Tíminn - 20.03.1946, Blaðsíða 2

2
TÍMINN, migvikiidagiiin 20. marz 1946
49. blað
IfMiðv.daqur 20. marz
Páll Þorsteinsson
Mál, sem Þjóðviljinn
þorir ekki að ræða
Það eru nú réttar fimm vikur
síðan Þjóðviljinn birti eftirfar-
andi ummæli feitletruð í ramma
á forsíðu:
„Samvinnulögin þverbrotin.
Hæstiréttur dæmir stéttardóm.
Dómur féll í Hæstarétti í gær
kaupfélagsmálinu á Siglufirði.
Með þessum dómi hefir hæsti
réttur löggilt hvers konar aðferðir
og samtök, sem fjandmenn sam-
vinnusamtakanna mynda með sér,
Dómur hæstaréttar hefir enga
stoð í iögum, heldur er hann pólit-
ískur dómsúrskurður afturhalds
seggja.
Hlýtur þessi dómur að vekja ugg
manna um réttarfarið í landinu.
Þessar ásakanir á hæstarétt
eru þyngri en svo, að sæmilegir
menn geti slengt þeim fram án
þess að fylgja þeim eftir með
rökum. Það á að gagnrýna
hæstarétt, en sú gagnrýni á að
vera rökstudd. En hér er að-*
eins um að ræða rakalaus gífur-
yrði. Það gat verið vorkunn að
byrja þannig, en þá urðu rökin
að koma á eftir.
Fimm vikur .eru liðnar og
Þjóðviljinn hefir ekki sagt eitt
orð til að rökstyðja sleggjudóm
sinn og stóryrði. Það er eðli
legt. Það er ekki hægt að rök-
styðja þau. Þau eru rakalaus
gífuryrði og upphrópanir í van
máttugri bræði þess, sem tapar
og hefir óverjandi málstað.
Egill Sigurgeirsson benti á
það í málflutningi sínum, að ef
kaupfélagsstjórn gæti leyst upp
löglega kosinn aðalfund, væri
hún búin að ná yfirráðum á því
valdi, sem hún ætti að bera á-
byrgð fyrir. Lögfræðingur kom-
múnista líkti aðförum kommún-
ista á Siglufirði við það, að rík
isstjórn ryfi þing og skyti
deilumáli undir dóm almennings
í kosningum. Einn dómarinn
spurði hann þá, hvað hann
segði um það, ef ríkisstjórnin
svipti andstæðinga sína kjör-
gengi og kosningarrétti sam-
hliða þingrofinu. Vafðist lög
fræðingnum þá tunga um tönn.
Hér er munurinn á austrænu
réttarfari og vestrænu lýðræði.
í Rússlandi geta stjórnirnar
rekið og svipt mannréttindum
þá, sem eru á móti þeim. Hér
verða þær að hafa löglegan
meirihluta með sér.
Hefði hæstiréttur löggilt of-
beldi kommúnista í kaupfélag-
inu á Siglufirði var kaupfélags-
stjórnum gefið einveldi í félags-
málum. Þá gat hver kaupfélags-
stjórn, sem vildi, safnað um sig
fámennum hópi eða svo að alls
væru það 15 menn. Svo gat
stjórnin rekiö alla hina og þess-
ir 15 tekið allar eignir kaupfé-
lagsins undir sig og farið með
sem þeir vildu. Þannig ofbeldi
hefir hæstiréttur dæmt ólöglegt
og tugir þúsunda af frjálsum
samvinnumönnum á fslandi
standa bak við þann dóm. Rétt-
armeðvitund þjóðarinnar stend-
ur áreiðanlega með hæstarétti
í þessu máli. Og því þorir Þjóð-
viljinn ekki að fylgja gífuryrð-
um sínum eftir með einu orði.
