Tíminn - 21.03.1946, Qupperneq 2

___ __ _____ 50. blað
4 tiítaVaHQi
TtMEffl, fimmtndagiim 21. marz 1046
Fimtudtifiur 21. nuyrz
HallcLór Kristjánsson:
Til skilningsauka fyrir Morgunblaöið
„Ættjarðarást”
Þjóðviljans
Þaö hefir verið næsta lær-
dómsríkt a5 lesa Þjóðviljann
undanfarna daga. Blaðið hefir
birt hverja greinina annarri
gífuryrtari, þar sem svo hefir
verið látið sem kommúnistar
væru einu mennirnir, er stæðu
á verði um sjálfstæði þjóðar-
innar. Einkum hefir verið reynt
að nota herstöðvamálið sem til-
efni þessara yfirlýsinga.
Hver maður, sem nokkuð
þekkir til málavaxta, veit hins
vegar, að tildrög þessara skrifa
eru allt önnur. Það má meira að
segja vel sjá á því einu, að Þjóð-
viljinn minnist ekki á þetta mál
nema það hafi áður verið gert í
Moskvu. Hann ræddi mikið um
málið í haust, þegar það var
einnig rætt í rússnesku blöðun-
um. Síðan hættu rússnesku
blöðin að ræða það um skeið og
þá sló líka í dúnalogn hjá Þjóð-
viljanum. Fyrir 2—3 vikum byrj-
uðu rússnesku blöðin að ræða
málið að nýju og nú birtir Þjóð-
viljinn líka orðið um það 2—3
greinar á hverjum degi.
Stefna blaðsins í málinu er
líka sú sama og Rússa. Rússar
segja, að hér eigi ekki að vera
herstöðvar, nema þá frá fleiri
ríkjum. Þjóðviljinn segir, að
ekki komi til mála að hafa her-
stöðvar frá Bandaríkjunum
einum, en íslendingar myndu
geta sætt sig við að öryggis-
stofnunin hefði hér hernaðar-
leg yfirráð.
Skrif Þjóðviljans um her-
stöðvamálið' er því síður en svo
merki um ættjarðarást og
frelsiskennd,eins og rithöfundar
hans vilja vera láta. Þvert á
móti eru þau ný sönnun um
Vinnumennsku þessara manna
hjá valdhöfunum í Moskvu.
♦
Þessi seinasta blekking þeirra,
að látast -vera sjálfstæðisgarpar
og arftakar Jóns Sigurðssonar,
mun því aðeins skapa á þeim
aukna andúð og fyrirlitningu.
Þjóðin greinir það nógu glöggt
gegnum þann blekkingavef, að
hún á hér við sömu mannteg-
undina og nýlega hefir verið
afhjúpuð í Kanada.
Eru landvarnir
landráð?
Þjóðviljinn segir í gær, „að
Framsóknarflokkurinn hafi
tekið ákveðna afstöðu með
þessari landráðastefnu • (þ. e.
að leigja Bandaríkjunum her-
stöðvar) eins og seinasta blað
Tímans • sýnir“, þ. e. þriðju-
dagsblaðið.
Eina greinin í þriðjudags-
blaði Tímansí sem helzt var
hægt að setja i eitthvert sam-
band við þetta mál, hljóðaði um
vígbi>nað Norðmanna og þann
rökstuðning norska " hermála-
ráðherrans, að „þjóð, sem láti
land sitt varnarlaust, bjóði af-
skiptum stórveldanna heim“.
Svona langt gengur kommún-
istablaðið í þeim kröfum, að ís-
land sé látið varnarlaust, að það
stimplar það landráð, ef sagt
er frá landvarnarfyrirætlunum
Norðmanna og ástæðum fyrir
þeim.
Hér í blaðinu liefir því -aldrei
verið haldið fram að leigja ætti
Bandaríkjunum herstöðvar.
