Tíminn - 20.09.1946, Page 3

171. blað
S
MlimingarorS:
Guðmundur Jónsson
I Vesturhópsliólum.
Guðmundur Jónsson, bóndi í
Vesturhópshólum, andaðist að
heimili sínu 26. marz s. 1., sextíu
ára að aldrl. Hann var fæddur
að Stórahvarfi í Víðidal 14. júni
1885, sonur hjónanna Þorbjarg-
ar Pétursdóttur og Jóns Jóns-
sonar frá Gilsbakka í Miðfirði.
Á unga aldri fluttist hann með
foreldrum sínum að Grund í
Vesturhópi. Þar bjuggu þau til
ársins 1904, en fluttust þá að
Brelðabólsstað og voru þar til
1910, er þau fluttust að Vest-
urhópshólum. Jón og synir hans
keyptu þá jörð, en Guðmund-
ur varð síðar einn eigandi
hennar og bjó þar til dánar-
dægurs.
Árið 1906 sigldi Guðmundur
tll Noregs, ásamt öðrum ungum
mannl úr Vesturhópi, Páli
Guðmundssynl frá Böðvarshól-
um. Þaðan fóru þeir til Dan-
merkur og voru eitt ár við land-
búnaðarstörf á Jótlandi. Að
þelm tíma liðnum komu þeir
heim og hófu búskap á æsku-
stöðvunum. — Guðmundur
kvæntist árið 1916, Láru Guð-
mannsdóttur frá Krossanesi á
Vatnsnesi. Börn þeirra eru
þessl:
Þórbjörg, á Húsavlk, gift Axel
Benediktssyni, Agnar, í Reykja-
vlk, kvæntur Guðrúnu Valdi-
marsdóttur, Unnur, i Reykjavík,
Glft Hjálmtý Hallmundssyni,
Hjalti, Jón , Gunnlaugur og
Ásta, heima i Hólum, og halda
þau áfram búskapnum með
móður sinni.
Eigi naut Guðmundur skóla-
vlstar, en hann var vel greindur
og aflaði sér sjálfur menntunar
með lestrl góðra bóka. Hann
var mjög áhugasamur starfs-
maður, verklaginn og drjúgur
verkamaður, meðan hann hafði
heilsu til að vinna erfiðisverk.
Hann var sérstakur snyrtimað-
ur og báru öll hans verk glögg
merki þess.
leyti, eins og ágætlega fór á,
helgað 40 ára afmæli félags-
skaparins, og ritar einn af frum-
herjum hans og traustustu fé-
lagsmönnum, Þorsteinn M. Jóns-
son, skólastjóri á Akureyri, for-
ystugrein i ritið í tllefni af af-
mælinu.
Víkur hann i byrjun máls síns
að hinum þjóðfélagslega jarð-
vegi, sem íslenzku Ungmenna-
félögin spruttu upp úr, vorinu
í þjóðlífinu eftir aldamótin,
frjómagninu, sem leyst hafði
verið úr læðingi og braust fram,
vaxtarþrá þjóðarinnar, sem nú
varð að veruleika, með auknu
sjálfstæði hennar, fjölþættara
atvinnulífi og fjölskrúðugra
menningarlífi. Síðan segir hann:
„Þrír af stofnendum hins
fyrsta ungmennafélags landsins
Ungmennafélags Akureyrar,
þeir Þórhallur Bjarnason, Jón
Helgason og Jóhannes Jóseps-
son, höfðu farið til útlanda og
orðið fyrir áhrifum frá lýðhá-
skólunum og æskulýðshreyfing-
unum 1 Noregi og Danmörku. í
Noregi var á þessum tíma sterk
þjóðleg vakning. Norðmenn
höfðu skilið við Svía 1905 og þar
með loks slitið af sér öll erlend
valdabönd, er á þeim höfðu
hvílt um mörg hundruð ár.
