Tíminn - 12.04.1946, Blaðsíða 2

2
TÍ>1IW. föstudaginn 13. apríl 1946
66. blað
Föstiulafiur 12. apríl
Eining stjórnarliðsins
Morgunblaðið telur sig þess
umkomið að brigzla Fram-
sóknarmönnum um sundrung-
arstarf, vegna þess, að þeir tóku
ekki þátt í myndun ríkisstjórn-
ar þeirrar, sem nú situr.
Tíminn vill vekja athygli á
því, að hann hefir getað sagt
meiningu sína undanfarið án
þess að viðhafa sams konar
munnsöfnuð og aðalblöð stjórn-
arinnar hafa hvort um annars
menn. Þar má heita dagleg
venja að tala um landráðamenn,
Júdasa, blóðpeninga og að
brigzla mönnum um löngun og
tilhneigingu til að taka af lífi
samherja, sína innan stjórnar-
flokkanna. Þannig er nú ein-
ingin og samstarfið þar að öðr-
um þræði.
Bróðernið er flátt mjög og
gamanið er grátt.
Tímanum þykir. vanzalaust að
rjúfa einingu stjórnarblaðanna
um þess háttar umræður.
Mbl. hefir sjálft skýrt frá því,
að Framsóknárflokkurinn hafi
ekki viljað taka þátt í stjórnar-
myndun af því, að ekki náðist
samkomulag um fjárhagsmál.
Þetta er satt. Framsóknarflokk-
urini* vildi ekki taka þátt í sam-
starfi um það að 'gera íslenzkan
gjaldeyri verðlausan, atvinnu-
vegina allsherjar taprekstur og
vernda stórgróðann i höndum
fárra manna. Það er þetta, sem
samstarfið hefir verið um.
Þær framkvæmdir, sem rík-
isstjórnin hefir gert af forsjá og
viti, hefir Framsóknarflokkurinn
stutt. Hann fylgir raforkulög-
um, skólamálafrumvörpunum,
og fjárframlögum til'sjávarút-
vegs o. s.frv. Annað mál er hitt,
að þingmenn hans eins og aðrir
þingmenn leyfa sér að bera fram
breytingartillögur. Framsókn-
arflokkurinn hefir aldrei brúgð-
ið fæti fyrir ráðagerðir um við-
reisn og þróun atvinnulífsins.
En hann veit að allar fram-
kvæmdir eru fallvaltar spila-
borgir, nema fjárhagsgrund-
völlur sé til fyrir þær. En stjórn-
arsamstarfið miðar að því að
svo sé. Sliku samstarfi þarf að
sundra.
Pétur Magnússon fjármála-»
ráðherra lýsti því yfir fyrir
meira eri' ári síðan, að stefna sú,
sem fylgt væri í fjármálum
leiddi til hruns, þegar fram í
sækti, og því mætti ekki fylgja
henni til lengdar. Þó er engin
stefnubreytjng gerð og enn sit-
ur Pétur. Hann lætur hafa sig
til þess að stýra áleiðis til
hrunsins. Framsóknarflokkur-
f
inn gerir það ekki. Hann vill
ekki vinna það til neins ’að
svíkja þ|óð sína og stýra mál-
um hennar vitandi vits í óefni
eins og Pétu* Mágnússon.
í nafni friðar og einingar
reynjr Mbl. að halda fólki 'að
flokki sínum. Það hefir engin
málefnaleg rök að leiða fólkið
með önnur .en þetta, að stjórn
Ólafs og Brynjólfs sé eining og
samstarf þjóðarinnar.
Þetta er þá kosningagrund-
völlur Sjálfstæðisflokksins: Á-
framhaldandi samvinna við
kommúnista. Það er fullrar virð-
ingarvert, að Mbl. lýsir því yf-
ir, svo að^bændur og áðrir hafa
það þarna svart á hvítu, ef t.
d. Þorsteinn Þorsteinsson vildi
segja Dalamönnum annað. Það
er ekkert að marka munnsöfn-
uðinn, þó að óprúður sé. Þetta
er bara kosningagaspur — segír
Mbl.
Samstarf stjórnarflokkanna
Páll Þorsteinsson:
„Hvað er þá orðið okkar starf?“
i.
