Tíminn - 04.03.1947, Blaðsíða 2

I
2
I»riðjudagur 4. mars
Jarðræktar
styrkurinn
Síðan verðlag fór að breytast
af yöldum stríðsins hefir verið
greidd verðlagsuppbót á jarð-
ræktarstyrkinn i samræmi við
almenna vísitöluhækkun. Styrk-
urinn er því nú liðlega þrefaldur
að krónu tölu við það,' sem var
fyrir strið.
Þetta er auðvitað mikil lækk-
un, miðað við þá breytingu,
sem orðið hefir á launakjörum
manna. Ef við það eitt er miðað,
lætur nærri, að jarðræktar-
styrkurinn hafi verið lækkaður
um fullan helming.
Svo mikið er víst, að tvöfallt
færri dagsverk fást nú fyrir þá
fjárhæð, sem greidd er sem
styrkur á sömu framkvæmd og
fyrir stríðið, því að kaupgjald
hefir sexfaldazt.
Hér kemur þó fleira til greina.
Þar sem mikilvirkari tækjum
verður við komið, svo að verkið
er ódýrara þess vegna, má segja,
að lækkun á jarðræktarstyrk
væri eðlileg, miðað við, að ó-
breytt ástand ætti að ha^ldast.
En nú er slíkt alls ekki, nema
á sumum sviðum hins marg-
þætta verkefnis, sem hér er um
að ræða.
Jarðræktarlögin í heild þurfa
endurskoðun. Það getur verið
eðlilegt, að hlutfall styrksins
innbyrðis breytist. En í heild
er styrkurinn tvímælalaust
raunverulega miklu lægri en
fyrir stríð.
Þegar talað er um hinar nýju
vélar, sem breyti viðhorfunum,
má ekki gleyma því, að þær vél-
ar þurfa þá að vera komnar til
verka. Það er t. d. alls ekki
tíma bært að lækka allan fram-
ræslustyrk, þó að til séu kíl-
plógar, sem e. t. v. gefast vel í
sérstökum jarðvegi, meðan þeir
hafa aðeins verið reyndir á 4—5
stöðum í landinu og ekki eru til
nema örfáar dráttarvélar, sem
hafa kraft til að draga þá'.
Þó að til séu lög um véla-
kaup og vélanotkun, breytir það
í sjálfu sér engu í sveitunum,
fyrr en vélarnar koma þar, í
krafti þeirrar löggjafar. Ef lög-
um um jarðræktarsamþykktir
og vélakaup er fylgt eftir með
fjárframlögum, svo að hvert
hérað getur eignazt jarðyrkju-
vélar við sitt hæfi, þá er eðli-
legt, að hinnar nýju tækni gæti
við ákvörðun jarðræktarstyrks.
En séu slík lög gerð óvirk, með
sinnuleysi um að greiða fyrir
innflutningi tækjanna og litlum
fjárframlögum, þá er vjðhorfið
annað. Það væri .þá líkt og að
ætla sér að lækka byggingar-
styrk á áburðarhús og hlöður,
af því að talað hefir verið um
kílplóga, sem fljótlegt er að
ræsa mójörð með.
Alþingi það, sem nú situr,
mun gera verulega leiðréttingu
á jarðræktarlögunum. Auðvit-
að er búið að kasta frá sér mörg-
um góðúm tækifærum, og verð-
ur ekki úr því- bætt. Fjárhagur
ríkissjóðs er erfiður og gjald-
eyrisástæður slæmar. En sízt
er það þó til bóta, áð unna
landbúnaðinum hvergi jafnrétt-
Ls, leggja byrðarnar sérstaklega
á hann og hindra framför hans.
Það bitnar þungt á þjóðihni
allri.
Það er íslendingum öllum í
heild mikið hagsmunamál að í
landi þeirra sé rekinn blómleg-
ur landbúnaður með menning-
arbrag.
TtMIXN, j>rig|udagum 4. marz 1947
43. blað
tfr Aelum jUþintfU
Minningarorð:
Jósef L. Sigurðsson
bóndi í Torfufelli
Þingstörfin ganga hægt.
Þingstörfunum miðaði hægt
áfram síðastl. viku. Ekkert af
frv. þeim. sem stjórnarsáttmál-
inn gerir ráð fyrir, hefir enn
verið lagt fyrir þingið, en unn-
ið er að samingu þeirra. Eðli-
legt hr, að undirbúpingur þeirra
taki nokkurn tíma, þar sem
hann var enginn af hendi fyrv.
stjórnar Þessi mál eru m. a.
skipun fjárhagsráðsins, eigna-
könnunin og afurðasölumálin.
