Tíminn - 08.03.1947, Blaðsíða 2

2
TÍMINN, laiigardaginn 8. mar/ 1947
47. blaÖ
Laugardagur 8. niarz
Böðull alþjóðar
Það var vorið 1942, að stjórn-
málamaður nokkur sagði í út-
varpsræðu:
„Þegar örðugleikarnir hefjast
að nýju, mun það sýna sig að
þeir verða því verri viðfangs,
sem dýrtiðin leikur lausari hala.
Þá munu þeir lýðskrumarar fá
dóm sinn, sem i fullu abyrgðar-
leysi og algerlega gegn betri
vitund hafa nú í frammi hvers
konar áróður' og blekkingar i
því skyni, að reyna að afla sjálf-
um sér pólitísks stundarávinn-
ings.“
Þessi ræða var prentuð í Mbl'.
3. júlí 1942. Höfundur hennar
var Ólafur Thors.
Þetta er gott að hafa í huga,
þegar menn lesa Mbl. í vetur.
Nú eru örðugleikarnír að hefj-
ast að nýju og maðurinn, sem
gafst upp við að standa gegn
dýrtíðinni og gerðist „lýðskrum-
ari“ í „fullu ábyrgðarleysi“ —
sjálfum sér til „pólitísks stund-
arávinnings" óttast dóm sinn.
Hann veit það undir niðri eins
og fyrri, hver það er, sem er
„böðull alþjóðar.‘“
Ólafur Thors tók við stjórn-
arvöldum í mesta viðskiptagóð-
æri, sem komið hefir í sögu
þjóðarinnar. Þá átti þjóðin er-
lendar innstæður, svo að dæma-
laust var. Ólafur Thors lét það
verða sitt hlutverk að snúa góð-
æri í kreppu og auðsæld í eigna-
leysi. En þegar á herti veltist
hann úr völdum.
Þessi ólánssami maður hefir
af og til i vetur gert hinar fár-
ánlegu tilraunir til að bjarga
áiiti sinu. Það stoðar nú lítið,
þó að ungir Sjálfstæðismenn
hafi gefið honum bikar og Sjálf-
stæðiskonur breitt yfir hann
silkifána fyrir peningagjöf frá
ónefndum manni. Mbl. hefir
verið látið birta falsað ásta-
bréf um Ólaf Thors, merkt Dísa
í Ystuvík, og reynt hefir verið
að telja lesendunum trú um að
bréfið væri frá húsmóður í sveit.
Þannig eru tilraunir þessa
manns til að endurheimta tap-
að álit og traust. Hann veit að
erfiðleikarnir opna augu manna,
svo að ábyrgðarlausir lýðskrum-
arar fá dóm sinn.
Síðasta örþrifaráð af þessu
tagi er að láta J. P. gera eins-
konar samanburð á Ólafi Thors
og Hermanni Jónassyni. Það er
raunar furðuleg ósvífni að
stofna til slíks samanburðar, en
það er eins og kerlingin sagði:
„Þú ert kominn i skömmina
hvort eð er.“
Þeir verða oft djarfir, sem
engu hafa að tapa.
Hermann Jónasson varð for-
sætisráðherra 1934. Þá hafði
ægileg viðskiptakreppa legið
með sligandi þunga yfir öllu at-
vinnu- og viðskiptalífi heimsins.
Saltfisksmarkaður fslendinga í
Miðjarðarhafslöndunum hrundi.
Hermann Jónasson kom til
valda á hinum erfiðustu tímum,
Hans stjórn mætti erfiðleikun-
um með manndómi og heiðar-
leik og skapaði glæsilegt fram-
faratímabil. Þá var fiskiðnað-
ur frystihúsanna byggður upp
frá grunni og unnir nýir
markaðir í stað þeirra sem lok-
uðust. Þá var síldarskipulagið
fullkomnað og sett löggjöf og
skipulag um sölu kjöts og
mjólkur.
Engum manni hefir dottið í
hug að bendla nokkur nýmæli,
sem til framfara hafa verið, við
nafn Ólafs Thors. Engin lög eða

OíiaHahai

Nokkur orð um boðskap
náttúrulækninganna
Vitrir eftir á.
„En aðalatriðið er. Það er ekki
nóg að vera í dag vitur eftir á. —
Það, sem þjóðin þarf, er að for-
usta hennar viti hvað gera þarf
í dag, svo henni vegni vel eftir 2
til 3 ár, — og þora að gera það.“
Þannig hljóðar nú iðrunar-
bæn Þjóðviljamanna. Það eru 2
—3 ár síðan þeir settust í rík-
isstjórn. Þeir sjá í húsnæðis-
málunum, verzlunarmálum,
gjaldeyrismálum o. s. frv ávexti
þess, hvernig stjórnað var í
þeirra tíð.