Þetta tvennt, hin sterka innri
vaxtarþrá þjóðarinnar, og
dæmi frænda vorra Norðmanna,
voru þeir undirstraumar, sem
mestu réðu í stefnu hinna fyrstu
ungmennafélaga.“
Síðan ræðir greinarhöfundur
um viðleitni Ungmennafélag-
anna i þá átt að vanda og fergra
Guðmundur í Hólum átti við
mikla vanhellsu að stríða síðari
hluta ævinnar. Á fimmtugsaldri
tók hann að þjást af brjóst-
veiki, sem ágerðist svo, að slð-
ustu árin gat hann lítið starfað
og var oft rúmfastur um lengri
tíma, einkum að vetrinum.
Þessu mótlætl tók Guðmund-
ur með mestu ró, þótt starfs-
löngun hans væri mikil, og
aldrei varð þess vart, að hann
væri óánægður með þau kjör,
sem lífið hafði búið honum.
Hann átti líka því láni að fagna
að eignast góða konu og efni-
leg börn, sem sáu heimilinu
farborða í veikindaforföllum
hans, en ætíð mun hann sjálf-
ur hafa lagt á ráðin um heim-
ilisstörfin. Ungur hafði hann
valið starf bóndans, og var á-
nægður í þeirri stöðu. Sér-
staklega mun honum hafa þótt
ánægjulegt að vinna að ræktun
jarðarinnar og hlynna að gróðri
hennar.
Guðmundur í Hólum var fríð-
ur sýnum, prúðmenni hið
me^ta í allri framkomu, svlp-
hreinn og góðmannlegur. Mann-
kostir hans sköpuðu honum
vinsældir hjá öllum sveitungum
og öðrum kunningjum, og góð-
ar minningar í hugum þeirra.
Sk. G.
málið, mikilvægan þátt þeirra I
fánamálinu og hlutdeild þeirra
í lausn sjálfstæðismálsins, víð-
tæka íþróttastarfsemi þeirra og
áhuga þeirra í bindindismálum.
Segir hann réttilega, að þó Ung-
’mennafélögin hafi á þessu 40
ára aldursskeiði beðið ósigur í
sumu, þá hafi þau eigi að síður
unnið marga sigra. í greinarlok
leggur höfundur áherzlu á það,
að nú sé íslendingum eigi síður
þörf nýrrar þjóðlegrar menn-
ingarsóknar, logandi hugsjóna-
elds, heldur en á stofnunar- og
blómaárum Ungmennafélag-
anna, og lýkur hann máli sinu
á þessa leið: „Lifandi hugsjón-
ir og hugsjónaeldur eru ein-
kenni lífrænnar, sannrar æsku.
Ungmennafélög nútíma og
framtíðar þurfa að kynda þann
hugsjónaeld, er varðveitir æsk-
una, ekki eingöngu á unglings-
árum manna, heldur allt þar til,
er að árum hnígur gamall að
velli.“
Greinin „Tvö afmæli“ eftir
Daníel Ágústinusson, hlnn ötula
og áhugasama ritara Ung-
mennafélaganna, fjallar um 50
ára afmæli norsku Ungmenna-
féaganna og 40 ára afmæli
hinna íslenzku á þessu ári, en
íslenzku félögin eru, eins og fyrr
er minnst á, til orðin fyrir á-
hrif frá hinum norsku. Sýnir
höfundur fram á að saga og
barátta beggja félaganna er að
mörgu leyti lík, og einnig ávöxt-
ur þeirra fyrir þjóðina: —
sterkari þjóðerniskennd og auk-
inn félagsþroski, svo að sjálf-
(Framhald á 4. ríSuJ'
TÍMIIVN, löstndaglmi 20. sept. 1946
ALICE T. HOBART:
Yang og yin
undan á smáum hestum. Litlu bjöllurnar, sem bundnar voni
um háls hestanna, klingdu í sífellu, og ómar þeirra blönduðust
hófaskellunum við steinhellur vegarins og mjúklegt fótatak
burðarkarlanna, sem hlupu við fót til þess að dragast ekki aft-
ur úr.
