Tíminn - 13.06.1946, Qupperneq 2

2
TÍMEVN, ílmmtndagiim 13. jání 1946
103. blaO
Hverjir fengu þeim
lyklavöldin?
„Forustumenn Sósíalista-
flokksins hafa orðið sannir að
sök um það að vera í þjónustu
erlends ríkis, sem reynslan hefir
sýnt, að smáþjóðum stafar
hætta og ógn af.“
Þetta eru ummæli Mbl. í for-
ustugrein í gær. Og því finnst
ekki margt við það að athuga,
þó að flokkurinn þess, — flokk-
urinn, sem kennir sig við sjálf-
stæði — hafi lyft þessum mönn-
um til æðstu valda og mestu
trúnaðarstarfa í lýðveldinu ís-
lenzka.
Þetta mun almennt þykja bit-
ur og sár syndajátning hjá Mbl.
og það er með öilu óhugsandi,
að blaðið haldi virðingu sinni og
flokksins meðal sæmilegra
manna með þessu móti. Því er
blákalt og ákveðið haldið fram,
að forustumenn Sósíalista-
flokksins séu sannir að því, að
vera í þjónustu erlends ríkis,
sem smáþjóðum stafi hætta og
ógn af. Þessa menn hefir flokk-
ur Mbl. gert að ráðherrum.
Þeirra stjórn og þeirra verk
hefir það verið.
Mbl. sagði um daginn, að
bezta ráðið til þess að varast
þjófa, væri að loka þá úti. Hér
virðist það telja sig hafa komið
auga á menn, sem séu reiðu-
búnir til þess að stela sjálfstæði
þjóðarinnar, því að þeir eru í
þjónustu erlends ríkis, sem
hætta og ógn stafar af. Og Mbl.
leggur þessum mönnum lykla-
völdin í hendur og þykist vel
hafa gert með því.
Það er ótrúlegt, að kjósend-
urnir séu yfirleitt nógu miklir
grautarhausar til þess að fella
sig við svona kenningar óg rök-
fræði. >
Ef þeir trúa því, sem Mbl. seg-
ir, að kommúnistar séu í rúss-
neskri þjónustu og undir rúss-
neskri stjórn, — og því mega
þeir trúa, — þá hljóta þeir líka
að telja það svo misráðið að
leggja þeim mönnúm lands-
stjórn i hendur, að þeir geta
ekki lengur falið þeim flokki
umboð sitt, sem það hefir gert.
Kommúnistar og forsprakkar
Sjálfstæðisflokksins verðskulda
að falla í sömu gröfina og munu
líka gera það 30. júní.
Gróðinn í hendur
braskaranna —
pappírslög handa
fólkinu
íhaldið veit, að almenningur
landsins á enga málefnalega
samleið með þvi og milliliða-
stjórn Ólafs Thors. Það reynir
því að blekkja fólk og villa á
sér heimildir. Það er gamla
sagan um þá, sem koma í sauð-
argærum, en eru hið innra
glefsandi vargar.
Það er vitnað í lög um stór-
kostleg framlög til íbúðabygg-
inga, en jafnframt því, sem
stjórnarblöðin , hæla sér af
henni, er byggingarfélögum
Reykvíkinga neitað um lán, því
að lögin eru aðeins pappírslög
til að blekkja með.
Svo hæla stjórnarblöðin sér og
sínum af því, að bændur hafi
pantað vélar og verkfæri fyrir
h. u. b. 20 millj. króna. Ætli
það sé hægt að sýna betur mál-
efnalega fátækt og eymd með
Búandkarl:
Áburðarverksmiðjumálið
Nýbyggingarráð hefir nýlega
samið greinargerð um áburðar-
verksmiðj umálið. Hún var lesin
i útvarpið og nokkuru síðar birt
í Mbl., með ónotum til stjórn-
málaandstæðinga formanns ný-
byggingarráðs. Þannig fylgifé
veikir aðeins skýrslu opinberrar
stofnunar. Enda er greinargerð-
in ekki sannfærandi, og skal
vikið að því síðar.
Mbl. 5. júní birtir enn mjög
langa ritgerð um málið, eftir
einhvern, sem nefnir sig „Ö“.
Eftir byrjuninni að dæma gæti
þetta „örverpi" tekið sér ör-
uggt sæti á bekk með þeim höf.
