Tíminn - 12.10.1945, Page 6

TÍMEVIV, föstndaginp 12. okt. 1945
77. blað
Minniiiííarorð:
Kristjana Jónatansdéttir
rjómabiisstýra.
Sý fregn barst mér og öörum
morguninn þ. 2. október að hin
mæta kona.Kristjana Jónatans-
dóttir, hefði lokið sínum hérvist-
ardögum eftir fleiri ára stranga
vanheilsu. Hefir sú fregn vakið
söknuð hjá mörgum, en jafn-
framt rifjað upp maígar mætar
minningar. Og vil ég segja, að
hér skal góðs manns getið um
leið og ég skrifa þessar línur.
Vil ég taka hugleiðingar
mínar í sambandi’ við síðasta
bréfið, sem ég fékk frá henni,
skrifað 25. síðastl. mánaðaí:, rétt
um það leyti er síðustu storm-
arnir voru að byrja að dynja
yfir. Hefir þá hug hennar grun-
að að hverju stefndi. Hún skrif-
ar að heilsan sé ekki góð, en
hún kvíði engu og að hún sé sátt
með allt og við alla, og geti
tekið hverju sem fyrir komi.
En það er einmitt þetta, sem
hin látna gáfukona skrifar, sem
ég hefi oft hugsað mér, að allir
ættu að reyna að gera upp við
sjálfa sig og reyna að öðlas't
þegar fer að líða á seinni hluta
ævinnar. Það vil ég skilgreina
í þrennu lagi, að vera sáttur
við Guð sinn, að vera sáttur við
aðra menn og að síðustu að vera
sáttur við sjálfan sig.
Það fyrsta vil ég segja að sé
það sama og að vera sáttur við
lífið, manns eigið líf, sem af
Guði er veitt. Að vera ánægður
með það, sem lífið hefir fært
manni, erfiðleika og sorgir, er
blandazt saman yið óskir er
hafa rætzt, hæfileika er hafa
blandast saman við óskir er
veitt fyllri sýn á lífi manna hér
og þeirra reynslu og þroska-
brautum. Að mannssálin geti
séð uppskeruna, sem lífið hefir
veitt og glaðst af því, og þegar
fengið er meira víðsýni yfir líf
allra manna og traust og kær-
leikjur til skaparans hefir náð
þeim tökum á mannssálinni,
geti hún sagt: „Guði sé lof fyrir
eitt og allt.“ Þetta hefir nin
góða kona Kristjana Jónatans-
dóttir viljað segja. En hún fór
samt ekki varhluta af erfiðleik-
um lífsins.Fyrstu æskuárin fékk
hún ekki aðhlynningu á föstu
bernskuheimili, eða naut stöð-
ugt umhyggju foreldra og er
þar mikils farið á ínis, en gott
fósturheimili fékk nún að Fjalli
í Aðaldal, er hún var 7 ára að
aldri og minntist hún þess alltaf
með hlýju og þakklæti.
Erfiðleika og sársauka hefir
það líka vakið á tímabili, að
líkaminn var ekki eins hraustur
eins og viljinn, él krafði hana til
verka, vildi hafa. En samt var
lífsstarfið óvenjulega mikið,
viljinn til afkasta og starfsþráin
var svo sterk, að sérstakt má
heita. Um langan tíma, eða um
28 ára skeið, hafði hún á hendi
hið yfirgripsmikla og vandasama
starf að vefa rjómabústýra á
hinu stóra Hvanneyrarheimili.
