Tíminn - 04.01.1947, Blaðsíða 2

TfMlM, langardaginn 4. Jamiar 1947
2. blað
2
Laugardagur 4. janúar
Samtök bænda eru
þjóðarnauðsyn
Um allan heim á nú landbún-
aðurinn við erfiðleika að búa.
Það er óeðlileg eftirspurn eftir
ýmsum iðnaðarvörum og vinnu
til byggingariðnaðar og ýmsra
annarra hluta vegna þeirrar
röskuhar, sem styrjöldin hefir
valdið. Þetta verður til þess að
fólk leitar frá landbúnaðinum
til annarrar atvinnu.
Nú eru bændur víða um lönd
að treysta samtök sín. Bænda-
stéttin, sem er fjölmennasta
stétt heimsins, er nú að treysta
stéttarsamtök sín í fyrsta sinn
í sögu mannkynsins. Ýms dæmi
eru um það, hveru bændurnir
hafa varið rétt sinn víða um
lönd, knúið fram verðhækkanir
eða staðið gegn verðlækkunum,
sem ákveðnar höfðu verið.
Enginn efi er á því, að stéttar-
samtök bænda verða til þess, að
landbúnaðarvörur verða dýrari
í framtíðinni en ella myndi.
íslenzkir bændur mega
gjarnan gefa gaum að þróun-
inni erlendis og minnast þess,
að mikið liggur við, að
þeir standi vel saman. Það er
ekki aðeins að hver einstakur
bóndi eigi mikið í húfi persónu-
lega um afkomu sína og hag.
Hér er um annað og meira að
ræða. Það er landbúnaðurinn
íslenzki, sem á framtíð sína
und^r því, að stéttarþroski
bændanna sé nægur til sam-
stöðu og einhuga baráttu .Rækt-
un landsins og hagnýting gróð-
urlendisins liggur þar við.
Það er því ekki aðeins að
bændur svíki sjálfa sig per-
sónulega með tómlæti og skeyt-
ingarleysi um stéttarmálin. Þeir
bregðast líka atvinnuveginum,
en landbúnaðurinn er atvinnu-
grein, sem íslenzka þjóðin getur
ekki án verið.
Það er því þjóðarnauðsyn að
bændur efli samtök sín sem
bezt.
Því má ekki gleyma, að frænd-
þjóðir okkar reka landbúnað
sinn yfirleitt á ræktuðu landi.
Allur samanburður með okkur og
þeim er markleysa nema þessa
sé g^tt. Það þarf enginn að
halda að heyskapur á óræktar-
jörð e'igi sér nokkurn tilveru-
rétt í framtíðarbúskap þjóð-
anna. Þess vegna er um tvennt
að ræða: Að rækta landið eða
að leggja það í auðn.
Það þarf enginn að halda að
ræktunarmálunum verði borgið
nema bændurnir sjálfir verði
.köilun sinni trúir og standi þétt
og vel saman. Bændur mega þvi
ekki fréistast til að halda.að það
sé einkamál þeirra, hvernig þeir
snúast við stéttarmálunum:
Það er þjóðarnauðsyn, að
gróðurmoldin íslenzkja veirði
hagnýtt svo vel, sem unnt er,
enda mun það sýna sig, að ís-
lenzkur landbúnaður er lífvæn-
legur atvinnuvegur sé honum
verðugur sómi sýndur. Pram-
tíðin mun leiða það í ljós, að
moldin er arðvænlegasta og
tryggasta eign íslenzku þjóðar-
innar. Sé henni sómi sýndur
fær landsfólkið allt holla fæðu
og hreysti og lífsþrótt úr skauti
hennar og verulegur hluti af
börnum landsins þroskavænlegt
uppeldi í störfum við jarðyrkju
og ræktun.
Það er þetta, sem samtök ís-
lenzkra bænda eiga að tryggja,
þjóðholl hagnýting á ómetan-
legum verðmætum þjóðarinnar.
ii CíiatiaHqi
Fimmtugar:
Óskar Kristjánsson
Hóli í Hvammssveit
Málstaður tslands og mál
Ólafs Thors.