Mbl., Kengáluriddaranum og
prestinum með pottinn. Skiptir
nú mestu máli fyrir hann að
halda áfram, þá ætti hann að
verða viss með sætið. —
Þetta er í fæstum orðum ó-
þörf grein og ekki af heilindum
skrifuð. Höf. þykist vera með
málinu, en sýnir ótvíræðan á-
huga um að leita eftir veilum
hjá fylgismönnum málsins.
Þannig aðferðum beitir enginn,
sem í raun og vefu vill fram-
gang einhvers máls.
Höf. byrjar á að segja, að
þetta sé „fagurt“ mál, og að það
þurfi að athugast með þjóðar-
hag fyrir augum og með hlið-
sjón af fjárhagslegum og bú-
fræðilegum ástæðum. Það þarf
sérstök hyggindi og „merkileg-
heit“ til að koma svona vizku
saman.
Hvað er „faglegt“ við það,
hvort við framleiðum áburðinn
sjálfir handa okkur með eigin
aflgjafa, úr heimafengnum hrá-
efnum, með íslenzkum höndum
og huga, eða látum menn í öðr-
um löndum eða heimsálfum
gera þetta fyrir okkur? Áburð-
inn verða jarðræktarmenn að
fá. Það er með öllu vönlaust
verk fyrir hr. „Ö“ að gera til-
raun til að breyta þeiTri stað-
reynd.
En þetta er fjárhagsmál. Það
öðru en því, að leggjast svo lágt
að hæla Ólafi Thors og kom-
múnistum fyrir það, að bóndi
panti sláttuvél eða búsáhöld?
Ætlast þessir menn til þess, að
bændur fari að þakka fyrir það,
að þeir fá að lifa?
Húsbyggingalögin sýna það,
að öll löggjöfin um félagslegar
umbætur og fjárframlög til
þeirra, eru pappírslög, sem ekki
er ætlazt til að verði fram-
kvæmd. Þau eiga að blekkja
fólkið nú í kosningunum til
fylgis við braskara og milliliði,
sem hæla sér af því, að þeir
komi á jafnrétti og almennri
velmegun, meðan þeir raka að
sér stórgróða og féfletta alla
vinnandi menn í landinu.
Meðan almenningi i Reykja-
vík er neitað um fé til þess að
kaupa sér byggingarefni og
timbur fæst yfirleitt ekki úti
um land, leika mennirnir, sem
stjórna landinu, sér að því að
láta byggja stórhýsi fyrir sig.
Þeir fá lóðir og byggingárefni
og allt, sem til húsa þarf, þvi að
þeir hafa aðstöðu til að græða
og miða stjórnarfarið við sjálfa
sig.
í kjöllurunum undir lúxusí-
búðum þeirra, á svo alþýða
manna að fá að búa fyrir upp-
sprengda okurleigu. Þar má hún
gleðjast yfir félagsmálalögglöf
og jafnrétti Ólafs Thors og fé-
laga hans, ef hún rekur þá ekki
af höndum sér við kjörborðin í
sumar.
hefir verið leyst með ágætum
árangri úti i löndum.
Hvers vegna geta ekki íslend-
ingar eins gert það?
Annar kafli ritgerðar „Ö“
fjallar um Vilhjálm Þór og af-
skipti hans af málinu. Sýnilega
er sterkur vilji hjá höf. að tor-
tryggja undirbúning málsins
fyrir þingið 1944. Höf. segir, að
ameríski verkfræðingurinn, sem
undirbjó málið, hafi ekki gert
áætlun um bryggjugerð, vatns-
leiðslu og vegagerð með meiru
vegna verksmiðjunnar, en játar
þó, að verkfræðingurinn hafi
tekið fram, að þessi kostnaður
væri ótalinn. ,
Mjög fáum öðrum en „Ö“
myndi þykja það ádeiluefni að
vilja nota íslenzkan huga og
hönd til að framkvæma þetta.
Eru áhöld um, hvort hér má
sín meira hjá honum fordildin
eða óheilindin.
Höf. telur það frumhlaup að
hafa lagt málið fyrir Alþingi í
frumvarpsformi. Samkvæmt
frumvarpinu átti að taka á-
kvörðun um að byggja áburðar-
verksmiðju og kjósa þrjá menn
til að sjá um allan frekari und-
irbúning, og að honum loknum
að láta framkvæma verkið.
Þetta var frumhlaup að dómi
„Ö“. En hér skilur á milli feigs
og ófeigs.
Þeir, sem höfðu trú á málinu
og vildu framgang þess, voru og
eru sannfærðir um, að nokkur-
um millj. af stríðsgróðanum var
ekki á annan hátt betur varið.