Var það stalrf margþætt og leysti
hún það allt prýðilega af hendi
og varð það starf hennar öðrum
til fyrirmyndar og eftirbreytni
Myndu margir í hennar stað
vilja segja, að hér mættu bæði
hún og aðrir þakka mikiö og
gott ævistarf, blessunarríkt líf
sem hún gæti þakkað og verið
í sátt fyrir við skaparann, sern
henni hefir veitt það, og verndað
í svo mörg ár. '
Næsta atriðið, það að geta
sagt sig vera í sátt við aðra
menn, er litið er yfir manns
eigið líf frá sjónarhóli síðustu
stunda, var eigi síður hægt fyrir
Kristjönu Jónatansdóttur að
segja, því hún sagði oftar en
einu sinni við mig, að hún væri
sæl að geta sagt að hún ætti
ekki einn einasta óvin, en vin-
irnir voru margir og um allt
land. Bróður sínum, hinum vel-
metna járnsmið Jóni Jónatans-
syni og fjölskyldu hans unni
hún mjög og naut fyllsta ást-
ríkis þeirra og einnig fjölda
vina í Þingeyjarsýslu, þar sem
hún dvaldi 30 fyrstu árin, og
þá vil ég sízt .gleyma að vinir og
ástríki hefir henni hlotnazt á
Hvanneyrarheimilinu, þar sem
hún dvaldist um 32 ára skeið.
Þar sýndi hún bezt sína, órjúfan-
legu tryggð, mannkærleika og
heilsteyptu skapgerð. Mikið var
hún því heimili alla tíð, þess
stoð og stytta og heiður í öllu.
Þar var líka manneskja sem
hægt var að treysta eins vel og
manni sjálfum, og ást festi hún
á börnum mínum eins og hún
ætti þau sjálf, og þá ást og um-
hyggju bar hún til þeirra allt
til dauðadags. Sumir eru eins
og þær jurtir sem sýna sig í
skrauti lita og stærða, aðrir eru
eins og ilmjurtirnar, er anda frá
sér ilmi sínum, til unaðar fyrir
Bók um samvinnumál
Kristjana Jónatansdóttir
alla, sem nærri eru, í kærleika
og mannúð. Kristjana hafði
einmitt hlotið það í vöggugjöf.
Hún fékk tækifæri á skólasetr-
inu til að kynnast mörgum upp-
vaxandi mönnum lands okkar.
Munu þeir allir minnast hennar
með hlýju og þakklætii Minnast
hinna fróðlegu viðræðna hennar
og leiðbeininga, því Kristjana
var sérstaklega vel gefin og las
mikið til þess að auka þekkingu
sína pg þroska anda sinn. Mörg
erum við í' þakkarskuld við
Kristjönu fyrir líf hennar og
starf og vildum ekki hafa verið
án þess, að hafa mætt henni á
lífsbrautinni, þar ekki sízt ég og
mín börn.
Þriðja atriðið, sem kemur til
greina er það, þegar mannssálin
þarf að gera það upp við sig,
hvort húh er í sátt við sjálfa
eig. Það er að segja, hvernig hún
hefir notað líf sitt, þá litið er
yfir liðið skeið. Hvað manni hef-
ir áunnizt og hvað sálin ber úr
býtum eftir reynslutíma sinn
hér á jörðinni. Þetta getur
stundum verið erfitt og'manns-
sálirnar geta oft dæmt sig of
hart, því að allt hefir sínar
takmarkanir.
Ég get jafnvel hugsað mér að
minni kæru Kristjönu Jónatans-
dóttur hafi ekki ,alltaf verið
þetta að öllu létt, að vera í sátt
við sjálfa sig. Andi hennar var
framsækinn og gaf sér -enga
Jivild, en varð oft að finna hina
miklu takmörkun hins jarðneska
lífs. Alvarleg veikindi mættu
henni rúmlega þrítugri og hún
var 'þá lengi nær dauða en lífi,
en þau yfirvann hún og naut
sín að fullu í mörg ár. Slæma
hjartabilun fékk hún 1932 og
ngði ekki eftir það fullri heilsu.
Vað það líka hennar dauðamein.
Síðustu árin reyndu á þol henn-
ar og þrautseigju, því kvöl henn-
ar var meiri en nokkur hugði.
Alltaf var hún samt, eitthvað
starfandi. Veikindi sín bar hún
dásamlega vel og vildi ekki á
nokkurn hátt auka á byrði
annarra með þeim. Alltaf var
bað hinn sterkí vilji hennar, sem
hjálpaði henni yfir hindranirn-
ar og einlæg trú og andleg leit
veitti hugahennar frið og fróun.
Ósérhlífni Kristjönu heitinnar
og staðfesta var alveg sérstök,
að vinna sama verk á sama stað
með sömu elju og trúfesti í
áratugi er ekki allra meðfæri.
