Tíminn - 16.10.1945, Page 8

Þeir, sem vilja kyruia sér þjoðfélagsmál,
innlend og útLei}d, fmrfa að Lesa Dagskrá
8
REYKJAVÍK
D A G S K R Á er bezta íslenzka
timaritið um þjóðfélagsmál
16. OKT. 1945
78. blað
?
MMLL TÍIBIAWS^
11. október, fimmtudagur:
Samkomulag í Kína.
Kína: Birt var samkomulag,
er náðst hafði milli Chungking-
stjórnarinnar og kommúnista..
Stjórnmálaflokkum verður veitt
fullt starfsfrelsi. Kommúnistar
minnka her sinn um meira en
lielming.
Japan: Nýja Japansstjórnin
birti fyrirmæli um stjórnarhætti
landsins, er hún hafði fengið frá
Bandamönnum. Komið verður á
lýðræðisstjórnarfari eftir því,
sem frekast er unnt, almennum
kosningum, prentfrelsi o. s. frv.
— Tilkynnt, að setulið Banda-
ríkjamanna í Japan myndi ekki
verða yfir 60 þús. manns innan
skamms.
# Argentína: Peron fyrrv. vara-
forseti og einræðisherra lýsti yf-
ir því, að hann myndi verða
frambjóðandi í næstu forseta-
kosningum.
Okinawa: Skýrt var frá, að
ægilegur fellibylur hefði gengið
yfir eyna og valdið þar gífur-
legum skemmdum.
12. október, föstudagur:
Róstur í Indó-Kína.
Indó-Kína: Þjóðernissinnar
efnt til aukinna óeirða, enda
hafa samkomulagsumleitanir
milli þeirra og Prakka farið út
um þúfur. Einn liðsforingi
Bandamanna hefir fallið í ó-
eirðunum. Bandamenn hóta
þjóðernissinnum hörðu, ef þeir
hætta ekki óeirðunum.
Kína: Tilkynnt að Japanir
hefðu mjög breitt út notkun ó-
piums í Kína og væru þar nú
um 12 milj. ópiumneytenda.
Java: Þjóðernissinnar hafa
vígbúizt af kappi og ráða nú
yfir mestum hluta eyjarinnar.
Bretland: Hafnarverkföllin
þar breiddust’ út.
13. október, laugardagur:
Kvisling dauða-
dæmdur.
Noregur: Hæstiréttur staðfesti
dauðadóminn yfir Kvisling.
Verjandi hans hefir sótt um
náðun til Hákonar konungs.
Java: Þjóðernissinnar þar
hafa sagt Hollendingum stríði á
hendur.
Palestina: Róstur aukast þar
stöðugt og ber mest á skemmd-
arverkaflokki Gyðinga. Bretar
hafa hótað hörðu, ef skemmd-
arverkastarfseminni verði hald-
ið áfram.
Bretland: Hermenn unnu víða
að uppskipun vegna hafnar-
verkfallsins-."
Frakkland: Verjandi La/als
sótti um náðun fyrir hann.
Sprenging verður
að bana
Sjómannaskól-
inn nýi vígður
Síðastl. laugardag fór fram
vígsluathöfn hins nýja Sjó-
mannaskólahúss, um leið og
stýrimanna- og vélstjóra-
skólarnir voru settir þar í
fyrsta sinn. Kennsla verður
hafin í húsinu nú þegar, þó
enn sé ekki að fullu lokið við
innréttingu á öllu húsinu.
‘ Vígsluathöfnin fór fram í til-
raunasal vélstjóraskólans, því
smíði hátiðasals skólans er ekki
enn að fullu lokið. Viðstaddir
voru forseti íslands, herra
Sveinn Björnsson, kennarar og
nemendur Stýrimannaskólans
og Vélstjóraskólans og ýmsir
gestir, er sérstaklega hafði ver-
ið boðið í tilefni þessa. Meðal
þeirra voru fimm af fyrstu nem-
endum Stýrimannaskólans.