Undarleg ritsmíð er áramóta-
grein Ólafs Thors. Þar sem
hann getur um Keflavíkur-
samninginn segir hann að
Framsóknarflokk'urinn í heilid
hafi gert málinu „flest til ó-
þurftar fram á síðustu stundu.“
Ólafur Thors hefir sjálfur við-
urkennt, að samningnum hafi
verið breytt i meðferð þingsins
á þann hátt, að réttindi íslands
væru betur tryggð og gleggra
orðuð. Á þetta lagði hann ærna
áherzlu, þegar samningurinn
var afgreiddur frá þinginu, og
heyrði það allur landslýður í
útvarpinu. Sú lagfæring var
knúin fram fyrir gangrýni
Framsóknarmanna, þrátt fyrir
þá fullyrðingu Ólafs, þegar
frumvarpið var lagt fram fyrst,
að engu yrði um þokað til bóta
frá því sem þá var. Ólafur Thors
hefir þannig viðurkennt það
sjálfur í alþjóðar áheyrn, að
Framsóknarflokkurinn hafi
fengið réttindi íslendinga betur
tryggð en áðtir var. Nú kallar
forsætisráðherra þetta að gera
málinu til óþurftar. Það var
málinu óþurft að tryggja og
vernda hinn íslenzka málstað
og íslenzka rétt.
Hvað er það svo, sem forsætis-
ráðherrann kallar í þessu sam-
bandi „málið“? Það er a. m. k.
allt annað en málstaður íslands.
Ljótar dylgjur.
Þá heldur Ólafur Thors því
fram, að með Keflavíkursamn-
ingnum hafi náðst á friðsam-
legan hátt uppfylling á báðum
höfuð kröfum íslendinga í mál-
inu um brottflutning hersins og
endurheimt allra landsréttinda
Það fer Ólafi illa að tala svona
inn á milli þess, sem hann
skjallar Bandaríkj amenn Qg
hrósar vináttu þeirra, því að
þettf. er ekki neitt umfram það,
sem stjórn Hermanns Jónasson-
ar samdi um 1941 og Bandaríkin
lofuðu þá hátíðlega. Er það mjög
lúalegt af Ólafi að dylgja nú
með það, að Bandaríkin hefðu
brotið þann samning og níðst
á rétti íslands, ef hinn nýi
samningur hefði ekki komið til.
Eru þessar lúalegu dylgjur ó-
geðslegri fyrir það, áð maður-
inn er svo margorður um gagn-
kvæma vináttu íslendinga og
Bandaríkj amanna.
Ummælin stangast.
Ólafur Thors boðar það nú að
síldarskatturinn sé nauðsynleg-
ur til að hafa hemil á verðbólg-
unni. Hann er hræddur um að
ný hækkun á síldaverði reisi
nýja dýrtíðaröldu.
Það er gott, ef þetta á að skilj-
ast svo, að maðurinn sjái, að
dýrtíðaröldurnar, sem hafa lyft
honum og hann hefir mest lof-
að, séu allt annað en heppilegar.
Með þessu er Ólafur Thors að
taka aftur öll þau rök, sem
hann hefir reist og rekið
stjórnarstefnu sína á síðan
hann varð forsætisráðherra.
Hafi verið eitthvað vit í ein-
hverju af því, sem Ólafur Thors
hefir sagt undanfarið, þá eru
þessi orð hans um hættu af háu
verðlagi og nýrri dýrtíðaröldu
hrein og bein vitleysa.
En sé eitthvað vit í því, sem
hann segir nú, þá eru öll hans
fyrri orð um blessun dýrtíðar-
innar marklaus fjarstæða.
Þreyttar taugar.
Þó að síldarverðið hækki, veld-
ur það ekki neinum hátekjum
hjá útvegsmönnum og sjómönn-
um fyrr en síldin aflast og því
ástæðulaust að gera ráðstafanir
til að sporna við þeim gróða,
meðan óvíst er, hvort aflinn
gerir betur en að borga útgerð-
arkostnaðinn, þrátt fyrir hátt
verð.
Það bendir því til taugabil-
unar að rjúka nú upp til að
gera ráyðstafanir vegna þess-
arar dýrtíðaröldu.
Úrræði eða úrræðaleysi.
Fari hins vegar svo, að síld-
arvertíðin lánist vel og mikill
gróði safnist vegna hennar er
gott að taka því, og eflaust eng-
in vandræði að gera ráðstafanr
til jafnvægis og hófsemdar. En
sízt ætti sá gróði að vera rétt-
lægri en annar gróði og engin
réttmæt rök til þess að skatt-
leggja síldarútveg sérstaklega
umfram t. d. verzlun.