Það er ekki vert að gleyma
þessu 'máli, því það er merki-
legt. íslendingar hafa ennþá
ekki haft svo mikið að segja
af „austræna lýðræðinu“ í
framkvæmd. Stjórnarhættir
kommúnista í Kaupfélagi Sigl-
firðinga í vor eru því gott og
merkilegt sýnishorn. Sú tilraun
vaí° kýeðin niður og brotin á
bak-í: áítúr.': '■ lálenzk löggjöf og
Skipting þjóðarteknanna
Þegar Alþingi kom saman eft- á skipum, kaupsýslumenn og
ir síðústu kosningar haustið ýmsir forstjórar haft 20—38 þús.
1942, var styrjöldin í algleym-
ingi. Á þeim tíma gat enginn
séð það fyrir, hvenær stríðinu
lyktaði eða hverjum yrði sigurs
auðið. Meðan svo stóð var erfitt
bæði fyrir ríki og einstaklinga
að leysa af hendi mlklar fram-
kvæmdir, einkum vegna skorts
á efni. En því lengur sem styrj-
öldin stóð,þeim mun meiri hlaut
þörfin að verða fyrir miklar og
vel skipulagðar framkvæmdir
þegar henni lyki.
Framsóknarflokkurinn hafði
þetta hugfast þegar á fyrstu ár-
um stríðsins og átti frumkvæði
að því á Alþingi, er störf þess
hófust eftir síðustu kosningar
að ráðstafanir yrðu gehjar
þessum efnum. Eysteinn Jóns-
son flutti þá, ásamt fjórum
öðrum þingmönnum Framsókn-
arflokksins, tillögu um undir-
búning verklegra framkvæmda
eftir styrjöldina og hlaut hún
samþykki þingsins.
‘í tillögunni segir svo: „Alþingi
ályktar að kjósa fimm manna
níilliþinganefnd til að gera á
ætlanir og tillögur um fram-
kvæmdir í landinu, þegar stríð
inu lýkur og herinn hverfur á
brott. í tillögunum verði að
því stefnt, að. þær framkvæmd-
ir, sem.veita skuiu atvinnu fyrst
í stað, verði jafnframt undir-
staða að aukningu atvinnu-
rekstrar og framleiðslu í land
inu. Nefndin skal ennfremur
gera tillögur um fyrirkomulag á
stóratvinnurekstri í landinu og
afskipti ríkisvaldsins af þeim
málum. Lögð verði áherzla á,
að skipulag atvinnurekstrarins
tryggi sem bezt, að stórfyrir
tgekin séu rekin með almenn-
ingshag fyrir augum .og að þeir,
sem að honum vinna, beri úr
býtum endurgjald fyrir störf
sín í samræmi við afkomu at-
vinnurekstrarins.“
Hér var í stuttu máli mörkuð
ákveðin stefna Framsóknar-
flokksins þegar í öndverðu
stríðinu um skipulagðar fram
kvæmdir og um skiptingu tekn-
anna, sem stóratvinnurelfstur-
inn gefur.
Nokkru síðar var svo kjörin
nefnd samkvæmt þessari á
lyktun Alþingis. Starfaði hún
siðan að rannsókn og undirbún-
ingi ýmis jconar mála, unz ný-
byggingarráð tók þau störf í
sínar hendur fyrir rúmu ári
síðan.
Eitt af því, sem skipulags-
nefndin hafði fengizt við að
rannsaka, var skipting þjóðar-
teknanna milli atvinnustétta og
eftir landshlutum. Naut hún við
3á rannsókn aðstoðar nefndar
Deirrar, er undirbjó frumvarp
um alþýðutryggingár, sem nú er
fjallað um í þinginu.
Skýrsla hefir nú birzt um
helztu niðurstöður þessarar
rannsóknar. Eru þær, niður-
stöður byggðar á skattaframtöl-
um fyrir árið 1942 og allar tölur
skýrslunnar miðaðar við það ár.
