Tíminn - 03.05.1946, Blaðsíða 2

2
TÍMIWN, föstiidaginn 3. mai 1946
76. blað
Föstudayur 3. maí
Tvísöngur Mbl.
um kommúnista
Sitthvað bendir nú til þe&s, að
Mbl. sé í þann veginn að hefja
aftur sönginn um óþjóðhollustu
og skaðræði kommúnista, sem
það söng kappsamlegast fyrir
bæjarstjórnarkosningarnar í
vetur. Þetta skal síður en svö
lastað, því að flest í þessum söng
Mbl. var sannleikanum sam-
kvæmt. En hitt mætti gegna
furðu, ef Mbl. og flokki þess
tækist enn að villa á sér heim-
ildir. með þessu háttalagi.
Samkvæmt þeim lýsingum,
sem Mbl. gefur af kommúnistum
og yfirleitt hafa við full rök að
styðjast, ætti það ekki að koma
til greina, að frjálslyndir og
þjóðlegir umbótaflokkar hefðu
við þá samstarf um stjórn lands-
ins. Allar tilraunir til að koma
á slíku samstarfi, ættu að
stranda á því, að lýðræðisflokk
arnir vildu ekki fallast á þau
skilyrði, sem flokkur eins og
kommúnistar hlýtur að gera. Sú
hefir líka orðið raunin annars
staðar, t. d. á Norðurlöndum og
í Bretlandi, og sú varð líka
raunin hér, þegar reynt var að
mynda .vinstri stjórn eftir kosn-
ingarnar 1942. Það væri líka
ekkert annað en bein sjálfs
morðstilraun við hið lýðráeðis-
lega þjóðfélag, ef lýðræðisflokk-
ar gengju inn á hin kommún-
istisku skilyrði.
Væri Mbl. og forustulið Sjálf
stæðisflokksins sjálfu sér sam-
kvæmt og breytti í samræmi við
þá lýsingu, sem það gefur á
kommúnistum, ætti það að berj-
ast markvisst og eindregið gegn
öllu samstarfi við kommúnista.
Þá væri hægt að taka umrædd
skrif þess alvarlega.
Slíku er hins vegar ekki að
heilsa. Forkólfar Sjálfstæðis-
flokksins hafa haft samstarf við
kommúnista um stjórn landsins
á annað ár. Forkólfar Sjálf-
stæðisflokksins hafa það efst á
stefnuskrá sinni nú, að þessu
samstarfi verði hafdið áfram.
Svo langt ganga forkólfar
Sjálfstæðisflokksins í því að
berjast fyrir þessu samstarfi, að
Ólafur Thors hefir opintíferlega
lýst því yfir, að lýðræðið væri
búið að vera á íslandi, ef kom-
múnistar færu úr stjórninni.
Það væri ekki hægt að stjórna
landinu án þeirra. Þessa yfir-
lýsingu gfef hann í áramóta-
boðskap sínum 31. des. 1944.
Því fer þó fjarri, að sam-
starf Sjálfstæðisflokksins við
kommúnista hafi að nokkru
leyti afsannað lýsingar Mbl. á
þeim. Þvert á móti hefir það
sannað þær allar. Kommúnistar
hafa sett þau skilyrði fyrir
stjórnarþátttökunni, að fylgt sé
fjármálastefnu, sem getur ekki
leitt til annars en hruns, þegar
hungrið í heiminum hættir að
halda afurðaverðinu uppi.
Kommúnistar nota nú valdaað-
stöðu sína til að smeygja mönn-
um sínum inn í öll þau embætti,
þar sem bezt er að koma við á-
róðri, t. d. við ríkisútvarpið og
skóla landsins. Og þannig mætti
lengi telja.