Þeir hafa fulla ástæðu til að
lesa sínar iðrunarbænir, inn á
milli þess, sem Rannveig Krist-
jánsdóttir og annað gott fólk
lýsir því ástandi, sem skapazt
hefir undir stjórn þeirra, bein-
línis vegna stjórnarstefnunnar.
Því má ekki segja satt?
Mbl. er bæði stórort og illort
í leiðara í gær vegna þess að
Tíminn hefir skýrt rétt frá
gjaldeyrisástæðunum 1. marz
síðastliðinn. Talar það um að
viðskiptaráði hafi gengið allt
annað til að fresta leyfaveiting-
um, en gjaldeyrisskorturinn.
Eru þau skrif öll hinn mesti
moðreykur og hrærigrautur.
Kjarni málsins er sá, að 1.
marz námu innstæður bank-
•t-
anna erlendis 44 miljónum
króna auk tæpra 120 miljóna á
Nýbyggingarreikningi. Á móti
þessu voru bankarnir búnir að
taka að sér ábyrgðir, sem námu
58 miljónum króna fyrir ókomn-
umbótamál eru tengd nafni
hans. Það eru bara glæfrarnir,
svindlið, hrunið og rústirnar,
sem mynda sveig um minningu
hans. •
Það er engin furða, þó að
Ólafur Thors sé hræddur um
álit sitt. Það getur ekki öðru
vísi verið. En hitt er furða, að
hann skuli ráðast í það, að láta
gera samanburð á sér og Her-
manni Jónassyni. Ekkert er
þessum niðurrifsmanni hættu-
legra, en að vera mældur við
menn, sem byggt hafa upp,
eins og Hermann Jónásson.
um vörum og veitt leyfi til
kaupa á nýbyggingarvörum
voru 150 miljónir. Þannig var
búið að festa og nota allar inn-
stæðurnar og auk þess 44 milj.
kr. af framleiðslu, sem óseld var
erlendis 1. marz.
Mbl. þýðir ekkert að hrópa
um lýgi, falsanir og róg í sam-
bandi við frásögn Tímans af
þessum efnum. Það er það sjálft,
sem jafnan hefir reynt að breiða
yfir staðreyndirnar blekk-
ingahjúpinn. Enn reynir það að
fela sannleikann fyrir þjóð-
inni, eins og það haldi, að hún
geti lifað á lýgi og fölskum hug-
myndum.
Enn er sama siðferðið.
Eitt rekur sig á annars horn.
„En á meðan ekki er vitað
hvernig til tekst með viðskipta-
samninga okkar við aðrar þjóð-
ir, væri vitaskuld ekkert vit í að
ausa út nýjum leyfum, umfram
það allra nauðsynlegasta".
Þetta stendur í forystugrein
Mbl. í gær.
Blaðið hefir þá ekki tekið
mark á fullyrðingunum í ræðu
Ólafs Thors og Einars Olgeirs-
sonar, þegar ríkisstjórnin tók
við, um háa verðið á allri ís-
lenzkri framleiðslu. Það er gott
að heyra það.
Mörgum mun finnast, að það
væri ekkert vit að „ausa út“
„leyfum umfram það allra
nauðsynlegasta", hvernig sem
afurðasalan annars gengi. Það
eru svo mörg bráðnauðsynleg
stórmál, sem kalla að. Það á að
einbeita kröftunum að því að
rækta landið og byggja yfir
fólkið og atvinnuvegina og verja
til þess öllum gjaldeyri sem af-
gangs er, „umfram það allra
nauðsynlegasta“ til daglegrar
neyzlu.
Mbl. segir ennfremur, að
vöruverð erlendis fari ört hækk-
andi og því séu þjóðinni tryggð
miklu hagkvæmari innkaup
með því að veita innflutnings-
leyfi strax. Þetta segir það,
sem skýringu á því að viðskipta-
ráð hafi frestað öllum leyfis-
veitingum um sinn, að vel yfir-
veguðu ráði.
Mbl. hefir sína rökvísi fyrir
sig.
Eitt rekur sig á anars horn,
eins og graðpening hendir vorn.
Ódauðleikatrúin.
J. P. segir frá því í Mbl. í
fyrradag til marks um það
traust, sem Ólafur Thors hafi
notið í flokki sínum, að: „jafn-
vel hefir gengið svo langt, að
stundum hafa liðið fleiri ár, svo
að enginn hefir verið kosinn
varaformaður í Sjálfstæðis-
flokknum“.
