Tíminn - 22.04.1947, Page 3

75. blað
TÓtITV?V, briðjjudaginn 22. apríl 1947
3
Vibbót og leibrétting
Einhver sagði mér einhvern-
tíma fyrir löngu: „Láttu þér ekki
koma í .hug að leiðrétta prent-
villur eða ritvillur i blaðagrein-
um. Það taka fáir eftir þeim og
enn færri muna leiðréttingarn-
ar“. — Oftast nær hefi ég farið
að þessu ráði, og ætlaði enn að
gera, þótt fáein erlend nöfn hafi
mislesist eða færzt úr skorðum
í erindi mínu um drykkju-
mannahælin á Norðurlöudum.
En þar sem nú er farið að
spyrja mig í alvöru, — en auð-
vitað í kyrrþey: „Hvert haldið
þér að ég ætti að senda drykk-
feldan skjólstæðing minn?“ eða
„hvert ætti hánn N. N. að leita
sér til heilsubótar til að losna
við áfengið?“, — þá má ekki
svara með prentvillum. — En í
erindinu hafa misprentazt
nöfn sumra þeirra hæla, sem
mér leizt bezt á. Þau eru þessi:
Örsholt, nálægt Helsingj aeyri
á Sjálandi, Blaa Kors Kursted,
pr. Eina St. í Noregi og Alko-
holistanstalten Kurön pr.
Stokkholm.
Því miður veit ég ekki með
hvaða skilyrðum þau taka út-
lendinga, en um það má spyrja,
ef óskað er.
„Kureyjan“ er í Málaren, um
hálfrar stundar leið þangað í
vélbát frá meginlandi. Hjálp-
ræðisherinn sænski keypti eyj-
una, — mig minnir fyrir hálfa
miljón króna sænskra, — og
stofnaði þar hæli fyrir drykkju-
menn. Enda þótt ég heyrði
sænskan kennimann hrósa því
— ég „yrði endilega að sjá það“,
sagði hann, — þá má ég kannast
við, að mér leizt miklu betur á
það, en ég hafði búizt við. Lega
þess var hagkvæm. 50 kr. sekt
lögð við að koma þangað í leyf-
isleysi. Ekkert stórhýsi, en 5 eða
6 lagleg timburhús, svo rúmgóð,
að giftir sjúklingar gátu boðið
til sín konu og börnum til
stuttrar sumardvalar. Skógur
fagur á eyjunni, og hvar sem
til lands sást, en beitilahd gott
fyrir 16 kýr, og rúmgóð hús til
margs konar handavinnu.Starfs-
fólkið valið og nærgætið, en
vistmenn frjálsmannlegir, harla
ólíkir þeim lýsingum, sem fylgdu
þeim frá fyrri árum til bóka
hælisins. „Hættulegur heima
fyrir“, „margsektaður fyrir
drykkjuskap", — „oft verið í
fangelsi“, „var um hríð í geð-
veikrahæli“. Þess háttar „með-
mæli“ sá ég skráð við nöfn
margra vistmanna.
Þó skrifaði læknir hælisins í
ársskýrsluna 1945 að svonefnd-
um hættulegum drykkjumönn-
um („farliga alkoholistar") færi
að vísu fjölgandi á Kurön, en
reynslan hefði sýnt, að margir
þeirra tækju þar svo gagn-
gerðri hugarfarsbreytingu
(„radikal sinnesandring“) að ó-
hætt væri „að sleppa þeim til
reynslu“ eftir 4 til 6 mánuði; en
það er talinn oftast nær ofstutt-
ur dvalartími.
Vinnutími hvern virkan dag
er frá kl. 7,15—9; 9,30—12,30 og
14—17.
Frá 1. nóv. til 15. febr. hefst
vinnan kl. 8 árd og hættir kl.
4 síðd. Er svipað um hana að
segja á öllum þessum hælum.
Reglubundin vinna er ■ vist-
mönnum alveg nauðsynleg, segir
reynslan.
Sigurbjörn Á. Gíslason.
nauðsynlegt að leiða hug les-
andans að þeirri meinsemd. En
í þessari sögu er engin tilraun
gerð til að sýna beinlínis undir-
rót og orsök hins andlega dauða,
sem hún fjallar um.