Þjóðin getur sannarlega ekki
tekið þann flokk alvarlega, sem
lætur blöð sín birta réttar lýs-
ingar á lýðræðisfjandskap,
byltingaráformum o^, óþjóðholl-
ustu kommúnista, en hefur þó
samstarf við þá um stjórn lands-
ins, berst fyrir því, að slíku sam-
starfi verði haldið áfram og I
Ólafur Jónsson framkvæmdastjórL
Búnaðarmálasjóðurinn
Tíminn leyfir sér að endurprenta þessa grein Ólafs Jónssonar
íramkvæmdastjóra Ræktunarfélags Norðurlands um búnaðar-
málasjóðinn. Hún birtist upphaflega í „Degi“ á Akureyri. Eins
og kunnugt er er Ólafur Sjálfstæðismaður, og hefir átt setu á
búnaðarþingi í umboði þeirra.
Síðastliðið laugardagskvöld
barst sú fregn út á öldum ljós-
vakans, að breyting þeirra Jóns
Pálmasonar og Sigurðar Guðna-
sonar á búnaðarmálasjóðslög-
unum, hefði verið samþykkt sem
lög frá Alþingi eftir mjög harða
baráttu og tvísýna í efri deild
þingsins, og að viðhöfðu nafna-
kalli.
Ég get ekki sagt, að þessi
endalok kæmu flatt upp á mig,
því að svo mikið þekki ég of-
stopa, hefnigirni og sjálfselsku
Jóns Pálmasonar, að ég vissi, að
hann mundi ekki una annarri
afgreiðslu málsins, og þó fann
ég, að ég hafði til síðustu stund-
ar vonað, að nægilega margir
víðsýnir og sanngjarnir menn
fyrirfyndust á Alþingi til þess
•að hindra þá óhæfu, er hér hefir
verið unnin.
Öll meðferð þessa máls á Al-
þingi er harla ósvífin og ein-
stæð, en lokaatkvæðagreiðslan
er mjög athyglisverð, og skal
hér vikið að henni lítið eitt.
Breytingin er samþykkt í efri
deild með níu atkvæðum gegn
sjö og ríður atkvæði fyrrverandi
formanns Framsóknarflokksins,
Jónasar Jónssonar frá Hriflu,
baggamuninn. Verður ekki
annað sagt en hann hafi nú
með samþykki sínu á búnaðar-
ráðslögunum og breytingunni á
búnaðarmálasjóðnum auglýst
sæmilega innræti sitt og afstöðu
til bænda og bændasamtaka, svo
enginn ætti iengur að þurfa að
vera í vafa um, hvar í flokki sá
dánumaður hefir valið sér
stöðu. Allir aðrir Framsóknar-
menn greiddu atkvæði gegn
breytingunni og ennfremur tveir
Sjálfstæðismenn, þeir Þorsteinn
Þorsteinsson, sem frá upphafi
hefir haft skýra afstöðu til
málsins, og Gísli Jónsson, sem
ekki virðist vilja teymast út í
hvert það fen, sem stjórnarsam-
vinnan ganar út í. Vera má, að
hér hafi líka yfirvofandi kosn-
heldur því fram, að ekki sé hægt
að stjórna landinu án kommún-
ista!
Þjóðin mun fordæma það flá-
ræði, sem felst í slíkum tvísöng.
Skammagreinar Mbl. um kom-
múnista munu ekki villa nein-
um kjósanda sýn um hina raun-
verulegu afstöðu íhaldsforkólf-
anna til þeirra. Sjálfstæðis-
flokkurinn verður ekki dæmdur
eftir falsskrifum í Mbl., heldur
eftir verkunum.
í kosningunum í vor hefir
þjóðin um tvær leiðir að velja
varðandi stjórnarsamstarf í
framtíðinni. Það er ,leið Sjálf-
stæðisflokksins, sem felst í á-
framhaldandi samvinnu við
kommúnista. Það er leið Fram-
sóknarflokksins, sem vill sam-
eina öll hin lýðræðislegu um-
bótaöfl um stjórn landsins. Lýs-
ingar Mbl á kommúnistum ættu
að þvi leyti að geta gert gagn,
að þær skýra það betur fyrir
mönnum, hvora þessa leið þeir
eigi heldur að velja.
Hvert atkvæði, sem Sjálfstæð-
isflokkurinn fær, miðar að því,
að kommúnistar verði áfram
þátttakendur í stjórn landsins.