Þetta á líklega að skilja svo,
að fyrirmenn í Sjálfstæðis-
flokknum hafi á tímabili haft
trú á því, að Ólafur væri ekki
dauðlegur maður. Það tíðkaðist
í Austurlöndum í myrkri forn-
öld að taka þjóðhöfðingja í
guðatölu. Eins fundu nazistar
upp ný trúarbrögð fyrir Þjóð-
verja og boðuðu þar guðdóm
Hitlers. En þetta er víst fyrsta
prentaða yfirlýsingin á íslandi,
sem bendir til þess, að jafnvel
hér á landi hafi vísir að þessari
manndýrkun þróazt.
Mbl. birtir þessa grein, svo að
hún er sjálfsagt eitthvað meira
en rugl úr J. P. En ekki var nú
guðdómurinn geðslegur hjá
þeim.
Svarti listinn hans Jónasar.
Jónas Jónsson hefir sent frá
sér ritgerð, sem kölluð er „Svarti
listinn“ og á að vera sérprentun
úr Ófeigi.
Það er skemmst af þessari
grein að segja, að þar er farið
í kringum fyrri dylgjur og sleg-
ið úr og í. Reynir J. J. að þyrla
upp nýju ryki til að hylja sig á
flóttanum í stað þess að standa
mannlega við fyrri áburð.
Helzta efni þessarar greinar
eru slúður og slefburður til að
reyna að spilla milli manna. Eru
m. a. taldir upp 30 menn, sem
Framsóknarflokkurinn á að
hafa misgert við. Er það gott til
dæmis, að fyrst er þess getið,
að Helgi Lárusson, sem nú er
afgreiðslumaður Ófeigs, hafi
stýrt myndarlegu kaupfélagi, en
það hafi verið lagt „undir kom-
(Framhald á 3. síðu).
í Tímanum 4. febrúar er grein
um „Boðskap náttúrulækning-
anna,“ eftir H. Kr. Greinin er
rituð af vinsemd í garð Náttúru-
lækningafélagsins og — eins og
vænta mátti — af skilningi á
stefnu þess og sjóhármiðum,
þrátt fyrir allkröftugar til-
raunir, sem hafa verið gerðar
af vissum mönnum til þess að
rangfæra boðskap náttúrulækn-
inganna, gera hann tortryggi-
legan og hlægilegan.
Vegna þess að höf. minnizt á
andúð Are Waerlands og nátt-
úrulækningamanna á kjöti og
fiski, langar mig til að biðja
Tímann fyrir nokkrar skýringar
á því atriði. En fyrst vil ég geta
þess, að Jónas Kristjánsson
kynntist náttúrulækningastefn-
unni löngu áður en hann vissi,
að Waerland var til, og það var
ekki fyrr en eftir stofnun Nátt-
úrulækningafélags íslands að
hann kynntist ritum Waerlands
neitt að ráði. Meðal helztu
frumkvöðla stefnunnar má
nefna læknana Kellogg í Ame-
ríku, Lane í Englandi, Bircher-
Benner í Sviss og Brauchle i
Þýzkalandi, hver öðrum lærðari
sem læknar og manneldisfræð-
ingar og víðkunnir. Öllum þess--
um læknum og nokkrum öðrum
kynntist Jónas Kristjánsson í
utanlandsferöum sínum og
keypti bækur eftir þá og aðra
hundruöum saman. Og þeim bar
yfirleitt saman um það, að
menn ættu helzt eða alls ekki
að leggja sér kjöt eða fisk til
munns, en að fyrst af öllu ætti
þó að forðast einhæf og spillt
matvæli, svo sem hvítan sykur
og hvítt heiti, og svo auðvitað
nautnavörurnar: tóbak, áfengi,
kaffi o. s. frv.
Þegar J. Kr. kynntist svo rit-
um Waerlands, var þar að finna
nákvæmlega sömu skoðanirnar.
Það er því mikill misskilningur,
ef menn halda, að J. Kr. eða
Náttúrulækningafélagið styðjist
eingöngu við Waerland og hans
kenningar. Það geta menn líka
sannfærzt um með því að lesa
„Nýjar leiðir“ eftir J. Kr., „Nýjar
leiðir 11“ og tímaritið „Heilsu-
vernd.“ En það er engin til-
viljun, að bækur eftir Waer-
land hafa orðið fyrir valinu til
þýðingar og útgáfu, því að J.