Hins vegar hefir þótt ástæða til
að segja frá því, að engin þjóð
hugsar til þess, nema þá ef vera
Morgunblaðið nefnir mig á
sunnudaginn meðal „æstustu
manna Tímaliðsins í bænda-
stétt“ sem óski þess, „að fram-
farastefnan í landinu væri brot-
in á bak aftur.“
Þar sem mér virðist, að blaðið
fari hér töluvert villt vegar síns,
v.il ég gjarna skrifa fáein orð því
til skilningsauka um álit mitt
á nokkrum af meginatriðum
stjórnmálanna.
Stjórnarmyndun Ólafs Thors.
Myndun núverandi ríkis-
stjórnar er einhver mestu svik,
sem hafa átt sér stað á íslandi
á síðari árum. Það er áreiðan-
legt, að Sjálfstæðisflokkurinn
var ekki kosinn til þess að leiða
kommúnista í æðstu trúnaðar-
stöður ríkisins eins og hann hef-
ir gert. Bæði hér og erlendis
kemur það .í ljós að kjarni
kommúnistaflokkanna stendur
undir rússneskri stjórn. Churc-
hill gamli fer ekki fjarri því
rétta, þegar hann segir, að
stjórnendur Sovétríkjanna ráði
nokkrum miljónum manna ut-
an eigin ríkjasambands. Njósn-
armálin í Kanada og litilsvirð-
ing Þjóðviljans á sjálfstæði og
þjóðerni í baltnesku löndunum
eru meðal þess, sem opnar augu
manna í þessu efni. Afstaða
kommúnista' á íslandi til al-
þjóðmála sannar líka, að þeir
láta stjórnast af rússneskum
vilja og viðhorfum en ekki ís-
lenzkum. Þetta eru mennirnir,
sem Sjálfstæðisflokkurinn á ís-
landi leiddi til öndvegis. Margir
kjósendur hans ætluðust til
annars.
Hins vegar hafa svo verka-
lýðsflokkarnir svokölluðu gengið
til þjónustu við stórgróðavaldið
og arðið lífvörður þess. Heild-
salastéttin og margir aðrir stór--
gróðamenn hafa fengið að raká
saman fé í skjóli og vernd þeirr-
ar ríkisstjórnar, sem „Alþýðu-
flokkurinn" og „Sameiningar-
flokkur alþýðu“ mynda undir
forystu Ólafs Thors. Það er á-
reiðanlega annað en kjósendur
þessara flokka, margir hverjir,
ætluðust til. Allir stjórnarflokk-
amir hafa brugðizt fjölda kjós-
enda sinna til þess að vernda
stórgróða og arðrán og leggja
ríkisstjórnina í hendur óþjóð-
legasta flokks í landinu.
Öflug stétt.
Ég skal ^játa það, að ég var
lengi vel /Éómlátur um það, að
stétt mín skipaði sér í harðsnú-
inn félagsskap eins og sumar
aðrar stéttir. En ofríki Péturs
Magnússonar og hótanir Áka fé-
laga hans duga til að brýna
deigt járn svo að bíti. Mér hefir
farið sem mörgum öðrum, að
atburðir síðustu missera hafa
sannfært mig um það, að það er
hér ekki um nema eitt að gera.
Sízt af öllu mega bændur láta
bjóða sér stjórnskipaða full-
kynnu íslendingar, að láta land
sitt vera varnarlaust á þessum
tímum. Þær keppast allar við
að koma upp landvörnum. Og
alls staðar annars staðar myndi
litið á þá menn, er berð-
ust gegn landvörnum, sem
flugumenn, er vildu halda öllum
dyrum opnum fyrir innrásar-
her. \
Mun íslenzka þjóðin ekki geta
glöggvað sig enn betur á því,
hvert kommúnistar eru að fara,
þegar þeir kalla það landráð að
segja frá landvörnum afjnara
þjóða?
trúa, þegar allar ^ðrar stéttir
hafa mikil völd og viðurkenn-
ingu. Enda heyri ég það hér í
Reykjavík, að mönnum í stétt-
arfélögum bæjarins ofbýður og
stendur stuggur af því ofriki og
gerræði, sem skipun búnaðar-
ráðs er. Þeir sjá hvað fordæmið
þýðir og vilja ekki verða næstir
í röðinni. Skyldi þá ekki bænd-
unum, sem byrjað er á, vera
nóg boðið?