Hvert atkvæði, sem Framsókn-
arflokkurinn fær, miðar að því,
að komið vecði á samstarfi um-
bótaaflanna í lýðræðisflokkun-
um um stjórn landsins.
ingar einhverju um valdið, en
þessi lofsverða afstaða til bún-
aðarsjóðslaganna, getur þó
naumast orðið þeim mikil rétt-
læting á kjördegi, meðan þeir
styðja og taka ábyrgð- á því
stjórnarfari og þeirri stjórnar-
samvinnu, sem hefir fram-
kvæmt slíkt hneyksli, sem breyt-
ingin á búnaðarmálasjóðslög-
unum er.
Einn þingmaður í efri deild,
Haraldur Guðmundsson, sat hjá
við atgvæðagreiðs-luna og fylgdi
þar fordæmi flokksbróður síns í
neðri deild, Barða Guðmunds-
sonar. Þar með þykjast þessir
■sómamenn hafa þvegið hendur
sínar af hneykslinu eins og
Pílatus forðum og hljóta vafa-
laust að launum svipað lof og
viðurkenningu. Aðrir þingmenn
efri deildar samþykktu. allir ó-
sómann, þar á meðal landbún-
aðarráðherrann, er virðist með
því hafa samþykkt og staðfest
þau ummæli Jóns Pálmasonar
og Sigurðar Guðnasonar, í
nefndaráliti þeirra, að samþykki
hans á ráðstöfun Búnaðarþings
á fé sjóðsins árin 1945 og 1946,
hafi aðeins verið „að formi til“.
Ég vil nú ekki fjölyrða meira
um afgreiðslu málsins á Alþingi
og sleppi alveg að rekja at-
kvæðagreiðsluna í neðri deild,
sem þó var á margan hátt eigi
síður athyglisverð en afgreiðsla
efri deildar, en öll meðferð
meirihlutans á þessu máli sýnir
ótrúlega rætni og- siðleysi, sem
hlýtur að vekja hjá mörgum þá
skoðun, að meðan slíkt hugarfar
sé ráðandi í þingsölunum, sé ör-
uggast að eiga sem minnst unti-
ir stofnuninni. Það sýnist að
minnsta kosti alláhættusamt að
leita þar halds og trausts, því að
slík tilmæli geta kostað full-
komna réttarsviptingu og leitt
til þe^s, að tilgangi og fram-
kvæmd mála sé algerlega snúið
við.
Við skulum nú reyna að
glöggva okkur á, hvernig með-
ferð Alþingis á búnaðarmála-
sjóðnum verkar, og hvað þar
liggur til grundvallar.
Upphaflegur tilgangur bún-
aðarmálasjóðs var þrenns kon-
ar. Þannig var frumvarpið und-
irbúið af Búnaðarfélagi íslands,
samþykkt af bændum almennt
og loks af AJþirigi. í fyrsta lagi
átti sjóðurinn að standa að
verulegu leyti undir byggingu
við hæfi Búnaðarfélags íslands,
en allir eru sammála um, að'
húsakynni stofnunarinnar séu
ófullnægjandi, ónothæf og
háski að varðveita þar ómet-
anleg verðmæti. í öðru lagi
skyldi sjóðurinn standa undir
hagsmunasamtökum bænda, þar
sem aðeins þótti viðeigandi, að
fé, sem sú starfsemi útheimti,
kæmi beint frá bændum sjálf-
um. í þriðja lagi skyldi verja
sjóðnum til að styrkja búnaðar-
nýjungar og meiri háttar fram-
kvæmdir úti í samböndunum,
eftir því sem við ætti og kæmi
að beztum notum í hvert sinn.
Með breytingu þeirri, sem Al-
þingi hefir nú gert á lögunum,
er grundvellinum kippt undan
öllu þessu. Hvað byggingu Bún-
aðarfélags íslands áhrærir, má
telja útilokað, að leita aftur á
náðir bænda um stuðning, og
eins líklegt, að ríkisvaldið reyndi
að- bregða fæti fyrir hverja til-
raun í þá átt. Auðvitað ber rlk-
inu, siðferðilega séð, eins og nú
er komið, að leggja félaginu
nægilegt fé til byggingar sinnar,
en ekki virðist bóla á neinu
slíku, og ef dæma skal eftir
þeirri meðferð, sem búnaðar-
málasjóðurinn hefir hlotið hjá
stjórnarmeirihlutanum, verður
síðferði hans ekki metið á
marga fiska. Það er því allt í
óvissu um það, hve lengi Bún-
aðarfélag íslands verður enn að
kúldast í þeim algerlega óhæfú
húsakynnum, sem það nú býr í.