Málið var þegar allmikið undir-
búið, og við þann undirbúning
átti að sjálfsögðu að bæta, enda
til þess ætlazt. •
í þriðja kafla deilir höf. á
nýbyggingarráð fyrir mánnaval
í nefnd, sem það hefir skipað
til undirbúnings'málinu. Getur
þetta verið einkamál höfunda
Mbl. Ef til vill hefði hann talið
betur séð fyrir „fagþekking-
unni“ ef „Ö“ hefði átt þar sæti.
En það skemmtilega við þenn-
an kafla er, að höf. kemst að
þeirri niðurstöðu, að fá þurfi
erlendan verkfræðing með þekk-
ingu og reynslu til að undirbúa
málið með okkur. Er hanh hér
greinilega kominn á slóðir Vilhj.
Þór, og ber að fagna því.
í fjórða kafla fer höf. að ræða
um rafmagnsverð, og slær út i
fyrir honum, yfir að svo vondir
menn skuli vera til að vilja, að
rafmagn verðí selt á sama verði
hvar sem er á landinu. Það
þárf enginn að óttast, að „Ö“
sé jafnréttismaður eða leggi á
sig andvökunætur til að þenkja
um, hvernig aðrir þegnar þjóð-
félagsins geti notið sömu lífs-
þæginda og hann.
Fimmti kafli ræðir ýmsar
samþykktir áhugamanna um
málið. Er höf. illa við þær, og
dylur nú tæplega hroka sinn
yfir þeim bændum, sem hafa
leyft sér að gera samþykktir
um framgang málsins.
Enn er hér alllangt mál um
„sprengiefnið", og fer þar að
vísu varlega. En ófimlega að
vonum.
Þegar þurfti að friða sam-
vizkuna á nýsköpunarþinginu,
sem tók sér fyrir hendur að
bregða fæti fyrir áburðarverk-
smiðjumálið, var þetta með
sprengiefnið fundið upp. Jón
Pálmason og hjálparmaðyr hans
gerði mikið úr þessu í blaða-
grein. Þá var þessi áburðarteg-
und óþekkt hér á landi og ekki
um að sakast, þótt menn, sem
seinir eru að trúa á nýbreytni
og nýjar leiðir, og vilja fara var-
lega, beiti fyrir sig öllu, sem
þeir hyggja að sér megi að
haldi koma.
En nú hafa jarðræktarmenn
kynnzt þessum áburði. Og þeir
þurfa engar sögusagnir „Ö“ eða
annarra hans líka um hann. —
Höf. tekur því næst að nudda
sér upp við Pétur Magnússon
ráðherra. Það er skiljanlegt
fyrirbæri, en vafasamt til ár-
angurs. Hafi hann éða annar
vakið hræðslu hjá ráðherra við
„sprengiefnið", mun ráðherra
hafa það sem sannara reynist,
þegar fengin er innlend reynsla.
Er full sönnun fyrir því, hve
stóraukinn innflutningur þess-
arar áburðartegundar er í ár.
í sjötta kafla dæmir höf. á-
huga stjórnarandstæðinga fyr-
ir málinu þeim til skammai.
Hingað til hefir sofandahátt-
ur ekki Verið talinn til dyggða.
Er það mikil þolraun að lesa
vaðal eins og þennan samsetn-
ing þessa „Ö“, og enn kemur
hann að Vilhj. Þór og reynir að
þvo hendur eða samvizku Al-
þingis. Honum verður oft hugs-
að til Vilhj. Þór, þessum manni!
Enn þarf nýja rannsókn, hvort
ekki sé hægt að gera annað
þarfara fyrir bændastéttina, en
byggja áburðarverksmiðju, og
hvort áburðarverksmiðja muni
bera sig, o. s. frv. Þá koma háð-
glósur um formaniji Búnaðarfél.
íslands, í tilefni þess, að hann
er í nefnd, sem rannsakar málið
á vegum nýbyggingarráðs. Nú
ber að leita til „fagmannanna"
innan lands og utan. En í hvaða
„fagi“?
Að dómi höf., var í alla staði
sjálfsagt af ríkisstjórninni að
fela nýbyggingarráði rannsókn
málsins. Nýbyggingarráð hefir
nýlega birt í útvarpi og Mbl.
greinargerð sína u m málið. í
henni kom fram, að ráðið hefir
mikinn áhuga fyrir málinu, að
eigin sögn. Og það segist hafa
sent mann út í lönd til að rann-
saka þetta nánar, m. a. hvort
ammonium nitrate, öðru nafni
„sprengipétur", væri nothæft
áburðarefni.