Það þarf engin stétt að halda,
að hún verði sterk og áhrifa-
mikil ef hún gerir sér að góðu
miklu minni rétt en aðrar stéttir
hafa. Hér er ekki fyrst og fremst
barizt um fjárhagslegar hags-
bætur, þó að þær séu ekki neitt
hégómamál. Hér er barizt um
áhrifavald bændastéttarinnar-.
Og bændur mega ekki afsala sér
áhrifavaldi Sínu, hvorki sín
vegna né þjóðarinnar í heild.
Aáninn með gullið.
Filippus Makedóníukonungur
sagði forðum', að engin borg í
Grikklandi væri svo vel víggirt,
að asni klyfjaður gulli kæmist
ekki inn um borgarhliðin. Þessi
dómur hefir löngum þótt held-
ur niðrandi um menningu og
siðferði Grikkja á þeirri tíð. En
það er eins og Morgunblaðið
reikni með því, að söm séu ein-
kenni islenzkra bænda. Það
ætlast til þess, að þeir afsali sér
almennum réttindum frjálsra
raanna, ef þeir sjái hylla undir
asnann með gullið. Og meira að
segja virðist það halda, að þar
nægi ilónsgull og annað enn
meira fánýti. Þar er því treyst
á, að bæði skorti greind og sið-
gæði. En það þarf ekki að halda,
að sá leikur borgi sig. Bændur
vita, að' stjórnarstefna siðustu
ára leiðir til hruns en ekki hags-
bóta. Þeir vita því, að klyfjarnar
á ösnum Morgunblaðsins eru
ekki gull. Og þó að þeim væru
boðnar nokkurar dægurmútur,
myndu þeir ekki selja rétt sinn
og sæmd og sannfæringu. Því
verður ekki lokið upp fyrir ösn-
um Morgunblaðsins, þegar þeir
koma klyfjaðir flónsgullinu að
dyrum íslenzkrar bændastéttar.
Fram eða aftur?
Landssamband útvegsmanna
hefir lýst því opinberlega yfir,
að hagur útgerðarinnar í land-
inu hafi sífellt farið hnignandi
síðan 1942. Fiskifélag íslands
*
tekur í sama streng. Þetta er
vegna þess, hve dýrtíðin hefir
vaxið og framleiðslukostnaður
aukizt. Sömu söguna er að segja
frá landbúnaðinum. Samfara
þessu hópast fólkið að ýmis kon-
ar snöpum, sem borga sig vel í
bili, en standa á engan hátt
undir afkomu þjóðfélagsins.
Þetta er „framfarastefna"
Morgunblaðsins. Ég er á móti
henni. Og mér þykir engin
skömm að því. Og hvernig sem
menn vilja skipa sér, mun . ég
aldrei reyna að byggja pólitíska
framtíð mína á öðru en því að
vera á móti þessari stefnu. Ég
held, að þeir, sem kenna hana
við framfarir, tali þvert um hug
sinn, eða geri sér ekki grein fyrir
því hvað er fram og hvað aftur.
Því að þessi stefna lamar það
atvinnulíf, sem eitt getur borið
uppi fj^rhag, sjálfstæði og til-
veru islenzkrar þjóðar.
Það, sem við á að taka.
Svo er rétt að gera Mbl. grein
fyrir því í höfuðdráttum hvað
ég vil.