Um gistiheimili bænda, sem
svo mjög hefir verið haft á oddi
í umræðunum um búnaðar-
málasjóð og áróðrinum gegn
Búnaðarfélaginu og Búnaðar-
þingi, skiptir minna máli. Bún-
aðarmálasjóði var aldrei ætlað
að bera þá stofnun nema að
litlu leyti, og er allt annað, sem
um það gistihússmál hefir verið
sagt, ilikvitnisleg fölsun á sam-
þykktum Búnaðarþings. Þeir að-
ilar, innan landbúnaðarins, sem
líklegastir hefðu verið til þess
að leggja því máli lið, geta enn
gert það og gera ef til vill, óháð
Búnaðarfélagi íslg,nds, þótt
þeim muni nú ætlað að greiða
sinn skatt til 15 millj. króna
gistihallar þeirrar, sem ríki og
Reykjavíkurbær ætla nú að
reisa fyrir almannafé. Þessi 15
millj. króna gistihöll er nú út-
básúnuð af stjórnarliðinú sem
glæsilegt fyrirtæki, og ,ame-
rískir húsameistarar fengnir til
að gera áætlanir og tillögur, en
það. eru taldir fjárglæfrar að
ætla að reisa 10 millj. króna á-
burðarverksmiðju á áætlun
amerískra sérfræðinga. Það
þykir ganga glæpi næst, að
Búnaðarfélag íslands og bænd-
ur reyni að bæta úr þeirri brýnu
þörf, sem er á ódýrum og hag-
kvæmum gististöðum í höfuð-
staðnum, og slíkt taldir fjár-
glæfrar, en hitt er talinn glæsi-
legur gróðavegur að reisa 15
milljón króna „lúxus-hótel“ á
kostnað ríkis ög bæjar, handa
væntanlegum erlendum auð-
jöfrum, sem gista landið. Bara
að útTendu auðmennirnir láti
ekki bíða eftir sér og verði ekki
ófúsir að láta féfletta sig. Þetta
gistihússmál lýsir mjög . vel
hugsanagrautargerð og fjár-
málaviti stjórnarliðsins.
Breytingin á búnaðarmála-
sjóðslögunum kippir fjárhags-
grundvellinum undan hags-
munasamtökum bænda. Hugs-
anlegt er að byggja upp þennan
grundvöll aftuf með frjálsu árs-
tillagi frá hverjum búanda, en
takist það án þvingunar eða
lagafyrirmæla, verður að gera
ráð fyrir alveg ótrúlegum fé-
lagsþroska og stéttvísi hjá
bændum, sem tekur langt fram
því, er tíðkast í félagssamtökum
verkalýðsins, þar sem félagatil-
lög eru þvinguð fram með samn-
ingsbundnum og lögheimiluð-
um refsiaðgerðum. Slík ráð hafa
hagsmunasamtök þænda ekki á
valdi sínu og meðan svo er, má
búast við, að fleiri eða færri
bændur skorist undan skyldum
sínum við stéttarsamtökin. —
Stofnun Búnaðarmálasjóðs var
einföld og örugg leið til að
tryggja almenna fjárhagsþátt-
töku bænda í sameiginlegu stétt
arstarfi, og sú leið hafði hlotið
samþykki þeirra almennt og var
því útlátalitið fyrir Alþingi að
veita þann lagastuðning sem
þurfti. Nú hefir meiri hluti Al-
þingis neitað um þenna stuðn-
ing og þar með tekið. fjandsam-
lega afstöðu til stéttarsamtaka
bænda. Þar eru fremstir í flokki
fulltrúar og leiðtogar verka-
lýðssamtakanna, sem hefði þó
mátt krefja um nokkurn skiln-
ing á stéttarsamtökum, en það
er augljóst mál, að þessir full-
trúar, og þá einkum kommún-
istarnir, óttast og hata öll sam-
