Tíminn - 04.01.1947, Blaðsíða 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON
ÚTGEPANDI:
ERAMSÓKNARFLOKKURINN ;
Símar 2353 og 4373
FRENTSMIÐJAN EDDA h.f. \
RITSTJÓRASKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI. Lindargötu 9 A
Símar 2353 og 4373
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Lindargötu 9 A
Sími 2323
31. árg.
Reykjavík, laugardaglnn 4. jannar 1947.
2. blað
ERLENT YFIRLIT:
Nýtt olíufélag stofnað:
Kaupíélögin og útvegsKnu bindast samtftk-
um um að koma olíuverzluninui í ísl. hendur
Herriot o,“ Auriol þykja iíklegastir.
í þessum mánuði kýs franska þingið fyrsta forseta hins endur*
veista lýðveldis. Síðan Lebrun forseti dró sig í hlé eftir uppgjöf
Frakka sumarið 1940, hefir Frakkland verið forsetalaust. Sam-
kvæmt hinni nýju stjórnarskrá fær forsetinn að ýmsu leyti
meira vald en áður, þótt það sé hvergi nærri eins mikið og de
Gaulle vildi hafa það. Ýmsar getgátur eru um, hver muni hljóta
þetta þýðingarmikla embætti. Einkum eru þó nefndir tveir
menn, þeir Herriot og Vincent Auriol, De Gaulle hefir tilkynnt,
að hann gefi ekki kost á sér.
Herriot er stórum frægari
þessara tveggja manna. Hann
og Blum eru hinir einu af höf-
uðstjórnmálaleiðtogum Prakka
fyrir styrjöldina, er njóta fullr-
ar viðurkenningar þjóðar sinnar.
Herriot.
Það er fyrst og fremst álit og
forusta Herriot, sem smám sam-
an hefir rétt við fylgi og álit
radikala flokksins aftur, en
margir huguðu honum ekki líf
fyrst eftir stríðslokin. Nú er hins
vegar svo komið, að flokkurinn
hefir eflzt allmikið síðan og
hefir í höndum sínum úrslita-
valdið í þinginu, þar sem hvorki
er hægt að mynda stjórn til
vinstri eða hægri, án hans.
Herriot er 74 ára gamall. Fað-
ir hans var fátækur bóndi og bjó
Herriot'við skort í uppvextinum.
Honum tókst samt að afla sér
þeirrar menntunar, að tiltölu-
lega ungur varð hann kennari
við kennaraháskóla í Lyon.
Jafnframt kennslunni, lagði'
hann stund á bókmenntasögu
og söngfræði og hefir gert það
jafnan síðan i tómstundum
sínum. Hann hefir samið nokkr-
ar bækur um þessi hugöarefni
sín, m. a. ævisögu Beethovens,
og þykja þær mikil snilldar-
verk. Fyrir þessi verk sín hlaut
hann prófessorsnafnbót við
ERLENDAR FRÉTTIR
Miklar óeirðir hafa verið í
Palestínu seinustu dagana og
hafa óaldarflokkar Gyðinga víða
gert árásir á stöðvar Breta.
Stjórn Blums hefir gert all-
víðtækar ráðstafanir til verð-
lækkunar í Frakklandi og mæl-
ast þær allvel fyrir.
Flotanefnd efri málstofu
Bandaríkj aþingsins hefir borið
fram þær landakröfur, að
Bandaríkin fengju umráð yfir
ýmsum áströlskum og brezkum
eyjum á Kyrrahafi, auk ýmsra
japanskra eyja.
Bændaflokkurinn í Póllandi
hefir hótað því að taka ekki
þátt í þingkosningunum, ef of-
sóknum stjórnarvaldanna gegn
honum verði ekki hætt.
í Indó-Kína halda bardagar
áfram milli þjóðernissinna og
Frakka. Japanskjir hermenn
berjast með báðum aðilum.