Fyrstur tók til máls Friðrik
Ólafsson skólastjóri Stýri-
mannaskólans, þá söng karla-
kórinn Fóstbræður undir stjórn
Jóns Halldórssonar, „íslands
hrafnistumenn“. Þá töluðu Emil
Jónsson samgöngumálaráð-
herra, Bjarni Benediktsson
borgarstjóri, Kjartan Thors út-
gerðarmaður, Ásgeir Sigurðsson
skipstjórúog Sigurjón Á. Ólafs-
son, formaður. Sjómannafélags
Reykjavíkur. Því næst söng
Karlakórinn Fóstbræður undír
stjórn Jóns Halldórsson „ísland
ögrum skorið“ og var þar með
lokið hinni eiginlegu vígsluat-
höfn nýja skólahússins.
Þessu næst fór fram setning
Stýrimannaskólans og hélt Frið-
rik Ólafsson skólastjóri setning-
arræðu. í vetur stunda nám í
skólanum 120 nemendur og eru
75 þeirra nýjir nemenc|ur. Þegar
setningu Stýrimannaskólans var
lokið, setti M. E. Jessen skóla-
stjóri vélstjóraskólann, en að
því loknu dreifðust gestir um
hina miklu og veglegu byggingu
og skoðuðu hana.
Eins og áður er sagt, vantar
mikið á að byggingin sé fullgerð
og verða nú aðeins teknar til
afnota 18 kennslustofur og
vinnustofur fyrir Stýrimanna-
skólann, vélstjóraskólann og
loftskeytamannaskólans.
manm
Það hörmulega slys vildi til
' aíðastl. laugardag um borð 1
: línuveiðaranum Elsu, að spreng-
j ing í vélarrúmi skipsins varð
; Ágústi Sigtryggssyni vélstjóra,
Efstasundi 38, Rvík, að bana.
I Skipið hafði lagt af stað á
veiðar frá Hafnarfirði kl. 11 á
laugardagsmorguninn og var
statt um 5 sjómílur SA af Garð
skaga, er sprengingin varð kl.
um 5. Þá voru staddir i vélarrúmi
þeir Ágúst Sigtryggsson og Lúð-
vík Björnssonv,Við sprenginguna
beið Ágúst þegar bana, en Lúð-
vík komst upp úr vélarrúminu
stórslasaður.
Eftir sprenginguna yfirgáfu
skipverjar þegar skipið um stund
og létu fyrirberast i björgunar
bát, en þegar séð varð, að ekki
myndu verða fleiri sprengingar,
fóru þeir aftur um borð og var
skipið svo dregið til Hafnarfjarð
ar af botnvörpungnum Júní.
Þegar þangað kom var Lúðvík
tafarlaust fluttur á sjúkrahús,
en hann brendist mikið á andliti
og á útlimum. Honum líður nú
vel eftir atvikum.
Ágúst heitinn Sigtryggsson
lætur eftir sig konu og fjögur
börn, af þeim eru þrjú innan við
fermingaraldur. — Þetta var
fyrsta ferð hans á þessu skipi.
V erzlunarjöf nuðu r inn
Fyrstu níu mánuði ársins,
jan.—septy, hefir innflutning-
urinn til landsins numið 217.0
milj. kr., en útflntningurinn
216.1 milj. Á sama tíma í fyrra
nam innflutningurinn 183 milj.
kr. og útflutningurinn 176.9
milj.
Frá stéttasamb. bænda
(Framhald af 1. síðu)
ásamt lögum Stéttarsambands
ins. Þá samdi stjórnin bréf um
þessi mál, sem hefir verið sent
formönnum allra búnaðarfélaga
á landinu.
Þá hefir stjórn Stéttarsam-
bandsins snúið sér til Búnaðar-
félags íslands með tilm^lum
um, að eftir að hin fyrirhugaða
stækkun Freys hefir farið fram,
— væntanlega um næstu ára
mót, — fái Stéttarsamband
bænda rúm í blaðinu. Er það
þá tilætlunin, að þar birtist
greinar um áhugamál Stéttar-
sambandsins, félagsmál bænda
og almenn félagsmál. Ennfrem-
ur skýrslur um verðlag á inn-
lendum framleiðsluvörum og
kaúpgjaldi, svo og tilsvarandi
opinbert verðlag og kaupgjald í
grannlöndunum.