Hinn myrki, dapri blær sög-
unnar sómir henni vel. Ungling-
urinn tvítugi er nístur vonlaus-
um söknuði, þegar stúlkan hans
skreppur til Danmerkur í fyrra.
Þegar honum vakna alvarlegar
tilfinningar á hann enga trú á
tryggð eða alvöru. Þess vegna
á hann sér ekkert leiðarljós,
enga framtíð eða fyrirheitið
land.
Veltiár. Saga eftir Odd-
nýju Guðmundsdóttur. —
Stærð 213 bls. 18X12 cm.
Verð: kr. 22,00 ób.
Oddný Guðmundsdóttir hefir
áður birt ýmsar smásögur og
skáldsöguna: Svo skal böl bæta.
Hún hefir sýnt að hún skilur
íslenzka fátækt og alþýðlega
lífsbaráttu. Fátækt og öryggis-
leysi fylgja lamandi áhyggjur,
strit og bazl. Slík kjör misþyrma
fólki oft og spilla. En það væri
misskilningur, að þau lífskjör
hlytu að vera vonlaust svart-
nætti, þar sem hvorki fegurð né
lífsgleði gætu komizt að. Sumir
rithöfundar hafa fundið hjá sér
köllun að berjast gegn fátækt
og fjárhagslegu ranglæti, með
því að ýkja spilandi áhrif fá-
tæktarinnar, og er því þá jafn-
vel haldið fram, að nógur mat-
ur, þægileg ibúð, fín föt og
frjálsræði geri fólkið fullkomið,
svo að ekkert illt sé gert. Ein-
hliða efnishyggja og vanmat á
andlegum verðmætum mun ráða
nokkru um þessa afstöðu, þó að
skáldum fari illa að smána sál
og anda mannsins á þann hátt.
En Oddný þekkir og skilur ís-
lenzka fátækt betur en svo, að
hún fari í slíkar öfgar.
Án þess að fátæktinni sé
hrósað, því að margan hefir hún
kreppt og bugað og ýmsum
stytt aldur, verður þó að viður-
kenna, að margur hefir varð-
veitt manndóm sinn, hlýju
brjóstsins og hjálparvílja við
óblíð lífskjör og lítil efni.
Sagan Veltiár gerist veturinn
1941—’42. Ung stúlka kemur í
þorpið og vinnur að afgreiðslu
í kaupfélagsbúðinni. Það gerast
engir stóratburðir í sögunni.
Allt er ósköp hversdagslegt eins
og þau atvik, sem daglega ger-
ast í kringum okkur öll. En í
hinum hljóðláta hversdagsleika
koma fram ýmsar persónur, sem
við kynnumst og munum. Sér-
staklega eru það þó Þrúða og
Ólafur bílstjóri, sem vinna hug
lesandans. Þau vilja bæði koma
fram til góðs og gera það, hvort
á sinn hátt.
Ólafur kynnist fólkinu af
slúðursögunum, hvernig það
bregzt við og fer með illmæli
og slúður um nágranna sína.
Af því þekkir hann það, en hitt
veit hann, að sögurnar eru
sjaldnast sannar.
Þeir, sem lesa nýja penna í
heild, ættu að bera saman jafn-
aldrana hjá Oddnýju og Elíasi
Mar, Ólaf bílstjóra og Þórhall
Einarsson. Hvort tveggja munu
vera sannar þjóðlífsmyndir. Og
athugun þeirra getur glöggvað
fyrir mönnum þau sannindi, að
betra er að vera fátækur og
vita vilja sinn, eiga sér stefnu-
mál og hugðarefni til að berj-
ast fyrir, en að vera „vatns-
þynntur öreigi hugar“, þótt við
rúman efnahag sé.
Oddný Guðmundsdóttir hefir
sýnt það, að hún getur skrifað
áferðargóðar sögur með sönnum
þjóðlífsmyndum og glöggum
mannlýsingum. Sögur sínar
skrifar hún af ríkri samúð með
alþýðufólki, réttlætisþrá og
heilbrigði tilfinningu.
H, Kr.