íslendingasagan er saga um
gullöld, undirokun og endur-
reisn. Allur ferill þjóðarinnar
um meira en tíu alda skeið er
bundinn við tímabil, skemmri
eða lengri, með vissu marki,
ákveðinni meginstefnu. Ávallt
verður að hafa yfirsýn yfir
atburðaröð og ástand liðna
tímans og aðstöðu þá, sem fyrir
hendi er á hinni líðandi stund,
til að geta tekið réttum tökum
verkefni komandi daga. Skuld
er háð arfleifð Urðar og vlð-
skilnaði Verðandi. prautryðj-
endur endurreisnarinnar settu
markið hátt, miðuðu það við
glæsileik og frægð fornaldarinn-
ar, en urðu í framkvæmdinni
að binda sig við aðstöðu þeirr-
ar aldar. Einn af öndvegis-
mönnum þjóðarinnar, sem lagði
sig fram við að „vekja þjóðar-
andann“ og undirþúa endur-
reisn Alþingis fyrir meira en
öld, bar þá fram þessar al-
þekktu spurningar, er hann
skygndist um á vettvangi þjóð-
málanna: Hvað er þá orðið okk-
ar starf? Höfum við gengið til
góðs götuna fram eftir veg?
II.
Um þessar mundir eru merki-
leg tímamót í ýmsum greinum.
Fyrir nokkrum mánuðum lauk
geigvænlegustu styrjöld, sem
geisað hefir. N.ú liggur sú spurn-
ing fyrir öllum þjóðum, hvort
hér séu orðin þau tímamót, að
allar styrjaldir séu liðnar undir
lok,_eða hvort raunverulega sé
um vopnahlé að ræða, meðan
verið er að fullkomna ægilegri
tæki til tortímingar en áður
voru' til.
Þess ber að minnast með
þakkarhug, að íslenzka þjóðin
hlaut undursamlega hlífð og
hamingju á undanförnum ógn-
artímum miðað við flestar aðr-
ar þjóðir. Hér hefir velmegun
aukizt að mun, á meðan aðrir
hafa þjáðst og fært miklar fórn-
ir. Við íslendingar fengum ó-
áreittir að svala aldagamalli
þrá og setja á stofn lýðveldi
með þeim hátíðleik, sem ljómi
stafar af, þótt styrjöldin stæði
i algleymingi. Nú er það okkar
að standa vörð um frelsið og
muna vel, hvað íslenzkt er. En
þá einkum tvennt að varast:
ásælni annarra og efnalegt ó-
sjálfstæði. Við höfum góðs að
minnast frá viðskipomum við
átórveldin, sem standa okkur
næst. Þau hafa keypt fram-
leiðsluvörur okkar góðu verði.
Þau hafa látið okkur i té það,
er við þurftum að kaupa og leigt
okkur farkost til flutninga,
þegar okkur skorti skip, svo að
'við lifðum í allsnægtum. Og þau
viðurkenndu sjálfstæði okkar
um leið og lýðveidið var stofnað.
Þessi reynsla hlýtur að glæða
vonir okkar um það, að einnig
hér eftir getum við notið góðrá
viðskipta við þau. — En þá vík-
ur sögunni að atvinnumálum
þjóðarinnar.
III.
Setuliðið hefir skilað miklum
fjármunum í þjóðarbúið á síð-
ustu árum. Nú eru framkvæmd-
ir þess niður fallnar og við von-
er enginn friður, og sízf af öllu
sá friður og eining, sem þjóðin
þarf. En það er ekki neitt nýtt
við það, að reynt sé að fela sig
undir hræsnishjúpi friðarins.
Það er gamalt ráð að svikja
með kossi.
um, að það hverfi senn á brott að
fullu. En um leið og við óskum
þess, verðum við að vera við því
búnir að sjá af þeim miklu tekj-
um, sem frá því hafa runnið.
Þjóðin verður aftur að lifa af
gæðum lands og sjávar einung-
is, láta sér nægja arðinn, sem
atvinnuvegirnir gefa. Ef á þá
eru lagðar þyngri byrðar en þeir
fá borið, er vá fyrir dyrum.
Byggingin stendur ekki lengi, ef
máttarviðirnir bresta. Þess
vegna er það eitt meginatriði
stjórnmálanna, einkum nú á
tímamótum stríðs og friðar, og
þegar þessi fámenna þjóð hefir
loks fengið þeirri þrá fullnægt
að taka öll sín mál í eigin hend-
ur og mega að því leyti vera
sinnar eigin gæfu smiður, að
búa svo í haginn fyrir atvinnu-
vegina, að framleiðslustarfsem-
in verði eftirsótt og geti skilað
arði.