Af störfum þingsins í vikunni
var það einna merkast, að
fjárveitinganefnd byrjaði aftur
að fást við fjárlagafrv., en þau
störf hennar höfðu legið niðri
síðan fyrir jól. Mun mega vænta
álits og tillagna frá nefndinni
áður en langt líður.
Ekkert kom fram af nýjum frv.
eða tillögum, sem merkilegt má
telja.
Iðnskóli í sveit.
Það'mál, sem mestur styr hef-
ir verið um í þinginu að undan-
förnu, er frv. Hermanns Jón-
assonar um iðnskóla í sveit. í
iðnaðarnefnd e. d. sameinuðust
fulltrúar allra flokka gegn frv.,
að fulltrúa Framsóknarflokks-
ins, Páli Zóphóníassyni, undan-
skildum. í deildinni hafa þeir
Páll, Hermann og Hannibal
Valdimarsson mælt með frv. Þeir
hafa hrakið svo gersamlega mót-
bárur afturhaldsmanna, að slíks
munu fá dæmi.
Það vantar ekki, að andstæð-
ingar. frumv. hafi viðurkennt,
að mikil þörf sé sérmenntaðra
iðnmanna í sveitum og kaup-
túnum landsins. Þeiishafa ekki
heldur getað sýnt fram á, að
úr þessu verði bætt að neinu ráði
með' þeirri iðnfræðslu, sem er
fyrirhuguð í sambandi við hér-
aðsskólana og bændaskólana.
Þeir hafa ekki heldur getað
fært nein rök að því, að þeir,
sem lykju námi við slíkan
skóla, yrðu neitt ver menntir en
hinir, sem fullnægja gildandi
kröfum um iðnmenntuii. Náms-
tíminn yrði að vísu styttri, en
hins vegar lögð við námið miklu
meiri alúð og rækt.
Þeir, sem berjast gegn þessu
frv., munu ekki þurfa að lifa
lengi til að iðrast skammsýni
únnar. Aukin tækni krefst stöð-
ugt fleiri og fleiri iðnmennt-
aðra manna. Miðaldafyrirkomu-
lagið með meistara og lærlinga,
sem stundi fúsknám í fjögur ár,
getur ekki fullnægt þeirri þörf.
Það verður kannske að notast
við það eitthvað enn, en jafn-
hliða verða að risa upp iðnskól-
ar, sem útskrifi vel mennta iðn-
menn á miklu skemmri tíma.
Frv. Hermanns Jónassonar um
iðnskóla í sveit, er geti tekið á
móti um 50 nemendum og út-
skrifað þá eftir tveggja ára nám,
er spor í þessa átt. Afturhalds-
öflin geta stöðvað það um stund,
en ekki til langframa, því að
það heyrir til hinum nýja tíma.
Það ranglæti getur ekki held-
ur haldizt til langframa, að
unglingum úr sveitum og kaup-
túnum sé raunverulega meinað
að afla sér iðnmenntunar, og
komið sé í veg fyrir að iðnaðar-
mannastétt rísi upp á þessum
stöðum, Þetta síðarnefnda er
ekki síður þýðingarmikið, en það
er tryggt með frv., því að-skól-
inn veitir nemendum sínum að-
eins réttindi til iðnstarfa í
sveitum og smákauptúnum. Eigi
sveitirnar að geta dafnað á-
fram, þurfa fleiri að setjast þar
að en þeir einir, sem vinna land-
búnaðarstörf, því að ekki eru
miklar líkur fyrir, að þeim
fjölgi að mun.
Byggingamál kaupstaðanna.
Það var einn þátturinn í kosn-
ingaundirbúningi stjórnarflokk-
anna á síðastl. vori, að sam-
þykkja lög, þar sem heitið var
stórfelldum framlögum til
verkamannabústaða, byggingá-
samvinnufélaga og íbúðabygg-
inga, sveita- og bæjarfélaga.
Strax eftir kosningarnar reyndu
menn f að lagasetning þessi hafði
aldrei verið hugsuð til annars
en kosningaveiða, því að ekk-
ert fé var handbært til að full-
nægja ákvæðum laganna.