Sorbonneháskóla og nýlega hef-
ir hann veriö kjörinn í franska
akademiíð, en þangað eru að-
eins valdir mestu andans menn
Frakka. Á sínum^ tíma veittu
Þjóðverjar honum líka Göethe-
orðuna fyrir ævisögu Beethov-
ens.
Herriot hóf snemma afskipti
af stjórnmálum. Hann var kos-
inn borgarstjóri í Lyon, þegar
hann var 32 ára gamall, og því
starfi gegndi hann látlaust til
1940. Hann vildi ekki gegna því
starfi á hernámsárunum. Strax.
eftir hernámið var hann kosinn
borgarstjóri -þar aftur. Vinsæld-
ir hans í Lyon má marka
á því, gð við fyrstu þingkosn-
ingarnar eftir stríðið fékk hann
þar fleiri atkvæði en nokkur
frambjóðandi annar.
Árið 1912 var Herriot kosinn
á þing og hófst hann fljótlega
eftir það til æðstu valda i radi-
kala flokknum. Árið 1924 féll
það í hlut hans að mynda ríkis-
stjórn í fyrsta sinn. Sú stjórn
hans markaði að ýmsu leyti
tímamót einkum varðandi af-
stöðu Frakka til Þjóðverja.
Herriot vildi veita þeim aukið
frjálsræði og skapa vinsamlega
sambúð þeirra og Frakka. Jafn-
framt vildi hann treysta vinátt-
una við Breta. Stefna hans i
Þýzkalandsmálum sætti mikilli
andstöðu og hann varð að leggja
niður völd strax á næsta ári
(1925). Árið 1632 myndaði hann
stjórn að nýju. Stefnu hans í
Þýzkalandsmálum hafði ekki
verið fylgt og niðurstaðan orðið
sú, áð æstustu þjóðernissinnar
og hernaðarsinnar höfðu eflzt
þar á kostnað hinna friðarsinn-
uðu lýðræðisflokka. Herriot sá,
nú varð' að finna ný úrræði
Hann ferðaðist til London,
Washington og Moskvu i þeim
erindagerðum að skapa samtök
gegn nazistum. Roosevelt og
honum samdi mjög vel og i
Moskvu var honum tekið með
kostum og kynjum. M. a. var
hann gerður heiðursyfirforingi
í Rauða hernum. Eftir heimkom-
una varþ hann ákafur talsmað-
ur fransk-rússneskrar sam-
vinnu, en fékk litlu til vegar
komið, þvi að skömmu seinna
var honum steypt af stóli. Næstu
árin var hann ekki jafn áhrifa-
mikill og áður og Daladier tók
sæti hans sem aðalleiðtogi
radikala flokksins. Herriot vildi
ekki taka sæti í alþýðufylking-
arstjórn Leons Blums, en var þá
kosinn forseti neðri þingdeild-
arinnar, er hann gengdi síðan
með miklum skörungsskap til
1940, er Frakkland gafst upp.
Hann beitti sér mjög gegn
Múnchensáttmálanum og var
andvígur uppgjöf Frakka. Hann
var Þjóðverjum oft erfiður í
skauti á hernámsárunum. Þegar
málaferlin hófust gegn Daladier
og Mandel, bauðst hann til að
verja þá. Árið 1942 lét Petain
setja hann í gæzluvarðhald og
nokkru síðar fluttu Þjóðverjar
hann til Þýzkal. Rússar frels-
uðu hann úr fangabúðum hjá
Berlín vorið 1945. Þegar hann
kom heim, var honum tekið sem
þjóðhetju, einkum í Lyon.
Margar stoðir renna undir
vinsældir Herriot. Hann er einn
(Framhald á 4. síSu)
MAMVÝGIK ELGUR
í haust gerðist elgdýr eitt mjög nærgöngult úthverfum Stokkhólms og
kom oftlega fyrir, að það réðist á vegfarendur. Hér sézt það vera að gera
eina árásina.