Ég vil sjálfstætt atvinnulíf á
fjárhagslega heilbrigðum grund-
velli. Þess vegna þarf að færa
niður framleiðslukostnaðinn. Til
þess eru margar leiðir, sem sam-
éinast í fullkomnari fram-
leiðsluskilyrðum og ódýrari
framfærslu. Framleiðsluskilyrð-
in verða bætt með stórvirkari
tækjum, betri jarðrækt og bú-
peningsrækt o. s. frv. Fram-
færslukostnaður verður minnk-
aður með því að færa niður
verðlag, en það má meðal ann-
ars gera á þann hátt að draga
úr verzlunarkostnaði. Sam-
kvæmt upplýsingum frá Lands-
sambándi útvegsmanna er
sennilegt, að álagning á útgerð-
arvörur geti minnkað úr 40%
í 5%, ef úrræði samvinnunnar
eru hagnýtt. Það munar um
minna.
Ég vil samvinnu sterkra, sjálf-
stæðra og jafn rétthárra stétta.
Ég trúi því, að .jafnvægi milli
stétta sé nauðsyn í þjóðfélag-
inu, ef vel á að fara og því verði
allar þær stéttir, sem bera uppi
hamingju þjdðarinnar að fá að
njóta jafnréttis. Annað getur
aldrei vel farið.
Ég vil ríkisstjórn, sem miðar
störf sín við íslenzka þjóðar-
hagsmuni en er ekki í þjónustu
stórgróöastétta og svindlara eða
rússneskra stórveldisdrauma.
Ég vil, að þetta náist með því,
að íslenzkir bændur, sjómenn,
verkamenn og aðrir starfsmenn,
sem vilja byggja mannfélag sitt
á bjargi heiðarlegrar vinnu, taki
höndum saman og leysi glæfra-
menn og loddara frá þýðingar-
miklum trúnaðarstörfum við
stjórn almennra mála. Ég
treysti á alþýðu lands míns til
að gera þetta. Ég veit, að innan
Alþýðuflokksin| og Sjálfstæðis-
flokksins er fjoldi stjórnarand-
stæðinga og þeim fer alltaf
fjölgandi. Og það er komið í ljós,
að straumurinn liggur frá kom-
múnistaflokknum,
Vöndurinn reiddur.
Morgunblaðið ógnar bændum
með einangrun, ef þeir felli þá
menn, sem illt hafa lagt til mála
þeirra.Ég veit ekki, hvort bænd-
ur almennt kvíða því að missa
af þingi málsvara eins og Ás-
geir Ásgeirsson, Garðar Þor-
steinsson og Jón Pálmason. En
hvað sem um það er, er vert að
athuga, hvort menn eigi að þora
að greiða atkvæði eftir sann-
færingu sinni eða láta stjórnast
af hræðslugæðum og þrælsótta.
Það þóttu alltaf heldur litil-
sigldir menn, sem bognuðu und-
an augnaráði selstöðukaup-
mannsins meðan upphátt var
kosið. En þeim var oft vorkunn,
því að þeim var ógnað með
hungri og skorti, ef þeir stóðu
með málstað alþýðunnar. Og
Mbl. viröist halda, að enn séu
einkenni þessara manna nógu
rík meöal bænda til þess, að þeir
þyrmi mönnum þess og treini
setu þeirra á Alþingi, svo að
ekki komi til þungra refsiað-
gerða.
Ég held, að það sé heppilegast,
að menn greiði atkvæði við al-
þingiskosningar eftir persónu-
legri skoðun og sannfæringu og
bogni hvorki fyrir mútum né
ógnunum. En Mþl. virðist ekki
vera mér sammála um það
fréihur en annað.
Nokkrar athugasemdir.
Morgunblaðið lýsir skelfing-
um þeim, sem vofi yfir stétt
minni, ef mér og mínum líkum
kynni að takast að steypa stjórn
Samvinnumötuneyti.