Snemma á þessu þingi fluttu
Páll Zóphóníasson og Hermann
Jónasson frv., þar sem lagt var
til að stofnaður yrði bygginga-
sjóður íbúðarhúsa, er veitti lán
til byggingarsamvinnufélaga.
Ríkið skyldi leggja,'sjóðnum til
20 milj. kr., þar af 8 mlj. kr. á
þessu ári, unz áðurnefndri upp-
hæð væri náð'. Af fé þessu skyldi
byggingarsjóðurinn greiða rík-
inu 2% í ársvex'ti.
Þau ákvæði yoru ennfremur í
frv., að sérstök byggingamála-
nefnd skyldi skipuleggja bygg-
ingarframkvæmdir í landinu
*
með það fyrir augum, að ónauð-
synlegar byggingar gengju ekki
fyrir nauðsynlegum byggingum,
eins og átt hefir sér stað sein-
ustu árin. Vera má, að úr þessu
verði bætt með lögunum um
fjárhagsráð.
Langt er síðan frv. þessu var
vísaö til nefndar, en ekkert hefir
heyrzt af því síðan. Vonandi
heyrist eitthvað af því áður en
langt liður. Ástandið í málum
þessum er þannig, að Alþingi
gétur ekki lokið svo 6—7 mán-
aða setu, að það geri þeim ekki
viðunandi skil.
Sósíalistar og heimilisvélar.
Einn af þingmönnum sósíal-
ista 1 n. d. hefir nýlega lagt fram
frv. um tollalækkun á ýmsum
heimilisvélum og ennfremur
þingsályktunartillögu um, að
veitt verði fyrir þeim svo rífleg
gjaldeyrisleyfi, að fullnægt verði
eftirspurn. Bæði frv. og tillagan
eru rökstudd með ályktun, sem
aðalfundur Kron samþykkti á
síðastl. vori.
Það verður ekki sagt, að sósí-
alistar hefjist handa vonum
fyrr um að verða við þessari á-
skorun. Þeir sitja marga mánuði
í ríkisstjórn, án þess að gera
nokkuð til að greiða fyrir inn-
flutningi heimilisvéla. Á þeim
tíma, er gjaldeyrinum eýtt í
margvíslegan óþarfa, en neitað
um gjaldeyri til kaupa á heim-
ilisvélum. Þá sitjá sósíalistar
aðgerðalausir á þessu þingi alla
þá 100 daga, sem ráðherrar
þeirra eru í ríkisstjórn. Það er
fyrst eftir að þeir eru búnir að
vera nær mánuð í stjórnarand-
stöðu, er þeir ranka við sér og
muna eftir heimilísvélunum!
En þá var líka fyrrv. stjórn bú-
in að eyða gjaldeyrinum og
koma ríkisfjárhagnum í það
öngþvéiti, að óhægt er um tolla-
lækkanir.
Þess er ennfremur að geta, að
á seinasta þingi áttu sósíalistar
þess kost að vera með svipuðu
tollalækkunarfrv., sem Skúli
Guðmundsson flutti, en það
dagaöi uppi fyrir atbeina þeirra
og annara stjórnarsinna. Á þeim
tíma var þó gjaldeyrisaðstaðan
og fjárhagsafkoman mun betri.
Þegár allt þetta er athugað,
mun þaö ekki verða sósíalistum
til neinnar fremdar, þótt þeir
látist nú vera hlynntir inn-
flutningi heimilisvéla.
Byggðu landið.
í Noregi hefir verið stofnað
landgræðslufélag, sem heitir:
Bygg ditt land. Það beitir sér
einkum fyrir skóggræðslu.
Það vinnur að því, að skóg-
ræktarkennsla verið tekin upp í
skólum landsins, sem hluti af
náttúrufræðslunni.
Sömuleiðis er reynt að stuðla
að því, að skólabörn gróðursetji
trjáplöntur og er m. a stofnað
til verðlaunasamkeppni þeirra á
meðal í því skyni.
Þá vinnur .félagið ennfremur
að því, að gert verði jarðfræði
legt landabréf af Noregi.
Félagið hefir líka tekið til
meðferðar uppblástur landsins
á vesturströnd Noregs og varnir
gegn honum.
Félag þetta hefir raunar fleira
en landgræðsluna á stefnuskrá
sinni. Tilgangur .þess er að
28. júlí síðastliðið sumar lézt
af slysförum á heimili sínu
bóndinn Jósef L. Siguirðsson.