Athyglisverðar npplýsingar
Bygging luxushúsa stöðvar
nauðsynlegar íbúðabyggingar
í Reykjavík eru nú í smíðum rúmar 60 íbúðir, sem eru frá 6—
10 herbergi hver, auk eldhúss. Hefði byggingarefni og vinnuafl
fyrst og fremst verið notað til að koma upp nauðsynlegustu íbúð-
um, hefði alltaf verið hægt að bæta við 180—200 íbúðum í stað
þessara 60. Meðan þannig er unnið í byggingamálunum, með fullu
samþykki ríkisvaldsins, er ekki von «að vel gangi að koma
fólki úr braggaíbúðunum og bæta úr sárustu húsnæðisvandræð-
unum.
Þá eru mörg skrifstofu- og
verzlunarhús í smíðum og mikið
hefir verið byggt af dýrum sum-
arbústöðum o. s. frv. Hefði fram-
takinu eingöngu verið beint að
nauðsynlegustu íbúðabygging-
um, er sennilega ekki ofmikið
sagt, að 400—500 íbúðir fleiri
gætu nú verið í smíðum hér í
bænum eða um 1150—1250 í stað
750.
Það er ekki furða, þótt flokk-
arnir, sem bera ábyrgð á því,
að um 400—500 íbúðum færra
er nú í smíðum í bænum en
gæti verið, keppist nú um það í
bæjarstjórninni að lofa sínu
bezta til að bæta úr hinum ægi-
legu húsnæðisvandræðum! En
vitanlega var það hlutverk ríkis-
stjórnarinnar að setja reglur £il
tryggingar því, að byggingar-
framtakinu yrði eingungu beint
að því að koma upp nauðsyn-
legustu íbúðabyggingum meðan
verið væri að bæta úr versta
húsnæðisskortinum og aðrar
byggiiigar væru látnar mæta af-
gangi, unz því marki væri náð.
Þetta gerði stjórnin ekki og virð-
ast allir stjórnarflokkarnir sam-
ábyrgir um það, því að enginn
þeirra mun hafa hreyft þessu
máli þar.
Ofannefndar upplýsingar um
tölu stóribúða, sem eru í smíð-
um, eru teknar úr skýrslu bygg-
ingarfulltrúans í Reykjavík.
Samkvæmt henni eru nú 728
íbúðir með 2592 herbergjum í
smíðum og skiptast þær þannig
eftir herbergjatölu:
Verða bændur sviknir?
(Framhald af 1. síðu)
Verði hækkun á kaupgjaldi á
tímabilinu 15. sept. 1944 til 15.
sept. 1945, sem áhrif hefir á
vísitölu landbúnaðarafurða eða
vinnslu og sölukostnað þeirra
samkvæmt útreikningi hagstof-
unnar, skal verðlagið hækkað í
samræmi við það. Breytingar
þessar skal hagstofan reikna út
fyrir lok tímabilsins, og skulu
þær teknar til greina, þegar
verðlagið er gert upp.“
Það er vitað, að á tímabili því,
sem um ræðir í tölulið þeim,
sem tilfærður er hér að ofan,
hefir vísitala landbúnaðarafurða
hækkað úr 109,4 í 120, eða
9,7%, og er víst, að töluvert af
þeirri hækkun á samkvæmt
greininni að koma fram í hækk-
uðu verði á landbúnaðarafurð-
um, sem seldar voru á umræddu
tímabili. Auk þess hefir kostn-
aður við vinnslu og dreifing var-
anna hækkað, en sá kostnaður
kemur ekki fram í landbúnaðar-
afurðavísitölunni, og má þar
benda á aukinn kostnað við
dreifingu mjólkur o. fl. Verð á
kindakjöti hefir nú verið gert
upp við framleiðendur víðast
hvar fyrir nefnt tímabil, og verð
mjólkurinnar að nokkru leyti,
og hefir hvergi verið tekið tillit
til þeirrar verðhækkunar, er
leiðir af þessari grein. Eftdr
henni áttu uppbætur eða niður-
greiðsla ríkisins að hækka sem
næmi hinum aukna tilkostnaði,
og var hagstofunni falið að
reikna út, hve miklu það næmi,
en sá útreikningur mun ekki
liggja fyrir enn.“
1 herbergi og eldhús, samtals
10 íbúðir, 2 herbergi og eldhús
226 íbúðir, 3 herbergi og eldhús,
195 ibúðír, 4 herbergi og eldhús,
197 íbúðir, 5 herbergi og eld-
hús, 69 íbúðir, 6 herbergi og eld-
hús, 33 íbúðir, 7 herbergi og
eldhús, 18 íbúðir, 8 herbergi og
eldhús, 3 íbúðir, 9 herbergi og
eldþús, 3 íbúðir og 10 herbergi
og eldhús 4 íbúðir.