íslendingum er það lífsnauð-
syn að stjórna atvinnumálum
sínum svo, að þorskveiðarnar
geti staðið undir sér sjálfar og
verið sjálfbjarga atvinnuvegur
en þurfi ekki að vera ómagi á
síldarútveginum.
En þar skildi með Ólafi Thors
og Framsóknarmönnum. Hann
vildi skjóta dýrtíðarmálunum á
frest en hugga sig við skatt á
væntanlegan síldarafla.
Hér er mismunur á grundvall-
arsjónarmiðum. Aðrir vilja
raunhæf úrræði. Hinir eru úr-
ræðalausir en huggast við
bráðabirgðafresti, ævintýrálega
glæfra og ímyndanir.
Boðið til veizlu.
í niðurlagi áramótahugleið-
inganna kemur Ólafur að því,
að nauðsyn sé „að halda friðn-
um, þó ekki væri til annars en
gefa okkur tóm til að skipta
krásunum, sem svo óverðskuld-
að hafa fallið okkur í skaut.“
Margir munu hugsa sem svo,
að Ólafur Thors og hans nán-
ustu sálufélagar hafi skipt með
sér „krásum“ undanfarið á þann
hátt, að ýmsum hafi fallið þær
í skaut „óverðskuldað," eins og
forsætisráðherrann orðar það
svo réttilega og hispurslaust. En
þó að menn, eins og Ásgeir, vilji
ef til vill sitja lengur að krás-
unum með honum, má búast
við að vaknandi skilningur al-
mennings á nauðsyn stefnu-
breytingar geri þeim setuna þar
næstaerfiða.
„Þá megum við
halda áfram.“
Margt hefir verið rætt um
væntanlega stjórnarmyndun
undanfarið. Tveir braskarar úr
Sjálfstæðisflokknum voru að
ræðast við og óttuðust mjög
vinstri stjórn og þar með endi
sinna gróðatíma. Þá bar þar að
Framsóknarmann, sem þeir
spurðu frétta. — „Ætli Komm-
Fimmtugur varð 27. nóvember
s. 1. Óskar Kristjánsson bóndi
að Hóli í Hvammssveit í Dala-
sýslu. Hann er fæddur að
Breiðabólsstað á Fellsströnd 17.
nóvember 1896, sonur þeirra
hjóna Sigurbjargar Jónsdóttur
og Kristjáns Þórðarsonar bónda
og hómópata á Breiðabólstað.
Áttu þau hjón 10 börn er komust
til fullorðinsára.
Óskar fór að heiman í vinnu-
mennsku er hann var 16 ára
gamall. Var hann svo bráð-
þroska að hann virtist þá vera
sem fullorðinn maður.
Óskar stundaði nám við
bændaskólann á Hvanneyri 1915
—1917, en voriö 1918 tók hann
á leigu stórbýlið Hól í Hvamms-
sveit reisti þar bú, þá 21 árs að
aldri. Mun þá mörgum hafa
fundist að þar færðist eignalít-
ill æskumaður mikið i fang. Og
þegar hann tveimur árum síðar,
í háspennu „gamlastríðsverð-
bólgunnar" réðist i að kaupa á-
býlisjörð sína fyrir mjög hátt
verð á mælikvarða þeirra tíma,
þá mun mörgum hinna eldri og
reyndari bænda hafa fundizt
að nú hlyti hann að reisa sér
hurðarás um öxl. En reynslan
hefir sýnt, að stóru átökin láta
Óskari vel. Ég hefi heyrt
skemmtilega sögu af því er hann
þreytti reiptog við félaga sína á
Hvanneyri, 1 hversu sigursæll
hann var í þeirri samkeppni.
Og stórbýlið Hóll, er víðkunnugt
hafði orðið í höndum hins merka
bændahöfðingja, Jens hrepp-
stjóra Jónssonar, varð honum
ekki óviðráðanlegt viðfangsefni
Skömmu eftir að Óskar keypti
ábýli sitt brá hann búi, leigði
jörðina, en hvarf sjálfur að
heiman í nokkur ár. Dvaldi hann
á þvi tímabili í Reykjavík og
arnir skríði ekki upp í hjá Ólafi
aftur. Þeir eru orðnir svo vanir
ylnum af Kveldúlfsvaldinu að
þeir una ekki annars staðar,“
sagði komumaður. Þá nnippti
annar þeirra, sem fyrir var, í
vin sinn og sagði: „Það er gott.