Gunnar Widegren:
Ráðskonan á Grund
eitt auga og það I miðju enninu. En fegurðin varð
hennar fall, því að Jóhann missá sig á h^nni, þegar
hún var kaupakona í Stórholti, og hjá afleiðingunum
varð ekki sneitt fremur en vant er, þegar þannig ber
við. Jóngunnur, eins og hún heitir fullu nafni, hafði
trúað því í einfeldni hjarta síns, að hún ætti að verða
húsfreyja í Stórholti, en þegar móðir Jóhanns komst
á snoðir um það, hvernig ástatt var, lét hún stúlkuna
fara brott af heimilinu og skipaði Jóhanni að fara í
herinn, svo að hann væri ekki í byggðinni næstu
misserin, ef hann kynni að langa oftar upp í bólið til
Gunnu. Svo sat Gunna uppi með barnið, og nú er hún
reyndar orðin það, sem hér um slóðir er kallað aftur-
batapíka. Ég hefi margoft séð hana í áætlunarbílnum,
og í sannleika sagt vildi ég gjarna vera eins lagleg og
hún. Strákurinn þeirra Jóhanns er sá dásamlegasti
engill, sem sézt hefir hér á jarðríki síðan forðum, að
Sara fékk gleði sína í tjaldinu í Mamrelundi. Svo
að Jóhann á falleg börn, ef móðirin spillir engu.
— Hver hefir verið að tala um hana? spurði Jóhann
og dró við sig orðin.
— Það gerði Hildigerður, svaraði ég. En reyndar tístir
hver fugl hér í sveitinni um þetta. Jafnvel grísirnir rýta
um það í stíunum, hvað Jóhanni hafi farizt illa við
Gunnu.
— Það eru fleiri en ég, sem farið hafa þannig að,
sagði Jóhann, og svo var mamma gamla ....
— Mamma gamla? hreytti ég út úr mér. Jóhann
ætti ekki að skjóta sér bak við pils móður sinnar —
ekki spurði hann hana víst ráða, áður en hann leiddi
ólánið yfir Gunnu.
— Blöndum móður minni ekki inn í þetta, ef vin-
áttan á að haldast, sagði Jóhann þykkjulega.
— Vináttan þarf alls ekki að haldast, tísti ég og
hresstist nú stórum, þegar ég sá, að ég hafði getað
reitt hann til reiði, og mér finnst reyndar ekki heldur,
að það þurfi að blanda henni neitt í þetta. Nú mæli
ég svo fyrir, Jóhann, sagði ég og reyndi að vera eins
myndug og bjóðandi og ég gat, að þú farir beina leið
til Gunnu, afsakir framkomu þína við hana, og biðjir
hennar svo, nákvæmlega eins og þú hefir beðið mín, og
heitir henni því að vera henni góður alla þína ævi —
því að þú getur verið reglulega góður, það er ég alveg
viss um.
— Mamma gamla myndi aldrei sætta sig við það,
sagði Jóhann seinlega og íhugandi. En ég greip fram í
fyrir honum, áður en honum vannst timi til að bera
fram fleiri viðbárur.
— Blöndum henni ekki inn i þetta, ef vináttan á
að haldast.
— Bölvaður gikkur kann þó að nota kjaftinn, tautaði
Jóhann.
Mér fannst talsverð viðurkenning felast í þessum
orðum, svo ég hélt áfram af tvíefldum móði og veifaði
nú vísifingrinum framan í „sessunaut" minn — Jóhann
hafði nefnilega losað takið um hendur mínar.
— Heldur þú, Jóhann, sagði ég, að Gunna þætti ekki
falleg, þegar hún væri orðin húsfreyja í Stórholti?
Og dugleg er hún — ekki er hægt að segja annað. Engin
er natnari við skepnur en hún. Eða þá strákurinn
ykkar, hélt ég áfram, freyðandi mælsk og sannfærandi,
— hver heldurðu að eigi eins fallegan son og bóndinn
í Stórholti? Meðhjálparinn þyrfti ekki að skammast sín
fyrir þau, þegar hann kæmi i embættiserindum til
kirkj unnar.
— Já — en hvað ætli fólkið hérna í sókninni segði?
sagði Jóhann.