Af þessum 758 íbúðum eru 618
á hæðum, en 140 í kjöllurum.
Auk þessa eru í smíðum 33 ein
stök herbergi á hæðum, 76 á
þakhæðum og 50 í kjölllurunum,
samtals 156 herbergi.
Þá eru enn 84 íbúðir, sem
ákveðið hefir verið að byggja,
en ekki hefir verið hafist fram
kvæmda við ennþá. Skiptast þær
þannig eftir stærð: 19 með
2 herb.^og eldh., 19 með 3 herb.
og eldh., 31 með 4 herb og eldh.,
2 með 7 herbergjum og eldhúsi
og 1 með 8 herbergjum og eld-
húsi.
Af þessum íbúðum eru 57 á
hæðum, en 27 í kjöllurum.
Auk íbúðanna sjálfra eru í
þessum húsum 43 einstök her-
bergi, 17 á hæðum, 17 í þak-
hæðum og 9 í kjöllurum.
Þær upplýsingar, sem hér
liggja fyrir, ættu vissulega að
nægja til þess, að ekki yrði leng-
ur dregið að stöðva byggingu
stóríbúða, skrifstofuhalla og
zTumarbústaða meðan verið væri
að koma upp naúðsynlegustu
íbúðum til að bæta úr mestu
húsnæðisskortinum. Hitt væri
aftur að bæta gráu ofan á svart
að ætla að minnka byggingar
efnisinnflutning til annarra
staða en Reykjavíkur, svo að
luxusbyggingarnar gætu haldið
áfram hér, en þá tillögu gerðu
kommúnistar í sumar og undir
hana virðist nú hafa verið tekið
af íhaldsmönnum í bæjarstjórn
Reykjavíkur.
Crtvegið sem flesttr ykk&r einn
áskrifanda að Timanum og lát-
ið afgreiðsluna vita um það sem
fyrst.
BúnaðarLögin
(Framhald af 1. síðu)
upphafleg rök Péturs og Jóns
höfðu þannig verið gerð að
engu, komu fram þau atriði í
ræðum beggja, sem skýrðu til
fullnustu tildrög og tilgang lag
anna. Þeir játuðu báðir, að
verðlagsmálin væru ^vo mikil-
væg og skiptu svo m’iklu máli
fyrir stjórnina, að hún hefði
orðið að hafa taumhald á þeim,
en það hefði stjórnin misst, ef
verðlagsvaldið hefði verið falið
bændasamtökunum, þvf að
stjórnarandstæðingar héfðu þá
vel getað náð þeim í hendur
sínar. Jafnframt héldu þeir því
fram, að vegna fjárhagsafkomu
ríkissjóðs hefði ekki mátt á-
kveða afurðaverðið hærra en
gert hefði verið.
Andmælendur laganna sýndu
fram á, að þessar játningar Pét
urs og Jóns væri kjarni máls-
ins. Með þeim væri það bezt
viðurkennt, að valdið væri ekki
í höndum bænda, heldur nefnd
ar, sem stjórnin réði yfir. Stjórn-
in hafi talið sig þurfa að ráða
sjá'lf þessum málum og þess
vegna hefði hún farið þessa
leið. Það væri aðeins notað til
yfirskyns að hafa bændur í
Búnaðarráðinu, enda væri það
þannig skipað, að menn, sem
stjórnin réði yfir, væru þar í
meirihluta, þótt í því væru líka
nokkrir öruggustu fulltrúar
bændastéttarinnar. Þess vegna
hefðu menn eins og Jón Árna-
son og Helgi Bergs ekki fengið
(jatnla Síó
KVEMA-
GILLIÐ
(Girl Crazy).