Þá megum við halda áfram.“
grennd. Hafði hann nokkur ítök
í jörðinni sum árin. Vorið 1926
hvarf hann að fullu heim
aftur og hóf búskap á jörðinni
ásamt konu sinni, Theodóru
Guðlaugsdóttur, prests frá
Stað í Steingrímsfirði. Hafa
þau hjón búið á jörðinni síðan
myndarbúi. Er því viðbrugðið,
hversu þau lögðu mikið að sér
hin fyrstu búskaparár sín og
hversu þau ráku stórt bú með
litlum vinnukrafti.
í byrjun kreppunnar laust
eftir 1930, varð Óskar fyrir því
mikla óhappi að hausti til, að
íbúðarhús hans brann til kaldra
kola. Olli þetta tilfinnanlegu
tjóni á slíkum tímum. En
kömmu síðar reisti hann vandað
íbúðarhús úr steini. Fleiri húsa-
bætur hefir hann og gert á jörð-
inni og tún sitt hefir hann mikið
bætt nú á seinni árum.
Óskar á Hóli er hagsýnn bóndi
er leitast við að haga jafnan
búskap sínum eftir viðhorfum
hverra tíma. Hann hefir opin
augu fyrir hverjum þeim breyt-
ingum, er verða á sviði íslenzks
landbúnaðar, er framsækinn og
hófsamur' í senn. Hann er mjög
athugull og nákvæmur við
skepnur, er oft til hans leitað af
sveitungum hans, þegar kvillar
þjá gripi þeirra, þykir hann í
þeim sökum flestum samtíðar-
mönnum byggðarlags síns raun-
betri.
Óskar á Hóli h efir gegnt mörg-
um trúnaðarstörfum í byggð
sinni. Hann átti um alllangt
skeið sæti í hreppsnefnd
Hvammshrepps, hefir verið í
stjórn Búnaðarfélags Hvamms-
hrepps síðan 1928 og er nú for-
maður þess. Hann er nú for-
maður Ræktunarsambands V,-
Dalasýslu og stjórnarnefndar-
maður í Kaupfélagi Stykkis-
hólms. Honum lætur vel að
vinna að opinberum störfum, er
maður félagslyndur og skyldu-
rækinn.
Óskar á Hóli er einn þeirra
mörgu miðaldra bænda, sem
hafa staðið af sér boðaföll þau,
er aö sveitum landsins hafa
(Framhald á 4. síSu)
Sigurður Jónasson:
Mirmingarorð um
Þórð Sveinsson próf
Þórður Sveinsson, fyrrverandi
yfirlæknir við geðveikrahælið á
Kleppi lézt í síðasta mánuði
tæplega 71 árs gamall. Er einn
gagnmerkasti samtíðarmaður
vor þar horfinn sjónum vorum.
Þórður var framúrskarandi góð-
ur læknir og sá af hyggjuviti
sínu margar nýjar leiðir í þeim
efnum og mun áhrifa hans lengi
gæta á sviði læknavísinda hér á
landi og ef til vill víðar. Ekki
fór Þórður troðnar götur í þeim
efnum fremur en öðrum, enda
varð hann fyrir talsverðu að-
kasti þess vegna, bæði ljóst, og
þó meira leynt. Skoðun hans var
sú, að geðveiki stafaði oftast af
ásókn anda eða jafnvel af full-
kominni andsetni. Er það einnig
skoðun dulfróðra manna að svo
sé. Aðferðir Þórðar við að lækna
geðveika menn beindust því
mest að því að reyna að losa
sjúklinginn undan ásókninni.
Notaði Þórður í því sambandi
einkum sterkheit böð og sult,
og gafst hvort tveggja mjög vel.
Þórður skildi manna bezt
þýðingu nátturulækninga. Lagði
hann mikla áherzlu á að hreins-
un likamans væri öruggasta
lækningaaðferðin. Lét hann
sjúklinga (einnig aðra en þá,
sem haldnir voru geðveiki), oft
svelta alveg langan tíma og eigi
neyta neins nema heits vatns.
Mig minnir, að ég heyrði hann
tala um, að hann hefði látið einn
sjúkling svelta í meira en 10
daga, án þess að neyta nokkurs
nema heits vatns, og að þeim
sjúklingi hefði batnað. Þá not-
aði hann mikið böð, einkum heit
fótaböð, með mjög góðum ár-
angri. Á síðustu árum fann hann
mjög góða aðferð til þess að
lækna kvef, bronchitis og jafn-
vel berkla, með því að láta taka
inn kreósót í heitri mjólk eftir
vissum reglum. Gáfust þær
lækningar einnig mjög vel.
