Tíminn - 23.01.1947, Blaðsíða 2

2
TlMircrc, flmmtudagiim 23. jamiar 1947
15. blatf

Fimmtudayur 23. jan.
Aðgerðaleysi í fisk-
sölumálunum
Þegar frv. um ábyrgð á báta-
fiskinum lá fyrir Alþingi, lét
forsæti^ráðherrann mjög af
því, að horfur væru hinar glæsi-
legustu í fisksölumálunum. Bæði
Bretar og Rússar myndu vera
fúsir til að kaupa fisk af íslend-
ingum fyrir hagstætt verð.
Þessi góðu tíðindi áttu drjúg-
an þátt í því, að þingmenn voru
fúsari til að samþykkja fisk-
ábyrgðina en ella. Hefðu þessi
tíðindi ekki komið við sögu, er
ekki ólklegt, að þingmenn hefðu
heldur kosið að grípa til ann-
arra ráðstafana.
Síðan forsætisráðherrann
birti þessar fréttir sínar hefir
ekkert verið gert í fisksölumál-
unum, svo að kunnugt sé.
Sendinefndir hafa hvorki verið
sendar til Bretlands né Rúss-
lands og ekki er kunnugt um,
að unnið sé að samningum við
þessar þjóðir. Heyrzt hefir, að
ríkisstjórnin afsaki þetta með
því, að hún vilji ekki senda
samningamenn utan meðan
beðið sé eftir nýrri ríkisstjórn.
Slíkt er engin afsökpn. Skipun
slíkrar nefndar á ekki að vera
pólitísk ráðstöfun, heldur á
eingöngu að miða við það, að
hinir hæfustu menn ráðist til
fararinnar.
Þessi furðulegi dráttur á
samningum við Breta og Rússa
um fisksölumálin, gefur fullt
tilefni til að álykta, að hinar
góðu fréttir, sem forsætisráð-
herrann birti í seinasta mánuði
um fisksölumálin, hafi frekar
byggzt á bjartsýni en stað-
reyndum, svo að ekki sé meira
sagt.'-
En hvað, sem því líður, er
það óhjákvæmileg nauðsyn, að
ekki sé lengur setið auðum
höndum í þessum málum, held-
ur tafarlaust hafizt handa um
fisksamningana. Aðgerðaleysið
i þessum málum getur þegar
verið orðið nógu dýrt, þótt ekki
sé lengur haldið áfram á þeirri
braut. Það er óglæsileg stað-
reynd, að ekki skuli hafa verið
seldur einn uggi, þegar nær
mánuður er liðinn af vertíðinni
og sum frystihúsin eru í þann
veginn að fyllast.
Vísitalan hækkar
Þegar frv. um fiskábyrgðina
var til meðferðar á Alþingi, var
lögð á það mikil áherzla af út-
vegsmönnum, að sú ráðstöfun
kæmi þeim ekki að neinu gagni,
ef ekki yrði jafnhliða haft
taumhald á dýrtíðinni. Annars
gæti aukin dýrtíð etið verð-
hækkunina upp og meira til.
Framsóknarmenn beittu sér
líka mjög eindregið fyrir því, að
sett yrði ákvæði inn í frv. um
stöðvun dýrtíðarinnar, og jafn-
framt yrði ríkisstjórninni falið
að undirbúa tillögur um ör-
uggari framtíðarráðstafanir.
Þetta felldu stjórnarflokkarnir,
en samþykktu hins vegar tillögu
um hefndarskipun, er ekki var
meint ahnað með en að eyða
málinu.
Reynslan sýnir nú, að fyllsta
nauðsyn hefði verið á því að
samþykkja tillögur Framsókn-
arflokksins. Dýrtíðarvísitalan
hækkar óhindrað. Hún hækk-
aði um 4 stig í þessum
mánuði. Hún mun hækka um
4—5 stig í næsta mánuði, ef
Aðalsteinn Kristinsson
framkvæmdastjóri
í dag verður Aðalsteinn Krist-
insson, fyrrverandi fram-
kvæmdastjóri S.Í.S., lagður til
hinztu hvíldar. Hann andaðist
af hjartabilun að heimili sínu
hér í bænum hinn 13. þ. m. eins
og fyrri hefir verið frásagt og
öllum er kunnugt.
Aðalsteinn var fæddur að
Syðra-Dalsgerði í Eyjafirði 4.
oktðber 1885. Foreldrar hans
voru hjónin þar, Kristinn Ket-
ilsson bóndi og Salóme Hólm-
fríður Pálsdóttir.
Aðalsteinn var, eins og alþjóð
veit, albróðir þeirra Hallgríms
og Sigurðar forstjóra og sr.
Jakobs, fyrrum skólastjóra og
fræðslumálastjóra. Er það fá-
títt, að fjórir bræður verði svo
þjóðkunnir mætismenn.