Skýrsla þessi sýnir glöggt, að
atvinnustéttir þjóðfélagsins
hafa mjög misjafnlega háar
tekjur. Árið 1942 hafa yfirmenn
dómstólar, íslenzk réttarmeð-
vitund og sómatilfinning gekk
aannig frá henni, að ekki einu
sinni Þjóðviljinn þorir að verja
hana. Svo skyldi öllum ofbeld-
istilraunum og einræðisstefnum
kr. hreinar tekjur að meðaltali
á skattþegn. Á sama tíma hafa
bændur og verkamenn við al-
genga verkamannavinnu haft
kringum 8 þús. kr. árstekjur að
meðaltali á skattþegn. Starfs-
fólk við landbúnað og heimilis-
hjú 3—4 þús. kr. að meðaltali.
En þeir, sem lifa af eignum sín-
um, og aðrir án atvinnu, aðeins
1650 kr. að meðaltali.
Hreinar tekjur allra einstak-
linga í landinu hafa orðið árið
1942 8750 kr. að meðaltali á
hvern skattþegn.
Skal hér talið, hve háar tekjur
hver stétt-hefir haft að meðal-
tali.
Yfirmenn á skipum, sem eru
100 smálestir og þar yfir 37900
kr. Menn, sem reka verzlun
og viðskipti, 30800 krónur.
Forstíórar við fiskiveiðar og
skipaútgerð og eru í þjónustu
ríkis, félaga og einstaklinga’
27900 kr. Forstjórar við iðnað
og iðju í þjónustu ríkis, félaga
og einstaklinga 21800 kr. At-
vinnurekendur við fiskiveiðar og
skipaútgerð 20400 kr. Forstjór-
ar við verzlun og viðskipti hjá
ríki og félögum 20000 kr. Iön-
rekendur 19000 kr. Menn, sem
halda uppi flutningum á landi,
bifreiðastjórar með eigin bif-
reiðum o.< fl. 18150 krf Menn við
ýmsa sjálf^tæða, ólíkamlega
vinnu, svo sem læknar, lögfræð-
ingar, listamenn, endurskoð-
endur, miðlarar o. fl. 17200 kr.
Menn, sem reka veitingahús og
matsölur 17000 kr. Yfirmenn á
bátum og skipum, sem eru
minna en 100 smálestir 15850
kr. Skrifstofufólk við fiskveiðar
og skipaútgerð 13850 kr. Skrif-
stofufólk við iðnað og iðju 12250
kr. Embættismenn hjá ríki og
bæjarfélögum 11900 kr. Fastir
starfsmenn við iðnað og iðju,
verkfræðingar og aðrir 11800 kr.
Faglærðir iðnsveinar og nemar
11500 kr. Sjómenn, hásetar o. fl.
11400 kr. Verkamenn í setuliðs-
vinnu í Reykjavik 10700 kr.
Bifreiðastjórar í þjónustu ann-
arra 10650 kr. Menn, sem bæði
vinna fyrir sér með sjómennsku
og verkamannavinnu 9300 kr.
Allar þessar stéttir hafa fengið
meira en meðaltekjur allra ein-
staklinga á skáttþegn.
En fyrir neðan það eru þeir,
sem nú verða taldir:
Starfsmenn við landbúnað,
fáðunautar, garðyrkjumenn í
þjónustu annarra, starfsfólk
við mjólkurbú o. fl. 8600 kr.
Skrifstofu- og afgreiðslufólk
við verzlun og viðskipti, við
banka, tryggingarfélög, dagblöð,
kvikmyndahús o. fl. 8450 kr.
Bændur, einnig þeir, sem reka
loðdýrarækt, alifuglarækt og
garðrækt 8050 kr. Verkamenn
við byggingar- og hafnarvinnu
og aðra algenga verkamanna-
vinnu 7950 kr. Ófaglæröir verka-
menn í verksmiðjum og á verk-
stæðum 7200 kr. Starfsfólk við
veitingastörf og matsölu, svo
sem eldhús- og þjónustustúlkur,
þjónar o. fl. 5950 kr. Saumakon-
ur 5250 kr. Verkafólk við land-
búnað, svo og börn, sem vinna
heima við landbúnað, einnig
innanhúshjú til sveita 3650 kr.