Sen, hinn virðulegi lærdómsmaður og embættismaður, þrýsti
hnjánum blíðlega að grönnum likama drengsins. Augu hans
dvöldu íhugandi við slappar axlir og grannt mitti barnsins —
vaxtarlag sonar hans var þegar farið að taka á sig það mót, sem
einkenndi hina hálærðu menn.
Barnið hafði ekki verið nema þriggja ára, þegar það sýndi
honum fyrstu rittáknin, sem það dró — sá, sem læra skal sjö
þúsund flókin rittákn, verður að hefja nám sitt snemma, og
sönnum lærdómsmanni nægði ekki minna en sjö þúsund tákn.
„Sonur minn,“ sagði Sen og renndi augunum hægt og rólega
yfir stóltjöldin. „Líttu á bogann hérna uppí yfir þér, og taktu
vel eftir því, sem þar er letrað. í fjögur hundruð ár hefir þessi
bogi staðið hér til heiðurs konu, sem var dánum bónda sinum
trú til æviloka."
Þunnar skýjaslæður, sem komið höfðu upp við sjóndeildar-
hringinn, breiddu sig nú um allan himininn. Innan stundar
byrjaði að úða úr lofti. Hinar vetrarfölu merkur fengu grænnl
blæ, víðirunnarnir eins og endurskírðust og hvítblómgaðar
greinar perutrjánna skáru enn betur af en áður við ösku-
gráan hálminn á þökunum á hreysum bændanna. Allt landið
endurnærðist af hinum blessaða úða.
Báðir voru hljóðir — hinn aldraði maður og sonur hans. Regn-
ið vökvaði jörðina og gaf hinu blundandi lífi í skauti hennar
nýjan vaxtarmátt. Það var eins og dulinn strengur i sál Sens
titraði, þegar hann varð vottur að því, hvernig regn himinsins
sameinaðist frjómoldinni og vakti af dvala þau fræ, sem hún
skýldi. Þes^á næma skynjun á frjóvgun jarðarinnar á vorin var
honum í blóð borin, erfð frá kyni til kyns allt frá upphafi kyn-
þáttarins, þegar ungar konur hvíldu fyrst hjá æskumönnum á
hinni frjóu mold, sameinuð á jörðinni og sameinuð jörðinni.
Hinum miklu múrvirkjum borgarinnar skaut nú allt i einu
upp fyrir framan burðarstólinn. Utan við múrana göptu borgar-
síkin við, sægræn og slétt, með bleksvört augu hér og þar, þar sem
bændurnir höfðu sökkt í vatnsfötum sínum.
Burðarkarlarnir voru þegar komnir út á brúna, sem lá yfir
síkíð. Sen vissi það, þótt hann sæi það ekki. Svo lengi sem hann
mundi eftir sér hafði hverri ferð til bústaðar forfeðranna lokið
með þessu tómahljóðs-fótataki burðarkarlanna á trébrúnnl. Það
var þröng á vegunum — fótgangandi menn og menn i burðar-
stólum, lifandl menn, sem voru að koma heim frá veizlu dags-
ins meðal hinna dauðu. í þröngu borgarhliðinu dróst allt saman
í einn hnút — burðarkarlar, burðarstólar og fótgangandi fólk
a leið inn og út. Fylgdarsveinar embættismannsins hvöttu hesta
sína. og drynjandi raddir burðarkarlanna yfirgnæfðu allan há-
vaða: „Víkið! Víkið!“ Hsaió ren, hinir smáu,“ þjöppuðu sér sam-
an uppi við raka hvolfveggi borgarhliðsins. Burðarstengurnar
gengu upp og niður í stympingunum.
Þegar föruneyti embættismannsins var komið gegnum borgar-
hliðið og inn í sjálfa borgina, truflaðist hugarrósemi Sens snöggv-
ast. Bak við hin bjúgu og upsamiklu kínversku þök gnæfði ljót
og klunnaleg bygging: kassalagaður múrkastali með járnþaki og
ferhyrndum, gapandi augum á veggjunum, — ljót og áleitin hús,
bústaður ruddalegra og áleitinna manna af lágum stigum —
manna, sem slævðu skyldutilfinningu þjónsins gagnvart hús-
bónda sínum og tældu konuna til að hafna góðum siðum. Ekkja
eldri sonar hans hljópst að heiman og bjó í einu þessara húsa.