Björn Jóhannesson fór þessa
för, og samdi strax í fyrrahaust
greinargerð um ferð sína. Ráðið
tekur fram, að margt hafi verið
á henni að græða.
En því er þessi skýrsla ekki
birt?
Nýbyggingarráð tekur sér nú
góða hvild. En eftir um 4 mán-
uði heldur það fund um þetta
áhugamál sitt. Og þá ér niður-
staðan að skipa nefnd til að
vinna að málinu. Og það er í
þessa nefnd, sem hr. „Ö“ telur
nýbyggingarráði hafa verið
meira en lítið mislagðar hend-
ur með val á mönnum. Þetta
viröist þó eitt helzta verk ráðs-
ins í málinu. Þó var sjálfsagt*
að vísa málinu til nýbyggingar-
ráös.
Hér sýnir höf., að hann kann
vel til víga og getur fyllilega
keppt við séra Gáin.
En mennirnir, sem nýbygg-
ingarráð valdi í nefndina, munu
mestu sómamenn. En auðvitað
þurfa þeir tímgnn sinn til að
yfirvega hlutina og rannsaka.
Og ætti ekki að þurfa að gefa
út fleiri tilkynningar um málið,
a. m. k. fram yfir kosningar!
Öll þessi greinargerð nýbygg
A tiíiaíangi
Pétur Magnússön telur
raunir sínar.
í Reykjavíkurbréfi segir frá
því, að Pétur Magnússon hafi
komið á fund Sjálfstæðismanna
1 Reykjavík og talið raunir
sínar út af vonzku Tímans í
hans garð. Tíminn hefir í raun-
inni ekki haft löngun til að vera
vondur við Pétur, en. þegar
menn eins og hann með tals-
verða þekkingu og að því er
virðist nokkura sannfæringu il
mikilsverðum málum láta aðra
sér óvitrari gera sig að sæta-
brauðsdrengjum geta þeir ekki
búizt við að verða mikils heið-
urs aðnjótanái. Út af Englands-
togurunum ætti Pétur ekki að
vera reiður við Tímann, heldur
sjálfan sig og yfirboðara sína í
Stjórnarráðinu. Það ætti hann
líka að vita, að þeir, sem kaupa
og selja hús í stórum stíl eða
hafa milligöngu um það, heita
í manna munni „húsabraskarar"
og þarf ekkert ólöglegt við það
að vera, þó að atvinnuvegurinn
sé hins vegar í litlu áliti. Það er
líka fremur barnalegt af honum
að afneita því, sem hann lætur
lögfræðiskrifstofu sína gera.
Ekki mun það auka álit Péturs,
að hann skuli hvergi þora til
framboðs í sveitakjördæmi eftir
þau miklu og umdeildu afskipti
sem hann hefir haft af landbún-
aðarmálum. Fer hér sem oftast,
að deigir reýnast þeir, sem
ranglætið fremja.
Óhyggilegt framboð.
Þjóðviljinn hefir nýlega rætt
nokkuð um framboð kommún- '
ista í Reykjavík. Færir hann
fram rök fyrir því, að Einar og
Katrín þurfi að komast á þing,
Katrín af því að hún sé kona,
en Einar af því að hann hafi
verið forgöngumaður „nýsköp-
unarinnar“ og undanfari „píöt-
unnar“. En ef konan Katrín á
endilega að komast á þing, sem
Þjóðviljinn segist ■ hafa mjög
mikinn áhuga fyrir, virðist röð-
unin á listanum heldur óhyggi-
lega ráðin. Auðvitað átti konan
að vera í efsta sæti, því að þá
var hún viss og flokkurinn þá
búinn að sýna kvenhpllustu
sína, svo að vert væri um að
tala. Einar átti svo auðvitað að
fara í fjórða sætið, þvi að svo
framarlega sem hann er foringi
„nýsköpunarinnar" og „nýsköp-
unin“ eins vinsæl í framkvæmd
og Þjóðviljinn segir, er líklegt
að einhverjum Reykvíkingum
hefði þótt sárt að missa slíkan
mann af þingi. En í efsta sæti
geta hvorki komið í ljós vin-
sældir Einars né „nýsköpunar-
innar.“ Hvers vegna er þetta
sjónarmið ekki látið ráða. Geta
mætti þess til, að efstu menn
listans hér hefðu fengið tauga-
áfall eftir Vestmannaeyjaspark-
ið, þvi að varla munu þeir eiga
von á góðu fyrir þá athöfn síðar.
ingarráðs er lítið sannfærandi.