Heimilishjú, svo sem ráðskonur,
þvottakonur og innanhússhjú
hjá einstaklingum 3200 kr.
Nemendur aðrir en þeir, sem
stunda iðnnám, 2700 ’ kr. Þeir,
sem lifa af eignum sínum og
aðrir án atvinnu eða með mjög
lágar tekjur, svo sem gamalt
fólk, sjúklingar, kvenfólk, sem
að mestu vinnur í heimahúsum
án sérstaks endurgjalds o. fl.
1650 kr.
Tékjur þjóðarinnar í heild
hafa aukizt að mun síðustu árin
og tekjur einstakra stétta að
sjálfsögðu líka, enda hefir vísi-
talan farið síhækkandi síðan
1942. En líklegt má telja' að
hlutföllin milli stéttanna hafi
haldizt í svipuðu horfi öll þessi
ár.
PEARL S. BUCK SEGIR FRÁ
Ameríska skáldlkonan, Pearl S. Buck, hefir hér á landi sem ann-
ars staðar hlotið afar miklar vinsældir fyrir sögur sínar, eink-
um þó „Gott lan.d“, sem hefir til þessa verið talið öndvegisskáld-
verk hennar. Hér fer á eftir viðtal, er amerísk blaðakona átti
við frú Buck fyrir skömmu.
— Þér hafið rétt fyrir yður.
Ég hefi breyzt mikið síðustu ár-
in, segir ameríska Nóbelsverð-
launa-skáldkonan Pearl Buck,
skapi. Störf mín hafa lánazt vel.
Ég get lifað dásamlegu lífi með
börnum mínum, ég er------
— Þér eruð heimsfræg, frú
og ég er sartnfærð um það, að;Buck, skýt ég inn í.
líðan flestra kvemna hefir mikil
áhrif á útlit þerirra. Skiljiö þér,
hvað ég á við’?
Ég horfi með eftirtekt á Pearl
Buck:. Hún hef ir með árunum
breyzt úr smáwöxnum og hor-
uðum kvenstúident í háskóla-
kennslukonu, sem hélt fyrir-
lestra fyrir kínverska stúdenta
við háskóla í Msanking, fölleit og
ákveðin á svip <, klædd smekk-
legum látlausuim búningi.^Oft
hfefir hún átt orfitt uppdráttar.
En nú situr hún fyrir framan
mig, grannvax in og glæsilega
búin. Ómögtóe^ t er að gizka á
aldur hennar. iiugun sýna lífs-
reynslu fertugn ir konu, en um
varirnar leikur bros sextán ára
yngismeyjar — bros, er sýnir
eftirvæntíngu og trú á fegurð
og einfaldleik lffí ;ins.
— Ég hefi verið hamingjusöm,
farnast, þar sem þær mæta ís- j segir Pearl Buck bliitt áfram.
lenzkri menningu. 1 É3g eignaðist eigirj manm að mínu
Hún bandar hendinni frá sér
af miklum krafti.
— Frægöin líkist mjúku,
breiðu rúmi. Þaö er indælt að
sofa í breiöu rúmi. En hægt er
þó að komast af með mjótt
rúm. Aðalatriðið er að eiga eitt-
hvaö rúm. Skiljið þér mig?
Vinnan er nauðsynleg; frægðin
er þægileg, en þó ekki nauðsyn-
leg. Líf mitt hefir verið líkast
líkast rennibraut í skemmti-
garði, þar sem menn renna sér
ýmist upp eða niður. Ég fékk
Nóbelsverðlaunin fyrir nokkrum
árum, og lengra get ég tæplega
komizt sem skáldkona. En oft
hefi ég lifað erfiðar stundir,
stundir, sem ég gleyipi aldrei.