Þó andi hennar hafi einhvern-
tíma getað leitað út fyrir starf-
ið og hún hafi fundið, eins og
líka mátti, að hún ætti hæfi-
leika til víðtækari verkahrings
og meira áberandi starfs og
virðingarmeira, þá breytti það
ekki hennar lífsferli. Hún hefir
gert það allt upp við sjálfa sig.
Þar sem hún festi rætur, þegar
hún byrjaði aðallífsstarf sitt,
vildi hún breiða úr greinum
sínum og veita skjól og stoð,
þar sém þess þurfti með.
Hinn að mörgu leyti stórbrotni
andi hennar hefir fundið ró-
semd í því að verða að „þjón-
Nýlega kom út á vegum bóka-
útgáfu S. í. S. bókín „Samvinrí^
an á íslandi og íslenzkir sam-
vinnumenn", eftir þá Thorsten
Odhe ritstjóra í Stokkhólmi og
Jónas Jónsson alþingismann.
Þykir rétt að benda lesendum
lítillega á efni hennar, fróðleik
og það gildi, sem hún hefir að
geyma.
Nokkru fyrir styrjöldina
bauðst forstjóri sænska sam-
bandsins til að senda hingað
mann í þeim tilgangi að kýnna
sér íslenzka þjóðhætti og þróun
þeirra, einkum með tilliti til
samvinnunnar og áhrifa henn-
ar. Var í upphafi ætlazt til, að
sá sendimaður ritaði bók um
för sína er heim kæmi og lýsti
þar öllu, sem fyrir augn hans
hefði borið, frá sjónarmiði
framandi manns í ókunnu
landi. Odhe varð fyrir valinu
og kom hingað snemma sumars
árið 1936. Ferðaðist hann víðs-
vegar milli hinna fjölmörgu
kaupfélaga, kynntist starfsemi
þeirra, talaði við félagsmenn,
stjórnendur og framkvæmda-
stjóra og skapaði sér skoðanir
um daglega starfsemi og þýð-
ingu hennar fyrir þjóðarbúskap-
inn, eins og hann sjálfur kemst
að orði í formála bókar sinn-
ar. Er ekki að orðlengja það, að
eftir sex vikna lærdómsríkt
ferðalag hvarf þessi sænski
samvinnuhöfundur heim á leið
til sinna fyrri verka, en íslands-
bók hans kom út hjá bókaút-
gáfu samvinnusambandsins . í
Stokkhólmi ári síðal-.
Hér gefst ekki rúm til að rekja
ýtarlega efni bókarinnar. Á
hinn bóginn skal bent á nokkur
atriði, ef sú upptalning yrði til
að leiða meiri athygli að bók-
inni og auka persóhuleg kynni
við hana. Lýsing Odhes er ákaf-
lega snjöll. Hún er svo látlaus
en þó um leið stórbrotin, að
engum dylst kyngikraftur máls-
ins, og samhygðin með verkefn-
unum, sem maðurinn er að
glíma við. Hún er í öllu ná-
kvæm og vandvirknisleg, en
brátt fyrir það alls ekki þurr
eða leiðinleg. Þvert á móti.
Byggingin er í rauninni mjög
listræn og með afbrigðum
smekkleg. Höfundurinn byrjar
með að skýra aðstöðu eyríkisins
á bláum Atlantsbárunum eftir
þúsund ára harðrétti, innræti
íbúanna og viðnám þeirra gegn
erfiðleikunum, sem skópust
bæði fyrir aðgerðir mannanna
sjálfra og máttarvaldanna.