Kr. telur, — og hann ætti að
vera dómbær á það — að bækur
hans yfirleitt séu það bezta, sem
hann hefir séð ritað alþýðlega
um þessi mál, og. auk þess telur
hann Waerland flestum lækn-
um lærðari í lífeðlis- og mann-
eldisfræði, sem ekki er neitt
undarlegt, þar sem maðurinn
hefir lítið annað gert í hálfa
öld en að stunda læknis- og
manneldisfræði og framkvæma
sjálfstæðar rannsóknir á því
sviði. Auk þess er hann mjög
snjall rithöfundur og ritar svo
ljóst og skilmerkilega, að bæk-
ur hans eru sérstaklega vel
fallnar til þýðingar. Þetta vildi
ég taka fram um Waerland,
vegna þ.ess moldviðris, sem þyrl-
að hefir verið upp um hann hér,
bæði af læknum og leikmönn-
um, sem hafa borið honum á
brýn fákunnáttu, villutrú, of-
stæki og jafnvel brjálæði.
Sannleikurinn er sá, að Waer-
land gengur ekki eins langt í
andúð sinni á kjöti og fiski og
sumir aðrir brautryðjendur
náttúrulækningastefnunnar. .—
Þetta sézt m. a. á bls. 81 í „Mat-
ur og megin,“ þar sem hann
segir, að menn geti lifað heilir
heilsu til hárrar elli, þótt þeir
borði dálítið af kjöti eða fiski,
ef þeir neita sér um hvítt hveiti,
hvítan sykur og nautnavörur.
Það eru í augum Waerlands
skæðustu óvinir heilsunnar, og
þar eru allir náttúrulækninga-
menn innilega sammála.
Ég þori að fullyrða, að eng-
um detti í hug að reyna að út-
rýma kjöti og fiski úr viðurværi
íslendinga. Hins vegar verður
ekki hjá því komizt að skýra frá
ýmsum rannsóknum og stað-
reyndum, sem mæla gegn neyzlu
þessara fæðutegunda. Það þýð-
ir ekki að stinga höfðinu undir
vænginn og láta sem allt sé í
lagi. Fólk á heimtingu á að við
segjum, það sem við vitum sann-
ast og réttast, hvort sem það
kemur sér vel eða ekki fyrir
einstaka menn eða stéttir. Það
(Framhald á 4. síðu)
Svo hugsa Rússar nú
Blaðafulltrúi dönsku sendisveitarinnar í Moskvu, dr. Richard
Friedberg, var fyrir skömmu á ferðalagi í Kaupmannahöfn. Þá
birti Politiken viðtal það við hann, sem hér fer á eftir. Það er
því miður næsta sjaldgæft að fá svo hófsama og sanngjarna
frásögn frá Rússlandi, sem hér virðist vera. Friedberg vill ber-
sýnilega láta lesandann skilja viðhorf og sjónarmið Rússans.
I
Það væri ánægjulegt, ef við
kæmumst einhverntima svo
langt, að gagnrýni á Rússland
væri ekki tekin sem árás og
viðurkenningarorð ekki talin
áróður. Þá mættum við tala op-
inskátt í trausti þess, að orð
okkar yrðu tekin af báðum að-
ilum, sem heiðarleg tilraun til
að skýra og lýsa því, sem okkur
hefir mætt.
Nýlega sat rússneskur blaða-
maður í skrifstofu minni í
Moskvu og talaði um dönsk við-
horf og lét í ljós furðu sina á
mörgu. Ég spurði, hvort hann
hefði tíma til þess að hlusta
á mig í eina viku. Þá skyldi ég
gera honum grein fyrir ástæðum
okkar, hvaða feril við ættum að
baki og hvaða niðurstöðu við
hefðum náð.
Þessu líkt er, þegar rætt er um
Rússland. Flestir álykta þá og
dæma, án þess að þekkja for-
tíðina nær og fjær. Af slíku
hlýzt aðeins misskilningur og
fordómar.
Eftir þennan inngang er dr.
Friedberg reiðubúinn að svara
spurningunum.
— Hvernig eru nú ytri á-
stæður í Moskvu?
— Moskva sjálf varð aldrei
fyrir hernaðarárásum, eins og
þið vitið. En þessi borg hefir
orðið að taka við 3—4 miljón-
um manna úr öðrum landshlut-
um, svo að þar eru nú 7—8 milj-
ónir íbúa, en það er tvöfalt fleiri
en rúm er fyrir. Borgin var yf-
irfyllt af fólki fyrir stríð. Það
er því algengt, að hver fjölskylda
hafi aðeins eitt herbergi til
umráða. Auðvitað hefir verið
gerð yfirgripsmikil endurreisn-
aráætlun og þar hefir verið val-
ið milli þess, að byggja íbúðar-
hús strax eða endurreisa iðnað-
inn fyrst, og að því ráði var
horfið. Það var viðurkennt, að
bygging íbúðarhúsa gæti ekki
gengið fljótt, fyrr en iðnaður-
inn væri risinn úr rústum. Hitt
getá menn fljótt séð, að endur-
reisnarstarfið er stórkostlegt,
ef þeir hugsa til allra þeirra
héraða, sem liggja milli Moskvu
og vesturlandamæranna.