Amerísk söngvamynd. Músik:
George Gerswin.
Mickey Rooney,
Jude Gariand.
Tommy Dorsey
og hljómsveitt.
Sýning kl. 5—7—9.
Aðeins iilviljuii
(En lille tilfæidighed)
Dönsk gamanmynd.
Ib Schönberg
Chr. Arhoff
Sýnd kl. 5 og 7
thjja Bít
MR SKEFFING-
TON.
Aðalhlutverk:
Bette Davis,
Claude Rains.
Sýningar kl. 6 og 9.
Víkiiigasvettm
„Gung' Ho“
Spermandi mynd um hreysti og
hetjudáðir.
Aðalhlutverk:
Randolph Scott
Noah Beery
Bönnuð fyrir börn.
Sýnd kl. 5 og 7

LEIKFÉLAG REYKJAVÍKUR
Sýnir gamanleikiim
GIFT EÐA ÓGIFT'
eftir J. B. Priestley
annaff kvöld kl. 8.
Aðgöngumiðasala í dag frá kl. 4—7 og á morgun frá kl. 2.
Sími 3191.
Ú R B Æ N U
Söfnunin til bágstaddra
íslendinga
á meginlandi Evrópu gengur illa og
er skömm til þess að vita. Alls hefir
ekki 'safnazt nema kr. 4962,55 og eru
gefendurnir þessir: Harald Wendel
20ÖJI0. N. N. 100,00. S.G.B. Gosi 1000,00.
N.N. 5500,00. P.E. 100,00. Gísli Guð-
mundsson 300,00. Th. Siemsen 1000,00.
Hannibal Sigurðsson 300,00. Þórarinn
Stefánsson 150,00. Tómas Tómasson
200,00. N.N. 150,00. S. Þ. 50,00. J. G.
25,00. Tekjur af íslendingamóti 517,55.
Skóari 50,00. — Afgreiðsla Tímans tek-
ur á móti fjárgjöfum til bágstaddra
íslendinga.
fþróttakvikmynd.
í kvöld og annað kvöld verða sýndar.
nýstárlegar íþróttamyndir í Gamla
Bíó. Það eru þeir bræðurnir Valur og
Sigurður Norðdal, sejp. halda þessar
kvikmyndasýningar, Sigurður sýnir
myndirnar, en Valur skemmtir á milli
þeirra. Myndirnar eru aðallega hnefa-
leikamyndir og eru þar sýndir margir
frægustu hnefaleikar, sem fariö hafa
fram 1 Bandaríkjunum. Þarna eru t.
d. sýndir leikir milli tveggja frægustu
hnefaleikmanna heimsins, þeirra Joe
Louis og Schmeling. Auk hnefaleika-
myndanna verða sýndar skemmtileg-
ar sund- og dýfingamyndir og myndir
af frjálsíþróttum. Á næstunni verða
þessar myndir sýndar úti um land
m. a. í Hafnarfiröi, Akranesi, Seifossi
og Keflavík. Síðar veröa myndirnar
sýndar víðar um landið.
Grænmetis- og síldarsýning
var haldin á vegum Húsmæðrakenn-
araskóla íslands í húsakynnum Há-
. skólans um seinustu helgi. A sýning-
; unni var margt athyglisvert að sjá um
i meðferð og geymslu grænmetisrétta.
Á sýningunni var t. d. kartöflusmjör,
gervirjómi, heimatilbúið kartöflumjöl,
fjallagrasakökur. Tilgangurinn með
sýningunni er að kynna almenningi
starf Húsmæð'rakennaraskóla íslands.