Aðalsteinn stundaði nám við
gagjjfræðaskólann á Akureyri
veturinn 1904—5. Næsta vetur
var hann nemandi búnaðarskól-
ans á Hólum.
Alla ævi var Aðalsteinn léttur
í spori, snar í hreyfingum og
stæltur. Hann var líka íþrótta-
maður góður á æskuárum. Var
hann glímumaður ágætur,
mjúkur og lipur og hinn drengi-
legasti. í árslok 1909 réðst hann
til utanfarar með Jóhannesi
Jósefssyni. Þriðji maður í fé-
lagsskap þeirra var Pétur Sig-
fússon, síðar kaupfélagsstjóri.
Fóru þeir til meginlands Evrópu
og ferðuðust um Þýzkaland,
Austurriki, Sviss og Belgíu í 11
mánuði og sýndu íslenzka glímu.
Þá sneri Pétur heim til íslahds,
en þeir Jóhannes og Aðalsteinn
fóru til Rússlands og höfðu sýn-
ingar þar. Kom Aðalsteinn heim
sumarið 1911.
Eftir heimkomuna var Aðal-
steinn starfsmaður við Kaupfé-
lag Eyfirðinga, en Hallgrímur
bróðir hans veitti því þá for-
stöðu. Hafði Aðalsteinn unnið
þar áður og hélt því áfram um
skeið. En litlu síðar, árið 1914,
varð sú breyting á ráði hans,
að hann tók að sér forstöðu fyr-
ir útibú Nathans & Olsens á
Akureyri. Það var heildverzl-
un, umboðsverzlun, eins og þá
tíðkaðist, þar sem ýmisleg sýn-
ishorn frá erlendum heildverzl-
unum voru til sýnis, og vörur
þær síðan pantaðar fyrir þá,
sem óskuðu. S.Í.S. var þá lítt
farið að annast innkaup fyrir
sambandsfélög sín og var góð
sambúð kaupfélagsskaparins og
Nathans & Olsens öll þau ár,
sem Aðalsteinn stóð fyrir úti-
búinu á Akureyri.
Árið 1920 var starfsemi S.Í.S.
mjög í mótun og örum vexti
undir stjórn Hallgríms Krist-
inssonar. Voru þá heildsöluvið-
skipti kaupfélaganna óðum að
færast til þess. Þá hvarf Aðal-
steinn Kristinsson frá verzlun-
arstörfunum á Akureyri og
skipaði sér þar í sveit, sem nú
var mest þörfin í þjónustu
sambandsins. Vann hann fyrst
ekkert verður aðgert. Þessar
hækkanir munu svo kalla fram
nýjar vísitöluhækkahtr næstu
mánuði. Gróði útgerðarinnar
af hækkun fiskverðsins mun
verða orðinn lítill um næstu
áramót, ef þessu heldur áfram.
Og hvað verður þá um aðra at-
vinnuvegi? Og hverjar verða þá
framtiðarhorfurnar um næstu
áramót?
Fer þjóðin nú ekki að sjá,
hvert aðgerðaleysið og stefnu-
leysið, sem hefir einkennt
stjórnarflokkana í þessum mál-
um, muni leiða hana?
Vegna jarðarfarar
íyrrvoramli frainkvæmclastjóra vors
AÐALSTEINS KRISTINSSONAR
veróur skrlfstofnm vorum, vöruaf-
greiðsluni og sölubiíð
LOKAÐ
kl. 12 á liádegi í daj*'.
Samband ísl. samvinnufelaga
í stað' á skrifstofum þess í
Reykjavík og Kaupmannahöfn.
En þegar föst deildaskipting var
ákveðin í sambandinu 1921 var
Aðalsteinn Kristinsson ráðinn
framkvæmdastjóri innflutn-
ingsdeildar. Því starfi gegndi
hann upp frá því til ársloka
1945, að hann lét af störfum hjá
sambandinu um leið og Sigurð-
ur bróðir hans.
Það voru viðsjálir tímar í fjár-
málum, óvissir og erfiðir, þegar
Aðalsteinn Kristinsson hóf störf
sín hjá sambandinu. Harðinda-
veturinn 1919—20 og einkum
verðfallið þá á eftir olli því, að
mörg sambandsfélögin urðu
skuldug. Það var ekkert sér-
stakt um samvinnufélögin.
Skjótfenginn stríðsgróði hafði
gert þjóðina andvaralausa og
forsjárlitla og teygt hana til að
lifa um efni fram. Þegar hol-
skefla verðfallsins reið svo yfir
varð mörgum erfitt að láta fyr-
irtæki sín bera sig. Fjöldi gjald-
þrotanna var mikill og allur at-
vinnurekstur skuldum kafinn
vegna verðbólgunnar innan-
lands.
