt glamur kommúnista um,
að meirihlutinn hafi ekki farið
að lögum á aðalfundinum og
þess vegna séu brottrekstramir
réttlætanlegir, eru fullkomnustu
ósannindi. Allt, sem meirihlut-
inn hefir gert eða lagt til, hefir
verið 1 fyllsta samræmi við lög
og fundarsköp félagsins. Þá er
það ekki síður fullkomin tylli-
ástæða að reka menn vegna lít-
illa viðskipta, þar sem eftir eru
skildir margir kommúnistar,
sem munu öllum öðrum lakari
í þeim efnum.
Það eindæma ofbeldi, sem
kommúnistar hafa hér beitt,
A M L A
B í Ó f
koma. Gerðist það næst tíðinda, | mætti bæði vera öðrum félögum
að annar af ráðherrum flokks- ; og þjóðfélaginu í heild hin al
ins, Áki Jakobsson, kom til j varlegasta ámíninng um, hvers
Siglufjarðar skömmu fyrir sein- , konar óaldarflokkur er hér að
ustu helgi. Næsta dag tilkynnti
meirihluti kaupfélagsstjórnar-
innar, þ. e. kommúnistamir
jar, að 29 fulltrúar, sem kjörnir
höfðu verið á aðalfundinn, væru
reknir úr félaginu, vegna
tilrauna til óspekta og lögleysis
í félaginu! Þetta þótti þó ekki
nægilegt, því að næsta dag til-
kynnti stjórnin, að hún hefði
rekið 41 félagsmann til viðbót-
ar, vegna lítilla viðskipta þeirra
við félagið! Ekki þótti þetta
heldur nægilegt, því að seint að
kvöldi þriðja dagsins kallaði
stjórnin Sigurð Tómasson kaup-
félagsstjóra á fund sinn. Var
hún í fyrstu hógværðin sjálf og
innti hann eftir hvorfc* hann
vildi ekki fá frí. Þegar hann ját-
aði því ekki, bar hún fram þau
tilmæli, að hann segði af sér.
Hann kvaðst ekki sjá ástæðu
tll þess. Stjórnin tilkynnti hon-
um þá, að hún viki honum fyr-
irvaralaust frá störfum, án þess
að tilgreina nokkrar sérstakar
sakir. Jafnframt heimtaði hún,
að hann afhenti henni alla
lykla, sem hann og gerði. Hef-
ir einn af fyrirliðum kommún-
ista, Guðbrandur Magnússon,
verið útnefndur kaupfélagsstjóri
til bráðabirgða.
Jafnframt þessu lét stjórnin
boða til deildarfunda til að
kjósa aðalfundarfulltrúa i stað
þeirra, sem burt voru reknir.
Hélt stjórnin þessa fundi, þrátt
fyrir mótmæli deildarstjórn-
anna. Aðeins hörðustu fylgis-
menn kommúnista hafa sótt
fundina, því að margir fyrri
stuðnlngsmenn þeirra hafa
fyllstu andúð á þessum lögleys-
um og ofbeldi. þannig komu t.
d. ekki nema 22 menn á einn
fundinn, þar sem kommúnistar
höfðu fengið 36 fulltrúa í full-
trúakosningunni rétt áður.
Hættan, sem grúfir
yfir freisi þjóðar-
innar.
Við þá sögu, sem hér hefir
verið rakin, þarf ekki miklu að
bæta. Ofbeldi og lögleysur kom-
múnista í þessu máli dyljast
ekki neinum. Fyrst er reynt að
láta fundarstjóra koma í veg
fyrir það með fullkomnasta of-
beldi, að yfirgnæfandi meiri-
hluti löglega kosinna aðalfimd-
aríulltrúa fái notið réttar síns.
Þegar það gagnar ekki og kom-
múnistar sjá, að meirihlutinn er
staðráðinn í að láta þá ekki
misnota félagið lengur, er grip-
ið til þess ofbeldis að reka 29
löglega aðalfundarfulltrúa og 40
félagsmenn aðra úr félaginu til
að tryggja hinum kommúnist-
iska minnihlúta völdin áfram.
verki og hversu nauðsynlegt
er þvi að vera vel á verði gegn
honum. Hann svífst einskis.