tök stétta, þar sem þeir hafa
ekki von um að ráða. Samtök-
um verkalýðsins er beitt sem
ógnun gegn ríkisvaldinu, svo á-
byrgir stjórnmálamenn hafa
orðið að láta þá skoðun í ljós,
að eigi sé unnt að stjórna land-
inu nema með þátttöku verka-
lýðsflokkanna, og þannig viður-
kennt, að hér sé í raun og veru
ríkjandi uppreisnarástand. Það
hefir og sýnt sig, að í hvert
sinn, er verkalýðsstéttin gerir
kröfur, og þær gerir hún oft, þá
knýr hún þær fram með hótun-
um um að skera á helztu lífæð-
ar þjóðarinnar og beitingu
vopna, sem ekkert frjálst þjóð-
félag má afsala sér í hendur
neinnar stéttar. Fulltrúar
verkalýðsflokkanna óttast -auð-
sjáanlega, að efling bændasam-
takanna geti valdið skerðingu á
ofríki verkalýðsins, eða skapað
meira jafnvægi í félagsmálum
heldur en nú ríkir. Sumir Al-
þýðuflokksmenn virðast þó
skilja, að fjandskapur stjórn-
arliðsins gegn bændasamtökun-
um getur síðar meir komið þeim
sjálfum í koll, og sjá ranglætið
i meðferð Alþingis á búnaðar-
málasjóðnum, en þá skortir
djörfung til að snúast gegn
rangsleitninni. Þeir láta sér
nægja að standa hjá og þvo
hendur sínar eins og Pílatus.
Hvað valdið hefir afstöðu
Sjálfstæðisflokksins (stjórnar-
hlutans) til þessa máls, er ekki
augljóst. Þó virðist það helzt
gremjan yfir því, að stjórnar-
samvinnan nýtur lítillar bænda-
hylli, og löngunin til að koma
fram hefndum á Búnaðarþingi
fyrir að gerast svo djarft að
hafa nokkuð aðra skoðun á
ýmsum landbúnaðarmálum
heldur en Reykjavíkurdeildin í
flokknum, Jón Pálmason ekki
undanskilinn.
Ég er mjög smeykur um, að
forsprakkar Sjálfstæðisflokks-
ins sannfærist um það, þótt
síðar verði, að fylgi flokksins
meðal bænda hafi ekki vaxið við
þessar aðfarir, en annars hygg
ég, að fjöldi Sjálfstæðismanna
sé oi’ðinn fullsaddur af ofstopa
Reykjavíkurvaldsins í flokkn-
um, og seint mun ganga að kúga
bændur til auðsveipni með rétt-
indaráni og fjandskap við stétt-
arsamtök þeirra.
Ekki má gleyma „garminum
honum Katli“, fyrrverandi for-
manni Framsóknarflokksins,
Jónasi frá Hriflu. Hans stefna
í málinu virðist fyrst og fremst
sú, að fjandskapast við og ná
sér niðri á sínum fornu sam-
herjum, á Búnaðarfélagi ís-
lands og sínum gömlu áhuga-
málum. Svo mikil er andúð
þessa þingmanns til sinna
flokksmanna (því enn mun
hann ranglega talinn til Fram-
sóknarflokksins), að hann kýs
heldur að ganga til óþrifaverka
1 samfélagi kommúnista, þótt
bölvaðir séu, en að standa með
fyrrverandi samstarfsmönnum
til varnar góðu máli. Honum
láðist að draga sig í hlé með
sóma, meðan tími var til. Síð-
an hefir ferill hans verið mark-
aður hnignandi fylgi, minnkandi
áliti og sífelldum vonbrigðum,
svo nú virðist hann hafa það
eitt pólitískt markmið að hefna
sín á öllum og öllu og lifa sam-
kvæmt reglunni: „Betra er illt
að gera en ekki neitt“.