Ég hló eins léttilega og mér var unnt og gerði mig
ennþá blíðari í máli:
— Fólkið héma í sókninni segir ekki annað en það,
að þú sért einstakur heiðursmaður, og slíkur maður yrði
bókstaflega að taka sæti í sveitarstjórninni og gerast
meðhjálpari strax, og auk þess væri hann sjálfsagður
þingmaður kjördæmisins og sá eini, sem frambærilegt
væri að láta ganga fyrir kónginn í umboði byggðarlag-
anna hérna, þegar þess þyrfti við.
— En mamma gamla myndi aldrei þola það, að
vinnukona og hjáleigustelpa yrði húsfreyja í Stórholti,
sagði Jóhann og var nú mjög hugsi.
— Nú, en hvað þá um mig? flýtti ég mér að segja.
Hvað er ég annað en vinnukona, og hvað veit móðir
þín um pabba minn?
— O-o, sagði Jóhann — það vita nú líklega flestir
hér um slóðir, hver pabbi Önnu er.
— Hvað? æpti ég, þvi að þetta -fannst mér all-
dularfullt svar.
— Já, ég held flestir viti það, hvernig þú ert tilkomin
—það var nú þessi greifi, sagði Jóhann gleiðbrosandi.
— Greifi? hvíslaði ég og vissi ekki, hvaðan á mig stóð
veðrið. Hvaða bannsettur greifi?
— Hann, sem á höfuðbólið, — Lindarbrekku, þar
sem Afina var alltaf á sumrin, þegar hún var lítil —
Gripenberg heitir hann, minnir mig.
— Ne-ei, hjálpi mér nú allar helgar vættir! Þetta
er nú heldur mikið af því góða, Jóhann, sagði ég, heldur
kindarleg á svipinn. Hvar hefir nú sett saman þá sögu,
Kaupfélögl
FJÖLYRKJAR
Planet Junior nr. 11
Samband ísl. samvinnufélaga
Húnvetnmgar.
Húnvetitingar.
Sumarfagnað
heldur Húnvetningafélagið
í Breiðfirðingabúð föstudaginn 25. þessa mán., kl. 20,30.
TÍL SKEMMTUNAR:
Söngur (7 stúlkur ú,r Húnum).
Upplestur: Baldur Pálmason.
Kvikmynd. — Dans.
Fjölmennið og takið með gesti á síðasta fund þessa
starfsárs.
Skemmtinefndin.

ÞVOTTAVÉLAR
Tilboð óskast í þvottavélar og fatahreinsunar- \\
vélar með tilheyrandi í Camp Knox. H
Tilboð má miða við, að húsnæði það, sem vélarnar j*
nú eru í, fáist leigt til starfrækslu þvottahúss.
H
Vélarnar verða til sýnis í dag (þriðjudag) kl. 9 4
—11,30 f. h. h
Tilboðum sé skilað í skrifstofu nefndarinnar fyrir ::
kl. 12 á hálegi miðvikudaginn 30. apríl næstkom-«
andi. «
«
Sölunefndin. \\
H
Rolex
Rolex-verksmiðjurnar eru
brautryðjendur í gerð ná-
kvæmra armbandsúra og
eiga einkaleyfi á sérstakri
gerð vatnsþéttra úrkassa.
Þær hafa unnið sér heims-
nafn fyrir nákvæmni og
frágang úra sinna.
»
Höfum ávallt gott úrval af
Rolex-úrum
Sendum gegn póstkröfu.
Einkaumboð á íslandi.
Jön Sipunösson
Skortpripovorzlun
Laugaveg 8.
SELJUM
aldún
og hálfdún
Sendum gegn póstkröfu út um
land.
Verzl. Fell
Grettisgötu 57.
Símar 2285 og 5285.
SK1PAUTG6KÍD
RIKISINS
Wlinnumit
iLuidar vorrar viÉ iandiL
^Jdeitii d oCandcj rœ Íi iu-íjáÍ).
Jdhri^itofla ^JJiapparití^ 29.
ff
ESJA”
Hraðferð vestur og norður til
Akureyrar hinn 25. þ. m. sam-
kvæmt áætlun. Tekið á móti
flutningi í dag. Pantaðir far-
seðlar óskast sóttir á miðviku-
daginn.
Jörðin Vetleifsholt II
í Ásahreppi Rangárvallasýslu,
fæst til kaups og ábúðar í næstu
fardögum.
j Semja ber við oddvita Ása-
hrepps
Þorst. Þorstdnsson,
Ásmundarstöðum.