Honum finnst jafn eðlilegt að
beita ofbeldi og lögleysi í valda-
baráttu sinni og lýðræðislegum
aðferðum. Þjóðln stendur hér
frammi fyrir fyrirbrigði, sem
hún hefir ekki þekkt áður, og
þess vegna er mörgum enn ekki
nægilega ljóst, hvílíkur háski
er hér á ferðum. Ofsatrú og ein-
ræðishyggja kommúnismans
hefir skapað hér nýja mannteg-
und, alveg eins og þýzki naz-
isminn á sinni tíð. Á starfshátt-
um kommúnista og nazista er
enginn eðlismunur, eins og of-
beldisverk kommúnista í Kaup-
félagi Siglfirðinga sanna bezt.
Allir frelsisunnandi og lýð
ræðissinnaðir menn verða að
rísa gegn þessari rauðu einræð'
isstefnu, sem ógnar með því, að
leggja allt félaga- og samtaka-
frelsi í rúst, því að vissulega eru
aðfarirnar í Kaupfélagi Siglfirð
inga aðeins byrjunin. Enginn,
sem ekki vill láta félagssamtök
sín og jafnvel þjóðfélágið sjálft
lenda í sama ófamaði og Kaup
félag Siglfirðinga, má skerast
úr leik I þeirri baráttu, heldur
verður hann að taka þátt I
henni, hvarvetna, sem þess er
þörf og því verður við komið.
Bændnr herða
sóknina.
(Framhald af 1. síOu)
sinni yfir því, að fram kom á
Alþingi frumvarp til raforkulaga
og skorar á Alþíngi og ríkis-
stjóm að samþykkja það þegar
á þessu ári og hefja fram-
kvæmdir sem allra fyrst.
2. Fundurinn skorar á Alþingi
að samþykkja frumvarpið um
áburðarverksmiðju og hefja
framkvæmdir á næsta ári.
3. Fundurinn mótmælir harð-
lega veltuskatti þeim, er sam
þykktur var á síðasta Alþingi og
skorar á næsta Alþingi að nema
hann úr gildi“.
Tvær fyrri tillögurnar voru
samþykktar með öllúm greidd
um atkvæðum en sú þriðja fékk
3 mótatkvæði.
Á aðalfundi Búnaðarfélags
Mjóafjarðar 27. f. m. var svo
hljóðandi tillaga samþykkt í
einu hljóði:
„Aðalfundur Búnaðarfélags
Mjóafjarðar, haldinn 27. maí
1945, mótmælir eindregið með-
ferð síðasta Alþingis á ýmsum
hinna stærstu mála dreifbýlis
ins og landbúnaðarins, svo sem
jarðræktarfrumvarpinu og
frumvörpum um áburðarverk
smiðju og raforkumál“.
ÆVDÍTÝRA-
KOM
(Slightly Dangarou)
Lana Turntr,
Bobert Young.
Aukamynd:
NÝ FRÉTTAMTND.
Sýnd kl. 7 og 9.
UNNUSTINN
HENNAR MAISIE
UVIaisie Gets Her Man).
Bed Skelton,
Ann Southern.
Sýnd kl. 5.
f N Ý J A
t Ó
1
Þeir gerðu garðinn
frægan
OG
Dáðir
voru drýgðar
eru ágætar skemmtibækur og
hafa auk þess þann kost að
vera ódýrar.
MAKT
MYRKRAMA.
(„Son of Dracula")
Lon Chaney,
Louím AUbritton,
Robert Paige.
Sýnd kl. 7 og 9.
Bönnuð yngri.en 16 ára.
LITLA PRINSESSAN
Hin fagra litmynd með
Shirley Temple.
Sýnd kl. 6.
TJARNARBlÓf
f STORMEVUM.
RÖDD
(Volce In The Wind)
Einkennileg og dularfull amer-
ísk mynd.
Francis Lederer,
Sigrid Gurie.
í myndinni eru lög eftir Cho-
pin og Smetana, leikin af pí-
anósnillingnum
Shura Cherkassy.
Sýnd kl. 5, 7 og 9.
Bönnuð bömum innan 16 ára.
M.>
LEIKFÉLAG REYKJAVÍKUR
Gifit eða ógifit
Gamanleikur í þremur þáttum eftir J. B. Priestley.
Sýning í kvöld kl. 8.