Þær voru nauðsynlega^. Ég hefði
aldrei fengið Nóbelsverðlaunin,
ef ég hefði alltaf haft nóg að
borða.
—Hvar var orsökin til þess
að þér skrifuðuð Gott land?
úíiaCanai
Samfylking Ófeigs og
Þjóffviljans.
Ófeigur og Þjóðviljinn gera nú
tangarsókn að stéttarsambandi
bænda. Seinast í gær birtiy
Þjóðviljinn ritsmíð eftir Ásmund
Sigurðsspn, sem er alveg í anda
Ófeigs. Fyrir margra hluta sakir
er hér um óvenjulegan hernað
að ræða. Bæði þessi blöð viður-
kenna, að bændur eigi að standa
saman um mál stéttar sinnar
og stéttarsamband þéirra hafi
siðfræðilega sama rétt og Al-
þýðusambandið. En sá er ljóður
á, að þeirra menn eru þar ekki
í meirihluta, og þess vegna
dæma þau, að núverandi stétt-
arsamband eigi að vera réttlaust.
Og það réttleysi stéttarinnar á
að haldast meðan hún fylgir
Framsóknarflokknum eins al-
mennt og nú. Það þykir miklu
betra að Pétur Magnússon velji
„fulltrúa“ bænda. Þá verða þó
ekki Framsóknarmenn í meiri-
hlutan Því samþykkja þingmenn
þessara málgagna búnaðarráðs-
lo|in. Þingmaður Ófeigs getur
raunar leyft sér þann stórmann-
lega munað að sitja hjá, þegar
atkvæði eru greidd um rétt eða
réttleysi óháðra bændasamtaka,
því að vinir hans frá Þjóðvilj-
anum hafa ráð á nógu atkvæða-
magni fyrir því. En í svívirðing-
um um sambandið tekur Ófeig-
ur því betri virkan þátt.
En skyldi nokkur bóndi, sem
hefir treyst ritstjóra Ófeigs,
halda að hann sé að vinna fyr-
ir bændastéttina, þegar hann
sér þessa samfylkingu hans og
kommúnista?
Kjötsalan og húsbænda-
tryggð Jóns Pá.
Það er nýjasta áróðursefni
Jóns Pá. í ísafold, að Framsókn-
armenn hafi hvað eftir annað
óskað þess á síðastl. hausti, að
kjötframleiðslan seldist ekki
innanlands og flytja þyrfti sem
mest kjöt til útlanda, svo að
meðalverðið til bænda lækkaði.
Jón segir síðan, að þetta sýni,
að Frámsóknarmenn meti minna
hag bænda en að ríkisstjórninni
takist störf sín illa.
Sannleikurinn er sá, að Tím-
inn deildi á ríkisstjórnina á s.l.
hausti fyrir að draga að til-
kynna hver kjötstyrkurinn ætti
að vera, því að stórlega dró úr
kjötsölunni meðan óvissa ríkti
um það. Þetta herti á ríkis-
stjórninni að auglýsa styrkinn
fyrr en ella. Hefði Tíminn viljað
draga úr kjötsölunni, myndi
hann hafa látið stjórnina í friði
með þennan seinagang. Jón
snýr því staðreyndunum við í
þessu máli eins og öðrum. Þótt
slíkt þyki ekki skart á neinum
manni, verður hinu ekki mót-
mælt, að Jón fórnar miklu fyrir
húsbændadyggðina.
Margt er manna böliff.