Áhugi Þórðar á því að veita
sjúkum hjálp var mjög ríkur.
Þegar ég hitti hann í síðasta
sinn, tveim dögum áður en hann
dó, helsjúkan, var hann að segja
mér frá tveim sjúklingum sínum
sem hann vissi að var farið að
batna fyrir ráðleggingar hans.
Var honum þetta sýnilega mikið
gleðiefni, þó að svo væri þá af
honum dregið, að honum var
orðið erfitt um mál.
Stöðugt var leitað ráða til
hans og fylgdist hann oftast
með sjúklingum með viðtölum í
síma, því allmörg síðari ár ævi
hans gat hann ekki gengið, en
varð að sitja í stól. Þeir eru
margir, sem eiga Þórði að þakka
heilsu og jafnvel líf. Höfðu
margir sj úklingar fyrst leitað til
Þórðar eftir að þeir höfðu
þrautreynt að fá bót meina
sinna hjá öðrum læknum ár-
angurslaust. Ekki skorti þó á,
að Þórður ætti miklum mis-
skilningi að mæta, einnig hjá
sjálfum sjúklingunum, og oft
tókust lækningar hans ekki
vegna þess að sjúklingurinn
annað hvort gafst upp við að
fara eftir ráðleggingum hans,
eða þá að sjúklingnum beinlínis
snerist hugur vegna peirrar
miklu andstöðu sem lækningar
Þórðar áttu að mæta hjá ýms-
um í læknastétt. Erfiðleikar
brautryðjandans urðu þvi hlut-
skipti Þórðar, eigi síður en ann-
ara mikilla lækna á undan hon-
um, en ég veit að fögnuður sá,
er hann jafnan fylltist þegar
sigur vannst, voru honum ríku-
leg laun.
Þórður var skarpgáfaður mað-
ur. Fóru saman miklar náms-
gáfur og rík innsæisgáfa. Þórð-
ur óx stöðugt að andlegum
þroska og eigi minnst hin síð-
ustu ár ævi hans. Hafði hann
mikla dulræna hæfileika. Skynj-
aði hann utan við jarðneska
líkamann og fór þá víða. For-
vitri var hann og mikla kraft-
strauma fundu þeir í návist
hans, sem næmir eru á þá hluti.
Þórður var vel þekktur meðal
erlendra vísindamanna á sviði
sálarrannsókna og hafði tekið
þátt í tilraunum með amerísk-
um vísindamönnum á þessu sviði
með mjög merkilegum árangri.
Þegar Horace Leaf hinn frægi
enski miðill og sálarrannsókn-
armaður kom hingað á síðasta
sumri lét hann það verða eitt
sitt fyrsta verk að heilsa upp
á Þórð. Hafði Leaf heyrt Þórð-
ar víða getið meðal sálarrann-
sóknarmanna erlendis.
Eftir að Þói'ður gerðist spírit-
isti fyrir rúmum 35 árum var
hann um langt skeið lífið og
sálin í spiritistahreyfingunni á
íslandi. Hann stóð við hlið Har-
aldar Níelssonar og Einars H.
Kvarans þegar hörðust ,voru
átökin á baráttuárum spiritism-
ans hér á landi. Ritaði hann m.
a. mikið í „Morgunn" enda var
hann ritfær svo að af bar. Þótti
andstæðingunum ekki alltaf
þægilegt að lenda í .ritdeilum
við hann. Síðustu árin gat hann
þó vegna vanheilsu ekki tekið
þátt í störfum sálarrannsókn-
arfélagsins, svo sem hann hefði
viljað, en jafnan mun hann hafa
verið boðinn og búinn til þess
að gefa ráð og leiðbeina í þeim
efnum.
Ég hefi engan fslending hitt,
sem var jafn margfróður um
öll málefni andahyggjunnar,
sem Þórður. Hann taldi sig að
vísu ekki til guðspekinema, en
ég hefi fáa guðspekinema hitt,'
sem talað hafa af jafnmikilli
aðdáun og skilningi um frú H.
F. Blavatsky aðalstofnanda
Guðspekifélagsins. Var Þórður
sömu skoðunar um hana, sem
þeir, er álíta að hún hafi verið
einn hinna miklu andlegu sendi-