Aðgöngumiðar seldir eftir kl. 2.
Aðeins örfáar sýningar eftir.
Óskar Gíslason ljósmyndari
sýnir
íslenzka firéttakvikmynd
í Gamla Bíó í kvöld klukkan 11,30
EFNI :
Hátíðahöldin 17. jání síðastl.
í Reykjavík og Hafnarfirði, minningarhátíð Jónasar Hallgríms
sonar, hátíðahöld sjómannadagsins og sýning Slysavarnafélags
íslands á aðferðum við björgun úr sjávarháska, úrslit í firma-
keppni í golfi, fyrstu stúdentar verzlunarskólans o. fl.
Aðgöngumiðar eru seldir í bókaverzlunum Sigfúsar Eymunds-
sonar og Lárusar Blöndals.
Ú R B Æ N U M
Knattspyrnuflokkur
frá Akureyri.
kom til Reykjavíkur síðastl. mið-
vikudagskvöld. Er það II. fl. og er hér
á vegum Vals. Leika þeir þrjá leiki.
Fyrsti leikurinn fór fram í gær kl. 6,30
við K. R. og í kvöld keppa þeir við
Fram kL 8,45. Síðasti leikur þeirra er
á sunnudagskvöld við Val. Þeir hafa
skamma viðdvöl, fara aftur norður á
mánudagsmorgun. Fararstjóri flokks-
ins er Árni Sigurðsson.
Leiðrétting.
Þegar blrt var skrá yfir útskrifaða
stúdenta frá Menntaskólanum í Rvik
í seinasta blaði, féll niður nafn eins
stúdentsins, Stefáns Hilmarssonar, en
hann tók stúdentspróf með 1. einkunn.
Stefán er sonur Hilmars Stefánssonar
bankastjóra.
Hjónaband.
S. 1. laugardag voru gefin saman i
hjónaband ungfrú Emma Benedikts-
dóttir frá Neðri-Brunná í Saurbæ og
Ásgeir Bjarnason, bóndi í Ásgarði,
Dalasýslu.
\
Hjónaband.
Gefin voru saman í hjónaband ný-
lega af séra Garðari Svavarssyni ung-
frú Anna Gísladóttir og Karl Einars-
son starfsmaður hjá verðlagseftirlitinu.
Heimili brúðhjónanna er á Vífilsg. 24.
Húsmæðraskóla Reykjavíkur
var slitið fyrra miðvikudag. Náms-
meyjar 1 heimavistardeild voru 33, en
6 þeirra urðu að gista utan skólans.
í heimangöngudeild var 51, en 80—90
á kvöldnámskelðum. Á síðastl. hausti
lágu íyrir mn 300 umsóknir um skóla-
vist. en þá var tilkynnt að endurnýja
þyrfti allar umsóknlr, nema þelrra, er
þá komust að. Nú eru umsóknir fyrir
heimavistardeild 100 íyrir næsta vet-
ur, 90 fyrir veturinn 1946—47, 100 fyrir
veturlnn 1947—48, 30 fyrir veturinn
1948—49, 20 fyrir veturinn 1949—50 og
nokkrar umsóknir fyrir næstu tvö ár,
1950—52.
Maður hrapar
Það hörmulega slys varð s.l.
mánudag í Grundarfirði, að
ungur maður hrapaði í Kirkju-
felli og beið bana af. — Maður
þessi var Ragnar Steinþórsson,
Bjamaeyjum, Breiðafirði, 20
ára gamall.
Hann hafði gengið með félaga
sínum sér til skemmtunar upp
á Kirkjufell og mun hafa farið
svo tæpt, að hann hrapaði.
Danmerkurför
Esju
Esja fór af stað frá Reykjavík
áleiðis til Danmerkur laust eftir
hádegi síðastl þriðjudag. Far-
þegar með skipinu eru 90—100,
aðallega Danir og íslenzkir
kaupsýslumenn.
Með skipinu var sent mikið
af vórum frá landssöfnuninni,
aðallega lýsi og fatnaður, og
einnig fóru með skipinu um
3000 bögglar, sem sendir eru til
einstaklinga í Danmörku og
Noregi og eru þeir á vegum
Rauða krossins. Skipið er vænt-
anlegt aftur í byrjun næsta
mánaðar.
/