Sál hans myrkvaðist eitt andartak af hatri í garð þessara villi-
manna, sem höfðu jafnvel tælt konu af hans húsi til þess að
bregðast skyldum sínum við látinn bónda sinn og gera œtt hans
óbætanlega skömm.
„Hraðar!“ skipaði Sen.
Burðarkarlarnir, sem voru einmitt að komast móts við hliðiö
í múrinn umhverfis þessar hræðilegu byggingar, lutu betur framá
og tóku til fótanna. í sömu svifum kom Peter Fraser æðandi út
um opið hliðið og ætlaði að beygja til vinstri. En hann komst
ckki langt, því að hann fékk snöggt og óvænt högg á brjóstið,
og um leið og hann hrataði aftur á bak, sá hann burðarkarlinn,
sem gekk fremstur undir burðarstönginni á stól hins tigna Sens,
spyrna fótum við og reyna að gera kastið sem minnst.
Peter var illa að sér í Kínversku, svo að hann skildi ekki orðin,
sem hrutu af vörum mannsins í burðarstólnum, en raddblærinn
var þannig, að hann gat verið þess fullviss, að það voru heiftar-
yrði. Þar eð hann átti sök á þessu óhappi, færði hann sig samt
nær til þess að bera fram afsakanir sínar, eins og siður var í
hans heimalandi. En hvorki maðurinn í burðarstólnum né barnið,
sem stóð við hné hans, gaf honum gaum. Kínverjinn leit ekki einu
sinni viö honum, heldur skipaði aðeins burðarmönnum sinum að
halda áfram.
Var það af ásettu ráði gert, að maðurinn lézt ekki sjá hann?
Peter gat ekki betur séð. Hann hallaði sér upp að múmum mitt
í ösinni, niðursokkinn í hugsanir sínar. Hann sá enn fyrir sér
Kínverjana tvo: tvo granna, fágaða menn, tvö andlit með svipmót
höfðingjans í hverjum drætti. Svo fágaðan aðalssvip hafði hann
aldrei séð fyrr. Hvorki í Vesturheimi né Norðurálfu hafði hann
séð andlit, sem slík fyrirmennska skein af — svo mótað af fágun,
tign og háum menntum.
Meðal kynbræðra hans hafði harðsótt lífsbarátta dýpkað og
skerpt drættina í andliti fólksins, og jafnvel aðallinn á Vestur-
löndunum leitaðist við að herða sig og auka þrótt sinn með Iþrótt-
um og hvers konar líkamsstælingu. En í þessu landi, þar sem
hinar menntuðu stéttir fyrirlitu líkamlega áreynslu, var ekki
nema eðlilegt, að til væru karlmenn, sem voru enn smágerðari
og þrautfágaðri en dæmi fundust um meðal tildurkvenna í Amer-
Iku. En það var líka annað sem Peter flaug i hug: Gat þessi llk-
Stúlkur
óskast að Kleppj árnsreykj aht»U.
Upplýsingar í sima 1765.
Skrlstfofa rfiklsspítalaima.
Stúlkur
óskast í eldhúslð á VlflLsatOðum.
Upplýslngar i slma 5611 og 1785 kl. a—4.
Skristfofa rfikisspítalaima.
«------------ ---- — --------------—i r tti anTinirrr'i ►
mttnmmnmmmnmnmnnmnninnnnmminmnmmtnmnnumnmmmm
PENINGASKÁPAR
Höfum fyrirliggjandl vandaða peningaakápa.
Jóh. Karlsson & Co.
Þingholtsstræti 23. — Síml 1707.
Starfsstúlkur
vantar á barnahelmlllð að Kumbravogl.
Upplýsingar í skrifstofu barnaverndarnefndar Reykja-
víkur, Ingólfsstræti 9B, frá kl. 10—12 daglega.
VINNEÐ ÖTULLEGA AÐ ÚTBREIÐILU TÍMANI