Morgunblaðið skýrir frá því í
gær, að borgarstjórinn hafi sagt,
að sjálfsagt væri að athuga
óskir fæðiskaupendafélagsins
um samvinnumatsölu með full-
um velvilja. Þetta eru falleg orð
og þarf nú að fylgja fast eftir,
svo að efndir fylgi. Það er í
rauninni furðulegt að ekki skuli
hafa verið meira gert að því,
að koma upp félagsmötuneyt-
um eða samvinnumatsölum. Það
er eina leiðin til þess, að menn
geti tryggt sér gott og heilnæmt
fæði fyrir sannvirði. Það er því
öllum góðgjörnum mönnum
gleði/3fni, að nú er að koma
skriður á þetta mál. En sér-
staklega gleður þetta samvinnu-
menn, því að' hér er stefna
þeirra að nema land.
Væntanlega boða þessi góð-
gjörnu orð borgarstjórans það
líka,að stjórnarflokkarnir breyti
háttum sínum gagnvart eina
samvinnumötuneytinu, sem til
er í bænum, Gimli, og geri því
ekki ófært að starfa.
Útvegsmenn vakna.
Talsverð vakning er nú meðal
útvegsmanna um það að koma
upp innkaupadeild á samyinnu-
grundvelli fyrir atvinnurekstur
sinn. Er gert ráð fyrir, að álagn-
ing á útgerðarvörur þurfi ekki
að vera nema 5% með því fyrir-
komulagi, og með þeim kjörum
er útvegsmönnum heitið að
þeir fái vörurnar þetta ár. Er
vonandi, að útvegurinn beri
gæfu til að reka þessa nýbreytni
farsællega. Má segja að það sé
vonum seinna, sem útvegsmenn
gera tilraun til að sprengja af
Ólafs Thors. Vegna þéirrar upp-
talningar vil ég taka þetta
f ram:
Skuldir þær, sem urðu til þess,
að nauðsynlegt þótti að stofna
Kreppulánasjóð, voru margar
frá verðbólguárunum kringum
1920 og það var gengishækkun
Mbl.manna 1924 og 1925, sem
sligaði atvinnuvegina, svo að
þeir gátu alls ekki risið undir
byrðum sínum, þegar heims-
kreppan reið yfir eftir 1930.
Verðlag á landbúnaðarafurð-
um varð lægst þegar samsteypu-
stjórn Ásgeirs Ásgeirssonar og
Morgunblaðsmanna var að
völdum. Og þó að verðlækkunin
væri enganveginn stjórnarráð-
stöfun, var það fyrst eftir kosn-
ingaósigur Sjálfstæðisflokksins
og stjórnarskiptin 1934, sem
veruleg bót var ráðin á verð-
lagsmálunum með afurðasölu-
lögunum, sem Framsóknarfl. og
Alþýðufl. komu fram gegn harð-
vitugri báráttu Mbl.
Innflutningur kapkúlfjárins
var ekki flokksleg ráðstöfun, og
Sjálfstæðismenn voru með í
ráðum um þá framkvæmd. Þeir
áttu meðal annars þátt í því, að
öryggistillögum Páls Zóphónías-
sonar var ekki fylgt. Tilraunir
Sjálfstæðismanna að láta Fram-
sóknarflokkinn einan bera á-
byrgð þessa innflutnings eru því
merkilegar fyrir það eitt,' að
þær sýna óvandaðan málflutn-
ing og málefnalega örbirgð
nauðstaddra stjórnmálamanna.
Þessar bendingar, þó að stutt-
orðar séu, vænti ég, að geti orð-
ið Morgunblaðinu nokkur á-
minning, svo að það láti ein-
hverjar röksemdir fylgja með
fullyrðingunum, næst þegar
það kallar mig afturhaldsmann,
sem vilji brjóta framfarastefn-
una á bak aftur. Ég er reiðubú-
inn að rökræða við það stefnu
rí kisst j órnarinnar.
sér helsi óþarfra milliliöa og
taka höndum saman á saiji-
vinnugrundvelli.