Hann var fæddur 1898 og því
tæplega fimmtugur.
Ég ‘hefi beðið eftir að þessa
góða manns yrði minnzt. Og þó
ég telji mig ekki færa um það,
get ég ekki orða bundizt.
Þessi andlátsfregn með svona
voveiflegum hætti kom mér svo
á óvart. — Ég var lengi að átta
mig á að þetta væri veruleiki.
Jósef heitinn var vinur minn
og venzlamaðvir. Ég var fyrir
viku íarin frá heimili hans.
Hann fylgdi mér að bílstöðinni
glaður og hress, - eins og hann
átti vanda til. — Leiðin lá yfir
stórgrýtta og~y vatnsmikla á.
Hann var svo óttalaus og örugg-
ur. — Þetta var síðasta sam-
verustundin okkar og síðasta
kveðjan í þessum heimi og henni
gleymi ég aldrei.
Jósef heitinn var framúr-
skarandi duglegur maður, og
hafði glaða lund. Gestrisni og
hjálpfýsi var honum í blóð bor-
in" Hann var góður eiginmaður
og faðir. Hann kom öllum í gott
skap, sem voru I návist hans
með hlýleik sínum og ég er þess
fullviss að hann hefir engan
óvildarmann átt. Hann var bú-
inn að byggja myndarleg útihús
á jörð sinni, rækta mikið og á
síðasta ári byggði hann íbúðar-
hús sem honum þó ekki auðn-
aðist aö fullgera. Starfsdagur-
inn var á enda áður en varði.
Jósef kvæntist árið 1923
Bjarneyju Sigurðardóttur frá
Snæbjarnarstöðum í Fnjóskadal
og lifir hún mann sinn ásamt
tveimur börnum þeirra, Torf-
hildi og Sigurði, en eitt barn
misstú þau ungt. Foreldrar
Jósefs heitins voru Sigurður
Sigurðsson frá Leyningi í Eyja-
firði og Sigrún Sigurðardóttir
úr sömu sveit. Bjuggu þau í
Torfufelli allan sinn búskap.
Þau áttu 7 börn og 5 af þeim
stuðla að því, að gæði landsins
verði hagnýtt sem bezt, og.hefir
þaö m. a. tekið fiskirækt í ám
og vötnum til athugunar.
Víða styrkja héruðin þessa
starfsemi, svo að féiagið geti
haft launaðan starfsmann þar.
komust til þroska. Auk þess ólu
þau upp 1 dreng. Öll voru þau
mannvænleg og vel látin.
Á seinni árum var Siguröur
heitinii faðir Jósefs heilsulaus
og stóð hann þá fyrir búinu í
mörg ár og studdi það á allan
hátt. Systur haná voru og mjög
heilsutæpar svo heimilisástæður
voru örðugar á því tímabili. En
atorka hans og þörfin til að
gera gott brást aldrei.
Eftir fráfall föður sins, hóf
hann svo búskap í Torfufelli og
bjó þar til dánardags.
Ég vil svo þakka öllum vinum
og vandamönnum þá samúð og
hjálpfýsi sem sýnd var við and-
lát hans og jarðarför. Ennfrem-
ur vil ég þakka Helgu Jónsdótt-
ur saumakonu á Akureyri alla
þá aðstoð sem hún veitti á þess-
um erfiða tíma. Guð blessi ykkur
öll.
Svo vil ég kveðja vin minn
með þakklæti fyrir allt.
Blessuð sé minning þin.
S. S.
Ef eitthvað kemur fyrir.
Kona nokkur í Skotlandi varð
fyrir því, að hús hennar himndi
til grunna í loftárás. Hún komst
þó ósködduð úr rústunum og
meðal annars bjargaðist mðð
henni heil viskýflaska. Maður
nokkur, sem átti hlut að því að
hjálpa frúnni úr brakinu, spurði
hvort hún vildi ekki dreypa á
flöskunni sér til hressingar eftir
ósköpin.
—>Nei, sagði frúin. Hana ætla
ég aö eiga, ef eltthvað skyldl
koma fyrir.