Skólinn starfaði á Laugarvatni s. 1.
sumar og fengust námsmeyjar þar all-
mikið við garðrækt og hafa þær því
ræktað sjálfar grænmetið á sýning-
j Ný fiskbúff
| va^ opnuð síðastl. fö^tudag á Lauga-
j vegi 27. Verzlunin mún hafa á boð-
i stólum alls konar fiskmeti og bráðlega
j verða þar á boðstólum heitir fiskrétt-
ir. Þessi nýja verzlun gengur undir
nafninu Sæbjörg og er hin snyrti-
legasta og ber vott um hreinlæti. Eig-
endur eru þeir Björgvin Jónsson og
Óskar Jóhannsson, sem báðir hafa
unnið hjá Jóni og Steingrimi í um
, 10 ár.
I '
Eldur I Laugavegs Apoteki.
| Síðastl. sunnudagskvöld kviknaði í
Laugavegs Apóteki. Hafði komið upp
eldur 1 vinnuborðum í miðjum af-
greiðslusal Apóteksins. Slökkviliðinu
tókst fljótlega að ráða niðurlögum
eldsins, en skemmdir urðu allmiklar á
innréttingu í afgreiðslusalnum.
Valdimar Björnsson,
sjóliffsforingi
er kominn aftur til íslands. Mun
hann dvelja hér þangað til hann tek-
ur við störfum sínum í Noregi og
gegna sömu störfum og áður, þ. e. vera
blaðafulltrúi Bandaríkjahersins.
nema örfá atkvæði, þegar kosið
var í verðlagsnefndina, en menn
eins og Stefán í Fagraskógi og
Sveinn á Egilsstöðum náð kosn-
ingu.
Andmælendur laganna sögð-
ust vel geta viðurkennt, að
stjórninni hefði verið mikill
vandi á höndum, vegna vaxandi
dýrtíðar, sem hlotizt hefði af
fjármálastefnu hennar. En það
væri ólög og ójafnaður af verstu
tegund að ætla að leysa þennan
vanda með því að taka bænda-
stéttina eina út úr, svipta hana
öllu valdi til að ráða nokkuru
um launakjör sín og gera hlut
hennar miklu lakari en ann-
arra sambærilegra stétta. Dýr-
tðarmálið ætti að leysa með
hlutfallslega jöfnu framlagi
allra. Bændastéttin myndi stétta
fúsust að taka þátt í slíkri
lausn. Hitt væri níðingsskapur
að ætla að leysa þessi mál, enda
þótt til bráðabirgða sé, á kostn-
að einnar stéttar. Slíkt títng-
læti mætti ekki viðgangast og
bændastéttin yrði að sýna, að
hún þyldi það ekki.
Andmælendur laganna sýndu
ennfremur fram á, að bændurn-
ir hefðu sízt allra unnið til þess
að vera beittir slíkum þrælatök-
um." Þeir hefðu jafnan verið
hófsamastir í kröfum sínum og
þeir einir hefðu reynt að ganga
á undan með gott ford^mi, er
þeir veittu eftirgjöfina í fyrra.
Vitanlegt hefði líka verið aí á-
kvörðunum fjölmargra bænda-
funda í vor og sumar, að bænd-
ur ætluðu enn að stilla kröfum
sínum í hóf eða æskja sex-
mannanefndarverðsins, en það
gerði ekki meira en að tryggja
þeim sambærileg launakjör og
öðrum hliðstæðum stéttum. Sú
vitneskja hefði átt að gera rík-
isstjórnina enn fúsari til að
veita bændasamtökunum verð-
lagsvaldið, ef hún hefði viljað
unna þeim jafnréttis og ekki
ætlað að leysa dýrtíðarmálið á
kostnað þeirra.
Þessum röksemdum færðust
þeir Pétur og Jón undan að
svara, en héldu sér við ýms
önnur aukaatriði og vífilengjur.
Þá skýrðu andmælendur frv.
frá því, að þeir myndu beita sér
fyrir því í þinginu, að lögin yrðu
felld í sinni núv. mynd og Al-
þingi viðurkenndi nýja Stéttar-
sambandið sem handhafa verð-
lagsvaldsins.
Að lokinni umræðunni var
lögunum vísað til 2. umræðu og
landbúnaðarnefndar gegn at-
kvæðum Framsóknarmanna.
/