Þeir, sem stýröu sambandinu
urðu fyrst og fremst að beita
sér að því, að koma samtökun-
um yfir þessa örðugleika, enda
brást samvinnumönnum íslands
ekki forystan í því efni.
Vandanum var mætt af mik-
illi gætni og ábyrgðartilfinn-
ingu, Hallgrímur Kristinsson
hvatti menn til að spara kaup
á erlendum vörum, svo að fjár-
hagur þjóðarinnar færi ekki í
kaldakol. Hann óskaði þess
„innilega, að samvinnumennirn-
ir riði á vaðið, sýni, að hjá
þéim sé mest um vitsmuni og
sjálfstæðisþrótt, skapgerð, sem
harðnar og stækkar þegar
vanda ber að höndum.“
Á þeim grundvelli var starf-
semin mótuð. Og þegar Hall-
grímur féll frá í ársbyrjun 1923
tók Sigurður bróðir hans við
starfi hans og hélt því áfram í
sama ánda.
Það má nærri geta, að það
hefir verið allt annað en létt
verk eða skemmtilegt, að standa
fyrir innkaupum sambandsins
á þessum árum. Samvinnu-
mennirnir áttu mikið í húfi, að
vel væri á málum þeirra haldið
á því sviöi. Afkomuskilyrðin
voru ekki betri en það, að ekk-
ert mátti út af bera. Þeir máttu
ekki við öðru, en innkaupin
væru þannig gerð fyrir þá, að
þeir fengju sem mest af sem
beztum vörum fyrir litlar fjár-
hæðir, sem þeir áttu ráð á. Inn-
kaup S.Í.S. var ekki hægt að
auka eins og þá áraði, því að
hugsa varð um hag almennings,
fremur en hvað hægt kynni að
vera að selja. Það varð hlut-
verk Aðalsteins að útvega verzl-
unum samvinnumanna sem
beztar og heppilegastar vörur,
þegar mjög varð að takmarka
innkaupin.
S.Í.S. var annað og meira en
heildsala kaupfélaganna. Það
var jafnframt fjárhagsleg for-
sjón samvinnumannanna, að
vissu leyti. Sparsemi, hagsýni,
þrautseigja og þegnleg sjálfsaf-
neitun' voru þær dyggðir, sem
þar var byggt á.
Framkvæmdastjórn innflutn-
ingsdeildar S.Í.S. er yfirgrips-
mikið starf. Sum árin hafa ver-
ið höfð viðskipti við 14 þjóð-
lönd, og þó að þetta starf grein-
ist nú nokkuð, með vaxandi við-
skiptum, var það lengi vel starf
Aðalsteins Kristinssonar að sjá
um þá verzlun alla.
Aðalsteinn Kristinsson kvænt-
ist árið 1916 Láru Pálmadóttur
bónda á Æsustöðum í Eyjafirði
og síðar trésmíðameistafa á
Akureyri, Jónssonar. Eiga þau
tvær dætur uppkomnar.
Auk sinna yfirgripsmiklu
starfa hjá S.Í.S. vann Aðal-
steinn þó að fleiri málum. Hann
*
var lengi í stjórn Sjóvátrygg-
ingarfélags íslands og stjórn
ríkisspítalanna. í miðstjórn
Framsóknarflokksins sat hann
lengstum og jafnframt í blað-
stjórn Tímans.
Aðalsteinn Kristinsson var
glaðvær maður í viðmóti. Hann
var lipurmenni í umgengni sam-
vizkusamur starfsmaður og
vildi hvers manns vandræði
leysa. Kaupfélagsstjórarnir, sem
áttu erindi við hann undir mis-
jafnlega léttum kringumstæð-
um, hittu fyrir sér alúðlegan
mann, sem vildi leggja sig fram
til að greiða úr málum þeirra.
Aðrir kunna sögur af því, að
hann hafði gaman af að gera
mönnum greiða og leggja þeim
lið ef hann mátti. Hann var
góðmenni, hjálpfús og greið-
vikinn.
Aðalsteinn Kristinsson var
gæfusamur maður. Hann vann
í fullan aldarfjórðung með
bræðrum sínum að því, að gera
kaupfélagsskapinn í landinu
fjárhagslega öruggan og sterk-
an, svo að hann gæti verið
brjóst og skjöldur þess fólks,
sem skipar sér undir merki
hans, — vörn gegn skorti og ör-
birgð, trygging jafnrar þróunar
og stöðugra framfara til vel-
megunar og menningar. í meira
en 20 ár var hann náinn starfs-
maður Sigurðar'bróður síns í
þessari sjálfstæðisbaráttu ís-
lenzkrar alþýðu. Með þeim
bræðrum var frændsemi góð,
svo sem frekast getur orðið.