Veiðarfærakaupmenn og
heildsalar hafa orðið næsta
hrelldir við þessi tíðindi og hafa
þeir meðal annars boðað 1
Morgunblaðinu að bráðum muni
útvegurinn geta fengið nauð-
synjar sínar hjá þeim með á-
lagningu, sem ekki verði nema
2—5% í staðinn fyrir 40% eins
og nú er. Minnir það óneitanlega
á guðhræðslu og bænamál stór-
syndara í lifsháska.
Byggingarmálin.
En það er á fleiri sviðum, sem
þeir mörgu og smáu þurfa að
standa skipulega saman og taka
upp úrræði samvinnustefnunn-
ar. Of lengi hefir það dregizt
að þau séu tekin til hjálpar í
húsnæðismálum bæjanna í
nógu stórum stil. Það eru til
lög um byggingarfélög og verka-
mannabústaði. Samkvæmt þeim
veitir ríkissjóður hjálp til að
koma upp íbúðum yfir fólkið.
En þaö vantar ennþá ákvæðin
um það, að óþarfir milliliðir éti
þá hjálp ekki upp. Byggingar-
félögin eiga vitanlega að fá inn-
flutningsleyfi sjálf á bygging-
arvörunum eins og lagt er til i
frumvarpi Framsóknarmanna
frá í haust. Almenningur í bæj-
um landsins þarf að vera vak-
andi í þeim málum og líta eftir
því, að þeim ákvæðum verði ekki
komið fyrir kattarnef. Þjóðin
vill byggja og á að byggja fyrir
sig sjálfa en ekki fyrst og fremst
svo, að fjárplógsmenn hafi þar
féþúfu.
Samvinnan sigrar.
Margt bendir til þess, að á
mörgum sviðum dragi til úrslita
á næstu árum. Þjóðin virðist
nú loks almennt vera að
vakna til skilnings á samvinnu-
stefnunni og bjargráðum henn-
ar, eftir 50 ára starf kaupfé-
laganna og 30 ára baráttu
Framsóknarflokksins. Nú er svo
komið, að hið fyrirheitna land
samvinnu og jafnaðar og réttar
blasip við augum. Þangað verður
sótt þrotlaust og ákvqðið. Þó að
enn verði reynt að villa urn fólk-
ið með ýmis konar gjörninga-
hríðum, eru úrslitin þegar ráðin.
Fólkið sigrar á samvinnugrund-
velli.
MINNING
Þorgeirs Jónssonar
frá Skálholtsvík.
Gæfan er brothætt, gull hennar sjálft,
gleðin, er snör í förum, —
draumurinn fagri hans dagsljós skært
dulin á forsvör á vörum, —
er hamingju okkar helmyrkrið svart
hjúpar með raunarslörum.
Daddi, við áttum, sem drengir leik —
— dvalir við hafið kalda, —
barnshjörtun áttu braga glit
bezt þar sem raular alda —
söngvanna okkar, sólskins ljóð
samtengd við stjörnu-falda.
Lífið gaf okkur óska gjöf
arfleifð starfandi handa, —
*
öruggur gekkst þú áfram um veg
orkunnar traustu landa
vermdir með þreki, vonum og tryggð
vé þinna bernsku stranda.
Öllum þú reyndist jafn einlægur, heill
yfirbragð falsleysi varið —
með hlýlegri festu og hiklausri bar
hjartanu fegursta svarið.
Daddi, — en nú hefir draumur þíns
lífs
djúpin kannað og farið. —
— Þangað, sem ævin að eilífu grær
umvafin göfginnar hljóði,
í óbættum trega ómar berst frá
æsku vinar þíns ljóði
ég höndina rétti yfir hafið til þín
hjartans drengurinn góði.
Ingólfur Jónsson
frá Prestsbakka.