Fyrst auglýsing um eigin áhuga,
og siðan rannsókn á rannsókn
ofan með hæfilegum hvíldum á
milli. Og ef nýbyggingarráð
framkvæmir engar rannsóknir
sjálft í þessu máli, myndi mörg-
um finnast það vera óþarfa
milliliður.
Að lokum tvær spurningar:
Finnst mönnum vinnubrögðin
i áburðarverksmiðjumálinu vera
í anda Sigurðar Sigurðssonar
búnaðarmálast j óra ?
Hvað væri komið áleiðis með
togarakaupin og síldarverk-
smiðjubyp^gingarnar með þann-
ig vinnubrögðum?
Búandkarl.
Svo mun þó ekki vera. „Lista-
mennirnir“ hafa blátt áfram
gengið út frá því, að fjórða sætið
væri algerlega vonlaust jafnvel
þótt nýsköpunarforkólfurinn
væri settur þar, en þriðja sætið
myn<Ji verða uppbótarsæti — og
ekki viljað fórna Einari fyrir
„kvenþjóðina. Samkvæmt þess-
um staðreyndum er það nú líka
ljóst, að frjálslyndir íhaldsand-
stæðingar kasta atkvæði sínu á
glæ, ef þeir kjósa kommúnista,
enda tæpast samboðið þeim,
sem á frjálsa hugsun treysta og
ekki hafa í hyggju að selja sál
sína austur fyrir járntjaldið.
í liðsbón.
„Sætabrauðsdrengurinn“
Gunnar Thoroddsen er í von-
leysi sínu um að halda Snæ-
fellsnesi, kominn á biðilsbux-
ux-nar til „kratanna“. Það var
annað hljóð í strokknum, þegar.
Mbl. var að tala um „dauða
flokkinn.“ Hjarðsveinar íhalds-
ins í Stykkishólmi, Míiller og
Sig Ágústsson, sendu út neyð-
arkall, að allt væri nú i tvísýnu
með kjördæmið, vegna hins góða
álits, sem Ólafur Jóhannesson
lögfræðingur nýtur, en hann er
frambjóðandi Framsóknar-
flokksins þar.
Nú voru góð x-áð dýr. Gunnar
bregður sér til Hafnarfjarðar, til
höfuðborgar „stórkratanna“ að
biðjast ásjár. Mun Emil hafa
tekið þessu kvabbi hans með
vinsemd og boðið honum að
mæta á fundum á nesinu, ef
takast mætti að snúa ofan af
stuðningsmönnum Ólafs læknis,
og lána þá fram yfir kosningar.
Illa þekki ég Alþýðuflokks-
menn á Snæfellsnesi, ef þeim
verður svo mikið um komu
Emils, að þeir láni honum at-
kvæði sín til framdráttar íhald-
inu.
Abc.
Hverjir stigu
fyrsta sporið?
Ólafur Björnsson hagfræð-
ingur flutti í fyrrakvöld út-
varpserindi um húsabyggingar
og fjármál. Rakti hann nokkuð
sögu opínberra afskipta af hús-
byggingamálum í landinu og
stuðnings ríkisvaldsins við fé-
litla menn, til þess að eignast
viðunandi híbýli. Meðal annars
vék hann að þeirri aðstoð, sem
efnalítilli alþýðu í kaupstöðum
landsins hefði verið veitt i þessu.
Hann mælti á þessa leið: „Lögin
um verkamannabústaði frá 1929
voru fyrsta sporið.“
Fólkið í kaupstöðum landsins
mætti nú um þessar mundir
leggj a sér vel á minni sögu hús-
byggingamálanna og afstöðu
flokkanna til þeirra. Skylda
þjóðfélagsins að hlutast um til,
að allir búi í sæmilegum húsa-
kynnum, er fyrst viðurkennd í
verki, er Framsóknarmenn tóku
við stjórn með stuðningi Alþýðu-
flokkshis árið 1927. Upp af þvl
spruttu lögin um verkamanna-
bústaði, eins og Ólafur Björns-
son dósent vék að í umræddu
erindi, lögin um samvinnubú-
staði og ýms löggjöf til úrbóta
í byggingamálum sveitanna.
Þetta ætti ekki að gleymast.
En það er einnig vert að minn-
ast þess, nú á þessum tímum
húsnæðisvandræðanna í Rvík
og víðar, að það er Framsóknar-
flokkurinn, sem alla stund síðan
(Framhald á 4. síðu).