/ * s
En undir handleiðslu sex-
menninganna, sem sitja nú í
salarkynnum stjórnarráðsins,
hefir þjóðarskútan borizt óð-
fluga í gagnstæða átt. Á sama
tíma sem vísitala framfærslu-
kostnaðar er hjá okkur 284 stig,
er hún í Kanada 119 stig,
Bandaríkjunum 131 stig, Bret-
landi 132 stig, Svíþjóð 143 stig,
Noregi 157 stig og Danmörku
158 stig. Dýrtíðin lamar fram-
leiðsluna. Ávextirnir blasa við
augum hvers einasta manns.
Smáframleiðendur, sem sækja
sjálfir verðmætin í skaut jarð-
ar og djúp ægis hafa lægri
tekjur, þegar á heildina er litið,
en milliliðir við kaup og sölu og
margir launþegar. Fólkinu
fækkar við framleiðslustörfin.
Nokkrir vélbátar komast nú á
sjó einungis fyrir aðstoð Færey-
inga og byrjað er að flytja fólk
frá öðrum löndum til að vinna
við að nytja gæði landsins.
Embættismenn i sveitum leggja
niður býiskap, þótt þeir eigi völ
á kostajörðum. Þeim sýnist hann
sennilega ekki vænlegur til á-
góða, þegar greitt er taxtakaup
fyrir vinnuna. Jarðir eru aug^-
lýstar til sölu og engu síður,
þótt þær séu nú vel í sveit
settar. Ekki verður þess vart,
að þeir, sem hverfa frá land-
búnaði, sælist til þess að leggja
eignir sínar ’í bátakaup eða aðra
ffamleiðslustarfsemi sjávarút-
vegsins. Stærstu og auðugustu
útgerðarfélögin fækka skipum'
sínum. Allmörgum vélbátum á
ýmsum stöðum er ekki ýtt á flot,
þrátt fyrir gjáfmildi ægis. Enn
er þó aílinn seldur með stríðs-
verði. Þegar ríkisstjórnin lætur
flytja frumvarp á þigni um
stuðning bátaútvéginum ti
handa, skýrir atvinnumálaráð-
herra málið fyrir þingmönnum í
greinargerð á þessa lund:
„Um síðastliðin áramót voru
horfur á afkomu bátaútvegsins
þannig, að vafasamt var, að
útvegsmenn fengju sjómenn á
bátana og treystust til að^ gera
út báta sína, með óbreyttu verði
á fiskaflanum. Til þess að forða
vandræðum var að tilhlutun rík-
isstjórnarinnar hækakð lág-
marksverð á nýjum þorski og
ýsu. Jafnframt þurfti að
tryggja sölu á fiskinum fyrir hið
hið hækkaða lágmarksverð. Á
þessum tíma var ósamið um sölu
á hraðfrysta fiskinum. Til þess
að öruggt yrði, að hraðfrysti-,
húsin hæfu rekstur, bar nauð-
syn til að tryggja þau fyrir tapi,
sem kynni að leiða af hækkun
lágmarksverðsins. Ennfremur
þurfti, þar sem útlit var fyr-
ir að skortur yrði á nægilegu
miklu skiprúmi til útflutnings
á nýjum fiski að tryggja útvegs-
menn og sjómenn fyrir hugsan-
legu tjóni af því að salta hluta
aflans.“
Með þessum eftirtektarverðu
orðum gerir sjálfur atvinnu-
málaráðherrann í ríkisstjórn
þeirri, er kennir sig við „nýsköp-1
un,“ grein fyrir því, hvernig
horfir um einn höfuðatvinnu-
veg þjóðarinnar. Hvað þarf þá
framar vitna við? Til þess „að
útvegsmenn fengju sjómenn á
bátana og treystust til að gera
út báta sína“, „til þess að ör-
uggt yrði að hraðfrystihúsin
hæfu rekstur,“ til þess „að
tryggja útvegsmenn og sjómenn
fyrif hugsanlegu tjóni“ og til
þess að forða vandræðum“ bið-
ur ríkisstjórnin Alþingi um leyfi
til að leggja á hinn þurfandi
ríkissjóð, 'sem raunverulega þarf
að fá allt sitt frá atvinnuvegun-
um, sérstakar byrðar vegna
sjávarútvegsins.