Niðurstaða rannsóknarinnar
á Borgeyjarslysinu
Skipið var bæði ofhlaðið og' vanlilaðið.
Nefnd sú, sem skipuð var til að athuga Borgeyjarslysið, skil-
aði ált sínu 30. f. m. Niðurstaða nefndarinnar var sú, að ofhleðsla
og vanhleðsla hafi orsakað slysið. Jafnframt telur hún þó nauð-
synlegt að gera ýmsar breytingar á þeim bátum, sem eru af sömu
gerð og Borgey.
Nefndin segir, að farmur
skipsins, samkv. farmskrá, hafi
verið 73.21 smál., þar af 36.33
smál. undir þilfari, en 36.88
smál. á þilfari. Burðarmagn
skipa af Borgeyjargerð er 59
smál., þegar þau liggja á ís-
lenzkum hleðslumerkjum. . —
Hleðsluborð er þá 0.33 m., en
með framangreindum farmi
hefði hleðsluborð Borgeyjar átt
að vera 0.22 m. Nú telja stýri-
maður og fleiri, að hleðsluborðið
á Borgey hafi verið 0.13—0.15
m. og virðist því farmurinn hafa
verið 8—10 smál. meiri, en farm-
skráin sýnir. Skipið hefir því.
haft um 20 smál. umfram leyfi-
lega hleðslu.
Þá telur nefndin, að þær 36.88
smál., sem skipið hafði á þilfari,
hafi orsakað, að byrjunarstöðu-
leiki þess hafi verið mjög lítill,
þannig, að skipið var mjög
„dautt“ á sjónum, og þess vegna
átt erfitt með að losa sig aftur
við þann sjó, er kom inn á þil-
far. Hið litla hleðsluborð hefir
auk þess hjálpað til að sjór
kæmist auðveldlega inn á þil-
farið.
Samkvæmt upplýsingum
stýrimanns, hafði skipið tekið
tvisvar mikinn sjó inn á sig áð-
ur en það fórst, en hreinsað
sig aftur. Gera má þó ráð fyrir,
að eitthvað af þeim sjó hafi
„fezt“ í gærunum, er hafðar
voru fremst á skipinu undir
hvadbak, og þar með þyngt það
eitthvað. Við það hefir stöðug-
leikinn enn minnkað, en skipið
lagst meira fram.
Sökum hins litla hleðsluborðs,
má gera ráð fyrir, að stöðug-
leiki skipsins, í stað þess að
aukast við hallann, hafi fljótt
farið minnkandi (er sjór kom
á þilfarið), þar til skipið hafði
ekki afl til þess að reisa sig við
aftur og valt áfram yfir á hlið-
ina.
Gerð skipsins.
Nefndin segir, að styrkleiki og
gerð skipsins hafi fullnægt
reglum um smíði tréskipa frá
24. sept. 1936, samkvæmt mæl-
ingum skipaskoðunarstjóra og
Péturs Ottasonar.
Nefndin telur, að stöðugleika
og sjóhæfni báta af Borgeyjar-
gerð sé þannig háttað, að þeim
verði að sigla og ferma með
meiri gætni en venjulegt er um
skip af svipaðri bolstærð og með
minni yfirbyggingu.
Nefndin bendir á, að allveru-
legar breytingar hafi orðið á
bátum síðari árin og aðallega
ofanþilja. Hefir hinn aukni
þungi í þilfari rýrt stöðugleika
skipanna, samanborið við eídri
skip. — Leggur nefndin til, að
ýmsar breytingar verði gerðar
á bátum þessum. Telur hún, að
þær myndu ha.fa í för með sér,
að byrjunarstöðugleiki muni
fyrst og fremst aukast allt að
20%. I öðru lagi verði þeir fast-
ari fyrir aðaftan og betri í sjó.