Aðalsteinn Kristinsson mun
varla hafa kosið sér annað hlut-
skipti frekar en að verða góður
liðsmaður þeirrar þróunar við
hlið bróður síns. Er árin færð-
ust yfir og heilsan var tekin að
bila lét hann af störfum með
sæmd.
Með mikilli gleði máttu þeir
líta yfir farinn veg, sem lengst-
um höfðu stýrt málum sam-
vinnuhreyfingarinnar á íslandi.
Ólíkt er hún betur búin undir
að mæta erfiðleikum þeim, sem
á eftir fara þessári styrjöld en
hinni fyrri, og jafnframt að
verða þjóð sinni það, sem beztu
menn hefir dreymt um og lifað
fyrir. Víst hefðu þeir, sem þar
hafa helzt að unnið, mátt taka
sér i munn hin fornu orð: Guð
hefir látið ferð mína heppnast.
I»óreoiiíi Ma^nÚMlóUir, rithöf.:
Þegnar andans á rökstólum
2. Geslir of*' heimamciin.
Framhald.
Létt högg var slegið á her-
bergishurð mína og sagt fyrir
utan: „Klukkan er átta.“ Ég
reis úr rekkju og fann enn fegri
leið en daginn áður heim að
Vár gárd, þar sem morgunverð-
urinn var framreiddur. En rit-
höfundar eiga það flestir sam-
merkt að heyja erfiða og oft
vonlitla barátu við andvökuna
örgu og eru þvi þreyttir að
morgni og fæstir árrisulir. Þó
munu flestir hafa lokið morgun-
verði í tæka tíð, en umræður
áttu að hefjast klukkan tíu.
Sigurd Christiansen var einn
þeirra síðbúnu, en við röbbuð-
um þó saman stundarkorn. Þeg-
ar ég var gestur heima hjá hon-
um fyrir tíu árum,- var Edith,
einkadóttir hans, í efsta bekk
menntaskólans og sagði mér,
að hún væri að velta því fyrir
sér, hvort hún ætti að taka fyr-
ir þýzku- eða frönskunám að
loknu stúdentsprófi. Ég minnt-
ist á þetta við Ch'ristiansen.
„Hvort valdi Edith?“
„Frönskuna, sem betur fór,“
svaraði hann.
Nú er Edith gift listamanni
og búin að gera hinn unglega
föður sinn að afa.
Ég hafði fengið heim til ís-
lands skáldsögurnar, sem
Christiansen hafði skrifað á her-
námsárunum. „En hvað er það
allra hýjasta?"
„Leikrit, sem verður leikið í
vetur.“
Ég spurði hann, hvort hann
væri ekki búinn að breyta lit á
húsinu sínu, því að nú mundu
allir hafa vanizt þeim lit og
jafnvel tekið hann til eftir-
breytni, svo æskilegur, sem
hann þótti í fyrstu.
Christiansen brosti við.
„Nei, það. er alltaf sami lit-
urinn og ég valdi hann ekki til
að æsa fólk eða vekja athygli,
heldur vegna þess, að mér þótti
hann fallegur.“
Hús Christiansens stendur í
skógivaxinni hlið með útsýni
yfir Drammenselfi og bæinn,
sem breiðir úr sér á báðum
bökkum hennar. Christiansen
lét byggja þetta hús, þegar hann
hafði hlotið 1. verölaun í mik-
illi skáldsagna samkeppni. —
Hann hefir sagt mér, að það
hafi ekki verið ætlun hans að
taka þátt í þessari keppni, en
svo var frestur til að skila hand-
ritum framlengdur um þrjá
mánuði og þá skrifaði hann á
hóteli í Berlín skáldsöguna,
„Tveir lífs og einn liðinn“, sem
lagði grundvöllinn aö efnalegri
velmegun hans.
Glæsileg kona í látlaúsum,
brúnuní kjól, heilsaði mér og
nefndi nafn sitt, Halldís Moren
Vesaas, hún var dóttir norska
rithöfundarins Sven Moren, en
gift Tarjei Vesaas, sem einnig
var á mótinu. Þau voru einu
hjónin þar. Hún er ljóðskáld,
hann skáldsagnahöfundur, og
síðustu bækur beggja innblásn-
ar af frelsisbaráttu Norðmanna.
Þau eru höfðingleg og ham-
ingjusöm. Hann minnir á ís-
lenzkan bónda, veðurbitinn,
þéttur á velli og þéttur í lund,
fötin hans hefðu vel getað verið
úr Gefjunardúk.
Það sópaði að Norðmönnun-
um, hvort sem þeir fóru i flokk-
um eða gáfu áig einn og einn
á tal við granna sína. Þeir höfðu
þá sérstöðu á mótinu, að mál
þeirra (þ. e. a. s. ríkisnorskan),