— Hvernig mæta Rússar þess-
um viðhorfum?
— Þeir kunna þeim jafn illa
og hver annar myndi gera, og
þeir ræða af sama tilfinninga-
hita, eða jafnvel ennfrekar, því
að þjóðin er hneigð fyrir kapp-
ræður, allar ráðagerðirnar,
bæði þær, sem framkvæmdar
eru og hinar. Eins er um
skömmtunina, sem lofað var að
hætti 1946 en varir a. m. k. enn
um sinn. Allir voru gramir og
óánægðir þegar sá boðskapur
barst. Óánægjukliður fyllti búðir
og götur.
En það sem Rússunum svíður
sárast, er að þeim finnst að frá-
sagnir heimsblaðanna bendi til
þess, að innbyrðis gagnrýni
þeirra og kurr vegna erfiðleik-
anna sé skilið sem andstaða
við stjórnina. Þeim finnst það
árás og loka sig inni.
— Hversu mikil brögð eru að
andúð í garð annarra þjóða?
— Það er víst óhætt að segja,
að Rússum finnist jafnan, að
hendi heimsins sé reidd gegn
þeim og þeir eigi því að dylj-
ast eða a. m. k. forðast allar
upplýsingar, sem kynnu að verða
notaðar gegn þeim. Tortryggn-
in hjá Rússum er gömul og fólk-
ið hefir það löngum á tilfinn-
ingunni, að reynt sé að útiloka
Rússa frá samfélagi þjóðanna.
Þetta hefir mikil áhrif á afstöðu
stjórnarvaldanna til erlendra
blaða. Það hefir sýnt sig, að
greinar geta breytzt verulega
frá því þær eru í handriti og
þar til þær eru komnar í blað
höfundarins. Rússar skilja slíkt
sem væri það ákveðin viðleitni
af ráðnum hug og gera sínar
ráðstafanir gegn þvi.
Þannig hefst svikamyllan milli
rússnesku ritskoðunarinnar,
sem vakir yfir því, að fjarlægja
allt, sem Rússar halda að hægt
sé að nota gegn sér. og rit-
stjórna blaðanna í öðrum lönd-
um. Það myndi auka skilning í
þessum efnum, ef útlending-
arnir skildu, að gagnrýnin í
Rússlandi beinist að fram-
kvæmdum líðandi dags en ekki
höfuðlínum stjórnmálanna, Um
þær eru menn einhuga.
— Hver eru tildrög rithöf-
undahreinsunarinnar, sem átti
sér stað nýlega?
— Sostsjenko hafði skrifað
smásögu um lifsreynslu apa
nokkurs. Okkur myndi finnast
hún meinlaus, en hún lýsti at-
hugunum apans á fólki, sem stóð
í biðröðum, fékk ekki húsnæði
og stjórnaðist af næsta eigin-
gjörnum hvötum. Þetta var
talið skaðlegur áróður gegn
„þjóðinni, flokknum og stjórn-
inni“, en það er alvarlegasta
ákæra, sem til er í Rússlandi.
Því er framleiðsla þessa höf-
undar sett undir sérstakt eft-
irlit og það studdi þessa á-
kvörðun, að óvinveittár þjóðir
notuðu bækur hans á stríðsár-
unum til áróðurs gegn ráð-
stjórnarrikjunum. Vilji menn
skilja þessar ráðstafanir, má
ekki gléýma því, að viðreisnar-
starfið krefst svo mikilla átaka,
að Rússum finnst, að þeir hafi
ekki ráð á að leyfa sér þann
munað að hafa spottara. Spaug
um alvarleg efni verður að bíða
betri tíma.
— Geturðu nokkuð sagt um
afstöðu stjórnar og flokks til
almennings?
— Stjórn Rússlands og Þýzka-
lands fyrir stríðið hefir verið
líkt saman og reynt að gera þær
hliðstæðar, en það er ekki rétt.
Nazistar kúguðu þjóð, sem á all-
an hátt virtist vera á borð við
okkur að andlegri menningu og
efnislegri. Þeir innleiddu mið-
aldakerfi, sem færði allt og alla
aftur á við. Kommúnistarnir
tóku við Rússlandi svo, að 5 eða