í nefndinni áttu sæti: Ólaf-
ur Sveinsson, Pétur Sigurðsson,
Hafliði Hafliðason, Konráð
Gíslason og Sigurjón Árnason.
Hvassviðri mikið af suðaustri
hefir geysað um mestan hluta
landsins undanfarin dægur og
víða valdið miklu tjóni. Sam-
fara hvassviðrinu hefir öðru
hvoru verið mikil úrkoma, víð-
ast snjór.
í gær var ekki unnt að fá
nákvæmar fregnir af skemmd-
um, er veðrið hefir valdið víðs-
vegar um land, vegna þess að
símasamband er rofið á mörgum
stöðum. Vitað er þó, að á Akur-
eyri varð í gær mikið tjón, að-
allega á skipum og hafnar-
mannvirkjum.
Takmarkið er jafnframt að gera
olíuverzlunina haganlegri og ódýrari
Um áramótin tók til starfa nýtt olíufélag, sem er stofnað af
Sambandi ísl. samvinnufélaga, ýmsum kaupfélögum landsins og
olíusamlögum útvegsmanna á nokkrum helztu útgerðarstöðun-
um. Tilgangur félagsins er að koma olíuverzluninni algerlega í
islenzkar hendur og gera hana hagstæðari fyrir neytendur. Mun
þessum nýja félagsskap tvímælalaust fagnað af öllum þeim,
sem hafa fundið þörf mikilla endurbóta á þessu sviði, og hon-
nm fylgja úr hlaði óskir og vonir um heillaríkan árangur.
Hinn 14. júní s.l. var Olíufé-1
lagið h.f. stofnað. Aðalstofnend-
ur þess eru Samband íslenzkra
samvinnufélaga, sambands-
kaupfélög, olíusamlögin í Kefia-
vík og Vestmannaeyjum og Sun,
Norðfirði.
Hlutafé félagsins er 975 þús-
und krónur. Af þessari upphæð
er eign S.Í.S., sambandsfélaga
og olíusamlaganna 700 þús.
krónur.
Stjórn félagsins skipa: Ástþór
Matthíasson, framkvæmdastjóri
í Vestmannaeyjum, Jakob Frí-
mannsson, kaupfélagsstjóri, Ak-
ureyri, Karvel Ögmundsson,
formaður olíusamlagsins í
Keflavík, Skúli Thorarensen,
útgerðarmaður, Reykjavík og
Vilhjálmur Þór, forstjóri, sem er
formaður félagsstjórnar.
Varamenn i stjórn félagsins
eru þeir Egill Thorarensen,
framkvæmdastjóri, Selfossi, Elí-
as Þorsteinsson, framkvæmda-
stjóri, Keflavík og Halldór Jóns-
son, framkvæmdastjóri, Reykja-
vík.
Tilgangur hins nýja olíufé-
iags er að koma olíuverzlun
landsmanna algerlega á íslenzk-
ar hendur og um leið kappkosta
að gera hana ódýrari en verið
hefir og með því tryggja lands-
mönnum sem sanngjarnast verð
á bensíni, steinolíu, hráolíu og-
smurningsolíum.
Olíufélagið h.f. hefir keypt
hlutabréf þau í hinu ísl. stein-
olíuhlutafélagi, sem voru dönsk
eign, og er þetta því elzta olíu-
félag hér á landi, H.I.S., frá 1.
jan. 1947 orðið al-íslenzkt fé-
lag. Félagið heldur starfsemi
sinni, að formi til óbreyttri og
innir af hendi hluta þess starfs,
sem Oliufélaginu er ætlað.
Olíufélagið h.f. hefir fengið
einkaumboð á íslandi fyrir hið
mikla Bandaríska oliufélag
Standard Oil Company, en
framleiðsluvörur þess firma eru
auðkenndar með nafninu ESSO.