En hvað er raunverulega gert
af hendi stjórnarflokkanna „til
að forða vandræðum?“
Þegar sett voru ný lög um
laun embættismanna, var það
tækifæri notað til að lögfesta
allríflegar launahækkanir. í
fyrra voru ákveðnar kaup-
hækkanir víðs vegar um land
undir verndarvæng stjórnarinn-
ar. Var það talið nauðsynlegt til
samræmis. En nú um sama leyti
og ríkisstjórnin óskar þess, að
Alþingi afgreiddi löggjöf um sér-
staka aðstoð til bátaútvegsins,
standa stjórnarflokkarnir að
samningum um nýjar kaup-
hækkanir í Reykjavík, sem skapa
nýtt ósamræmi. %
Jafnframt er dyttað að at-
vinnurekstrinum með því að
veita sérstök aðstoðarlán til
síldarútvegsmanna, með því að
gera bpáðabirgðaráðstafnir til
að halda bátaútveginum uppi
og með því að gefa atvinnu-
rekendum kost á háum lánum'
sem óhjákvæmilegt er, eins og
nú er um hnúta búið. En lánin
verða lántakendur að greiða
síðar, þegar búast má við, að
verðfall hafi orðið á frariilejðslu-
vörunum. Ýmsa styrki á að af-
nema, sem mörgum hafa reynzt
mikilsvirði, svo sem styrk til
endurbygginga sveitabæja og
styrk til nýbygginga fiskiskipa.
í stað þess á einungis að veita
lán. Samtímis er svo í pottinn
búið á verzlunarsviðinu, að
kaupfélögin eru knúin, til að
kaupa meira eðá minna af stór-
kaupmönnum. Þar með er kaup-
endum gert ókleift að komast
fram hjá milliliðaokrinu.
IV.
Alþingi’ hefir fyrst og fremst
húsbóndavaldið á hinu íslenzka
þjóðarheimili. En þingmenn fá
umboð sitt og vald frá þjóð-
inni sjálfri. Sem betur fer virð-
ast æ fleiri aðilar vera að koma
auga á það, í hvaða úlfakreppu
verið er að færa þjóðarbúskap-
inn með verðþenslunni. Bún-
aðarþing hefir fyrir löngu látið
uppi sitt álit. Fiskiþing hefir
sömu sögu að segja. Og um
sama leyti og forvígismenn
stjórnarflokkanna standa að
samningum um síðustu kaup-
hækkunina í Reykjavík, berast
Alþingi aðvörunarorð frá verka-
lýðsfélagi í einum kaupstað
landsins og áskorun um að vinna
af alefli að því að auka kaup-
mátt krónuhnar, þar sem dýr-
4 OíÍaOaHQi
Tregur skilningur.
Þjóðviljinn er í kröggum vegna
ályktunar Framsóknarflokks-
ins um utanríkis- og öryggismál.
Eftir tveggja eða þriggja daga
heilabrot skilur hann ekki þessi
einföldu og ákveðnu orð: „án
þess að erlendur her dvelji í
landinu."
Þjóðviljinn þarf að spyrja
eftir langa umhugsun, hvort
Framsóknarflokkurihn vilji að sá
erlendi her, sem nú dvelur í
landinu sé hér framvegis eða
ekki.
Laglegar gáfur það!
Djöflaþýzka Þjóðviljans.
Mállýzka Þjóðviljans er áreið-
anlega torskildari en yfirlýsing
Framsóknarmanna.
Hvernig á t. d. að skilja þessi
orð úr leiðara Þjóðviljans:
„Engar herstöðvar handa er-
lendu ríki á íslandi handa neinrii
erlendri þjóð.“
Þetta eru áherzluorð, stíluð
meö stóru og letruð svört. Og
það í málvöndunargrein.
tíðin lami heilbrigða atvinnu-
rekstur og stuðli að öryggis-
leysi hinna vinnandi stétta.
Verkamenn á ísafirði lýsa því
yfir, að þeir vilji ekki lengur
fara hina viðsjálu slóð leiðtog-
anna í höfuðstaðnum á þessu
sviði.
Eftir skamman tíma falla um-
boð þingmanna niður. Þá verða
vandamálin lögð undir dóm
þjóðarinnar. Sérhverjum kjós-
anda ber skylda til að svipast
þá vel um á sviði þjóðmálanna
og ihpga með kostgæfni þessar
spurningar: Hvað er þá orðið
okkar starf? Höfum við gengið
til góðs götuna fram eftir veg?
Verði unnið að því áfram að
liða sundur fjármálakerfi þjóð-
arinnar og þrengja kosti at-
vinnuveganna, er vandséð um
traust annarra þjóða og virð-
ingu fyrir sjálfstæði hins unga
íslenzka lýðveldis. En þann dag,
sem fólkið finnur það, að „fjár-
glæfrastefnan" færir því steina
fyrir brauð, þegar öll kurl koma
til grafar — og tekur ákvörðun
samkvæmt því, verður brotið
blað í stjórnmálasögu þjóðar-
innar.