Ærin brögð gerast nú að því,
að stjórnarliðum þyki fylking-
ingar sínar riðlast og eru inn-
byrðis ásakanir þeirra í milli
daglegur viðburður. Þjóðviljinn
ber sig upp undan því að stjóirn-
arandstæðingar hafi vélað
sjálfan dómsmálaráðherrann
til þess að fylgja „skemmdar-
tillögum“ á menntamálafrum-
vörpunum. „Skemmdirnar“ eru
þær að færa valdið, til að ráða
kennara ' að gagnfræðaskólum
og húsmæðraskólum úr höndum
ráðherra til skólanefnda og
fræðslumálastjórnal-. Þykir
kommúnistum það að vonum
mikil skemmd meðan Brynjólf-
ur er menntamálaráðherra og
fær ekki einn að skipa allar
skólanéfndir. En það^er einn ó-
fullkomleiki hins vestræna lýð-
ræðis, að menn, sem eru á móti
Brynjólfi og Þjóðviljanum, eru
kjörgengir 1 skólanefnd.
Jafnframt þessu kvartar Al-
þýðubl. sárlega yfir því, að Ein-
ar Olgeirsson hafi hjálpað
Framsókn til þess að tefja gisti-
húsmál stjórnarinnar. Þannig
ganga klögumálin á víxl.
Meff hvaff er þeim alvara?
Annars er tónninn oft heift-
úðugri en þetta/ á kærleiks-
heimili hinnar þjóðlegu ein-
ingar. Kommúnistar og Sjálf-
stæðismenn brigzla þar hvorir
(Framhald á 4. siðu).
Pearl Buck ypþtir öxlum.
— Hvers vegna skýldi ég ekki
segja eins og er? Ég þarfnaðist
peninga. Ég varð fyrir hvern
Pearl S. Buck
mun að útvega peninga fyrir
mig og börnin mín tvö. Ástæður
mínar voru mjög erfiðar um
þetta leyti. Ég settist því við og
skrifaði bókina. Ég var þá í Kína
og mér rann mjög til rifja að
horfa á hið þjáningarfulla líf
kínversku húsmæðranna, senni-
lega vegna þess að ég þjáðist
sjálf. Konur, sem þjást skilja
ósjálfrátt þjáningar allra ann-
arra kvenna. Ég skrifaði bókina
um litlu kínversku konuna, sem
fórnaði öllu fyrir fjölskyldu
sína, sem lét ekkert aftra sér
frá að útvega börnum sínum
eitthvað til að seðja hungrið.
Skiljið þér ekki, hvað ég er að
fara? Ég skrifaði bókina til að
geta satt með hungur sitt og
barnanna. Heimurinn skilur
ekkert betur en þjáningar mann
anna. Ég held, að móttökurnar,
sem bókin mín fékk, 'séu þeirri
staðreynd að þakka.
— Ævisaga yðar var síöar birt
í öllum amerískum bókmennta-
sögum. En vilduð þér nú ekki
sjálf lýsa ævi yðar í fáum orð-
um
— Það er ekki áuðvelt að lýsa
heilli mannsævi í fáum orðum,
sízt eigin ævi. Ég skal þó reyna.
Ég heiti réttu nafni Pearl Syd-
enstricker. Fyrstu námsár mín
dvaldi. ég í kvennaskóla i
Virginíu-fylki. Á þeim árum
byrjaði ég að skrifa smásögur
og greinar, sem enga athygli
vöktu. Árið. 1917 giftist ég John
L. Buck, háskólakennara, og
fjórum árum síðar fengum við
bæði stöðu við háskólann Chung
Yang í Kína. Bæði börnin okk-
ar ólust upp í Kína. Við vorum
bláfátæk og því algerlega útilok-
uð frá munaðarlífinu í amerísku
og evrópisku nýlendunum. Ég
vildi vinna mér inn vasapen-
inga, því að það er dýrt fyrir
Evrópumenn að búa í Kíria. Ég
byrjaði að rita fyrstu skáldsögu
mína, Austanvinda og vestan, og
stuttu síðar skrifaði ég aðra,
Unga byltingarmanninn. Meðan
á skriftum þessum stóð, komst
ég að raun um, að ég gat skapað