Þá hefir Olíufélagið ennfremur
fengið einkaumboð fyrir banda-
ríska flugbensínfélagið INTAVA
og fyrir British Mexican Oil
Company, sem selur aöallega
brennsluolíur til skipa (Bunkef
Fuel Oil). Eru þessi þrjú félög
hvert á sínu sviði, einhver hin
allra stærstu í heimi. Má því
segja að vel sé séð fyrir því, að
hið nýja olíufélag geti haft góð-
ar vörur á boðstólum.
Enda þótt Olíuíélagið hafi náð
mjög hagstæðum samningum
við framangreinda olíufra-m-
leiðendur, er það á engan hátt
háð hinum erlendu félögum,
hvorki beint eða óbeint.
Þegar Olíufélagið hefir komið í
framkvæmd byggingum olíu-
geyma, útvegað olíuflutninga-
skip o..fl., sem í undirbúningi er,
er gert ráð fyrir að olíuverð geti
lækkað allverulega, frá því sem
i verið hefir.
(Framhald á 4. síðu)
Aflasölur
í desembermánuði síðastl.
seldu 14 íslenzk skip afla sinn í
Englandi eða sem hér segir.
Bv. Óli Garða seldi 3216 vættir
fyrir 5821 stp. Tryggvi Gamli
seldi 2702 vættir fyrir 5016 stp.
Baldur 3365 vættir fyrir 6287
stp. Forseti 2692 kits fyrir 5947
stp. Júní 2981 vættir fyrir 4881
'stp. .Vörður, 3293 vættir fyrir
7303 stp., mb. Ingólfur Arnar-
son seldi 939 vættir fyrir 3254
stp. Bv. Viðey seldi 3443 vættir
fyrri 6187 stp. Haukanes seldi
2645 vættir fyrir 4551 stp. Gylfi
2351 kits fyrir 6152 stp. Hafstein
1870 kits fyrir 4698 stp., Drangey
2223 vættir fyrir 3677 stp. Maí
seldi 2318 stp. fyrir 5063 stp. Óli
Garða seldi 2819 vættir fyrir
4827 stp.
Þau sex skip er selt hafa á
þessu ári voru: Belgaum, sem
seldi 2017 kits fyrir 7829 stp. og
er það bezta sala hjá íslenzku
skipi í Englandi nú um langan
tíma. Skinfaxi seldi 2640 vættir
fyrir 1647 stp. Forseti seldi 2199
kits fyrir 4932 stp. Júní 2295 kits
fyrir 6575 stp. Baldur 2020 kits
fyrir 4374 stp. og Tryggvi Gamli
-seldi í fyrradag 2085 vættir fyrir
2961 stp.
Afli þessara skipa var ekki
seldur á hinu nýja og hækkaða
verði fyrir hausaðan fisk. Skipin
voru með óhausaðan fisk, því að
þau höfðu ekki frétt um verð-
breytinguna. Má því búast við
stórum hagstæðari sölum fram-
vegis. Hjá Skinfaxa hafði aflinn
skemmst.
Afmæli Leikfélags
Reykjavíkur
Leikfélag Reykjavíkur verður
50 ára 11. næsta mánaðar.
Af tilefni þess gefur það út
minningarrit, sem þeir Lárus
Sigurbjörnsson og Vilhjálmur
Þ. Gíslason hafa aðallega undir-
búið, en auk þess skrifa leikarar
þar nokkrar endurminningar.
Á afmælinu efnir það til há-
tíðasýningar og verða sýndir
þættir úr Fjalla-Eyvindi, Nýárs-
nóttinni og Gullna hliðinu.
Á annan í jólum hafði fé-
lagið frumsýningu á gaman-
leiknum „Ég man þá tíð“, eftir
Eugene O’Nell. Var leiknum vel
tekið og leikararnir kallaðir
fram.
Sigfús Halldórsson
opnaði í gær leiktjalda- og mál-
verkasýningu í Sýningarskála mynd-
listarmanna. Á sýningunni eru mörg
skemmtilega gerð leiktjöld og nokk-
ur málverk.