Miklir menn erum við, Hrólfur
minn!
Traust lýðræðismanna.
Annars leynir það sér ekki að
Þjóðviljinn er sár yfir því, að
lýst er yfir samstarfsvilja við
lýðræðisþjóðirnar og sú skoðun
kemur fram, að þar sé trausts
og öryggis að leita gegn óstjórn
ofbeldis og kúgunar. En hann
má gjarnan vita það, að íslend-
ingar hrósa happi vegna þess,
að land þeirra er betur sett en
Eystrasaltsríkin, að því er
snertir skilyrði til sjálfsstjórnar
og frelsis. Og íslendingar vita
hvar helzt er trausts að vænta,
ef hnefi ofbeldisins, sá sem nú
hefir lagt sjálfstæði þessara
smáþjóða að velli, skyldi seilast
hingað.
Sárasta raunin.
Það er eölilegt, að Þjóðviljinn
sé sár og órór. Vanlíðan hans
er engin uppgerð’. Hann þorir
ekki að ræða og verja „austræna
lýðræðið," sem hann nefnir
svo. Hann veit, að málstaður
þess er óverjandi á íslandi. En
þó vill hann vinna fyrir hann
einan.
Það er erfitt að hafa óverjandi
málstað og mega ekki segja það
sem í brjóstinu býr. Foringjar
kommúnista þrá það heitast, að
mega sameinast Sovétríkjunum
rússnesku. En það vita þeir að~
má ekki nefna. Því eru þeir
illa haldnir og geta ekki á heil-
um sér tekið.
Varaskeifan.
Svo segir í lögum Landsbank-
ans, að ekki skuli kjósa í stað
þeirra, sem sitja í bankaráði,
nema þeir falli frá eða verði
óhæfir til starfsins. Nýlega var
þó kosinn maður í stað Ólafs
Thors, sem varð að víkja úr
sætinu, svo að kommúnistar
gætu komizt að. Þar sem Ólafur
er ekki fallinn frá, verður víst
að skilja það svo, að hann hafi
verið talinn óhæfur. Hins veg-
ar var hann kosinn varamaður.
Af þessu tilefni kom upp þessi
kviðlingnr.
Óla, sem var afdankaður,
áfram skal þó setu leyfa,
óhæfur sem aðalmaður,
ágætur sem varaskeifa.
1 —----------------->-----------------
Halldór Kristjánsson.:
Áfengib og jb/óðí/i
Niðurlag.
Misskllningurinn í Visi,
Vísir talar um að rækta þann
menningarþroska, sem fordæm-
ir ómenningu ofdrykkjunnar, og
telur blaðið það skilja milli
manndóms og auðnuleysis,
hvernig menn noti frjálsræðið
í meðferð áfengis. Hér kemur
fram hættulegur lífeðlisfræði-
legur misSkilningur. Það er eng-
inn mælikvarði á manndóm
fólks, hvernig það neytir áfeng-
is, vegna þess, að menn eru mis-
jafnlega gerðir og ástríðan til
áfengra drykkja verður misjafn-
lega sterk. Einn þarf því miklu
meiri manndóm en annar til
þess að standa gegn vínhneigð
sinni, eftir að hún hefir verið
vakin. Og enginn veit að ó-
reyndu hversu sterk hneigð hans
sjálfs verður. Það er því stór-
kostleg og hættuleg blekking að
telja ungu fólki trú um það,
að einungis fari það eftir al-
mennum manndómi þess og
viljastyrk, hvort það drekki
mikið eða lítið. En með þessari
blekkingu eru þúsundir æsku-
manna teygðar út í drykkjuskap.
Eigurii við líka að kenna fólki,
að það sé eingöngu komið undir
viljaþreki þess, hvernig það þol-
ir að smitast af berklum eða
taugaveiki?
Er okkur sama um áfengisbölið?
Nú má samt sem áður segja
sem svo, að drykkj uskapur sé
sjálfsskaparvíti og með nógum
viljakrafti sé hægt að hrista
það afI sér, og sé hver sinnar
gæfu smiður í þessu, sem mörgu
öðru. Þó hygg ég að mörgum
geti sviðið sárt ólán annarra,
og böl er' ekki léttara þó að sjálf-
rátt sé. En auk þess má á það
minna, a& mörgum saklausum
ástvinum auðnúleysingj anna,
svíður eymd þeirra. Og við
ættum að minnsta kosti að geta
fundið til með þeim. *
Satt að segja skil ég ekki,
—hvernig það skeytingarleysi,
blindni og misskunnarleysi, sem
víða kemur fram í þessum mál-