Næstu kaflar fjalla um hina
andlegu vakningu og verzlun-
arfjötrana en síðan sigurbraut-
ina undir forustu þjóðhetjunn-
I
ar, sem hafði þessi ódauðlegu
orð að kjörorði sínu „aldrei að
víkja“. Þá víkur hann að sam-
vinnunni til-sjávar og sveita, en
rekur síðan núverandi heildar-
slppulag og sögu íslenzkra
samvinnusambanda. Mjólkur-
framleiðsla og síldveiðar þykir
honum einkennandi þættir at-
vinnuháttanna, enda ^fjalla
tveir heilir kaflar um þau at-
riði. Enn er einn bókarkaflinn
ónefndur, eða sá, sem ber heitið
Á þjóðvegum. Nafnið er stutt
og laggott og nærri því of lát-
laust til að blærinn gangi í
augu lesandans. • En samræmið
á milli þess og kaflans, milli
hans og bókarinnar í heild, er
svo meistaralegt, að einstakt má
kalla. Þarna leiðir höfundurinn
ferðamanninn eftir helztu þjóð-
leiðum landsins, sýnir honum
náttúrudýrðina og kynnir jafn-
framt hina fornu sögustaði. Og
þetta gerist allt á svo einfaldan
hátt, að lesandinn veit ekki aí
fyrr en hinir fornu haugar
opnast og út ganga Gunuar,
Héðinn og NjS.ll. Feðgarnir
verjast aðför brennumanna, en
Gunnar horfir hlíðarbrekku
móti.
Sænska útgáfan kom fyrst á
sjónarsviðið í Stokkhólmi árið
1937, eins og áður segir. Var
hún svo góð, að samvinnumönn-
um þótti sjálfsagt að þýða hana
og gefa íslenzkum lesendum
kost á að kynnast þessari á-
gætu ferðalýsingu. Þá var og
tækifærið' notað til að fá urp
leið heildarsögu íslenzkra for-
ustumanna í samvinnumálun-
um, allt frá fyrstu tímum fram
á vora daga, eins konar „ei-
lífðarbók", sem alltaf þarf að
bæta við eftir því sem stundir
líða. Jónas Jónsson alþingis-
maður ritaði þessa framhalds-
kafla og bera þeir eindreginn
svip. hinnar alkunnu rithæfni
hans. Aftan við þá birtist skrá
yfir helztu æviatriði fjöl-
margra samvinnumanna, en hún
mun í framtíðinni verða ómet-
anleg heimild íslenzkrar starfs-
sögu.
Að lokum skulu menn svo
eindregpð hvattir til að eignast
þessa bók og lesa hana. Hún á
ekki aðeins erindi til allra sam-
vinnumanna, heldur einnig
annarra, sem unna fögrum svip-
lýsingum á landi sínu og kynn-
ast vilja merkum þætti sjálf-
stæðisbaráttunnar. - h.
ustubundnum anda,“ er að lok-
um gat sagt, að hann væri sáttur
viö sjálfan sig og við allt og
alla.
Nú fylgjum við anda þínum,
ástkæra Kristjaná mín, inn i
ómælisheima, sþar sem hann
frjáls af jarðarböndum leitar
að nýjum brautum, nýjum verk-
efnum, vígðum anda friðsemd-
ar, kærleika og mannúðar.
Helztu æviatriði.
Kristjana Jónatansdóttir var
fædd 17. marz 1871 að Laugar-
hóli í Reykjadal S.-Þingeyjar-
sýslu. Sá bær er mj löngu í
eyði.
Foreldrar hennar voru Jón-
atan Hjálmarsson og Guðrún
Jónatansdóttir af þingeyskum
ættum. Voru þeir Jónatan faðir
Kristjönu og Kristján Jónsson
skáld bræðrasynir. Foreldrar
Kristjönu dvöldu á ýmsum stöð-
um í Reykjadal, oft í hús-
mennsku. Sjö ára gömul fór
Kristjana a.ð Fjalli í Aðaldal
og ólst þar upp hjá þeim hjón-
um, Þorkeli Guðmundssyni og
Ólöfu Indriðadóttur, er hún
taldi fósturforeldra sína. Á
Fjalli var hún samfellt í 23 ár,
eða til ársins 1901, er hún flutti
til Seyðisfjarðar.
Bróðir Kristjönu var Jón
•Jónatansson járnsmiður á Ak-
ureyri. Hann var kvæntur Þór-
unni Friðjónsdóttur frá Sandi,
ágætri konu. Eftiríandlát sinn-
ar kæru mágkonu dvaldi Krist-
iana á heimili bróður síns og
veitti því forstöðu.