Það má segja, að hlutur bún-
aðarsambandanna sé ekki skert-
ur með breytingunni á búnaðar-
málasjóðnum, en gróðl þeirra er
vafasamur, þegar öllu er á botn-
inn hvolft, því svo var til ætl-
azt, að þegar, er byggingu fyrir
Búnaðarfélagið væri lokið,
gengi meginhluti sjóðsins til að
styrkja nýjungar í búnaði og
meiri háttar framkvæmdir hjá
samböndunum, ekki í sömu hlut-
föllum og fé til sjóðsins er inn-
borgað af sambandssvæðunum,
eins og nú skal gert, heldur eft-
ir þvi, hvar framlögin kæmu að
mestum notum og þörfin væri
brýnust á hverjum tíma. Virðist
mér, að sú aðferð hefði verið lík-
legri til góðs árangurs og lýst
meiri félagsþroska en sú, er nú
verður farin og í stórum drátt-
um stefnir að því, að hver
og einn endurheimti sitt fram-
lag til sjóðsins óskert. Hefði í
raun og veru mátt ná því tak-
marki á auðveldan og einfaldan
hátt, með því að afnema lögin
hreinlega, því varla hygg ég, að
féð vaxi eða forframist við það
að ganga i gegnum ríkissjóð og
Búnaðarbanka. Fé það, sem sam
böndunum fellur í skaut á þenn-
an hátt, gengur sennilega i
flestöllum tilfellum til stofn- og
rekstuitekostnaöar ræktunarVéla
sem hluti af framlagi bænd-
anna til þessara fyrjrtækja og
sem þeir mundu hafa lagt fram
alveg eins, þótt það hefði aldrei
í búnaðarmálasjóð komið. En
vafalaust mun stjórnarliðið á
Alþingi eigna sér þetta fé og
og hæla sér af því að hafa eflt
fjárráð sambandanna og bjarg-
að búnaðarmálasjóðnum úr
klóm fjárglæframannanna á
Búnaðarþingi og í Búnaðar-
félagi íslands.
Stjórnarliðið er byrjað að
hampa því, að búnaðarmála-
sjóðslögin séu smámál, sem allt
of mikið veður hafi verið gert
úr. Það er rétt, að mál þetta
var upphaflega smámál vel
undirbúið, ljóst og einfalt, svo
engum, sem að því vann, kom
til hugar, að um það yrði nokk-
ur ágreiningur og sízt að það
fengi slíka meðferð, er það nú
hefir hlotíð. Stjórnarliðinu hef-
ir tekizt að gera úr því stórmál,
svo ekki kæmi mér á óvart, þótt.
þótt það yrði ofurefli sumra
stuðningsmanna stj órnarinnar.
Einkum gæti ég trúað að það
yrði sumum Sjálfstæðismönn-
um ofraun í ofanálag á bún-
aðarráðslögin og fleiri syndir,
og undarlegt má það vera, ef
verkalýðurinn yfirleitt kann
fulltrúum sínum þakkir fyrir
þann augljósa fjandskap, er
þeir í þessu máli' og fleiri
hafa sýnt stéttarsamtökum
bænda. Sé verkalýður landsins
fylgjandi slíkri stefnu, þá virð-
ist ekki ástæða í íramtíðinni til
að vanda stéttarsamtökum hans
kveðjurnar. —
Um það verður ekki deilt, að
meðferð stjórnarmeirihlutans á
Alþingi á búnaðarsjóðslögunum
hefir fyrst og fremst það mark-
miö, að bregða fæti fyrir stétt-
arsamtök bænda, og utan þings
er af ýmsum unnið að því að
kljúfa hagsmunasamtök þeirra.
Vonandi standa bændur fast
saman og láta eigi glepja sér
sýn, en treysta félagssamtök sín
því betur, sem þeim er sýnd
meiri andúð og fjandskapur af
þeim, er vilja þau feig. Á stétt-
vísi og félagsþroska bændanna
veltur nú, hvort þeir í framtíð-
inni verða frjáls, ráðandi stétt,
sem nýtur álits og virðingar
eða einungis lítilsvirtar og lít-
ilsmegandi undirlægjur annarra
stétta og pólitískra spekúlanta.
Akureyri, 15. apríl 1946.