Rafmagnib gerbreytir
eldhúsuiuim og inn-
anhússtörfunum
Eitt af þvf, sem fylgir heimilisrafmagni, er skilyrði til margs
konar þæginda og notkunar vinnusparandi heimilisvéla. í þess-
ari grein er sagt frá áliti húsameistara eins frá Danmörku á
nýtízku eldhúsum í 'Ameríku. Slík eldhús er hvarvetna hægt að
hafa, þaV sem rafmagn til heimilisnota er fyrir hendi, og engu
sður hér á landi en annars staðar.
— og blátt áfram hún ein, sem í fyrir luktum dyrum í ryðfríum
mörgum tilfellum getur gert hólfum 'eða á risí með gler-
vinnutíma kvenfólksins með veggjum i kring. Loftræsting
hóflegri lengd. j er þaðan út, svo að ekki kemur
Það er erfitt að sjá hvár byrja ' eimur né bræla í.eldhúsið.
Danskur húsameistari hefir
nýlega verið á ferð vestan iiafs.
Hann segir svo frá í Politiken,
að það séu ekki stórhýsi Ame-
riku, sem sér hafi fundizt mest
til um. Það voru eldhúsin eins
og nú er farið að hafa þau.
Eldhúsið er þar ekki talið til
smámuna, sem látnir eru sitja á
hakanum. Tæknileg framför er
ekki' einskorðuð við verksmiðj-
ur og vinnustöðvar. Hún er einn-
ig látin ná til starfsins á heim-
ilunum og skapa jafnvægi milli
vinnunnar innan heimilis og
utan þess.
Þau hús, sem nú eru byggð,
eiga að endast mörgum kyn-
slóðum. Ef breyttir hættir og
lífsvenjur eru ekki höfð með í
reikningnum þegar byggt er,
verður það sem gert er, þving-
andi spennitreyja, ekki aðeins
á okkur, heldur líka á börnum
okkar og barnabörnum.
Tæknin á heimilinu er þáttur
þeirrar þróunar, sem á sér nú
stað í þjóðlífinu. Þess er heldur
ekki að vænta, að til lengdar sé
hægt að vænta kvenlegrar
vinnu utan heimilanna, nema
heimilisstörfin séu auðvelduð.
Innanhúss tækni er enginn í-
burður eða ofraush. Það er hún,
skal eða enda, ef lýsa á nýtizku 1
eldhúsi í Ameríku. Höfuðein- ^
kenni má segja að sé það, að
starfið er „rafgengt“. Með
hjálp rafmagnsins er erfiðinu
létt af höndum fólksins og fært
yfir á vélarnar. í öðru lagi er
eldhúsið þannig gert, að sem
allra fæst spor og snúninga
þurfi til að vinna verkin þar.
Vitanlega eru ekki öll tækin
stillt á einum stað, en það er
hægt að ná undraverðum ár-
angri með skipulagningu eld-
hússins. ,
í þessum nýtízku eldhúsum er
mjölið geymt í sérstakri korn-
hlöðu eða skúffu í föstum, inn-
byggðum skáp yfir eldhúsborð-
inu. Húsmóðirin þarf ekki að
taka krús eða bréfpoka niður
af hillu og ausa úr með skeið
eða ausu . Hún heldur bara skál
undir réttri skúffu og lætur
renna svo mikið sem hún vill.
Þar hefir hún svo rafknúna
hrærivél til hliðar.
Eldavélin er hvit, og suða,
stéiking og bakstur fer fram
Pottar og pönnur er þvegið
upp með hrjúfum burstum, sem
rafmagn knýr. Þvottaföt, þvög-
ur, þveglar og þurrkur eru úr-
elt tæki. Leirvörur og boröbún-
aður er látið í skúffu úr ryð-
frium stálþráðum, þegar það
hefir verið þvegið og skolavatn-
ið er runnið burt. Skúffunni er
ýtt inn i skáp í eldhúsborðinu
við hliðina á vaskinum. Þar er
heitu vatni sprautað á áhöldin
frá öllum hliðum. Síðan þorna
þau þarna sjálfkrafa og verða
björt og skínandi.
En það eru margar endurbæt-
ur aðrar en þetta, sem hér er
talið. Gert er ráð fyrir, að fram-
vegis verði eldhúsborð og skáp-
ar smíðað í sérstökum verk-
smiðjum eftir beztuvíyrlrmynd-
um. Venjulegur húsameistari
þarf þá ekki að brjóta heilann
um eldhússkipun i hvert sinn,
sem hann teiknar íbúð. Hann
ákveöur aðeins stærð þess, og
svo panta menn innan í það,
eins og glugga og hurðir.