í för sinni til 'Austurlandsins
dvaldi hún á prestssetrinu
Dvergasteini og vann sér þar
vináttu og álit góðs fólks. Þaðan
fór hún til náms að mjólkur-
skólanum á Hvítárvöllum og að
bví loknu til frekara náms í
mjólkurfræði í Danmörku, og
dvaldi þar 2 ár. Þegar hún kom
heim varð hún rjómabústýra í
Þingeyj arsýslu og Skagafiuði og
var þá öðru hvoru hjá bróður
sínum á Akureyri.
Að Hvanneyri kom Kristjana
■Jónatansdóttir árið 1907 og tók
bar við rjómabússtörfúna, sem
hún annaðist um 28 ára skeið,
en alls dvaldi hún á heimilinu
32 ár, þar með talin 4 ár, sem
hún var hjá Valgerði dóttur
minni og manni hennar, Runólfi
Sveinssyni, skólastjóra.
yKristjana þeitin dvaldi eins
og áður er sagt á vissum tíma-
bilum ævi sinnar hjá venzla-
fólki sínu á Akureyri, þar sem
hún varð aðnjótandi stöðugrar
í bókiimi ..Sainvinnnii á íslandi
íslenzkir samviimumenní(
gefst yður tækifæri til að kynnast mörgum ötujum
leiðtogum hinnar efnalegu sjálfstæðisbaráttu með
frásagnarblæ og stíl tveggja alkunnra rithöfunda.
Fæst hjá
^9. t^euLjai/íL
Kaupfelagsstjórastaðan
við Kaupfélag Skagfirðinga er laus 14. maí n. k. — Umsóknir
sendist til formanns félagsins, Tobíasar Sigurjónssonar, Geld-
ingaholti, fyrir 1. desember.
2. september 1945.
Stjórn Kauiifélags Skagfirðinga.
Tiikynnin
frá Verðlagsnefnd
landbúnaðarafurða
I. Vei;ð á söltuðu dilka- og geldfjárkjöti I. og II. gæðaflokks,
hefir verið ákveðið sem hér segir:
1 *
A. Heildsöluverð til smásala: kr. 825.00 hver 100 kg. tunna.
B. Heildsöluverð til annarra en smásala: i
kr. 850.00 hver 100 kg. tunna.
C. Smásöluverð kr. 9.85 hvert kíló.
II. Verð á söltuðu ærkjöti, Æ I, hefir verið ákveðið:
A. Heildsöluverð til smásala: kr. 500.00 hver 100 kg, tunna.
B. Heildsöluverð til annarra en smásala:
kr. 525.00 hver 100 kg. tunna.
Verðjöfnunarsjöður greiðir sláturleyfishöfum kr. 1.27 á hvert
kíló saltaðs dilka- og geldfjárkjöts og kr. 1.20 á hvert kíló saltaðs
ærkjöts, sem selt er innanlands.
J
Reykjavík, 8. október 1945.
Verðlagsnefnd
landbúnaðarafurða
BAÐVÖRÐUR
Karlmann vantar til baðvörslu í Austurbæjarskólan-
um nú þegar.
Nánari upplýsingar hjá skólastjóranum.
Umsóknir sendist til skrifstofu minnar fyrir laugar-
dag 13.vþ). m.
Borgarstjórinn í Reykjavík
Sjálfblekungar
á kr. 17.50, ágætir fyrir skólafólk.
K. Einarsson & Bjönisson h. f.
umhyggju og ástúðar, og nú að
lokum frá vorinu 1944 á heim-
ili. Hlínar, bróðurdóttur sinnar
og manns hennar, Gústafs
Jónassonar rafvirkja. Kristjönu
var sérstaklega hUgljúf dvölin
á heimili þeirra hjóna, sem
veittu henni kærleiksríka um-
önnun og að síðustu nákvæma
hjúkrun. Hún hlaut hægt andlát
að kvöldi hins 1. október.
Svava Þórhallsdóttir.
Hestur í óskilum
á Skálpastöðúm í Lundarreykja
dal, brúnn að lit, taminn.
Mark: Blaðstýft aftan vinstra.
Vitjist gegn áföllnum kostn-
aði.
Ilreppstjórfim.
(